PHÂN TÂM HỌC NHẬP MÔN - TÂM LÝ GIA – 8 ppt

Sigmund Freud 106

gùỉng lâm dõu ài, thay àưíi ài cht đt nhûng vêỵn lâm cho ngûúâi ta
nhòn thêëy àûúåc chđnh.
Giêëc mú côn kiïím duåt theo mưåt lưëi thûá ba nûäa, nhûng lêìn
nây khưng giưëng lưëi kiïím duåt bấo chđ. Chng ta cố thïí phên tđch
mưåt giêëc mú àậ àûúåc nối trïn. Chùỉc cấc bẩn côn nhúá àïën giêëc mú
trong àố ngûúâi ta àậ bỗ 1.50 fl àïí mua ba vế hất. Trong tiïìm
tâng ca giêëc mú nây nhûäng ëu tưë “mua trûúác, quấ súám” giûä vai
trô quan trổng hâng àêìu: lêëy chưìng súám quấ thûåc lâ dẩi dưåt, mua
vế trûúác ngây trònh diïỵn cng lâ dẩ
i dưåt, cư em chưìng vưåi vậ ài
mua àưì trang sûác nhû thïë quẫ lâ lưë bõch. Khưng cố mưåt ëu tưë nâo
xët hiïån trong nưåi dung rộ râng ca giêëc mú. Mổi sûå chó xoay
quanh viïåc ài xem hất vâ mua vế thưi. Vò trổng têm ca giêëc mú bõ
àêíy ài mưåt chưỵ khấc, vò nhûäng ëu tưë chđnh têåp trung lẩi mưåt chưỵ
nïn giêëc mú rộ râng khấc hùèn giêëc mú tiïìm tâng àïën nưỵi ngûúâi ta
khưng thïí dûåa vâo cấc giêëc mú rộ râng mâ tòm thêëy cấc giêëc mú
tiïìm tâng. Chđnh trổng têm giêëc mú bõ xï dõch nhû thïë nïn múái
phất sinh ra sûå biïën dẩng ca giêëc mú; chđnh sûå biïën dẩng ca
giêëc mú nâ
y àậ lâm cho chđnh nhûäng ngûúâi nùçm mú cng thêëy k
lẩ khưng hiïíu gò vïì giêëc mú ca mònh.
Thiïëu sốt, thay àưíi vâ têåp trung cấc ëu tưë, àố chđnh lâ ba
kïët quẫ ca sûå kiïím duåt vâ sûå biïën dẩng ca giêëc mú. Sûå kiïím
duåt lâ dun cúá chđnh hay mưåt trong cấc dun cúá chđnh ca sûå
biïën dẩng trong giêëc mú ca bâ khấch. Côn sûå thay àưíi vâ têåp
trung, chng ta quen gổi lâ sûå xï dõch trổng têm.
Sau sûå kiïím duåt, chng ta nối àïën sûå sưëng àưång trong giêëc
mú. Cấc bẩn àûâng tûúãng tûúång kễ kiïím duå
t nhû mưåt ngûúâi

nghiïm nghõ hay mưåt võ thêìn trong bưå ốc àïí lâm viïåc; vïì chûä sưëng
àưång cng vêåy, àûâng cho rùçng àố lâ do mưåt trung têm àùåt trong bưå
ốc mâ ẫnh hûúãng cố thïí bõ mưåt sûå cùỉt bỗ hay mưåt vïët thûúng nâo
hu ài. Chó nïn nhòn thêëy úã chûä àố mưåt phûúng tiïån liïn lẩc cố
tđnh sinh àưång. Àiïìu àố khưng ngùn chng ta tûå hỗi xem sûå kiïím
duåt nây sệ hoẩt àưång àưëi vúái nhûäng khuynh hûúáng vâ do nhûäng
khuynh hûúáng nâo; chng ta sệ khưng ngẩc nhiïn nïëu thêëy rùçng
trûúác àêy, chng ta àậ gùåp sûå kiïím duåt cấc giêëc mú rư
ìi mâ
khưng biïët àố lâ cấi gò.
Àố lâ àiïìu àậ thûåc sûå xẫy ra. Cấc bẩn hậy nhúá lẩi sûå nhêån
xết ly k ca chng ta khi bùỉt àêìu ấp dng k thåt ca chng ta
vïì sûå tûå do liïn tûúãng. Lc àố chng ta cẫm thêëy cố mưåt sûå gò
chưëng àưëi lẩi khi chng ta cưë gùỉng ài tûâ ëu tưë ca giêëc mú sang
Phên têm hổc nhêåp mưn 107

ëu tưë vư thûác mâ nố àïën thay thïë. Sûå chưëng àưëi nây àng nhû
chng ta àậ nối, cố thïí thay àưíi cûúâng àưå, khi thò àưå mẩnh vư cng,
khi chẫ cố nghơa l gò. Khi sûå chưëng àưëi ëu, chng ta cố rêët đt cưng
viïåc phẫi lâm, nhûng khi cûúâng àưå mẩnh chng phẫi ài theo mưåt
dậy dâi cấc sûå liïn tûúãng lâm cho ta câng ngây câng xa ëu tưë ca
giêëc mú, trong khi phẫi àưëi phố vúái biïët bao nhiïu khố khùn xët
hiïån dûúái hònh thûác ca nhûäng tûúãng bâi bấc phï bònh chưëng àưëi
lẩi nhûäng tûúãng àưåt nhiïn xët hiïån cố dđnh dấng àïën giêëc mú.
Sûå chưë
ng àưëi nây chó lâ hêåu quẫ cuẫ sûå kiïím duåt trong giêëc mú
nïn chng ta cng phẫi khẫo sất cêín thêån. Chng ta thêëy ngay
rùçng nhiïåm v ca sûå kiïím duåt khưng phẫi lâ chó gêy ra sûå biïën
dẩng trong giêëc mú mâ côn liïn tc giûä cho sûå biïën dẩng àố àûúåc
tưìn tẩi. Cng nhû sûå chưëng àưëi ln ln thay àưíi cûúâng àưå tu

theo ëu tưë trong giêëc mú, sûå biïën dẩng cng thay àưíi theo tûâng
ëu tưë. Nïëu so sấnh giêëc mú rộ râng vâ giêëc mú tiïìm tâng ta sệ
thêëy cố nhiïìu ëu tưë khấc la
åi bõ thay àưíi quan trổng nhiïìu hay đt,
nhiïìu ëu tưë khấc lẩi du nhêåp ln vâo nưåi dung rộ râng mâ chùèng
thay àưíi gò cẫ, cố khi côn mẩnh lïn.
Nhûng chng ta mën biïët sûå kiïím duåt àậ hoẩt àưång bùçng
cấch dûåa vâo nhûäng khuynh hûúáng nâo vâ chưëng lẩi khuynh
hûúáng nâo? Àïí trẫ lúâi cêu hỗi vư cng quan trổng nây khưng
nhûäng àưëi vúái sûå tòm hiïíu cấc giêëc mú mâ côn àưëi vúái cẫ àúâi ngûúâi
nûäa, chng ta cố thïí dïỵ dâng tòm thêëy giẫi phấp nïëu duåt lẩi
nhûäng giêëc mú àậ àûúåc àem giẫi thđch tûâ trûúác túái nay. Nhûä
ng
khuynh hûúáng mâ kiïím duåt dng lâ nhûäng khuynh hûúáng mâ
ngûúâi nùçm mú trong lc côn thûác cho lâ ca riïng mònh, húåp
mònh. Cấc bẩn cố thïí chùỉc chùỉn rùçng khi bẩn tûâ chưëi khưng cưng
nhêån sûå giẫi thđch àng àùỉn vïì giêëc mú ca bẩn, nhûäng l do ca
sûå tûâ chưëi nây vâ nhûäng l do lâm cho sûå kiïím duåt hoẩt àưång
lâm cho giêëc mú biïën dẩng cng nhû nhau. Cấc bẩn hậy nghơ àïën
giêëc mú ca ngûúâi àân bâ 50 tíi nối trïn. Mùåc d khưng biïët giẫi
thđch giêëc mú ca mònh, bâ ta c
ng thêëy lâ giêëc mú kinh khng
quấ, nhûng bâ ta sệ côn bìn hún nïëu bâ bấc sơ V. Hug nối cho bâ
ta biïët nhûäng dûä kiïån thu lûúåm àûúåc trong sûå giẫi thđch giêëc mú
ca bâ. Nhûäng àoẩn nâo tc tơu trong giêëc mú thûúâng àûúåc thay
thïë bùçng tiïëng xò xâo, sûå viïåc àố chùèng àậ chûáng tỗ rùçng chđnh
ngûúâi nùçm mú cng kïët ấn nhûäng hânh vi àố sao?
Nhûng khi chng ta mën khẫo cûáu nhûäng khuynh hûúáng
chõu kiïím duåt, ta phẫi àïí àïën sûå kiïím duåt nhû lâ mưåt sûå cêìn
Sigmund Freud 108

thiïët cêëp bấch. Nhûäng khuynh hûúáng àố lâ nhûäng khuynh hûúáng
àấng chï cûúâi, tc tơu vïì phûúng diïån l lån, m thåt vâ xậ hưåi,,
nhûäng àiïìu mâ ngûúâi ta khưng dấm nghơ àïën hay nghơ àïën àïí mâ
kinh túãm. Nhûäng sûå ham mën bõ kiïím duåt vâ bõ biïën dẩng
trong giêëc mú àố chó lâ biïíu lưå mưåt têëm lông đch k vư búâ bïën vâ vư
liïm só. Vẫ lẩi, khưng cố giêëc mú nâo trong àố cấi tưi ca ngûúâi
nùçm mú lẩi khưng giûä vai trô chđnh, d rùçng cấi tưi àố àậ lêín trưën
rêët khếo lếo trong nưåi dung rộ râng. Lông đch k vư biïn nây chùỉc
chùỉn cố liïn quan chùåt chệ vúá
i lông ham mën giêëc ng lâm cho
chng ta thoất khỗi àûúåc ẫnh hûúãng ca àúâi sưëng hâng ngây.
Cấi tưi trong giêëc mú àậ r bỗ àûúåc hïët sûå râng båc vïì ln
lđ, thoẫ mận mổi sûå àôi hỗi ca bẫn nùng tònh dc, ca bẫn nùng
ln bõ giấo dc vïì nghïå thåt ca chng ta cêëm àoấn, nhûäng bẫn
nùng chưëng lẩi sûå kòm kểp ca ln lđ. Sûå tòm kiïëm khoấi lẩc (mâ
chng ta gổi lâ libido) chổn àưëi tûúång mâ khưng gùåp sûác chưëng àưëi,
vâ thûúâng chổn àûúåc nhûäng quẫ cêëm; nố khưng nhûäng chổn vúå
ngûúâ
i khấc mâ chổn cẫ nhûäng àiïìu mâ nhên loẩi thûúâng gấn cho
nhûäng tđnh cấch thiïng liïng: ngûúâi àân ưng chổn mể mònh hay chõ
em mònh, ngûúâi àân bâ chổn cha hay em mònh (giêëc mú ca ngûúâi
àân bâ 50 tíi trïn àêy cố tđnh cấch loẩn ln vò bâ ta chổn chđnh
con trai mònh). Nhûäng sûå ham mën mâ chng ta tûúãng chûâng
khưng cố liïn quan àïën loâi ngûúâi àậ tỗ ra à mẩnh mệ àïí tẩo nïn
nhûäng giêëc mú. Lông th hêån tha hưì tung hoânh. Nhûäng mën
bấo th, mong cho nhûäng ngûúâi mònh u nhêët trïn àúâi chïët ài,
ngûúâi cha ngûúâi mể, anh chõ em, chưìng vúå, con cấi, khưng phẫi lâ đt
trong cấc giêëc mú. Trûúác nhûäng kïët quẫ thu lûúå
m àûúåc nhû thïë, cố

ngûúâi sệ bẫo lâ nhûäng kïët quẫ àố khưng thïí cố àûúåc, vư nghơa l,
khưng thïí tin àûúåc vò nhûäng giẫ thuët phất sinh ra chng chó lâ
sai lêìm. Hóåc giêëc mú khưng phẫi lâ hiïån tûúång tinh thêìn, hóåc
trong trẩng thấi bònh thûúâng khưng cố gò lâ vư thûác cẫ, hóåc k
thåt ca giấo sû cố sú húã chưỵ nâo. Nhûäng cấch kïët lån àố quẫ lâ
giẫn àún dïỵ hiïíu hún têët cẫ nhûäng àiïìu kinh khng do nhûäng giẫ
thuët kinh hoâng mâ giấo sû àûa ra.
Têët nhiïn nhûäng kïët lån àố lâ àún giẫn vâ lâm hâ
i lông mổi
ngûúâi hún thûåc nhûng khưng àng.
Cấc bẩn hậy kiïn têm: vêën àïì chûa chđn mìi àïí cố thïí àem
ra thẫo lån. Trûúác khi ài vâo vêën àïì àố , chng ta chẫ côn cấch
nâo hún lâ lâm cho nhûäng lúâi chó trđch phï bònh cấch giẫi thđch
giêëc mú ca chng ta trúã lïn mẩnh mệ hún. Nhûäng kïët quẫ thu
Phên têm hổc nhêåp mưn 109

lûúåm àûúåc khưng lâm cho mổi ngûúâi khoan khoấi, thđch nối mêëy,
àố khưng phẫi lâ quan trổng. Nhûng cố mưåt l lệ vûäng chùỉc hún:
khi chng ta cho ngûúâi nùçm mú biïët hổ cố nhûäng ham mën vâ
khuynh hûúáng gò àậ tòm ra àûúåc trong khi giẫi thđch cấc giêëc mú
thò bao giúâ hổ cng phẫn àưëi kõch liïåt vâ àûa ra nhûäng l lệ vûäng
chùỉc. Cố ngûúâi hỗi: “Thïë nâo? Ưng bẫo rùçng tưi àậ hưëi tiïëc khi bỗ
tiïìn ra àïí lâm ca hưìi mưn cho em gấi tưi vâ ni dẩy em trai tưi
sao? Àiïìu àố lâm sao cố àûúåc vò tưi lâm viïåc lâ chó cưët phng sûå gia
àònh, trong àú
âi tưi khưng côn bưín phêån nâo khấc hún lâ lâm trôn
phêån sûå àố àng nhû lúâi tưi hûáa vúái mể tưi trûúác lc bâ lêm
chung”. Ngûúâi khấc nối: “Ưng cho lâ tưi mong cho chưìng tưi chïët
sao? Thûåc vư nghơa l vâ àấng phêỵn nưå. Tưi nối thò ưng khưng tin,
nhûng thûåc sûå lâ chng tưi rêët hoâ thån vâ nïëu chưìng tưi mêët ài

thò tưi mêët hïët ài nhûäng gò tưi cố trïn trấi àêët nây”. Mưåt ngûúâi
khấc nối: “Ưng cho lâ tưi ham mën nhc dc àưëi vúái em gấi tưi
sao? Thûåc lâ lưë bõch. Hai anh em tưi giêån nhau tûâ lêu vâ mêëy nùm
nay chng tưi khưng hïì nối chuån vúái nhau”. Nhûng ngûúâi nây
nïëu chó tûâ chưëi khưng xấc nhêån hóåc ph nhê
ån nhûäng khuynh
hûúáng mâ chng ta gấn cho hổ thò cng àûúåc ài , vò cố thïí lâ hổ
khưng biïët àïën àiïìu àố. Nhûng àiïìu bûåc mònh lâ hổ cố nhûäng ham
mën trấi hùèn vúái nhûäng àiïìu chng ta gấn cho hổ, vâ cố thïí
chûáng minh àûúåc rùçng nhûäng lông ham mën àố múái chđnh lâ àiïìu
hổ êëp trong têm hưìn. Cố lệ lâ chng ta nïn bỗ rúi cấi lưëi giẫi
thđch nây ài thưi, vò nố àûa chng ta àïën ngộ ct.
Chûa àêu, búãi lệ nhûäng l lệ nây tuy bïì ngoâi cố vễ nhû vûäng
chùỉc nhûng thûåc tïë ra khưng thïí vûä
ng chùỉc trûúác nhûäng l lån
ca chng ta. Giẫ d rùçng trong àúâi sưëng tinh thêìn quẫ cố nhûäng
khuynh hûúáng vư thûác, chng ta cố bùçng chûáng gò tỗ ra rùçng trong
àúâi sưëng hûäu thûác cng cố nhûäng khuynh hûúáng trấi lẩi? Cố lệ
trong àúâi sưëng tinh thêìn cố nhûäng khuynh hûúáng trấi ngûúåc tưìn
tẩi cẩnh nhau. Cố thïí rùçng mưåt khuynh hûúáng quấ mẩnh sệ lêën ất
khuynh hûúáng kia vâ dưìn khuynh hûúáng nây vâo trong vư thûác.
Nhûng côn l lệ cho rùçng kïët quẫ ca sûå giẫi thđch giêëc mú khưng
àún giẫn mâ cng chùè
ng dïỵ chõu. Trûúác hïët khưng phẫi sûå àún
giẫn sệ gip cấc bẩn giẫi àûúåc nhûäng vêën àïì cố liïn quan àïën giêëc
mú vò vêën àïì nâo cng àïìu gùåp khố khùn phûác tẩp ngay tûâ bíi
àêìu. Côn bẫo rùçng nhûäng kïët quẫ nây thûåc chùèng àấng mong
mën tđ nâo thò cấc bẩn àậ lêìm khi cho rùçng trong phûúng diïån
khoa hổc chng ta mong hay khưng mong kïët quẫ nây hay kïët quẫ
nổ. Nhûäng kïët quẫ thu lûúåm àûúåc, cấc bẩn cho rùçng chng khưng

Sigmund Freud 110

lâm cho cấc bẩn dïỵ chõu mâ côn lâm cho cấc bẩn xêëu hưí kinh túãm
nûäa thò àiïìu àố cố quan hïå gò? Tưi nhúá lẩi lúâi nối ca mưåt võ giấo sû
thêìy hổc ca tưi, ưng Charcot, trong khi tưi côn lâ mưåt thêìy thëc
trễ tíi vâ ài theo ưng trong lc khấm bïånh: “Àiïìu àố khưng ngùn
viïåc chng cố thûåc”. Nïëu mën hiïíu rộ nhûäng sûå thûåc trong cåc
àúâi, chng ta nïn bỗ ra mưåt bïn nhûäng cẫm tònh hay sûå ghen ghết.
Nïëu bêy giúâ cố nhâ khoa hổc nâo chûáng minh rùçng ngây têån thïë
gêìn kïì, bẩn cố bẫo ưng ta rùçng: “Tưi khưng tin nhû thïë vò nhû thïë
thò thï thẫm cho tưi quấ” khưng? Tưi cho rùçng trong trûúâ
ng húåp àố
bẩn sệ im lùång cho túái khi mưåt nhâ khoa hổc khấc chûáng minh
rùçng nhûäng àiïìu khùèng àõnh trïn khưng dûåa vâo nhûäng bùçng
chûáng xấc thûåc. Bỗ ngoâi tai nhûäng cấi gò lâm cho bẩn khố chõu,
bẩn àậ lâm àng nhû giêëc mú àậ lâm chûá khưng phẫi tòm cấch tòm
hiïíu vâ chïë ngûå nố.
Cố lệ bẩn sệ thưi khưng nối àïën tđnh cấch kinh túãm ca
nhûäng ham mën bõ kiïím duåt trong giêëc mú àïí bêëu vđu vâo l lệ
cho rùçng, chng ta khưng thïí nâo tin rùçng con ngûúâi lẩi cố thïí xêëu
xa nhû thïë àûúåc. Nhûng chđnh kinh nghiïåm bẫn thên ca cấc bẩ
n
cố cho phếp bẩn dng l lån àố khưng? Tưi khưng nối àïën kiïën
ca bẩn àưëi vúái chđnh bẩn; nhûng cố quẫ thûåc lâ cêëp trïn vâ nhûäng
ngûúâi cẩnh tranh quìn lúåi vúái cấc bẩn àưëi vúái cấc bẩn cố nghơ rùçng
bẩn lâ ngûúâi tưët àïën thïë khưng? Nhûäng kễ th ca cấc bẩn cố cẫm
tònh vúái cấc bẩn nhiïìu nhû cấc bẩn tûúãng khưng? Vêåy tẩi sao bẩn
lẩi phẫn àưëi dûä dưåi khi chng ta nối àïën cấc tđnh đch k vư biïn ca
loâi ngûúâi. Cấc bẩn hấ khưng biïët rùçng phêìn lúán nhên loẩi àïìu
khưng thï

í chïë ngûå àûúåc bẫn nùng tònh dc ca mònh sao? Cấc bẩn
khưng biïët rùçng nhûäng sûå quấ àấng, nhûäng sûå dêm bưn mâ chng
ta mú mâng ban àïm thûúâng xẫy ra hâng ngây, cố khi àûa àïën chưỵ
phẩm tưåi, àưëi vúái nhûäng ngûúâi thûác hùèn hoi sao? Mưn phên têm
hổc phẫi chùng chùèng lâm gò khấc hún lâ khùèng àõnh cêu cấch
ngưn ca Platon cho rùçng nhûäng ngûúâi tưët chó lâ nhûäng ngûúâi lâm
trong giêëc mú nhûäng àiïìu mâ cấc ngûúâi xêëu xa thûúâng lâm trong
lc thûác sao?
Vâ bêy giúâ thưi khưng nghơ àïën cấ nhên nûäa, cấc bẩn hậy
nghơ àïën trêån Àẩi chiïë
n thïë giúái vûâa trân ngêåp nhên loẩi, nghơ àïën
têët cẫ nhûäng vêën àïì gò àưåc ấc, dậ man, nhûäng sûå dưëi trấ lan trân
trong thïë giúái vùn minh. Cấc bẩn cố tin rùçng chó mưåt nhốm ngûúâi
cố tham vổng cng à lâm cho nhûäng sûå àưåc ấc dậ man àố lan trân
mâ khưng cêìn àïën sûå àưìng loậ ca hâng triïåu ngûúâi bõ lưi kếo hay
Phên têm hổc nhêåp mưn 111

khưng? Trûúác nhûäng sûå kiïån àố cấc bẩn cố côn can àẫm bïnh vûåc
loâi ngûúâi nûäa khưng?
Cấc bẩn cho rùçng kiïën ca tưi vïì chiïën tranh chó cố mưåt
chiïìu rùçng chiïën tranh àậ àûa ra ấnh sấng nhûäng cấi gò cao àểp
nhêët ca loâi ngûúâi: nâo chđ khđ anh hng, lông hy sinh, thûác xậ
hưåi v.v.v Cng àûúåc ài, nhûng bẩn cố thêëy mònh bêët cưng khi lïn
ấn mưn phên têm hổc vò cho rùçng mưn nây àậ ph nhêån mưåt vâi
àiïìu trong khi khùèng àõnh mưåt vâi àiïìu khấc khưng? Chng tưi
khưng hïì cố ph nhêån nhûäng tònh cẫm cao àểp ca loâi ngûúâi,
khưng hïì la
âm gò giẫm giấ trõ cao àểp àố. Trấi lẩi, tưi nối cho cấc
bẩn nghe khưng nhûäng vïì nhûäng sûå ham mën xêëu xa bõ kiïím
duåt trong cấc giêëc mú mâ côn cẫ àïën nhûäng sûå kiïím duåt kiïìm

chïë nhûäng ham mën àố lâm cho ta khưng nhêån ra chng nûäa.
Nïëu chng ta nối àïën nhûäng sûå xêëu xa ca loâi ngûúâi lâ chó vò cố
nhûäng ngûúâi ph nhêån chng, vâ àiïìu ph nhêån nây khưng hïì
lâm cho nố trúã lïn khố hiïíu hún thưi. Chđnh vò khưng mën l lån
mưåt chiïìu mâ chng ta cố hy vổng tòm lẩi àûúåc cưng thûác diïỵn tẫ
thû
åc àng nhûäng liïn quan giûäa àiïìu tưët vâ àiïìu xêëu trong loâi
ngûúâi.
Thưi ta hậy tẩm dûâng lẩi úã àêy. Mùåc d cho rùçng nhûäng kïët
quẫ thu lûúåm àûúåc trong cưng viïåc giẫi thđch giêëc mú cố vễ k khưi
chùng nûäa nhûng cng khưng phẫi vò thïë mâ ta cố quìn bỗ rúi
chng khưng xết àïën nûäa. Cố lệ sau nây chng ta sệ tiïën gêìn àïën
kïët quẫ hún bùçng cấch theo mưåt con àûúâng khấc chùng? Trong lc
nây ta hậy tẩm chêëp nhêån àiïìu nây: sûå biïën dẩng trong giêëc mú
chó lâ kïët quẫ ca sûå kiïím duåt mâ cấi tưi c
a chng ta lâm àưëi
vúái nhûäng khuynh hûúáng hay ham mën thûúâng xët hiïån ban
àïm trong giêëc ng. Tẩi sao nhûäng àiïìu nây lẩi xët hiïån vâo ban
àïm? Chng tûâ àêu túái nhó? Àố lâ cêu hỗi àang chúâ àúåi.
Nhûng chng ta sệ tỗ ra bêët cưng khi khưng àûa ra mưåt kïët
quẫ khấc nûäa. Nhûäng ham mën hiïån ra trong giêëc mú, lâm cho
giêëc ng khưng n, chng ta khưng hïì biïët àïën trûúác , nhûng chó
biïët àïën sau khi àậ giẫi thđch giêëc mú. Vêåy chng ta cố thïí tẩm gổi
chng lâ vư thûác theo nghơa gổi thưng thûúâng ca chûä nây. Nhûng
chng côn cố gò hún lâ tđnh cấch tẩm thúâi vư thûác nây. Thûúâng
thûúâ
ng ngûúâi nùçm mú ph nhêån chng d rùçng sûå giẫi thđch àậ
chûáng tỗ rộ râng sûå cố mùåt ca chng. ÚÃ àêy, chng ta cng gùåp
mưåt tònh trẩng tûúng tûå nhû trong trûúâng húåp anh châng nhêët
àõnh khưng chõu nhêån lâ mònh cố àiïìu gò bêët kđnh vúái ưng ch

Sigmund Freud 112

mònh. Lc àố chng ta àậ nghi ngúâ lúâi nối ca anh ta vâ cho rùçng
cố thïí anh khưng biïët àïën àiïìu àố. Mưỵi khi giẫi thđch mưåt giêëc mú
bõ biïën dẩng rêët nhiïìu, chng ta thûúâng lẩi gùåp lẩi tònh trẩng àố
vâ àiïìu àố chó tùng phêìn quan trổng cho quan àiïím ca chng ta
thưi. Vò thïë, nïn chng ta chêëp nhêån rùçng trong àúâi sưëng tinh thêìn
cố nhûäng gò tiïìm tâng mâ chng ta khưng hïì biïët àïën vâ cố lệ
khưng bao giúâ biïët àïën. Nïëu nhû thïë thò sûå vư thûác phẫi cố thïm
mưåt nghơa khấc: àùåc tđnh cú bẫn ca nố khưng côn lâ nhêët thúâi hay
húå
p thúâi mâ lâ thûúâng trûåc. Têët nhiïn chng ta sệ quay trúã lẩi vêën
àïì nây vúái nhiïìu chi tiïët hún trong nhûäng dông sau.
10. TĐNH CẤCH TÛÚÅNG TRÛNG TRONG GIÊËC MÚ
Chng ta àậ thêëy sûå biïën dẩng ngùn cẫn khưng cho chng ta
hiïíu àûúåc giêëc mú chđnh lâ kïët quẫ ca sûå kiïím duåt àưëi vúái
nhûäng ham mën vư thûác, hay khưng thïí chêëp nhêån àûúåc. Nhûng
chng ta khưng khùèng àõnh rùçng sûå kiïím duåt lâ ëu tưë duy nhêët
phất sinh ra sûå biïën dẩng nây vâ ngoâi sûå kiïím duåt ra côn cố
nhûäng ëu tưë khấc. Àiïìu nây àng àïën nưỵi d cho sûå kiïím duåt
cố bõ gẩt bỗ hoân toân ài chùng nûäa thò khưng phẫi vò nhû thïë mâ
chng ta sệ dïỵ dâng hiïíu giêëc mú hún, vâ giêëc mú rộ râng khưng
phẫi vò thïë mâ trng húåp vúái giêëc mú tiïìm tâ
ng.
Chng ta àậ tòm ra àûúåc nhûäng ëu tưë khấc nây nhúâ cố mưåt
lưỵ hưíng trong k thåt ca chng ta. Tưi àậ àưìng vúái cấc bẩn lâ úã
mưåt vâi giêëc mú àậ àûúåc phên tđch cố khi nhûäng ëu tưë àùåc biïåt
ca giêëc mú khưng gúåi cho ngûúâi nùçm mú mưåt tûúãng gò cẫ. Têët
nhiïn sûå kiïån nây đt xẫy ra hún ngûúâi ta thûúâng khùèng àõnh vâ
trong nhiïìu trûúâng húåp nhúâ sûå kiïn nhêỵn ngûúâi ta àậ lâm cho

nhiïìu kiïën phẫi xët hiïån. Nhûng vêỵn cố nhiïìu trûúâng húåp ngûúâi
ta khưng tòm thêëy cố sûå liïn tûúãng vâ khi gúåi ra sû
å liïn tûúãng thò
kïët quẫ mong àúåi lẩi khưng cố gò cẫ. Khi sûå viïåc nây xẫy ra trong
mưåt lêìn trõ bïånh bùçng phên têm hổc nố trúã nïn quan trổng àùåc
biïåt, nhûng úã àêy chng ta chûa nối àïën têìm quan trổng nây vưåi.
Sûå kiïån àố xẫy ra khi chng ta giẫi thđch nhûäng giêëc mú ca chđnh
chng ta hay ca nhûäng ngûúâi bònh thûúâng khấc. Trong trûúâng
húåp nây, sau khi thêëy rộ râng d cố kiïn nhêỵn hún cng chùèng ài
àïën àêu, chng ta lẩi tòm ra rùçng sûå kiïån mâ chng ta khưng
mën àố lẩi xët hiïån àiïìu hoâ àưëi vúái mưåt vâi ëu tưë nhêët àõnh
Phên têm hổc nhêåp mưn 113

trong giêëc mú, vâ àố khưng phẫi lâ sûå bêët thûúâng mâ lâ nhûäng sûå
viïåc ph thåc vâo mưåt låt àõnh.
Àûáng trûúác nhûäng sûå kiïån nây chng ta mën tûå mònh giẫi
thđch nhûäng ëu tưë thêìm lùång ca giêëc mú, dng nhûäng phûúng
tiïån riïng ca mònh àïí tòm hiïíu. Mưỵi khi giẫi thđch nhû thïë thò
ngûúâi ta cố cẫm tûúãng àẩt àûúåc mưåt vâi kïët quẫ m mận, côn nïëu
khưng lâm nhû thïë thò giêëc mú sệ chùèng cố nghơa gò. Khi ấp dng
phûúng phấp nây câng ngây câng nhiïìu vâo nhiïìu trûúâng húåp hún,
chng ta sệ ài àïën nhiïìu kïët quẫ
chùỉc chùỉn hún.
Sûå trònh bây ca tưi cố vễ nhû sú sâi nhûng sûå sú sâi nây
thûúâng àûúåc dng trong ngânh giấo dc àïí àún giẫn hoấ vêën àïì.
Lâm nhû vûâa nối, chng ta cố thïí giẫi thđch cấc giêëc mú mưåt
cấch thoẫ àấng giưëng nhû nhûäng cën sấch àoấn mưång rêët thõnh
hânh trong dên gian. Tưi tin rùçng cấc bẩn chûa qụn viïåc chng ta
chûa hïì àẩt àûúåc kïët quẫ c thïí nâo trong viïåc tòm hiïíu nhûäng ëu
tưë bêët biïën trong giêëc mú bùçng k thåt liïn tûúãng.

Cấc bẩn sệ cho rùçng phûúng phấp nây cố vễ khưng chùỉc
chùỉn, cố nhiïìu àiïìu àấng bâi bấc hún lâ phûúng phấ
p dânh cho
nhûäng tûúãng àûúåc tûå do xët hiïån. Nhûng àïën àêy ta thêëy cố
thïm mưåt chi tiïët khấc. Sau khi têåp húåp àûúåc nhiïìu sûå giẫi thđch
nhûäng ëu tưë bêët biïën trong giêëc mú nhû thïë bùçng cấc cåc thđ
nghiïåm liïn tc, àưåt nhiïn ta thêëy chng ta cố thïí àẩt àûúåc nhûäng
kïët quẫ giưëng nhû thïë bùçng cấch chó dûåa trïn nhûäng àiïìu mònh
biïët vâ khưng cêìn dng àïën nhûäng àiïìu mâ ngûúâi nùçm mú àậ nhúá
lẩi, chng ta cng cố thïí hiïíu chng àûúåc. Do àêu mâ chng ta
biïët àûúåc nhû thïë?
Chng ta gổi sûå liïn quan giûäa ë
u tưë ca giêëc mú vâ sûå giẫi
thđch nố bùçng cấi tïn lâ liïn quan tûúång trûng vò ëu tưë nây chó
tûúång trûng cho mưåt tûúãng vư thûác trong giêëc mú. Trûúác àêy, khi
xết àïën cấc liïn quan giûäa nhûäng ëu tưë ca giêëc mú vâ bẫn thïí
ca chng, tưi àậ trònh bây rùçng ëu tưë nây chùèng khấc gò mưåt
phêìn àưëi vúái toân thïí, rùçng tûúãng àố cng cố thïí lâ mưåt sûå ấm
chó àïën bẫn thïí hay lâ mưåt sûå biïíu thõ ca bẫn thïí. Ngoâi ba loẩi
liïn quan nhû thïë côn mưåt loẩi liïn quan thûá tû nûäa. Àố lâ liïn
quan tûúång trûng. Trûúá
c khi trònh bây nhûäng nhêån xết tûúång
trûng nây chng ta hậy nối àïën nhûäng vêën àïì àậ àûúåc àem tranh
lån th võ quanh vêën àïì àố. Tđnh cấch tûúång trûng sệ lâ vêën àïì
àấng ch nhêët trong thuët vïì giêëc mú.
Sigmund Freud 114

Ta nïn nối ngay rùçng trong mưåt vâi phûúng diïån nhûäng k
hiïåu tûúång trûng àậ thûåc hiïån àûúåc l tûúãng c k ca qìn chng
trong viïåc giẫi thđch giêëc mú vâ k thåt ca chng ta àậ àûa

chng ta ài rêët xa l tûúãng àố.
Nhûäng k hiïåu tûúång trûng nây gip cho ta, lâ trong mưåt vâi
trûúâng húåp, giẫi thđch giêëc mú mâ khưng cêìn hỗi gò ngûúâi nùçm mú
cẫ, vẫ lẩi chđnh ngûúâi nây cng chùèng thïm àûúåc gò vâo trong k
hiïåu àố. Khi biïët àûúåc nhûäng k hiïåu tûúång trûng thûúâng dng
nây, biïët rộ cấ tđnh, vâ àúâi sưëng ca ngûúâi nùç
m mú vâ nhûäng tònh
cẫm phất sinh ra giêëc mú, chng ta cng cố thïí giẫi thđch giêëc mú
chùèng khố khùn gò nhû múã mưåt cën sấch ra xem. Mưåt cưng trònh
tuåt diïåu nhû vêåy quẫ thêåt lâ mưåt khđch lïå lúán lao cho ngûúâi giẫi
thđch vâ cng nhû cho ngûúâi nùçm mú, trấnh cho ngûúâi ta viïåc khố
chõu lâ phẫi hỗi han lưi thưi ngûúâi nùçm mú. Nhûng bẩn àûâng cho
rùçng cưng viïåc àố dïỵ dâng. Chng ta phẫi àẩt àûúåc cấi cưng trònh
tuåt diïåu nây. K thåt àùåt cùn bẫn trïn sûå tûúång trûng khưng
thïí thay thïë k thåt dûåa trïn cùn bẫn ca sûå liïn tûúãng vâ khưng
thïí so sấnh vúái nố àûúåc. Trấi lẩi, k thåt nây chó bư
í tc k thåt
trûúác vâ hiïën cho nố nhûäng dûä kiïån dng àûúåc. Vïì viïåc hiïíu rộ
tònh trẩng tinh thêìn ca ngûúâi nùçm mú, cấc bẩn nïn biïët rùçng
nhûäng giêëc mú mònh phẫi giẫi thđch khưng phẫi lâ ca nhûäng
ngûúâi mâ cấc bẩn biïët rộ, thûúâng thûúâng bẩn khưng àûúåc biïët
nhûäng sûå viïåc gò trong ngây àậ phất sinh ra giêëc mú, cấc bẩn chó
biïët vïì àúâi sưëng tinh thêìn ca ngûúâi nùçm mú qua nhûäng tûúãng
vâ nhûäng àiïìu nhúá lẩi ca ngûúâi nùçm mú thưi.
Thûåc lâ mưåt àiïìu lẩ lng khi thêëy quan niïåm vïì tđnh cấch
tûúång trûng c
a giêëc mú liïn quan giûäa giêëc mú vâ sûå vư thûác lẩi
gùåp nhûäng sûå chưëng àưëi rêët ghï gúám. Ngay cẫ nhûäng ngûúâi biïët
suy nghơ vâ hiïíu biïët khưng cố àiïìu gò àïí bâi bấc mưn phên têm
hổc cng khưng chõu ài theo con àûúâng àố. Thấi àưå nây câng tỗ ra

k lẩ khi tđnh cấch tûúång trûng àêu cố phẫi lâ mưåt àùåc tđnh riïng
ca giêëc mú múái cố vâ sûå tòm ra tđnh cấch khưng phẫi lâ cưng trònh
ca mưn phên têm hổc, trong khi chđnh mưn nây cng àậ tòm ra
àûúåc nhiïìu àiïìu khấc nưíi tiïëng hún. Cha àễ ca tđnh cấch tûúång
trûng trong cấc giêëc mú chđnh lâ nhâ triïët hổc K.A. Scherner
(1861). Mưn phên têm hổc khùèng àõnh kiïën c
a Scherner vâ
cng lâm cho kiïën nây bõ thay àưíi sêu rưång.
Vâ bêy giúâ cấc bẩn mën biïët mưåt vâi àiïìu vïì tđnh cấch tûúång
trûng, biïët mưåt vâi trûúâng húåp. Tưi sùén sâng hiïën cấc bẩn àiïìu àố
Phên têm hổc nhêåp mưn 115

nhûng cng cêìn nối trûúác rùçng chng ta chûa hiïíu àûúåc hoân toân
hiïån tûúång nây nhû mën.
Àùåc tđnh ca sûå tûúång trûng nùçm trong mưåt sûå so sấnh.
Nhûng mưåt so sấnh thưi khưng à. Chùỉc cng côn phẫi cố mưåt vâi
àiïìu kiïån nâo khấc nûäa nhûng nhûäng àiïìu kiïån nâo thò hiïån nay
chng ta chûa biïët. Nhûäng cấi gò cố thïí so sấnh àûúåc vúái mưåt vêåt gò
hay mưåt sûå diïỵn biïën nâo trong giêëc mú lẩi khưng tûúång trûng cho
vêåt àố hay sûå diïỵn biïën àố. Ngoâi ra, giêëc mú lẩi chó chổn àïí tûúång
trûng cho mònh mưåt vâi ëu tưë nùç
m trong cấc tûúãng tiïìm tâng
trong giêëc mú thưi. Vò thïë tđnh cấch tûúång trûng bõ giúái hẩn úã mổi
mùåt. Khấi niïåm vïì sûå tûúång trûng cng chûa àûúåc rộ râng, khấi
niïåm nây thûúâng hay bõ lêìm lêỵn vúái khấi niïåm vïì sûå thay thïë ,
biïíu diïỵn, cố khi lẩi tiïën gêìn àïën sûå ấm chó nûäa. Trong nhiïìu sûå
tûúång trûng, sûå so sấnh rộ râng àûúåc dng lâm nïìn tẫng. Nhûng
trong nhiïìu trûúâng húåp, chng ta lẩi tûå hỗi nïìn mống ca sûå so
sấnh àố nùçm úã chưỵ nâo? Sûå suy nghơ k may ra chng ta tòm àûúåc
chùng? Vẫ lẩi nïëu sûå

tûúång trûng lâ mưåt sûå so sấnh thò thûåc lâ mưåt
sûå lẩ khi sûå liïn tûúãng lẩi khưng gip ta tòm ra sûå so sấnh àố, khi
chđnh ngûúâi nùçm mú cng khưng biïët nố nùçm úã àêu, tuy cố dng
àïën nố nhûng chùèng biïët mư tï gò cẫ. Àiïìu àùåc biïåt lâ ngay cẫ khi
ngûúâi ta chó cho ngûúâi nùçm mú rộ sûå so sấnh àố, anh ta cng
chùèng chõu cưng nhêån. Cấc bẩn hùèn àậ thêëy lâ liïn quan tûúång
trûng lâ mưåt sûå so sấnh thåc loẩi àùåc biïåt mâ chng ta khưng biïët
gò hïët. Cố thïí lâ sau nây chng ta sệ àûúåc biïët mưåt vâi àiïìu chùng.
Nhûäng àưëi tûúång àûúåc hònh dung tûúång trûng trong giêë
c mú
rêët đt. Àố lâ thên thïí ngûúâi ta, anh em, bê bẩn, cha con, sûå sinh, sûå
tûã, sûå trêìn trìng hay mưåt vâi sûå gò nûäa. Chđnh cùn nhâ lâ sûå biïíu
thõ duy nhêët àiïín hònh, nghơa lâ àiïìu hoâ trong con ngûúâi. Sûå kiïån
nây àậ àûúåc Scherner cưng nhêån lâ cố têìm quan trổng hâng àêìu
nhûng chng ta cho rùçng ưng àậ lêìm. Nhiïìu khi trong giêëc mú,
mònh thûúâng thêëy mònh tt tûâ trïn cao xëng úã àùçng trûúác mùåt
nhâ vâ cố cẫm giấc khi thò sung sûúáng khi thò lo êu. Nhûäng cùn
nhâ cố nhûäng bûác tûúâng trún tåt nhùén nhi lâ hònh dung cho
nhûäng ngûúâi àân ưng côn nhûäng cùn nhâ sêìn si, cố bao lún khiïë
n
cho ngûúâi ta cố chưỵ bêëu vđu thûúâng hònh dung cho àân bâ. Cha mể
thûúâng tûúång trûng cho àûác vua vâ hoâng hêåu hay nhûäng nhên
vêåt quan trổng: chđnh vò thïë mâ nhûäng giêëc mú trong àố cố hònh
cha mể thûúâng diïỵn ra trong bêìu khưng khđ hiïëu thẫo. Nhûäng giêëc
mú, trong àố nhûäng ngûúâi anh em, chõ em hay nhûäng àûáa bế con
Sigmund Freud 116

thûúâng àûúåc tûúång trûng bùçng nhûäng con vêåt nhỗ, nhûäng con rïåp
búát êu ëm hún. Sûå sinh àễ gêìn nhû bao giúâ cng àûúåc hònh dung
bùçng nhûäng àưång tấc trong àố bao giúâ nûúác cng lâ ëu tưë chđnh

ngûúâi ta nùçm mú thêëy mònh àang ngậ xëng sưng hay tûâ dûúái
nûúác ài lïn, cûáu mưåt ngûúâi úã dûúái nûúác àûa lïn hay àûúåc ngûúâi ta
cûáu, nghơa lâ giûäa ngûúâi nây vâ ngûúâi nùçm mú cố cẫ nhûäng dêy
liïn lẩc vïì tònh mêỵu tûã. Sûå sùỉp chïët àïën núi àûúåc hònh dung bùçng
mưåt cåc àúâi ra ài, mưåt chuën du hânh bùçng xe lûãa, cấi chïët àûúåc
hònh dung bùçng mưåt vâi àiïím xêë
u, ghï súå. Sûå trêìn trìng àûúåc
tûúång trûng bùçng qìn ấo, nhûäng bưå àưìng phc. Cấc bẩn thêëy lâ
chng ta úã giûäa hai loẩi biïíu thõ: mưåt àùçng lâ sûå tûúång trûng mưåt
àùçng lâ nhûäng sûå ấm chó.