Y học cổ truyền kinh điển - sách Tố Vấn: Thiên ba mươi tám: KHÁI LUẬN docx

Thiên ba mươi tám: KHÁI LUẬN
Hoàng Đế hỏi:
Bệnh ở Phế, mà thành chứng ho, là vì sao? [1]
Kỳ Bá thưa rằng:
Năm Tàng sáu Phủ, đều gây nên chứng “khái” không riêng gì một Phế [].
Xin cho biết chứng trạng [3]
Bì mao, gốc sinh ra tự Phế. Bào mao mắc phải tà khí trước, tà khí liền theo với
chỗ gốc sinh ra nóù [4].
Các thức uống ăn có tính lạnh lọt vào Vị theo Phế mạch dẫn lên Phế, thời Phế
hàn, Phế hàn thời trong ngoài đều có tà, tà ký túc luôn ở đó, liên gây nên chứng
Phế khái [5].
Năm Tàng đều theo về từng mùa, để mắc bệnh, nếu không phải mùa, sẽ truyền
lẫn cho nhau [6].
Người với trời đất, “tương tham”, cho nên năm Tàng đều theo từng mùa để chủ
trị [7].
Cảm vì hàn thời mắc bệnh, nhẹ thời gây nên chứng khái, nặng thời gây nên
chứng tiết, chứng thống (đau) [8].
Gặp mùa Thu, thời Phế bị tà trước, gặp mùa Xuân, thời Can bị tà trước, gặp
mùa Hạ thời Tâm bị tà trước, gặp chí âm Thời Tỳ bị tà trước, gặp mùa Đông
thời Thận bị tà trước [9].
Hoàng Đế hỏi:
Chứng trạng khác nhau thế nào? [14]
Kỳ Bá thưa rằng:
Chứng Trạng của Phế khái, khái mà thở suyễn thành tiếng, quá lắm thời nhổ ra
huyết [16]. Chứng Trạng của Tâm khái, khái thời Tâm thống, trong cuống
họng vướng mắc như nghẹn, quá lắm thời yết thũng, hầu tý [17]. Chứng trạng
của Can khái, khái thời hai hiếp đau, quá lắm thời không thể trở mình, trở mình
thời dươi Khư (dưới hiếp, tức lá lách) đầy [18]. Chứng trạng của Tỳ khái, khái
thời Hữu hiếp đau, đau âm ỷ lên cả vai và lưng, quá lắm thời không thể cử
động, cử động thời khái. Chứng trạng của Thận khái, khái thời đau nhức cả vai
lưng, quá lắm thời khái ra dãi dây.

Hoàng Đế hỏi:
Chứng trạng của khái do sáu Phủ, thế nào? [20]
Kỳ Bá thưa rằng: [22]
Năm Tàng mắc khái lâu, sẽ đi sang sáu Phủ. Tỳ khái không dứt, thời di sang Vị
[22]. Chứng trạng của Vị khái, lúc khái thường nóùân, quá lắm nóùân ra cả
giun [23]. Can khái không dứt, thời di sang Đởm [24]. Chứng trạng của Đởm
khái, lúc khái nóùân ra cả Đởm trấp (chua, đắng) [25]. Tâm khái không dứt,
thời đi xuống Tiểu trường [26]. Chứng trạng của Tiểu trường khái, lúc khái
thời thất khí (trung tiện), khí với khái đều mất [27]. Thận khái không dứt, di
sang Bàng quang [28]. Chứng trạng của Bàng quang khái, lúc khái thời di niệu
(són đái) [29]. Khái lâu không dứt thời di tới Tam tiêu. Chứng trạng của Tam
tiêu khái, lúc khái thời phúc mãn, không muốn uống ăn [30]. Chứng đó đều tụ
ở Vị, liên quan lên Phế, khiến bệnh nhân sinh nhiều nước mũi nước dãi, mặt
phù thũng, do khí nghịch gây nên [31]
Phương pháp liệu trị thế nào?
Trị Tàng thời trị ở Du, trị Phủ thời trị ở “hợp”, nếu phù thũng thời trị ở kinh (1)
[32].
Thiên ba mươi bảy: KHÍ QUYẾT LUẬN
Hoàng Đế hỏi:
Năm Tàng, sáu Phủ, hàn nhiệt cùng chuyển di như thế nào? [1]
Kỳ Bá thưa rằng:
Thận di hàn tới Tỳ, gây nên chứng ung, thũng, thiểu khí [2]. Tỳ di hàn tới Can, gây
nên chứng ung thũng, co gân. Can di hàn tới Tâm, gây nên chứng cuồng và Cách
trung [3]. Tâm di hàn tới Phế, gây nên chứng Phế tiêu, Phế tiêu là một chứng uống
vào một phần, đi tiểu ra hai phần không thể chữa được [4]. Phế di hàn tới Thận,
gây nên chứng Dũng thủy, “Dũng thủy” là một chứng án vào phúc bộ không kiên,
thủy khí ký túc ở Đại trường, đi nhanh thời trong bụng kêu óc ách, như túi chứa
nước. Hoàn toàn là thủy bệnh [5].
Tỳ di nhiệt tơí Can, thời gây nên chứng kinh, và Nục [6]. Can di nhiệt tới Tâm thời
chết [7]. Tâm di nhiệt tới Phế, gây nên chứng Cách tiêu [8]. Phế di nhiệt tới Thận,

gây nên chứng Nhu chí [9]. Thận di nhiệt tới Tỳ, gây nên hư và trường tiết, khó
chữa [10].
Bào di nhiệt tới Bàng quang, gây nên chứng “long” và tiểu ra huyết [11]. Bàng
quang di nhiệt tới Tiểu trường [12].
Cách trường không thấm xuống được, gây nên chứng lở nát trong miệng [13]. Tiểu
trường di nhiệt tới Đại trường, gây nên chứng phục giả, chứng Trĩ [14]. Đại trường
di nhiệt tới Vị ăn nhiều mà gầy mòn, gọi là chứng Thực diệc [15]. Vị di nhiệt tới
đởm cũng gọi là chứng thực diệc [16]. Đởm di nhiệt tới Não, thời đau nhức ở trán
và Ty uyên, rồi lại thêm cả chứng mục và mờ mắt. Đó, đều gây nên bởi khí quyết
(1) [17].