Y học cổ truyền kinh điển - sách Tố Vấn: Thiên mười ba: DI TINH BIẾN KHÍ LUẬN ppsx

Thiên mười ba: DI TINH BIẾN KHÍ LUẬN
Hoàng Đế hỏi rằng:
Tôi nghe đời xưa trị bệnh, làm cho di ích tinh, biến hóa khí chỉ cần dùng
phép Chúc do mà thôi. Đến đời nay trị bệnh, dùng độc dược để trị bên trong,
dùng châm thạch để trị bên ngoài Thế mà có người khỏi, có người không
khỏi, là vì sao? [1]
Kỳ Bá thưa rằng:
Về đời vãng cổ, người ở lẫn vào khoảng cầm thú, động tác (làm mạnh) để cho
khỏi hàn, Aâm cư (núp dưới bóng râm) để cho khỏi nắng. Bên trong không có
gì hệ lụy, bên ngoài không có sự gì bó buộc. Đó là một thời đại điềm đạm, ý
chí hoàn toàn thỏa thích, tà không thể lọt vào sâu. Vì thế nên không cần dùng
độc dược để trị bên trong, dùng châm thạch để trị bên ngoài Mà chỉ dùng
Chúc do cũng có thể khỏi [2].
Đến đời nay thời khác hẳn. Sự ưu hoạn làm rầy bên trong, việc nhọc nhằn làm
lụy bên ngoài, đã trái với khí của bốn mùa, lại ngược cả sự “thích nghi” của
hàn thử (rét nóng). Gió độc thổi tới luôn, hư tà quanh sớm tối Bên trong vào
sâu tới Phủ, Tàng, cốt, tủy, bên ngoài làm thương đến không khiếu, bì phu. Vì
thế nên bệnh nhẹ hóa nặng, bệnh nặng thời chết, dù cho Chúc do cũng không
công hiệu [3].
Hoàng Đế khen phải, rồi lại hỏi rằng:
Tôi muốn khi trị bệnh, biết rõ được sống chết, phân biệt được hiềm nghi, tìm
tới điều cốt yếu, không hề thiếu sót Làm thế nào được như vậy? [4]
Kỳ Bá thưa rằng:
Xem sắc, chẩn mạch, là một điều kiện rất cần thiết. Phải hợp với năm hành là
Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ, và thời tiết của bốn mùa, gió của 8 phương Đều
có thể do sắc và mạch để xét đoán [5].
Về đời Trung cổ, đối với việc trị bệnh, đợi bệnh đến rồi mới trị. Dùng thang
dịch (thuốc nước) điều trị trong 10 ngày, để trừ khử các chứng bệnh thuộc về
“tám gió, năm tý” (1) [6].
Nếu qua mười ngày mà vẫn không khỏi sẽ phải dùng các cành của loài thảo tô,
thảo cai (cành và rễ), cả gốc lẫn ngọn để điều trị. Tiêu, bản đã được, ta sẽ tiêu

tán [7].
Đến đời gần đây thời không được thế nữa. Không biết nhận khí hậu của bốn
mùa, không hiểu lẽ âm dương, không biết đường thuận nghịch. Khi bệnh đã
thành rồi, mới dùng “vi châm” để trị bên ngoài, dùng thang dịch để trị bên
trong, bọn thô công lại càng liều lĩnh, cho là bệnh có thể dùng phép “công”
khiến cho bệnh cũ chưa khỏi, bệnh mới lại sinh ra đó thật là cái lỗi không
chịu xét rõ sắc và mạch, không nhận đích được tinh khi thịnh hay hư, và cái lẽ
“tiêu bản”, nên mới đến như vậy [8].
Hoàng Đế hỏi rằng:
Xin cho biết lẽ cốt yếu thế nào? [9]
Kỳ Bá thưa rằng:
Cái cốt yếu của sự trị bệnh là xét ở sắc và mạnh. Sau khi đã nhận rõ thế nào là
thuận, thế nào là nghịch, thế nào là tiêu, thế nào là bản, rồi lại phải xét xem có
“thần” hay không. Nếu không có thần thời sẽ chết. Đó là cái cốt yếu của sự trị
bệnh [10]