PHÂN TÂM HỌC NHẬP MÔN - TÂM LÝ GIA – 2 pptx

Sigmund Freud 16

suy nghơ ca bẩn sệ lâm cho bẩn trúã thânh ngûúâi th àõch mưn
phên têm hổc. Bẩn sệ biïët lâ bẩn phẫi lâm gò àïí vûúåt qua tûúãng
chưëng àưëi tûå nhiïn àố. Têët nhiïn tưi khưng thïí nối trûúác rùçng bẩn
sệ biïët nhûäng gò vïì mưn phên têm hổc khi tham dûå vâo nhûäng
bíi diïỵn giẫng nây, nhûng cố àiïìu chùỉc chùỉn lâ viïåc àïën àïí hổc
hỗi khưng thưi chûa à àïí cấc bẩn cố thïí khẫo cûáu hay àiïìu trõ
theo phûúng phấp phên têm. Nïëu trong cấc bẩn cố ngûúâi nâo
khưng mën dûâng lẩi úã nhûäng bûúác àêìu mâ mën ài xa hún nûäa,
tưi sệ khun hổ khưng nïn lâ
m thïë. Búãi vò, trong tònh trẩng hiïån
thúâi, ngûúâi nâo chổn mưn phên têm hổc lâm sûå nghiïåp ca àúâi
mònh thò sệ khưng bao giúâ nưíi tiïëng trong trûúâng Àẩi hổc vâ khi ra
trûúâng àïí hânh nghïì. Ngûúâi àố sệ gùåp ngay trong xậ hưåi chung
quanh mònh nhûäng ngûúâi vò khưng hiïíu mư tï gò vïì vêën àïì, sệ
nhòn hổ bùçng con mùỉt nghi ngúâ, th àõch, sùén sâng lâm à mổi
àiïìu àïí phấ phấch hổ. Chó cêìn nghơ àïën nhûäng àiïìu àïí xẫy àïën
cng vúái nhûäng cåc chiïën tranh, bẩn sệ hiïíu sưë ngûúâi lông ma dẩ
qu àố àưng nhû thïë nâo.
Nhûng d sao cng cố nhûäng ngûúâi bõ lưi cë
n búãi nhûäng
tûúãng múái mễ, bêët chêëp nhûäng sûå bêët tiïån vûâa àûúåc trònh bây. Nïëu
cố nhûäng bẩn nâo thåc dẩng ngûúâi àố vâ mën trúã lẩi àêy mưåt lêìn
thûá hai nûäa bêët chêëp nhûäng lúâi bấo trûúác ca tưi thò hổ sệ àûúåc
hoan nghïnh. Nhûng d sao cấc bẩn cng cêìn biïët àïën nhûäng khố
khùn àố lâ nhûäng khố khùn nâo vâ àêëy lâ nhûäng àiïìu mâ tưi sùỉp
nối cho cấc bẩn nghe.
Khố khùn thûá nhêët gùỉn liïìn ngay vâo viïåc giẫng dẩy mưn
phên têm hổc. Trong khi hổc y khoa, cấc bẩn àậ quen àûúåc nhòn
thê

ëy, vđ d nhû nhûäng chín bõ vïì cú thïí hổc, nhûäng chêët hiïån ra
sau mưåt phẫn ûáng hốa hổc, sûå co rt ca mưåt bùỉp thõt khi gên bõ
kđch thđch. Sau nây bẩn sệ àûúåc quan sất ngûúâi bïånh, nhûäng dêëu
hiïåu bïånh hoẩn ca ngûúâi nây, vâ trong nhiïìu trûúâng húåp bẩn côn
àûúåc têån mùỉt nhòn thêëy vi trng bïånh nûäa. Vïì mưn giẫi phêỵu, bẩn
sệ tham dûå vâo nhûäng lêìn mưí xễ, vâ cố khi chđnh bẩn cng lâm
nhûäng cưng viïåc àố. Vâ ngay cẫ trong cấc bïånh vïì tinh thêìn cấc
bẩn cng àûáng trûúác mưåt ngûúâ
i bïånh, theo dội sûå thay àưíi trïn nết
mùåt ca hổ, vâ bẩn sệ cố dõp quan sất thêåt nhiïìu àiïìu lâm cho bẩn
xc àưång vâ ghi nhúá mậi mậi. Vò thïë, mưåt võ giấo sû àẩi hổc chó giûä
àõa võ mưåt ngûúâi hûúáng dêỵn, mưåt thưng dõch viïn theo bẩn àïí giẫi
thđch nhû dêỵn bẩn vâo trong viïån bẫo tâng ca ưng ta, trong khi
bẩn trûåc tiïëp vúái nhûäng sûå viïåc mâ bẩn cho lâ múái mễ.
Phên têm hổc nhêåp mưn 17

Khưí mưåt àiïìu lâ trong mưn phên têm hổc sûå viïåc xẫy ra khấc
hùèn. Khi àiïìu trõ mưåt ngûúâi bïånh trong mưn nây, ngûúâi thêìy thëc
chùèng lâm gò khấc hún lâ trô chuån vúái ngûúâi bïånh. Ngûúâi bïånh
nối, kïí cho bẩn nghe nhûäng biïën cưë xẫy ra trong àúâi hổ, nhûäng
cẫm tûúãng hiïån thúâi, nhûäng mën, nhûäng sûå cẫm àưång trong àúâi
hổ. Ngûúâi thêìy thëc àïí hûúáng dêỵn nhûäng tû tûúãng ca ngûúâi
bïånh, nhùỉc nhúã cho anh ta nhúá lẩi, hûúáng sûå ch ca anh ta vïì
mưåt hûúáng nâo àố, giẫi thđch cho anh ta nghe, quan sất xem anh
ta cố
hiïíu hay khưng nhûäng phẫn ûáng gêy cho anh ta. Vò nhûäng
ngûúâi bïånh thûúâng thûúâng lâ vư hổc, chó quen vúái nhûäng àiïìu mùỉt
thêëy tai nghe, hay súâ mố àûúåc, y nhû xem chiïëu bống nïn khưng
bao giúâ ngêìn ngẩi gò mâ khưng tỗ vễ nghi ngúâ sûå kiïën hiïåu ca mưåt
lưëi trõ bïånh chó bùçng nhûäng lúâi nối cố vễ nhû àêìu Ngư mònh Súã. Sûå

nghi ngúâ chó trđch nây khưng húåp l cht nâo. Khưng phẫi rùçng
chđnh nhûäng ngûúâi bïånh àố cng biïët rùçng cố nhûäng ngûúâi bïånh
lc nâo cng tûúãng rùçng mònh cố nhûäng triïåu chûáng nây hay triïåu
chûáng khấc û? Trong thúâ
i cưí xûa nhûäng lúâi nối àûúåc coi nhû nhûäng
trô ph thy vâ bêy giúâ cng vêỵn côn giûä àûúåc nhûäng quìn lûåc
nhû ngây xûa. Chó cêìn nối mưåt tiïëng lâ mưåt ngûúâi cố thïí lâm cho
mưåt ngûúâi khấc sung sûúáng hay àêíy hổ vâo chưỵ tuåt vổng. Võ giấo
sû dng tiïëng nối àïí truìn nhûäng hiïíu biïët cho hổc trô, nhúâ
nhûäng tiïëng nối mâ mưåt diïỵn giẫ àậ lưi cën àûúåc thđnh giẫ. Chđnh
nhûäng tiïëng nối àậ gêy ra nhûäng xc àưång vâ lâ nhûäng phûúng
sấch mâ loâi ngûúâi thûú
âng dng àïí gêy ẫnh hûúãng vúái àưìng loẩi.
Vò nhûäng lệ àố chng ta khưng nïn tòm cấch giẫm búát giấ trõ ca
nhûäng lúâi nối trong mưn trõ liïåu vïì tinh thêìn, vâ chng ta chó nïn
tham dûå vúái tđnh cấch bâng thđnh vâo nhûäng cåc nối chuån giûäa
ngûúâi thêìy thëc vâ ngûúâi bïånh trong phên têm hổc.
Nhûng d chó mën tham dûå vúái tđnh cấch bâng thđnh thưi
cng khưng àûúåc. Cêu chuån giûäa nhûäng ngûúâi bïånh vâ thêìy
thëc khưng thïí àïí cho ngûúâi ngoâi nghe vâ khưng thïí dng àïí
biïíu diïỵn. Têët nhiïn trong nhûäng giúâ giẫng dẩy, ngûúâi ta cố thïí
àûa ra trûúác cấ
c sinh viïn mưåt ngûúâi bïånh thêìn kinh àïí hổ nối cho
nghe nhûäng àiïìu àấng phân nân vâ nhûäng triïåu chûáng bïånh hoẩn
ca hổ. Nhûng chó cố thïë thưi. Chó khi nâo giûäa ngûúâi bïånh vâ
ngûúâi thêìy thëc cố mưåt sûå thưng cẫm àùåc biïåt thò ngûúâi bïånh múái
cho ngûúâi thêìy thëc biïët nhûäng àiïìu ngûúâi nây cêìn biïët. Mưỵi khi
thêëy mưåt ngûúâi lẩ, d chó lâ mưåt ngûúâi khưng tỗ ra tô mô, ngûúâi
bïånh cng im ngay khưng nối gò nûäa. Búãi vò nhûäng àiïìu cêìn biïët lâ
nhûäng àiïìu thêìm kđn trong àúâi ngûúâi bïånh, nhûäng àiïìu hổ cêìn

Sigmund Freud 18

giêëu khưng cho ngûúâi khấc biïët vâ sau lâ nhûäng àiïìu mâ hổ cng
khưng th vúái chđnh hổ nûäa.
Vò vêåy, d chó mën tham dûå nhû mưåt bâng thđnh thưi vâo
mưåt lêìn trõ bïånh vïì phên têm, bẩn cng khưng lâm àûúåc. Bẩn chó
cố thïí nghe nối vïì phûúng phấp àố thưi vâ mën nối cho thêåt àng
thò bẩn chó cố thïí nghe ngûúâi khấc nối lẩi thưi. Chđnh vò chó àûúåc
nghe qua mưåt ngûúâi thûá hai mâ bẩn khố lông phấn àoấn àûúåc cho
chđnh xấc. Têët cẫ àïìu ph thåc vâo chưỵ bẩn cố thïí tin cêåy vâo
ngûúâi nối cho bẩn nghe nhûä
ng àiïìu àố túái mûác nâo.
Vđ d: khưng phẫi bẩn àang ngưìi nghe mưåt bâi hổc vïì mưn
phên têm hổc mâ lâ mưåt bâi hổc sûã k vïì àúâi sưëng vâ sûå nghiïåp
ca Àẩi àïë Alexandre. Bẩn cố nhûäng l do gò àïí tin rùçng nhûäng
àiïìu giấo sû sûã hổc àang giẫng dẩy lâ àng vúái sûå thûåc? Múái nghe
ra thò cố vễ nhû ưng giấo sû sûã côn àang úã trong mưåt tònh trẩng
khưng àấng tin bùçng ưng giấo sû phên têm hổc, búãi lệ ưng giấo sû
sûã hổc chûa tûâng àûúåc tham dûå vâo sûå nghiïåp ca Àẩi àïë
Alexandre trong khi ưng giấo sû phên têm hổc đt nhêët cng nối cho
bẩn nghe nhûä
ng àiïìu do chđnh ưng ta nhêån thêëy. Nhûng cố mưåt sûå
viïåc lâm cho chng ta cố thïí tin cêåy núi ưng giấo sû sûã hổc àûúåc.
Ưng giấo sû sûã hổc cố thïí u cêìu bẩn àổc nhûäng bâi ca cấc nhâ
vùn àưìng thúâi vúái nhûäng viïåc xẫy ra trong lõch sûã hóåc cng khấ
gêìn vúái nhûäng sûå viïåc àố, nghơa lâ nhûäng cën sấch ca
Plutarque, Diodore, Artien Nhâ sûã hổc cng cố thïí àûa cho cấc
bẩn xem nhûäng bẫn chp cấc àưìng tiïìn, nhûäng pho tûúång cấc võ
vua hay mưåt bûác hònh thúâi Popếe hổa trêån àấnh Issos. Nối thûåc ra
têët cẫ nhûäng tâi liïåu àố chó chûáng to

ã rùçng cố nhiïìu thïë hïå trûúác àậ
tin tûúãng lâ cố Àẩi àïë Alexandre thûåc vâ nhûäng chiïën cưng ca
ngâi cng cố thûåc ln, vâ nhûäng nhêån xết nây cố thïí múã àûúâng
cho bẩn trong cưng viïåc phï bònh sûã liïåu. Bẩn cố thïí kïët lån lâ
nhûäng àiïìu mâ ngûúâi ta nối vïì Àẩi àïë Alexandre khưng àấng tin
cho lùỉm vâ nhêët lâ khưng thïí àûúåc kïí lẩi vúái mổi chi tiïët cêìn thiïët;
vêåy mâ tưi khưng tin rùçng bẩn cố thïí rúâi phông diïỵn thuët ra vïì
mâ vêỵn nghi ngúâ rùçng cố lệ Àẩi àïë Alexandre khưng cố thû
åc. Sûå l
lån ca bẩn dûåa trïn hai àiïím chđnh sau àêy: àiïím thûá nhêët:
diïỵn giẫ khưng cố l do gò àïí khuën khđch bẩn tin vâo nhûäng àiïìu
mâ chđnh ưng ta khưng cho lâ àấng tin; àiïím thûá hai: têët cẫ nhûäng
sấch vïì sûã hổc mâ chng ta cố trong tay àïìu giưëng nhau hay gêìn
giưëng nhau vïì nhûäng àiïìu diïỵn giẫ àậ trònh bây. Nïëu bẩn khẫo
cûáu àïën nhûäng ngìn gưëc c k hún nûäa, bẩn cng sệ àïí àïën
Phên têm hổc nhêåp mưn 19

nhûäng ëu tưë vûâa kïí nghơa lâ nhûäng l do àậ thc àêíy nhûäng nhâ
sûã hổc vâ ph húåp giûäa nhûäng lúâi chûáng nhêån ca hổ. Trong
trûúâng húåp Àẩi àïë Alexandre thò kïët quẫ lâm bẩn n têm hún
hùèn trûúâng húåp ca Moise hay Nemrod chùèng hẩn. Côn vïì nhûäng
àiïím nghi ngúâ vâ tûå hỗi xem nhûäng phc trònh ca mưåt nhâ phên
têm hổc àấng tin cêåy àïën mûác nâo thò sau àêy bẩn sệ cố nhiïìu dõp
àïí phấn àoấn.
Bêy giúâ bẩn cố quìn hỗi tưi lâ nïëu khưng cố tiïu chín nâo
àïí xết àoấ
n vïì giấ trõ ca mưn phên têm hổc, nïëu chng ta khưng
cố cấch nâo àïí biïíu diïỵn mưåt trûúâng húåp phên têm hổc thò chng
ta lâm thïë nâo àïí hổc mưn àố àûúåc vâ nhêët lâ àïí xấc nhêån giấ trõ
ca nhûäng àiïìu mâ mưn nây khùèng àõnh. Viïåc hổc hỗi têët nhiïn

khưng phẫi lâ àiïìu dïỵ, cố rêët đt ngûúâi theo hổc mưn nây mưåt cấch
cố hïå thưëng nhûng d sao chng ta vêỵn cố nhûäng cûãa ngộ àïí ài vâo
sûå hổc hỗi àố. Trûúác hïët chng ta hổc mưn phên têm hổc bùçng cấch
khẫo cûáu ngay chđnh bẫn thên mònh. Khưng hùèn rùçng àố lâ mưå
t sûå
tûå quan sất, nhûng nïëu cêìn àïën thò chng ta sệ phẫi lâm viïåc àố.
Cố cẫ mưåt sưë hiïån tûúång tinh thêìn xẫy ra ln ln àûúåc nhiïìu
ngûúâi biïët àïën, chng ta cố thïí khẫo cûáu ngay trong ngûúâi mònh
nïëu àûúåc chó dêỵn vïì phûúng tiïån chun mưn. Lâm nhû thïë chng
ta sệ tiïën àûúåc túái lông tin tûúãng lâ sûå viïåc diïỵn ra trong mưn phên
têm hổc lâ àng vâ nhûäng àiïìu mâ mưn nây quan niïåm khưng
phẫi lâ sai. Tưi phẫi nối rùçng chng ta khưng thïí chúâ àúåi úã phûúng
phấp tûå khẫo cûáu nhûäng tiïën bưå sêu xa vïì mưn hổc. Chng ta sệ
tiïë
n bưå mau hún nhiïìu bùçng cấch cho mưåt nhâ chun mưn vïì
phên têm hổc phên tđch mònh, rưìi lúåi dng cú hưåi àïí thêëu hiïíu rộ
râng vïì phûúng diïån chun mưn. Khỗi cêìn phẫi nối rùçng cấch hổc
hoân hẫo nây bao giúâ cng chó dng cho mưåt ngûúâi thưi chûá khưng
thïí dng trong nhûäng cåc hưåi hổp nhiïìu ngûúâi.
Ngoâi ra, lc múái bûúác chên vâo mưn nây, bẩn côn gùåp lẩi
mưåt khố khùn nûäa, khố khùn nây khưng gùỉn liïìn vâo chđnh mưn
hổc àố, chđnh bẩn lâ ngìn gưëc ca sûå khố khùn àố do nhûäng àiïìu
bẩn àậ hổc trong nhûäng ngây trûúác khi hổc vïì y khoa. Nhûäng àiïìu
àa
ä hổc tûâ trûúác túái nay àậ in sêu vâo trđ ốc bẩn mưåt chiïìu hûúáng tû
tûúãng lâm cho bẩn xa rúâi mưn phên têm hổc. Bẩn àậ quen lưëi gấn
cho nhûäng sûå hoẩt àưång ca cú thïí vâ nhûäng sûå rưëi loẩn trong cú
thïí nây nhûäng ngun nhên thåc vïì giẫi phêỵu, bẩn àậ quen àûáng
vïì phûúng diïån hốa hổc hay vêåt l hổc àïí cùỉt nghơa, quen quan
niïåm sûå viïåc theo sinh l hổc trong khi chûa bao giúâ bẩn ch túái

Sigmund Freud 20

àúâi sưëng tinh thêìn dẩt dâo trong cú thïí àûúåc cêëu tẩo mưåt cấch thûåc
lâ hoân hẫo. Vò thïë cho nïn bẩn xa lẩ hùèn vúái lưëi tû tûúãng vïì tinh
thêìn, cố thối quen nhòn nhûäng tû tûúãng nây bùçng con mùỉt nghi
ngúâ, khưng chõu cho rùçng nhûäng tû tûúãng àố cố thïí cố tđnh cấch
khoa hổc chó àấng dânh riïng cho nhûäng con ngûúâi phâm tc
khưng hiïíu biïët, nhûäng nhâ thi sơ, nhûäng triïët gia ca thiïn nhiïn
ca mưn thêìn bđ hổc. Têët cẫ nhûäng giúái hẩn àố chùỉc chùỉn cố hẩi
cho sûå hoẩt àưång ca bẩn trong mưn phên têm hổc búãi vò theo lïå
thûúâng trong têët cẫ nhûäng sûå giao thiïåp giûäa ngûúâi vúá
i ngûúâi,
ngûúâi bïånh bao giúâ cng bùỉt àêìu bùçng cấch trònh bây cho bẩn xem
phûúng diïån tinh thêìn ca anh ta. Tưi chó súå bẩn sệ bõ båc phẫi
bỗ ra mưåt bïn nhûäng phûúng phấp trõ liïåu vêỵn thûúâng dng cho
nhûäng anh châng phâm tc hay thêìn bđ.
Tưi khưng phẫi lâ khưng biïët giấ trõ ca nhûäng àiïìu ngûúâi ta
àûa ra àïí bâo chûäa cho nhûäng thiïëu sốt trong cưng viïåc giấo dc
bẩn vïì phûúng diïån y khoa. Chng ta hậy côn thiïëu cấi khoa hổc
cố tđnh cấch triïët hổc ph thåc cố thïí dng vâo nhûäng mc tiïu
do nhûäng hoẩt àưång y khoa àùå
t ra. Mưn hổc Triïët l hổc thìn ty
cng nhû mưn Têm l mư tẫ hay Têm l hổc thûåc nghiïåm liïn
quan àïën mưn sinh l hổc vïì cấc giấc quan. Khưng mưn nâo theo
lưëi mâ ngûúâi ta dẩy cấc bẩn úã trûúâng cố đch vïì nhûäng liïn quan
giûäa thïí xấc vâ têm hưìn cng nhû gip cho bẩn hiïíu àûúåc bêët cûá
mưåt sûå rưëi loẩn thêìn kinh nâo. Ngay trong khn khưí ca y hổc,
mưn chûäa bïånh tinh thêìn quẫ cng cố mư tẫ nhûäng sûå rưëi loẩn vâ
tinh thêìn quan sất àûúåc vâ têåp trung chng lẩi trong nhûäng lc dïỵ
chõu nhêët, cấc nhâ chun mưn vïì tinh thêìn chùỉ

c cng tûå hỗi
khưng biïët nhûäng sûå thu xïëp ca hổ quẫ cố xûáng àấng àûúåc gổi lâ
cố tđnh cấch khoa hổc hay khưng? Chng ta khưng hïì biïët ngìn
gưëc, sûå diïỵn biïën cng nhû nhûäng dêy liïn lẩc hưỵ tûúng ca cấc
triïåu chûáng ghi àûúåc trong cấc bẫn phên loẩi vïì bïånh l: ngûúâi ta
chûa tûâng chûáng minh àûúåc rùçng nhûäng triïåu chûáng àố vúái linh
hưìn cố mưåt sûå tûúng ûáng nâo khưng, vâ nïëu cố mưåt sûå thay àưíi nâo
trong linh hưìn thò nhûäng sûå thay àưíi nây khưng cùỉt nghơa àûúåc gò
vïì nhûäng triïåu chûáng nhêån thêëy. Nhûäng rưë
i loẩn thêìn kinh nây
chó cố thïí àûúåc trõ liïåu nhû nhûäng biïën chûáng ph thåc ca mưåt
bïånh nâo àố trong cú thïí.
Sûå thiïëu sốt, mưn phên têm hổc nhêët àõnh san bùçng. Phên
têm hổc mën hiïën cho mưåt bïånh l vïì tinh thêìn cấi cùn bẫn mâ
mưn nây thiïëu sốt, hy vổng tòm ra àûúåc mưåt mưi trûúâng hoẩt àưång
Phên têm hổc nhêåp mưn 21

chung cho sûå gùåp gúä giûäa mưåt sûå rưëi loẩn cú thïí vâ sûå rưëi loẩn tinh
thêìn vâ lâm cho sûå gùåp gúä nây trúã lïn dïỵ hiïíu. Mën àẩt àûúåc mc
àđch àố, mưn phên têm hổc phẫi bỗ rúi hïët mổi tiïn kiïën vïì cú thïí
hổc, hốa hổc hay sinh l hổc, mâ chó chùm ch vâo nhûäng khấi
niïåm têm l thìn ty thưi: tưi súå rùçng bẩn sệ cho àiïìu nây lâ kò
lẩ.
Côn mưåt khố khùn thûá ba nûäa lâ kễ chõu trấch nhiïåm khưng
phẫi lâ bẩn cng nhû nhiïìu àiïìu bẩn hổc tûâ trûúác. Trong nhûäng
àiïìu kiïån tiïn quët ca mưn phên têm hổc cố hai àiïìu lâ
m cho
mổi ngûúâi khố chõu vâ bõ hêìu hïët mổi ngûúâi bấc bỗ. Mưåt àiïìu lâ do
thânh kiïën vïì tri thûác, mưåt àiïìu lâ do thânh kiïën vïì ln l vâ
nghïå thåt. Chng ta àûâng coi thûúâng nhûäng thânh kiïën àố; àố lâ

nhûäng cấi cố nhiïìu quìn lûåc lùỉm, nhûäng cấi côn sưëng sốt lẩi qua
nhûäng giai àoẩn phất triïín rêët cố lúåi, cố khi cêìn thiïët nûäa ca
nhên loẩi. Nhûäng thânh kiïën nây àûúåc bẫo tưìn bùçng nhûäng sûác
mẩnh vïì tònh cẫm vâ rêët khố àấnh bẩi.
Theo àiïì
u tiïn thuët thûá nhêët thò nhûäng hoẩt àưång tinh
thêìn thûúâng thûúâng lâ vư thûác, khi cố mưåt hoẩt àưång nâo cố thûác
thò àố chó lâ nhûäng hoẩt àưång lễ loi, mưåt phêìn nhỗ nâo àố ca àúâi
sưëng tinh thêìn nối chung thưi. Vïì àiïím nây, bẩn hậy nhúá lẩi lâ
chng ta, trấi lẩi, coi nhûäng hoẩt àưång nây lâ cố thûác, coi thûác
nhû mưåt cấi gò àùåc biïåt biïíu thõ, nhû mưåt àõnh nghơa ca tinh thêìn
vâ têm l hổc chđnh lâ mưn hổc vïì nhûäng chûáa àûång trong thûác.
Sûå àưìng hốa giûäa tinh thêì
n vâ thûác cố vễ tûå nhiïn àïën nưỵi nïëu cố
ngûúâi tỗ vễ nghi ngúâ lâ chng ta phẫn àưëi ngay. Vêåy mâ mưn phên
têm hổc khưng thïí nâo khưng nghi ngúâ vïì sûå àưìng hốa nây àûúåc.
Phên têm hổc àõnh nghơa tinh thêìn nhû mưåt cấi gò gưìm cố nhûäng
diïỵn biïën chung cho cẫ tònh cẫm, tû tûúãng vâ chđ. Phên têm hổc
côn khùèng àõnh mưåt tû tûúãng vâ mưåt chđ vư thûác. Nhûng àõnh
nghơa vâ khùèng àõnh nhû thïë, mưn hổc nây sệ lâm mêët cẫm tònh
ca nhûäng ngûúâi bẩn, lâm cho hổ nghi ngúâ rùçng cố lệ àố chó lâ mưåt
khoa hổc thêìn bđ, quấi àẫn, më
n xêy dûång trong bống tưëi vâ thẫ
cêu nhúâ nûúác àc. Têët nhiïn bẩn chûa hiïíu tẩi sao tưi cố thïí coi lâ
thânh kiïën mưåt lúâi nối trûâu tûúång nhû cêu khùèng àõnh rùçng: “tinh
thêìn tûác lâ cố thûác”. Nhûng bẩn cng chûa thïí hiïíu àûúåc lâ sûå
tiïën triïín ca mưn hổc àậ àûa ra quan àiïím rùçng lâm gò cố vư thûác
(cûá cho rùçng vư thûác cố thûåc ài) cng nhû bẩn chûa hiïíu àûúåc khi
quan niïåm nhû chng ta cố lúåi nhûäng gò. Thẫo lån vïì vêën àïì tòm
hiïíu xem cố nïn àưìng tđnh hốa tinh thêìn vâ thûác khưng, hay nïn

Sigmund Freud 22

múã rưång tinh thêìn ra khỗi giúái hẩn ca thûác cố vễ nhû chó mën
chúi chûä, nhûng tưi cố thïí quẫ quët vúái bẩn rùçng, sûå cưng nhêån
rùçng cố nhûäng sûå hoẩt àưång tinh thêìn vư thûác sệ múã cho khoa hổc
mưåt hûúáng ài múái cố tđnh chêët quët àõnh.
Cng thïë, bẩn khưng thïí ngúâ rùçng nhûäng àiïìu tưi vûâa nối
trïn vúái nhûäng àiïìu tưi sùỉp nối lẩi cố thïí cố mưåt dêy liïn lẩc chùåt
chệ àïën thïë. Àiïìu phất minh thûá hai ca mưn phên têm hổc lâ
khùèng àõnh rùçng, nhûäng rẩo rùåc vïì tònh dc, d hiïí
u theo nghơa
hểp hay nghơa rưång, cng giûä mưåt àõa võ vư cng quan trổng mâ
cho àïën nay ngûúâi ta vêỵn chûa hiïíu rộ àng mûác trong àúâi sưëng
tinh thêìn, chng chđnh lâ ngun nhên ca nhiïìu bïånh vïì thêìn
kinh vâ tinh thêìn. Hún thïë nûäa, phên têm hổc côn khùèng àõnh
rùçng, nhûäng rẩo rûåc vïì tònh dc tham dûå mưåt phêìn khưng nhỗ vâo
cưng viïåc sấng tẩo ca trđ ốc loâi ngûúâi, vïì phûúng diïån vùn hốa
nghïå thåt vâ àúâi sưëng xậ hưåi.
Theo kinh nghiïåm ca tưi thò sûå th ghết do sûå phất minh
nây ca mưn phên têm hổc gêy nïn chđnh lâ l do quan trổng nhêët
la
âm cho mổi ngûúâi khưng chõu chêëp nhêån mưn hổc àố. Bẩn cố
mën tưi cùỉt nghơa sûå kiïån àố nhû thïë nâo khưng? Chng tưi tin
rùçng vùn hốa àậ àûúåc sấng tẩo dûúái sûå thc àêíy ca sûå cêìn thiïët
trong cåc sưëng vâ nhiïìu khi lêën ất cẫ cấc sûå àôi hỗi ca bẫn nùng,
vâ rưìi hïët àúâi nổ àïën àúâi kia vùn hốa cûá àûúåc sấng tẩo nhû thïë mậi
vò mưỵi cấ nhên nâo khi vâo àúâi àïìu phẫi vò nhûäng lúåi đch chung mâ
hy sinh bẫn nùng ca mònh. Trong nhûäng bẫn nùng bõ kòm hậm
khưng àûúåc thỗa mận àố, nhûäng sûå rẩo rûåc vï
ì tònh dc chiïëm mưåt

võ trđ vư cng quan trổng: Nhûäng bẫn nùng tònh dc khưng bõ chïë
ngûå hùèn hoi vâ mưỵi cấ nhên nâo tham dûå vâo cưng viïåc sấng tẩo
vùn hốa cng cố thïí gùåp sûå hiïím nguy lâ bẫn nùng ca mònh sệ
chưëng trẫ lẩi sûå kòm hậm àố. Nïìn vùn hốa ca mưåt xậ hưåi khưng cố
sûå àe dổa nâo nùång nïì hún lâ nhòn thêëy sûå xa àổa ca vùn hốa
trûúác sûå phống tng ca bẫn nùng mën quay trúã vïì tònh trẩng
bấn khai cưí xûa. Vò thïë cho nïn xậ hưåi khưng mën nhùỉc nhúã cho
mònh biïët lâ mònh àang àûáng dûåa trïn nhûäng nïìn mống khưng cố

gò lâ vûäng chùỉc; xậ hưåi khưng cố lúåi gò trong viïåc phẫi cưng nhêån
sûác mẩnh ca cấc bẫn nùng tònh dc, sûå quan trổng ca àúâi sưëng
tònh dc: Xậ hưåi àậ theo mưåt phûúng phấp giấo dc cố mc àđch
lâm cho mổi ngûúâi khưng àïí àïën nhûäng vêën àïì àố. Vò thïë xậ hưåi
khưng chõu àûång àûúåc nhûäng kïët quẫ mâ mưn phên têm hổc àậ
àẩt àûúåc; xậ hưåi sùén sâng xua àíi nhûäng thânh quẫ àố vâ cho
Phên têm hổc nhêåp mưn 23

rùçng chng àấng kinh túãm vïì mổi phûúng diïån. Nhûng ngûúâi ta
khưng thïí dng nhûäng lúâi trấch mốc loẩi àố àïí tiïu hy mưåt kïët
quẫ khấch quan cố tđnh khoa hổc. Nhûäng ngûúâi chưëng àưëi nïëu
mën ngûúâi khấc tấn thânh mònh thò phẫi àûáng vïì phûúng diïån trđ
thûác. Nhûng trđ ốc loâi ngûúâi thûúâng sùén sâng coi nhûäng gò mònh
khưng thđch lâ bêët cưng, vò thïë nïn hổ cố chưëng àưëi mònh cng lâ
àiïìu dïỵ hiïíu. Do àố, xậ hưåi biïën nhûäng àiïìu hổ khưng thđch thânh
nhûäng àiïìu bêët cưng, chưëng àưëi mưn phên têm hổc khưng phẫi
bùçng nhûäng l lệ
húåp l vâ c thïí mâ toân bùçng nhûäng l lệ tònh
cẫm, dng thânh kiïën ca mònh mâ bo bo giûä nhûäng kiïën chưëng
àưëi khưng thêm nghe nhûäng lúâi biïån bấc.
Nhûng tưi cêìn nối rùçng, khi àûa ra vêën àïì nối trïn tưi khưng

mën trònh bây mưåt khuynh hûúáng nâo cẫ. Mc àđch duy nhêët ca
chng tưi lâ trònh bây mưåt sûå viïåc nhêån thêëy sau bao nhiïu cưng
trònh khẫo cûáu àêìy khố khùn. Mưåt lêìn nûäa chng tưi phẫn àưëi àûa
nhûäng nhêån xết trong àúâi sưëng thûúâng ngây vâo trong cưng viïåc
khẫo cûáu khoa hổc, khưng cêìn xem xết nhûäng àiïìu ngûúâi ta lo súå
cố húåp l hay khưng.
Àố
lâ mưåt vâi khố khùn mâ bẩn sệ gùåp nïëu bẩn theo hổc mưn
phên têm hổc. Bùỉt àêìu nhû thïë quẫ cng lâ quấ nhiïìu rưìi. Nïëu
bẩn khưng thêëy ngẩi ngng thò chng ta cố thïí tiïëp tc.
2. NHÛÄNG HÂNH VI SAI LẨC
Chng ta khưng bùỉt àêìu bùçng nhûäng giẫ d mâ bùçng mưåt sûå
tòm tôi khẫo cûáu vïì nhûäng sûå kiïån àûúåc nhiïìu ngûúâi biïët nhûng
khưng àûúåc hiïíu àïën núi àïën chưën, nhûäng sûå kiïån khưng liïn quan
gò àïën tònh trẩng àau ưëm búãi lệ ngûúâi ta cố thïí quan sất àûúåc núi
nhûäng ngûúâi khoễ mẩnh. Nhûäng hiïån tûúång nây chng ta gổi bùçng
mưåt cấi tïn lâ “nhûäng hânh vi sai lẩc ”. Nhûäng hânh vi nây lâ ca
ngûúâi nối hay ngûúâi viïët, d cố biïët nhû thïë hay khưng, mưåt chûä
hay mưåt tiïëng khấc hùèn tiïëng àõnh dng (nối lúä lúâ
i); ca nhûäng
ngûúâi àổc sấch lẩi àổc lêìm chûä khấc (àổc sai); ca nhûäng ngûúâi
nghe ngûúâi khấc nối mâ lẩi nghe lêìm sang tiïëng khấc trong khi
cấc cú quan vïì thđnh giấc khưng hïì bõ trc trùåc (nghe sai).
Mưåt loẩi hiïån tûúång nûäa cố liïn quan àïën sûå “qụn” qu hưì
nhû mưåt sûå qụn kếo dâi, sûå qụn trong chưëc lất, vđ d nhû trong
trûúâng húåp cố mưåt ngûúâi khưng thïí nhúá àûúåc cấi tïn mâ ngûúâi ta
nhúá rêët rộ, mâ chó đt lêu sau lẩi nhúá lẩi ngay, hay trong trûúâng húåp
Sigmund Freud 24

qụn lâm mưåt àiïìu dûå àõnh sùén tûâ trûúác nhûng vïì sau lẩi nhúá lẩi,

nghơa lâ chó qụn trong chưëc lất thưi. Loẩi hiïån tûúång thûá ba lâ
loẩi mêët cấi àiïìu kiïån nhêët thúâi, vđ d nhû lc ngûúâi ta khưng tòm
ra àûúåc mưåt vêåt gò mâ ngûúâi ta thûúâng xïëp sùén mưåt chưỵ; cng
thåc vâo loẩi nây, trûúâng húåp bõ mêët tûúng tûå nhû thïë. Àố lâ
nhûäng sûå qụn lậng mâ ngûúâi ta coi lâ khấc nhûäng sûå qụn khấc,
lâm cho ngûúâi ta ngẩc nhiïn, bûåc mònh trong khi àấng lệ phẫi coi
lâ tûå nhiïn múái phẫi.
Cng àûúåc sùỉp xïëp vâo loẩi nây lâ nhûäng sûå
“lêìm lêỵn” trong
àố àiïìu kiïån nhêët thúâi lẩi xët hiïån, vđ d nhû khi ngûúâi ta tin
tûúãng vâo mưåt àiïìu gò biïët rộ nhûng sau nây múái biïët lâ khưng
àng nhû àiïìu mònh tûúãng. Cng nhûäng trûúâng húåp nây, ngûúâi ta
thïm vâo rêët nhiïìu àiïìu khấc nûäa tûúng tûå àûúåc gổi bùçng nhiïìu
tïn khấc nhau.
Àố lâ nhûäng sûå bêët bònh cố liïn lẩc chùåt chệ vúái nhau, vúái àùåc
biïåt lâ têët cẫ nhûäng tiïëng hay chûä dng àïí chó nhûäng hiïån tûúång
àố àïìu bùỉt àêìu bùçng vêìn ver (trong tiïëng Àûác) (1), nhûäng sûå kiïån
xẫ
y ra bêët thûúâng chùèng cố nghơa gò hïët, phêìn lúán chó thoấng
qua trong chưëc lất vâ cng chùèng cố gò quan trổng trong àúâi sưëng
con ngûúâi. Trong rêët đt trûúâng húåp, vđ d nhû mêët vêåt dng, nhûäng
viïåc nây cố tđnh chêët quan trổng trong thûåc tïë. Vò thïë cho nïn
khưng ai àïí àïën, khưng ai lâm ai xc àưång cẫ.
Tưi mën nối chuån vúái cấc bẩn vïì vêën àïì àố nhûng tưi
tûúãng nhû cấc bẩn lêìu nhêìu: “Trong àúâi sưëng mïnh mưng bïn
ngoâi cng nhû trong àúâi sưëng tinh thêìn chêåt hểp cố nhiïìu àiïìu bđ
êín to tất , trong àúâi sưëng tinh thêìn rưëi loẩn côn cố bao nhiïu sûå
viïåc k lẩ àang chúâ giẫi thđch vâ
àấng àûúåc giẫi thđch mâ khưng
lâm, lẩi ài lâm nhûäng chuån chùèng cố nghơa gò, nhû thïë chùèng

mêët thúâi giúâ vư đch sao? Nïëu giấo sû cố thïí cùỉt nghơa cho chng tưi
nghe tẩi sao mưåt ngûúâi cố àưi mùỉt vâ àưi tai hoân hẫo vâo ban
ngây ban mùåt lẩi trưng thêëy nhûäng àiïìu thûåc ra khưng cố, tẩi sao
nhûäng ngûúâi nây tûå nhiïn lẩi cố cẫm tûúãng rùçng àưåt nhiïn bõ
nhûäng ngûúâi thên u khấc hânh hẩ, hay theo àíi nhûäng mú
mâng mâ mưåt àûáa trễ cng cho lâ vư l thò lc àố khoa phên têm
hổc múái àấng theo àíi. Nhûng nïëu mưn phên têm hổc khưng thïí
lâm gò khấ
c hún lâ tòm hiïíu xem tẩi sao vâo mưåt hưm nâo àố, mưåt
diïỵn giẫ trong mưåt bûäa tiïåc lẩi nối mưåt cêu hay mưåt chûä àấng lệ
khưng àõnh nối hay tẩi sao mưåt bâ ch gia àònh khưng tòm thêëy
chòa khoấ, hay nhûäng àiïìu vư tđch sûå tûúng tûå thò chng tưi nghơ
Phên têm hổc nhêåp mưn 25

rùçng chng tưi cêìn àïí thò giúâ lâm nhûäng viïåc khấc quan trổng
hún”.
Tưi sệ trẫ lúâi: “Khoan àậ. Bẩn chó trđch sai rưìi. Àng thïë,
mưn phên têm hổc chó àïí àïën nhûäng trûúâng húåp vư tđch sûå àố
thưi. Nhûng thûåc ra nhûäng sûå quan sất ca mưn nây dûåa trïn
nhûäng sûå kiïån khưng rộ rïåt mâ cấc khoa hổc khấc coi lâ vư nghơa
l. Nhûng trong khi chó trđch bẩn àûâng lêìm sûå quan trổng ca cấc
vêën àïì vúái bïì ngoâi ca cấc dêëu hiïåu. Bẩn khưng thêëy lâ cố nhiïìu
àiïìu rêët quan trổng mâ chó xët hiïån dûúái nhûäng hònh thûác hay
dêë
u hiïåu rêët lúâ múâ trong mưåt vâi àiïìu kiïån vâ trong mưåt vâi lc àố
sao? Tưi cố thïí dïỵ dâng kïí cho bẩn nghe mưåt vâi vđ d. Húäi cấc bẩn
thanh niïn, cố phẫi nhiïìu khi chó bùçng mưåt vâi dêëu hiïåu khưng
nhêån thêëy àûúåc rộ râng mâ bẩn dûå àoấn àûúåc mònh àậ chiïëm àûúåc
tònh cẫm ca mưåt ngûúâi con gấi khưng? Bẩn cố chúâ àúåi lâ cư gấi àố
sệ tỗ tònh vúái bẩn hay nhêíy xưí lïn ưm lêëy cưí bẩn khưng? Cố phẫi lâ

bẩn chó chúâ àúåi mưåt cấi nhòn rêët nhanh, mưåt cûã chó phấc hoẩ, mưåt
cấi bùỉt tay húi lêu mưåt cht khưng? Rưìi khi lâm nhiïå
m v thêím
phấn àiïìu tra vïì mưåt v ấn mẩng, bẩn cố nïn chúâ tïn sất nhên àïí
lẩi tẩi núi xẫy ra v ấn bûác hònh hay àõa chó ca nố khưng? Hay lâ
bẩn chó mong chúâ nhûäng dêëu hiïåu rêët lúâ múâ nhỗ nhoi àïí tòm ra cùn
cûúác ca nố? Vêåy bẩn àûâng nïn coi thûúâng nhûäng dêëu hiïåu nhỗ bế.
Nhûäng dêëu hiïåu têìm thûúâng nây thûúâng dêỵn chng ta àïën nhûäng
con àûúâng cûåc k quan trổng. Tưi cng nghơ nhû cấc bẩn lâ cấc bẩn
phẫi àïí àïën nhûäng vêën àïì quan trổng ca thïë giúái vâ ca khoa
ho
åc. Nhûng chó khi múái dûå àõnh bùỉt tay vâo mưåt viïåc nâo quan
trổng vâ to tất thưi thò cng chùèng cố đch gò vò bẩn chûa hïì biïët
mònh sệ phẫi ài vïì nhûäng hûúáng nâo. Trong cưng viïåc khẫo cûáu
khoa hổc nhiïìu khi húåp l hún nïëu chng ta bùỉt tay ngay vâo cưng
viïåc cố trûúác mùåt mònh, vâo nhûäng cưng viïåc tûå nhiïn àïën cho
chng ta tòm tôi. Nïëu chng ta lâm viïåc àố vúái tinh thêìn àng àùỉn,
khưng cố thânh kiïën, khưng cố hy vổng hậo huìn, vâ nïëu may
mùỉn ra nhúâ cố sûå liïn quan ca nhûäng viïåc lúán nhỗ, nhûäng ẫnh
hûúãng hưỵ tûúng, cưng viïåc lâm àố cố
thïí dêỵn chng ta àïën cưng
viïåc to tất hún nâo àố”.
Àố lâ nhûäng àiïìu tưi mën nối vúái cấc bẩn àïí lâm cho cấc
bẩn ch àïën khi tưi nối àïën nhûäng hânh vi sai lẩc, bïì ngoâi thûåc
vư nghơa l ca nhûäng con ngûúâi khoễ mẩnh bònh thûúâng. Bêy giúâ
chng ta nối àïën mưåt ngûúâi hoân toân xa lẩ vúái mưn phên têm hổc
vâ hỗi xem hổ cùỉt nghơa ra sao vúái nhûäng sûå viïåc trïn vûâa kïí.
Sigmund Freud 26

Chùỉc chùỉn lâ thïë nâo ưng ta cng trẫ lúâi: “Chẫ cêìn cùỉt nghơa

gò cẫ búãi vò àố lâ nhûäng viïåc chùèng cố nghơa l gò”. Ưng ta àõnh nối
gò vêåy? Cố phẫi ưng ta cho rùçng cố nhûäng sûå viïåc khưng nghơa l
gò, úã ngoâi hùèn mổi sinh hoẩt ca thïë giúái vâ nïëu khưng xẫy ra thò
cng chùèng sao hay khưng? Nhûng ngay cẫ khi ngûúâi ta phấ bỗ
thuët tiïìn àõnh àûúåc mổi ngûúâi cưng nhêån d chó úã mưåt àiïím thưi,
ngûúâi ta cng lâm àẫo lưån hïët quan niïåm khoa hổc vïì thïë giúái.
Chng ta sệ chûáng tỗ cho ưng ta thêëy rùçng mưåt quan niïå
m tưn giấo
vïì thïë giúái sệ húåp l vúái chđnh mònh hún khi cho rùçng mưåt con chim
sễ khưng thïí rúi tûâ trïn trúâi xëng mâ khưng cố sûå can thiïåp àùåc
biïåt ca chđ Thûúång àïë.
Tưi àưì rùçng ngûúâi bẩn ca chng ta àấng lệ phẫi àûa ra hêåu
quẫ ca lúâi giẫi thđch thûá nhêët ca mònh sệ nối lẩi rùçng ưng ta cố
thïí dïỵ dâng tòm thêëy cêu trẫ lúâi. Àố lâ mưåt sûå lïåch lẩc trong mưåt cú
quan nâo àố, sûå sai lẩc hoẩt àưång ca mưåt cú quan tinh thêìn, viïåc
tòm ra sûå lïch lẩc àố khưng cố gò lâ khố khùn. Mưåt ngûúâi lc
thûúâng ùn nối thêån trổ
ng cố thïí nhêìm lêỵn khi: 1) ưng ta bõ mïåt
mỗi; 2) bõ xc àưång quấ mûác; 3) quấ ch trổng àïën mưåt viïåc khấc.
Nhûäng lúâi xấc àõnh nây rêët dïỵ àûúåc cưng nhêån. Ngûúâi ta thûúâng
nối lúä lúâi khi trong ngûúâi bõ mïåt, nhûác àêìu hay sưët nống lẩnh.
Nhûäng trûúâng húåp qụn tïn cng thïë. Cố nhûäng ngûúâi mưỵi khi
thêëy mònh qụn nhû thïë lâ biïët ngay mònh sùỉp bõ nhûác àêìu. Cng
nhû thïë, khi bõ xc àưång ngûúâi ta thûúâng nhêìm àiïìu nây vúái àiïìu
nổ, tiïëng nây vúái tiïëng nổ.
Khi ngûúâi ta àậng trđ, nghơa lâ lc ngûúâi ta têåp trung vâ
o
nhûäng àiïìu khấc thò ngûúâi ta rêët dïỵ qụn nhûäng àiïìu ngûúâi ta dûå
àõnh, hay lâm nhûäng cưng viïåc khưng cưë . Mưåt trûúâng húåp rêët
quen thåc lâ trûúâng húåp mưåt võ giấo sû qụn mang ư vâ àưåi m

ca ngûúâi khấc búãi vò trđ ốc ưng ta àang têåp trung vâo nhûäng vêën
àïì sùỉp àûúåc àem ra trònh bây trong cën sấch ca ưng ta. Côn
nhûäng thđ d vïì nhûäng àiïìu dûå àõnh hay nhûäng lúâi hûáa bõ qụn
lậng xẫy ra khi cố nhûäng biïën cưë lâm cho ngûúâi ta phẫi ch àïën
nhûäng sûå viïåc khấc thò cấc bẩn cố thïí tòm thêëy ngay núi mònh.
Nhûäng àiïìu vûâa nối cố
vễ nhû dïỵ hiïíu vâ khưng thïí bấc bỗ
àûúåc. Cố lệ cng chùèng hay ho gò, hay đt nhêët cng chùèng hay ho
nhû ngûúâi ta tûúãng. Chng ta hậy xem xết thûåc k nhûäng lúâi giẫi
thđch trïn vïì nhûäng hânh vi sai lẩc. Nhûäng àiïìu kiïån mâ ngûúâi ta
cho lâ cố tđnh cấch quët àõnh àïí cho nhûäng sûå àố xẫy ra khưng
phẫi àïìu cố tđnh chêët giưëng nhau. Nhûäng sûå khố chõu trong viïåc
Phên têm hổc nhêåp mưn 27

tìn hoân xẫy ra lâ vò sûå rưëi loẩn trong mưåt sûå hoẩt àưång thûúâng
thûúâng, nhûäng sûå rưëi loẩn trong sinh l. Nhûäng xc àưång quấ mûác,
mïåt mỗi àậng trđ àïìu lâ nhûäng ëu tưë cố tđnh cấch khấc hùèn, vûâa
vïì têm l vûâa vïì sinh l. Nhûäng ëu tưë nây ngûúâi ta cố thïí dïỵ dâng
viïët thânh nhûäng l thuët. Sûå mïåt mỗi, àậng trđ lâm cho ngûúâi ta
hoang mang khưng côn têåp trung tû tûúãng àûúåc nûäa, nhû thïë cố
nghơa rùçng cú quan têåp trung tû tûúãng khưng côn nhêån àûúåc mưåt
sûå ch à dng nûäa nïn bõ rưëi loẩ
n vâ khưng côn hoẩt àưång vúái
mưåt mûác àưå chđnh xấc à dng nûäa. Mưåt sûå khố chõu, nhûäng sûå
thay àưíi trong viïåc tìn hoân diïỵn ra trong cú quan trung ûúng vïì
tinh thêìn cng cố nhûäng kïët quẫ tûúng tûå cố ẫnh hûúãng àïën mưåt
ëu tưë quan trổng lâ sûå têåp trung tû tûúãng. Vêåy têët cẫ nhûäng
trûúâng húåp nây àïìu thåc trûúâng húåp theo sau ngay nhûäng sûå rưëi
loẩn trong viïåc ch , d rùçng nhûäng sûå rưëi loẩn nây cố thïí cố
nhûäng ngun nhên trong cú thïí hay tinh thêìn.

Têët cẫ nhûäng àiïìu nối trïn cng khưng kđch thđch àûúåc sûå

ch ca chng ta vïì mưn phên têm hổc vâ chng ta vêỵn cố thïí cố
tûúãng bỗ rúi mưn hổc nây. Tuy nhiïn khi xem xết mưåt cấch chùm
ch hún nhûäng hiïån tûúång hânh vi sai lẩc, chng ta sệ thêëy rùçng
khưng phẫi mổi sûå àïìu ph húåp vúái cấi thuët nối trïn vïì sûå ch ,
hay đt nhêët cng khưng phẫi lâ tûâ àố mâ phất sinh ra. Chng ta sệ
thêëy nhûäng hânh vi sai lẩc nây, nhûäng sûå qụn lậng nây cng xẫy
ra vúái nhûäng ngûúâi khưng hïì mïåt mỗi, àậng trđ hay bõ xc àưång
quấ mûác cht nâ
o, trấi lẩi côn tỗ ra bònh thûúâng vïì mổi phûúng
diïån, vâ chó vïì sau nây khi sûå viïåc xẫy ra xong rưìi chng ta múái
gấn cho hổ nhûäng sûå rưëi loẩn nối trïn mâ chđnh hổ cng khưng
cưng nhêån. Thûåc lâ mưåt sûå khùèng àõnh quấ giẫn dõ khi cho rùçng
khi nâo ngûúâi ta ch nhiïìu thò mưåt cú quan múái hoẩt àưång àêìy
à, côn khi ngûúâi ta kếm ch ài thò cú quan àố hoẩt àưång khưng
àiïìu hoâ. Cố rêët nhiïìu hânh vi mâ ngûúâi ta lâm nhû mấy, hay lú
àậng khưng hïì búát chđnh xấc ài tđ nâo. Ngûúâi ài dẩo tuy khưng hïì
àïí àïën con àûúâng mònh ài mâ vêỵ
n àïën núi àïën chưën nhû thûúâng.
Mưåt nhẩc s dûúng cêìm d khưng àïí àïën vêỵn àấnh àûúåc nhûäng
nưët nhẩc chđnh xấc. Ngûúâi nây cng cố khi lêìm, nhûng nïëu khi cho
rùçng lưëi chúi àân nhû mấy lâ lưëi chúi hay àûa àïën nhêìm lêỵn nhêët
thò nhûäng tay danh cêìm chun luån àïën nưỵi àậ trúã thânh hoân
toân mấy mốc lẩi lâ ngûúâi hay lêìm lêỵn nhêët. Trấi lẩi chng ta thêëy
rùçng cố rêët nhiïìu hânh vi thânh cưng àùåc biïåt khi ngûúâi ta khưng
ch àïën vâ chđnh lc ngûúâi ta ch àïën chng nhêët, nghơa lâ lc
sûå ch
àûúåc àûa àïën tưåt àưå thò lẩi xẫy ra nhiïìu lêìm lúä nhêët.
Sigmund Freud 28

Chng ta cố thïí cho rùçng sûå nhêìm lêỵn chđnh lâ kïët quẫ ca sûå nấo
nûác. Nhûng tẩi sao sûå nấo nûác lẩi khưng lâm giẫm sûå ch vúái
mưåt hânh vi mâ ngûúâi ta chùm ch àïí àïën nhû thïë? Khi trong
mưåt bâi diïỵn vùn hay trong mưåt cåc nối chuån thûúâng cố ngûúâi
nối lúä lúâi, nối nhûäng àiïìu khưng àõnh nối hay nối trấi hùèn mònh
thò ngûúâi àố àậ cố mưåt nhêìm lêỵn rêët khố cùỉt nghơa bùçng thuët
têm sinh l hay thuët vïì sûå ch .
Chđnh ngay nhûäng hânh vi sai lẩc cng kêm theo nhûäng
hânh vi ph thå
c mâ khưng ai hiïíu nưíi d àậ cưë cùỉt nghơa. Vđ d
nhû chng ta qụn mưåt chûä, chng ta tỗ vễ khố chõu, tòm hïët cấch
àïí nhúá lẩi vâ àûáng ngưìi khưng n cho túái khi nhúá lẩi àûúåc múái
thưi. Tẩi sao con ngûúâi lẩi bûåc mònh nhû thïë rêët đt khi tòm lẩi àûúåc
chûä qụn, khưng lâm sao nhúá lẩi mưåt chûä mâ anh ta thûúâng cho lâ
úã ngay trïn àêìu lûúäi mònh àïën nưỵi nïëu cố ngûúâi nâo khấc nối àïën
chûä àố lâ anh ta nhúá lẩi liïìn. Ngoâi ra côn nhûäng trûúâng húåp trong
àố nhûäng hânh vi sai lẩc chưìng chêët lïn nhau, qën chùåt vâo
nhau, thay chưỵ cho nhau. Lêìn àêìu tiïn ch
ng ta qụn mưåt bíi
hển. Lêìn sau àố nhêët àõnh chng ta khưng qụn nûäa, nhûng
khưng may lâ chng ta ghi nhêìm giúâ hển. Trong khi ngûúâi ta dng
à mổi cấch àïí nhúá lẩi mưåt chûä bõ qụn thò ngûúâi ta lẩi qụn ln
mưåt chûä thûá hai trong khi chûä nây cố thïí gip mònh nhúá lẩi chûä
kia; rưìi trong khi ngûúâi ta cưë tòm lẩi chûä thûá hai nây thò ngûúâi ta
lẩi qụn mưåt chûä thûá ba vâ cûá nhû thïë tiïëp diïỵn. Nhûäng sûå rưëi loẩn
nây thûúâng xẫy ra cho nhûäng ngûúâi thúå sùỉp chûä cố thïí coi nhû
nhûäng hânh vi sai lẩc. Mưåt sûå nhêìm lêỵn thåc loẩi nây cûá xẫy ài
xẫy lẩ
i mậi trong mưåt túâ bấo ca àẫng xậ hưåi dên ch. Trong bấo

àố, khi tûúâng thåt lẩi bíi biïíu tònh, ngûúâi ta àổc thêëy nhû sau:
“Trong sưë nhûäng ngûúâi tham dûå cố cẫ ưng Kronrprinz (àấng lệ
phẫi lâ ưng Kronprinz- Àưng cung thấi tûã)”. Hưm sau túâ bấo cẫi
chđnh, xin lưỵi àưåc giẫ vâ viïët: “Chng tưi àõnh viïët ưng Knorprinz
(chûá khưng phẫi lâ ưng Kronrprinz) ”. Ngûúâi ta nối trong nhûäng
chuån nhû thïë hònh nhû cố ma hay cố qu trong viïåc xïëp chûä. D
lâ ma hay lâ qu thò nhûäng chûä nây cng vûúåt quấ giúái hẩn ca
mưåt thuët têm l sinh l ca nhûäng sûå nhêìm lêỵn trong viïåc xïëp
chûä.
Chùỉc bẩ
n cng biïët lâ chng ta cố thïí dng cấch ấm thõ àïí
lâm cho ngûúâi ta lúä lúâi. Vïì àiïìu nây cố cêu chuån nhû sau: Mưåt
diïỵn viïn múái vâo nghïì mưåt hưm phẫi àống mưåt vai trong vúã
Pucelle d' Oclếans, anh ta cố phêån sûå bấo cho vua lâ ưng
Phên têm hổc nhêåp mưn 29

Connếtable àûa trẫ lẩi thanh kiïëm (shwert). Nhûng trong lc têåp,
mưåt ngûúâi nhùỉc vúã àa anh ta bùçng cấch nhùỉc cho anh ta nối lâ:
Ưng Confortable trẫ lẩi con ngûåa (pferd). Vâ anh châng hay àa
nghõch àố àẩt àûúåc mc àđch: anh diïỵn viïn khưën khưí nây ca
chng ta quẫ nhiïn nối lúä lúâi ngay theo cêu nối nhùỉc sai vâ rưìi cûá
nhêìm nhû thïë mậi mùåc d àậ àûúåc cẫnh bấo bao nhiïu lêìn, cố khi
lẩi câng lêìm vò nhûäng lúâi cẫnh bấo àố.
Têët cẫ nhûäng àiïím àùåc biïåt vïì nhûäng hânh vi sai lẩc vûâa
àûúåc trònh bây khưng thïí cùỉt nghơa àûúåc bùçng thuët cho rùçng sûå
ch àậ bõ àấ
nh lẩc. Àiïìu àố khưng cố nghơa lâ thuët nây sai.
Nối cho àng ra thò thuët nây phẫi àûúåc bưí tc. Nhûng ngoâi ra
nhiïìu khi cố nhûäng hânh vi sai lẩc cêìn àûúåc hiïíu theo mưåt phûúng
diïån khấc.

Vđ d nhû nhûäng hânh vi sai lẩc thûúâng àûúåc chng ta ch
àïën nhêët: àố lâ nhûäng sûå lúä lúâi (lapsus). Chng ta cố thïí chổn
nhûäng sûå sai lêìm vïì àổc sấch hay viïët cng àûúåc. Chng ta cêìn
ch nhûäng àiïím sau àêy: lâ tûâ trûúác àïën nay chng ta chó tûå àùåt
mưỵi mưåt cêu hỗi lâ ch
ng ta àậ lúä lúâi trong nhûäng àiïìu kiïån nâo vâ
khi nâo. Chng ta múái chó trẫ lúâi cố mưåt cêu hỗi àố. Nhûng chng
ta cố thïí xết àïën hònh thûác mưåt sûå lúä lúâi vâ hêåu quẫ ca sûå lúä lúâi
àố. Chùỉc cấc bẩn àoấn ra rùçng, mưåt khi chng ta chûa trẫ lúâi àûúåc
cêu hỗi nây, mưåt khi chûa cùỉt nghơa àûúåc hêåu quẫ ca sûå lúä lúâi thò
vïì phûúng diïån têm l hiïån tûúång nây vêỵn chó côn lâ tai nẩn bêët
thûúâng ngay cẫ khi ngûúâi ta àậ cùỉt nghơa àûúåc vïì phûúng diïån
sinh l. Têët nhiïn khi tưi lúä lúâi, tưi cố thïí lúä lúâi bùç
ng hâng ngân
cấch; tưi cố thïí thay thïë tiïëng nối àng bùçng ngân cấch khấc hay
nối mưåt tiïëng àố mâ thay àưíi ài bùçng ngân cấch khấc. Vâ khi tưi
hỗi tẩi sao trong bao nhiïu tiïëng cố thïí lúä lúâi àûúåc tưi lẩi chó lúä lúâi
àùåc biïåt vúái mưåt tiïëng thưi? Trong trûúâng húåp àố thò sûå lúä lúâi àố cố
ngun nhên gò quët àõnh khưng hay lâ chó lâ do sûå tònh cúâ, mưåt
vêën àïì khưng sao giẫi àấp húåp l àûúåc?
Hai tấc giẫ, ưng Maringer vâ ưng Mayer (ngûúâi trïn lâ mưåt
triïët gia trong khi ngûúâi dûúái lâ mưåt nhâ trõ bïånh tinh thêìn) nùm
1985 àậ khẫo cûáu vïì nhûäng sûå lúä lúâ
i. Hai ưng àậ têåp trung àûúåc
nhiïìu trûúâng húåp trong àố hai ưng chó àûáng vïì phûúng diïån mư tẫ
thưi. Hai ưng khưng tòm cấch cùỉt nghơa nhûng trong thûåc tïë àậ múã
àûúâng cho ngûúâi sau cùỉt nghơa. Nhûäng sûå lúä lúâi àûúåc xïëp loẩi nhû
sau:
a) nối lưån ngûúåc;
Sigmund Freud 30

b) nối lêỵn lưån chûä nổ vúái chûä kia (Vorlang)
c) nối mưåt chûä dâi ra mâ khưng cố lúåi gò cẫ (Nachklang)
d) nối lêìm chûä nổ vúái chûä kia (chûä nổ giêy ra chûä kia);
e) thay chûä nổ vâo chûä kia.
Tưi kïí cho cấc bẩn nghe nhûäng thđ d ca mưỵi loẩi. Cố lưån
ngûúåc khi ngûúâi ta nối Milư Vïå nûä trong khi phẫi nối Thêìn vïå nûä úã
Milư. Cố chûä nổ àê lïn chûä kia khi nối: Es war mir anf der
Schwest auf der Brust so scbwer (Cố nghơa lâ tưi thêëy cấi gò cng
àê nùång lïn ngûåc. Chûä Schwer (nùång) àê lïn mưåt phêìn chûä Brust
(ngûåc). Cố nối kếo dâi vư đch hay nhùỉc lẩi vư đch trong cêu chc
tng sau àêy: “ Ich fordere sie auf, auf das Wohl unseres Chefs
aufzustossen ” (Xin cấc ngâi hậ
y úå lïn àïí chc mûâng ưng Ch àûúåc
thõnh vûúång, trong khi àấng nhệ phẫi nối ëng àïí chc cho ưng
Ch v.v ). Ba hònh thûác lúä lúâi trïn khưng thûúâng xẫy ra. Nhûng
trûúâng húåp lúä lúâi vò mưåt sûå liïn tûúãng hay mưåt sûå rt ngùỉn lúâi nối
thò thêëy dïỵ hún. Vđ d nhû mưåt ưng gùåp mưåt bâ ngoâi phưë vâ nối:
“Nïëu cư cho phếp tưi xin thêët lïỵ vúái cư”. Sûå thûåc thò ưng ta mën
nối “Nïëu cư cho phếp tưi sệ ài cng cư” nhûng ưng ta àậ lêìm chûä
begleiten (ài cng) vúái beleidigen (thêët lïỵ) nghơa lâ àậ rt ngùỉn
chûä nổ thânh chûä kia. Tưi cêìn nối lâ cố lệ anh châng nây khưng
àûúåc cư kia hoan nghïnh thò phẫi. Vïì lưëi nố
i thay chûä nổ vâo chûä
kia thò cố thđ d sau àêy: Meringer vâ Mayer nối: “Tưi cho nhûäng
thûá thëc nây vâo thng thû (Briefkasten) thay vò trong lô hêëp
(Brutkasten)”.
Hai nhâ khẫo cûáu trïn àậ tòm cấch cùỉt nghơa nhûäng thđ d
nây, nhûng theo tưi thò nhûäng cấch àố côn thiïëu sốt nhiïìu. Hổ cho
rùçng nhûäng thanh êm vâ nhûäng vêìn trong chûä cố nhûäng giấ trõ

khấc nhau, vâ khi ngûúâi ta nghơ àïën mưåt vêìn hay mưåt thanh êm
nâo cố giấ trõ cao hún thò sûå suy nghơ nây cố ẫnh hûúãng rưëi loẩn
àïën nhûäng vêìn hay nhûäng thanh êm cố giấ trõ đt hún. Àiïìu nhêån
xết nây cng lùỉm chó cố giấ trõ àưëi vúái nhûäng trûúâng húåp đt xẫy ra
thå
c loẩi thûá hai hóåc thûá ba: trong nhûäng trûúâng húåp d cho
rùçng cố nhûäng ëu tưë nây cố giấ trõ hún ëu tưë khấc chùng nûäa thò
sûå quan trổng hún hay kếm ca nhûäng thanh êm hay vêìn khưng
àống vai trô gò cẫ. Nhûäng sûå lúä lúâi hay xẫy ra hún cẫ lâ trûúâng húåp
thay chûä nây bùçng chûä khấc hao hao giưëng vâ sûå giưëng hao hao
nây à àïí cùỉt nghơa rưìi. Vđ d nhû mưåt võ giấo sû trong mưåt bâi
hổc khai mẩc nối: “Tưi khưng sùén sâng (geneigt) phấn àoấn vïì giấ