sáng kiến kinh nghiệm môn vật lý lớp 9 giúp học sinh học tốt vật lý (5)

Th viện SKKN của Quang Hiệu />Sáng kiến kinh nghiệm
Sử dụng thiết bị dạy học môn vật lý
trong các giờ lên lớp
A.Đặt vấn đề
Nh chúng ta đã biết vật lý là bộ môn khoa học thực nghiệm với phơng
pháp nghiên cứu là đi từ trực quan sinh động đến t duy trừu tợng.Mọi kết luận
của nó đều rút ra đợc nhờ thực tiễn và kiểm chứng bằng quan sát và thí
nghiệm. Chính vì vậy trong các giờ dạy vật lý cần phải có thiết bị dạy học để
khơi dạy và phát triển năng lực t duy khả năng tự học, hình thành cho các em
biết rõ phơng pháp học và nghiên cứu bộ môn.
Đối với tình hình thực tế của việc đổi mới phơng pháp dạy học và thay
sách giáo khoa cho các lớp 6,7,8,9 với bộ môn vật lý: Thiết bị dạy học có đủ
cho giáo viên và học sinh làm việc:Song vấn đề đặt ra là sử dụng các thiết bị
đó nh thế nào? và làm thế nào để các em có thể tự tay thực hành thành công
các thí nghiệm đó dới sự chỉ đạo của giáo viên từ đó tìm ra kiến thức của bài
học các em áp dụng kiến thức đó vào cuộc sống nhằm đạt kết quả cao đó là
vấn đề mà mỗi giáo viên dạy vật lý đều phải quan tâm.
Mở rộng ra qua tìm hiểu về các kỳ thi Vật lý Olympic Quốc tế chúng ta
bắt đợc một thực trạng ở thí sinh Việt Nam là: Điểm lý thuyết thờng cao nhng
điểm thực hành còn thấp so với các nớc bạn và thực tế học sinh THCS các
1
em còn đang ở độ tuổi thiếu niên nên còn nô nghịch nhiều, các em thờng tò
mò ham chơi cha xác định đợc mục tiêu học tập cũng nh cha thật sự tự giác
làm các thí nghiệm vật lý để khám phá và chiếm lĩnh kiến thức gây nhiều
khó khăn cho giáo viên.
Nhng bên cạnh đó cũng có rất nhiều em học sinh rất hứng thú khám phá
kiến thức bài học thông qua các giờ dạy có đầy đủ các trang thiết bị dạy học
và dới sự chỉ đạo dẫn dắt có tính khoa học lô gích và khả năng tổ chức tốt các
hoạt động dạy học ở giáo viên.
Do đó đòi hỏi ở giáo viên daỵ môn vật lý phải có khả năng sử dụng tốt
các thiết bị dạy học để tạo điều kiện cho việc tiếp thu bài kiến thức của học

sinh đợc tốt.
Chính vì vậy để giải quyết đợc các vấn đề nêu trên tổ tôi đã cùng tôi tập
trung đi sâu vào các vấn đề đó để tìm ra cách giải quyết hợp lý giúp cho giờ
dạy vật lý đạt hiệu quả cao hơn cho giáo viên và học sinh đó là:"Sử dụng thiết
bị dạy học trong các giờ lên lớp"
B. Giải quyết vấn đề
Để "Sử dụng thiết bị dạy học" trong các giờ lên lớp đạt tốt trơc hết ta hãy nói:
1. Thiết bị dạy học là gì?
Đó là những dụng cụ thí nghiệm, mô hình, tranh vẽ và các phơng tiện
khác phục vụ dạy học nh: Máy chiếu,thớc, bảng phụ, phiếu học tập.
Nh chúng ta đã biết theo yêu cầu cải cách thì sách giáo khoa đợc thiết kế theo
hớng: Giảm tính lý thuyết hàn lâm, tăng tính thực tiễn, thực hành, đảm bảo vừa
sức khả thi, giảm số tiết học trên lớp tăng thời gian tự học, ngoại khóa.
Song đối với học sinh nhìn chung khả năng t duy cha cao, nên để giúp các em
lĩnh hội đợc kiến thức vật lý thì thờng là khó và rất cần phải tạo ra đợc trực
quan sinh động thông qua các bài học có các thiết bị dạy học,vì vậy phải sử
dụng các thiết bị dạy học nh thế nào cho hiệu quả.
2
2. Sử dụng thiết bị dạy học nh thế nào?
Sử dụng thiết bị dạy học đặc biệt cho thí nghiệm vật lý cần làm sống lại
trớc mắt học sinh các hiện tợng vật lý cần nghiên cứu. Từ đó gây đợc hứng thú
khám phá tìm tòi để dẫn đến hình thành lĩnh hội kiến thức mới.Do vậy
I Đối với Giáo viên.
-Cần tham gia đầy đủ tất cả các đợt học bồi dỡng do Phòng và Sở tổ chức để
nắm bắt đợc tình hình chỉ đạo chung từ đó lập ra kế hoạch giảng dạy và kế
hoạc sử dụng thiết bị dạy học từ đầu năm sao cho phù hợp với từng chơng
trình, từng bài.
-Giáo viên phải đọc trớc nội dung các bài trong chơng trình sách giáo khoa để
nắm bắt đợc mục tiêu của từng bài cụ thể là với bài này thì thiết bị dạy học
phục vụ cho thí nghiệm biểu diễn của giáo viên hay thí nghiệm thực hành cho

học sinh để từ đó kết hợp với đồng chí phụ trách thiết bị chuẩn bị đầy đủ và
phù hợp cho tiết học.Sau đó nhất thiết giáo viên phải làm trớc các thí nghiệm
đó để xem mức độ thành công của từng thí nghiệm mà có tính điều chỉnh kịp
thời để phục vụ tốt cho bài dạy, giáoviên chỉ tiến hành các thí nghiệm hoặc
giao các thí nghiệm cho học sinh làm nếu các thí nghiệm đó phải chắc chắn
thành công có nh vậy mới đem lại niềm tin vào khao học của học sinh.Do ch-
ơng trình Vật lý THCS thì thiết bị dạy học chủ yếu dùng cho hai loại bài đó là:
Thiết bị dùng cho bài dạy các thí nghiệm biểu diễn của giáo viên và thí
nghiệm thực hành của học sinh hoặc cả hai.
II.Đối với thí nghiệm biểu diễn
Trớc hết giáo viên phải nắm bắt đợc cấu trúc của thí nghiệm biểu diễn
gồm: -TN đặt vấn đề
-TN chứng minh
-TN kiểm chứng(củng cố)
3
Vậy trớc tiên vào bài dạy: Giáo viên cần dùng các thiết bị thí nghiệm đã chuẩn
bị và dựa vào mục tiêu của bài dạy mà đa ra đợc thí nghiệm đặt vấn đề để gây
hứng thú học tập cho học sinh cả lớp.
Ví dụ: Nh có thể đa ra các thí nghiệm đặt vấn đề cho bài:"Các chất đợc
cấu tạo nh thế nào" ở Vật lý lớp 8 nh sau:
Giáo viên:Lấy 2 bình chia độ bình 1 đựng 50ml nớc, bình 2 đựng 50ml rợu
sau đó gọi học sinh đọc thể tích của hai bình chứa chất lỏng để gây niềm tin
cho học sinh. Sau đó giáo viên đổ lần lợt hai bình đó với nhau và dùng đũa
khuấy nhẹ đều sau đó cho học sinh lên đọc kết quả hỗn hợp nớc và rợu bây
giờ.
Học sinh nhận xét đợc thể tích hỗn hợp rợu và nớc nhỏ hơn thể tích ban
đầu. Từ đó giáo viên đặt câu hỏi.
Hỏi: Vậy phần thể tích hỗn hợp hao hụt đó đã biến đi đâu?Bài hôm nay chúng
ta trả lời câu này.
Hoặc với bài"Sự khúc xạ ánh sáng" ở lớp 9 giáo viên có thể làm thí nghiệm đặt

vấn đề nh sau:
-Nhìn dọc theo chiếc đũa từ đầu trên đặt trong không khí xem có hiện tợng gì?
Học sinh: Phát hiện đợc ta không nhìn thấy đầu dới của chiếc đũa
-Giữ nguyên vị trí đặt mắt đổ nớc vào bình đựng chiếc đũa. Bây giờ có nhìn
thấy đầu dới của chiếc đũa không?
Học sinh: Phát hiện đợc bây giờ ta nhìn thấy đầu dới của chiếc đũa.
Giáo viên: Vậy để giải thích đợc hiện tợng trên ta cùng vào bài hôm nay
Nhìn chung với tất cả các thí nghiệm: Đặt vấn đề, thí nghiệm kiểm chứng, thí
nghiệm chứng minh trong nội dung thí nghiệm biểu diễn của giáo viên để đạt
đợc hiệu quả cao các giáo viên phải tiến hành theo những bớc sau.
1. Giáo viên chia nhóm, giao nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm
4
Chú ý: Mỗi nhóm cần có đủ cả ba đối tợng học sinh và số thành viên trong các
nhóm không đợc quá nhiều nhằm tạo điều kiện cho các em có thời gian tranh
luận với nhau về kết quả thí nghiệm của giáo viên
2. Giáo viên nêu rõ mục đích của thí nghiệm
-Với các thí nghiệm đơn giản giáo viên có thể cho học sinh đọc sách giáo khoa
thảo luận và nêu ra mục tiêu của thí nghiệm đó song giáo viên nhấn mạnh lại.
-Nếu các thí nghiệm khó và phức tạp thì giáo viên nên chia thành nhiều bớc
nhỏ và nêu mục tiêu của từng bớc trong thí nghiệm
Lu ý: Giáo viên cần phải xác định đúng và đủ mục tiêu của thí nghiệm vì nó có
liên quan trực tiếp đến nội dung của bài học
3. Giới thiệu dụng cụ và cách tiến hành thí nghiệm:
+ Phần giới thiệu dụng cụ thí nghiệm:
Yêu cầu giáo viên cần nêu đầy đủ các dụng cụ có trong thí nghiệm.
Cụ thể là: Tên gọi, đặc điểm mềm, dẻo, đàn hồi, chịu nhiệt, chịu lực nhằm
giúp các em hiểu đợc tác dụng của mỗi đồ dùng và sử dụng các thiết bị trên đ-
ợc hiệu quả và an toàn.
Cụ thể nh: Với các cốc đốt thì trớc hết phải hớng dẫn các em là khi đốt cần
phải hơ lửa xung quanh để tránh vỡ, hoặc nhẹ tay với các đồ dùng bằng sứ,

thủy tinh hoặc cần thực hiện các biện pháp an toàn khi học phần điện học và
điện từ học ở lớp 9
+Với phần cách tiến hành thí nghiệm: Yêu cầu giáo viên phải nêu rõ
từng bớc của thí nghiệm để học sinh tiện quan sát.
Đôi khi với một số thí nghiệm đơn giản thì có thể cho học sinh đọc cách tiến
hành thí nghiệm trong sách giáo khoa sau đó thảo luận nêu nêncách tiến hành
thí nghiệm. Cuối cùng giáo viên nhấn mạnh cách tiến hành thí nghiệm
4. Cách bố trí thí nghiệm:
5
-Nếu các thiết bị trong phòng đồ dùng mà phù hợp với thiết bị theo sách giáo
khoa thì giáo viên có thể tiến hành theo phơng án của sách giáo khoa.
-Nếu các thiết bị trong phòng đồ dùng mà không có hoặc còn thiếu so với các
đồ dùng bố trí ở sách giáo khoa thì giáo viên tìm cách thay thế các đồ dùng
khác.
Nh: Chúng ta có thể lợi dụng các thiết bị của môn công nghệ(ở phần điện) để
phục vụ môn Vật lý.
Ví dụ: Máy biến thế xoay chiều, các loại bóng đèn
có nh thế mới thực hiện tốt mục tiêu bài học
5. Bắt đầu tiến hành thí nghiệm
-Trớc khi bắt tay vào làm thí nghiệm giáo viên phát cho các nhóm phiếu học
tập để các em ghi lại các hiện tợng, số liệu, kết quả mà các em quan sát đợc
qua thí nghiệm đó nhằm giúp cho quá trình thảo luận nhóm và từ đó sử lý kết
quả thí nghiệm đợc tốt hơn
-Giáo viên: Cần thực hiện các thao tác khi tiến hành thí nghiệm phải thật rõ
ràng, không lúng túng để hoc sinh tiện theo dõi.
-Và để đạt đợc hiệu quả cao trong khi tiến hành thí nghiệm thì giáo viên cần
chú ý một số điều sau:
-Giáo viên có thể đặt các câu hỏi khắc sâu về các tình huống trong thí nghiệm
nhằm tạo cho học sinh những tình huống có vấn đề để các em cùng suy nghĩ
tháo gỡ từ đó các em hiểu sâu hơn về thí nghiệm đang làm.

Ví dụ: ở bài"Tính chất ảnh tạo bởi gơng phẳng" giáo viên sau khi làm xong thí
nghiệm thì có thể đặt câu hỏi nh sau: Tại sao phải chọn hai quả pin hoặc hai
viên phấn giống nhau? Liệu có thể chọn hai viên phấn hoặc hai quả pin khác
nhau đợc không?
6
Hoặc ở bài"ảnh của một vật tạo bởi thấu kính hội tụ" với phần cách vẽ ảnh
giáo viên có thể cho học sinh đề ra phơng án thí nghiệm kiểm tra cách vẽ các
tia sáng đó.
-Tùy theo từng bài mà giáo viên có thể nêu thêm thí nghiệm thay thế hoặc cho
học sinh tự nghĩ ra thí nghiệm thay thế khác để cho bài học phong phú đa dạng
nhằm phát triển đợc vốn hiểu biết của học sinh.Nhng các thí nghiệm thay thế
đó đòi hỏi phải đảm bảo đúng và chính xác mục tiêu của thí nghiệm.
Ví dụ ở bài"Lực đẩy Acsimet" trong chơng trình Vật lý lớp 8 ta có thể thay thế
thí nghiệm trong sách giáo khoa bằng thí nghiệm sau:(thí nghiệm đợc mô tả
trên hình vẽ)
Hình a
Hình b
Hình c
7
-Hoặc với bài"Sự khúc xạ ánh sáng" ở lớp 9
Có thể làm thí nghiệm dùng tia sáng chiếu từ nớc sang không khí để thay thế,
kiểm tra cho thí nghiệm cắm các đinh ghim ở sách giáo khoa
Càng tạo ra đợc các thí nghiệm thay thế tốt càng làm cho giờ học sôi động và
phát triển đợc óc tởng tợng và t duy ở học sinh
-Với các thí nghiệm thay thế giáo viên có thể hỏi học sinh tại sao thí nghiệm
này có thể thay thế đợc? Nhằm khắc sâu hơn cho các em về tính chặt chẽ,
đúng đắn của thí nghiệm thay thế đó
+Khi trình bày các dụng cụ thí nghiệm giáo viên cần lu ý: Các dụng cụ
phải có kích thớc đủ lớn để cả lớp có thể nhìn rõ, có hình dáng đẹp đẽ để nôi
cuốn sự chú ý của học sinh

-Nếu cần thì trên các dụng cụ phải có các vật chỉ thị để làm nổi bật nên các bộ
phận đặc biệt cần quan sát hoặc dùng các vật, chất khác hỗ trợ cho vấn đề cần
nghiên cứu
Ví dụ: Để học sinh phân biệt đợc hai cực của một thanh nam châm thì giáo
viên có thể sơn xanh thẫm nửa thanh nam châm về cực bắc sơn đỏ nửa còn lại.
-Hoặc ở thí nghiệm quan sát các tia sáng chuyền qua thấu kính hội tụ và thấu
kính phân kỳ để quan sát rõ hơn các tia sáng thì giáo viên có thể cho thêm ít
khói hơng vào sẽ có kết quả tốt hơn
+Chỉ bày ra trớc mắt học sinh những dụng cụ cần thiết để minh họa
hoặc làm thí nghiệm không đợc bày la liệt trớc mắt học sinh những dụng cụ
đã dùng xong hoặc cha dùng tới nhằm tránh trờng hợp học sinh không tập
chung vào thí nghiệm của giáo viên.
+Các thiết bị dùng để tiến hành trong bài yêu cầu cần phải đợc kiểm tra
và làm trớc từ 4 ngày trở nên để đảm bảo giờ thực hành thành công và gây đợc
niềm tin vào khoa học ở học sinh
8
+ Khi các thí nghiệm xảy ra nhanh giáo viên cần lặp lại thí nghiệm để
học sinh có thể theo dõi đợc
Ví dụ nh:Thí nghiệm phần nhiệt học ở lớp 6 với bài sự nở vì nhiệt của chất
lỏng hoặc chất khí giáo viên cần đổ nớc nóng khoảng 50
o
c và đổ từ từ thì học
sinh có thể quan sát tốt hiện tợng nở vì nhiệt của chất lỏng có nh vậy mới tạo
điều kiện cho học sinh quan sát tốt hiện tợng cần nghiên cứu nhằm giúp các
em rút ra các nhận xét và kết luận đúng.
6. Sử lý các hiện tợng và kết quả thí nghiệm
Sau khi tiến hành thí nghiệm xong giáo viên treo bảng phụ để cho các nhóm
lần lợt báo cáo hiện tợng hoặc kết quả thí nghiệm mà học sinh thu thập đợc
qua thí nghiệm của giáo viên.
Sau đó dựa vào bảng kết quả của giáo viên giáo viên hớng dẫn học sinh phân

tích kết quả thí nghiệm và rút ra kết luận.
Chú ý: Trong phần này nếu kết quả thí nghiệm có sự sai số nhỏ thì giáo viên
phải giải thích thật rõ cho các em để gây đợc niềm tin của học sinh vào thí
nghiệm .
Có thể đa ra một số gợi ý về việc giải thích kết quả thí nghiệm có sự sai số
trong thí nghiệm biểu diễn của giáo viên cho học sinh nh sau:
-Thứ nhất giáo viên phải nắm chắc bản chất của hiện tợng trong thí nghiệm để
giải thích vấn đề dựa vào đó.
Ví dụ:Nh phần nhiệt hởclớp 6 và lớp 8 có yêu cầu trong các thí nghiệm nớc
phải sôi ở 100
o
c nhng thực tế không thể làm nớc sôi ở 100
o
c đợc nên một số thí
nghiệm phần nhiệt có sai số về kết quả một phần là do nguyên nhân này.Hoặc
do trong quá trình làm thí nghiệm ta đã bỏ qua nhiệt lợng truyền qua các môi
trờng bên ngoài.
9
-Thứ hai có thể giải thích kết quả thí nghiệm có sai số là do:Cách đặt mắt quan
sát đọc kết quả và các thiết bị đo chỉ mang tính chất tơng đối đó cũng là
nguyên nhân thờng hay bắt gặp ở các thí nghiệm.
Ví dụ: ở chơng quang học lớp 9 phần đo độ lớn các góc tới, góc khúc xạ hoặc
phần nhiệt học lớp 6, lớp 8 chúng ta rất hay bắt gặp hiện tợng sai số nh nguyên
nhân đã nêu.
-Thứ ba: Có thể là do các thiết bị thí nghiệm lâu không dùng đến dẫn đến các
tính chất lý, hóa của nó bị ảnh hởng.
Ví dụ: Nh các điện trở nếu lâu không sử dụng đến thì giá trị của nó không còn
đúng giá trị đã ghi trên nhãn mác nữa.Hoặc các dụng cụ vônkế, ampe kế ở vật
lý 7, 9 nếu lâu không dùng đến kết quả đo cũng không còn chính xác do ảnh
hởng của môi trờng bên ngoài dẫn đến điện trở của chúng bị thay đổi.

7. Giáo viên gọi 2,3 học sinh đọc lại nội dung kết luận vừa tìm ra ở trên.
Giáo viên nhấn mạnh lại kết luận đó và có thể cho học sinh nêu các ví dụ thực
tế có liên quan đến thí nghiệm vừa làm để kắc sâu kết luận tìm đợc.
B Đối với loại bài trong đó có thí nghiệm thực hành của học sinh:
Để thực hiện dạy tốt đợc loại bài này thì trớc hết giáo viên phải hiểu đợc thế
nào là thí nghiệm thực hành của hoc sinh, cách tổ chức nh thế nào và tác dụng
của nó ra sao?
+ Thí nghiệm thực hành vật lý: Là thí nghiệm do học sinh tiến hành dới
sự chỉ dẫn của giáo viên để từ đó khám phá kiến thức của bài và nắm bắt kiến
thức đó.
+Thí nghiệm thực hành có tác dụng:Giúp học sinh nắm vững hơn nội
dung môn Vật lý vì thí nghiệm thực hành thì học sinh đợc tự tay gây ra hiện t-
ợng vật lý, đo lơng các đại lợng, tìm ra quy luật, hiện tợng hoặc kiểm tra lại
định luật, hiện tợng, do đó học sinh sẽ tăng cờng chú ý hơn, tin tởng hơn và
hiểu vấn đề một cách cụ thể và sâu sắc hơn.
10
-Thí nghiệm thực hành rèn luyện cho học sinh kỹ năng kỹ xảo sử dụng những
dụng cụ đo lờng cơ bản nh thớc, cân, lực kế, ampe kế, vôn kế do đó có tác
dụng rất lớn trong việc giáo dục kỹ thuật tổng hợp đối với học sinh.
-Thí nghiệm thực hành tạo điều kiện cho học sinh tự lực quan sát, phân tích,
phán đoán để đi đến kết luận, do đó có tác dụng lớn trong việc phát triển năng
lực t duy của học sinh và giúp các em làm quen với phơng pháp nghiên cứu
khoa học vật lý.
-Thí nghiệm thực hành còn kích thích ở học sinh óc tò mò khoa học, lòng ham
muốn học vật lý, lòng ham muốn vận dụng kiến thức vật lý vào đời sống và rèn
luyện cho học sinh ý thức tổ chức, ý thức làm việc có kế hoạch, ý thức bảo vệ
của công.
-Vì thí nghiệm thực hành có tác dụng rất lớn nh đã phân tích ở trên nên với
giáo viên dạy vật lý để tổ chức thành công đợc loại bài này thông qua các thiết
bị dạy học thì cần phải thực hiện các công việc sau:

-Việc chuẩn bị cho bài dạy: Trớc hết giáo viên phải đọc trớc nội dung bài dạy
để xác định đợc chính xác và đủ mục tiêu của bài học. Từ đó kết hợp với đồng
chí phụ trách thiết bị lập ra kế hoạch về số lợng các thiết bị để dùng cho bài
học đợc tốt và cũng nh các thí nghiệm biểu diễn của giáo viên thì với thí
nghiệm thực hành giáo viên cũng phải tiến hành trớc tất cả các thí nghiệm để
kiểm tra khả năng thành công của các thí nghiệm đó nhằm gây đợc niềm tin
vào thí nghiệm cho các em.
Đặc biệt với loại bài này giáo viên cần dùng bảng phụ và phiếu học tập để cho
các em thảo luận nhận xét và báo cáo kết quả của nhóm mình.
-Với những thí nghiệm nào phức tạp, khó thì giáo viên kết hợp với đồng chí
phụ trách thiết bị sẽ bố trí trớc cho các nhóm, còn những thí nghiệm nào đơn
giản thì có thể cho học sinh tự bố trí thí nghiệm và giáo viên đi kiểm tra uốn ắn
kịp thời nếu cần:
11
Những thí nghiệm khó và có thể gây nguy hiểm mà giáo viên cần bố trí trớc
cho các em đó là các thí nghiệm có liên quan đến các chất gây bỏng(ví dụ nớc
nóng phần nhiệt học) hoặc các thí nghiệm có sử dụng tia laze(nh phần quang
học lớp 9) cũng nh các thí nghiệm có sử dụng đến dòng điện xoay chiều
220v có nh vậy thì mới đảm bảo giờ học đạt hiệu quả cao và an toàn.Trong
phần này cũng đặc biệt chú ý giáo viên cũng cần có một bộ thí nghiệm của
riêng mình để có thể làm mẫu các thí nghiệm khi học sinh bắt gặp khó khăn.
-Sau khi làm xong công tác chuẩn bị thì giáo viên tiến hành các bớc dạy nh
sau:
1 Giáo viên chia nhóm, giao nhiệm vụ cho từng thành viên trong nhóm
chú ý số em trong một nhóm không quá đông vì để đảm bảo thời gian đủ cho
tất cả các thành viên đều đợc tiến hành thí nghiệm.
-Các nhóm đều phải có cả ba đối tợng học sinh để các em giúp đỡ lẫn nhau
trong quá trình tiến hành thí nghiệm thảo luận đa ra nhận xét.
2 Cho học sinh cả lớp đọc hớng dẫn thí nghiệm trong sách giáo khoa
nhằm giúp các em nắm bắt đợc phần nào mục đích của thí nghiệm, cách tiến

hành thí nghiệm. Trong phần này giáo viên có thể phát phiếu học tập cho các
nhóm để các em nêu dự đoán về mục đích của thí nghiệm hoặc dự đoán các
hiện tợng có thể xảy ra khi tiến hành thí nghiệm theo hớng dẫn của sách giáo
khoa. Nhằm tạo cho các em có cảm giác, hứng thú muốn tiến hành các thí
nghiệm đó ngay để kiểm tra nhận xét lý thú trên.
3 Giáo viên nêu mục đích của thí nghiệm cho học sinh nắm chắc để tiến
hành thí nghiệm theo đúng hớng với các thí nghiệm dễ có thể cho học sinh
thảo luận nêu nên mục đích thí nghiệm sau đó giáo viên chốt lại.
4 Giới thiệu dụng cụ và cách bố trí thí nghiệm
-Với dụng cụ thí nghiệm thì giáo viên cũng cần nêu rõ nh phần dụng cụ ở thí
nghiệm biểu diễn của giáo viên nh đã phân tích.
12
-Cách bố trí thí nghiệm có thể tiến hành nh phần chuẩn bị nêu trên.
5 Tiến hành thí nghiệm:
-Nếu thí nghiệm nào khó thì giáo viên có thể làm thao tác trớc cho các nhóm
Giáo viên: Cho các nhóm làm thí nghiệm theo kế hoạch đã vạch các nhóm ghi
nhanh những số liệu, hiện tợng quan sát vào một bảng thống kê(mẫu báo cáo
thí nghiệm).
-Khi tiến hành thí nghiệm giáo viên cần theo dõi uốn nắn sai sót nếu có cho
các em và đảm bảo cho mọi học sinh trong các nhóm đều đợc làm thí nghiệm,
quan sát, nhận xét, thảo luận.Nếu các nhóm khi làm thí nghiệm có gặp khó
khăn nào đó thì giáo viên yêu cầu toàn bộ lớp tạm ngừng và hớng dẫn bổ sung
thêm: Nh giáo viên có thể trực tiếp làm lại thí nghiệm đó cho học sinh theo dõi
hoặc kiểm tra lại cách lắp thí nghiệm, cách đọc, đo kết quả thí nghiệm của
từng nhóm từ đó đảm bảo cho thí nghiệm đợc thành công.
6 Sử lý kết qaủ thí nghiệm thảo luận đa ra kết luận của từng phần hoặc
cả bài.
-Sau khi làm thí nghiệm xong từng phần giáo viên hớng dẫn học sinh nhận xét
để đi đến kết luận của phần đó hoặc cả bài.
Tới đây giáo viên chú ý sử dụng hệ thống bảng phụ hoặc phiếu học tập để giúp

các nhóm cùng tìm ra nhận xét một cách chính xác.
-Giáo viên cần tôn trọng các nhận xét của từng nhóm.
-Nếu các nhận xét sai giáo viên cần khéo léo hớng dẫn các em tìm ra nguyên
nhân dẫn đến cái sai nh: So sánh với nhận xét các nhóm khác, làm lại thí
nghiệm của mình một cách cẩn thận.
-Khi dùng bảng phụ giáo viên phải suy nghĩ kỹ dùng nó để làm gì ,đọng lại
kiến thức cơ bản nào. Cần sắp xếp bảng phụ cho hợp lý để khi treo tránh sự sai
sót hoặc tác dụng của nó ít đi. Bên cạnh đó bảng phụ cũng cần phải trình bày
khoa học nh dùng phấn mầu với những câu từ quan trọng
13
- Nếu thí nghiệm có độ chính xác cha đợc cao thì giáo viên có thể trình bày
một thí nghiệm thay thế .Nhng với thí nghiêm thay thế do giáo viên làm phải
đơn giản, dễ làm mà vẫn đảm bảo tính chính xác khoa học.
Ví dụ: Về một dụng cụ"Con ve tre" mà giáo viên làm đợc để phục vụ cho bài
độ cao của âm ở môn vật lý 7 nh sau:
*Đồ dùng: Một thanh tre khô mỏng, cứng đợc khắc ở hai đầu, một sợi dây
mỏng dẹt(dây của băng đài) buộc vào hai đầu của thanh tre đã đợc uốn cong ở
trên.
-Buộc sợi dây cớc nhỏ vào giữa thanh tre
* Cách sử dụng: Dùng tay quay dây thì thanh tre chuyển động và tự phát
ra âm.Tùy theo mức độ quay nhanh hay chậm mà âm phát ra nhanh hay thấp
*Lu ý trong phần này để sử lý sai số trong các thí nghiệm chúng ta cần
lu ý thờng bắt gập học sinh sai ở những nguyên nhân sau:
* Cách đặt mắt đọc kết quả cha đúng, hoặc cách đặt các thiết bị đo cha
đúng.
Ví dụ: Cách đặt mắt và bình chia độ ở vật lý lớp 6 hoặc ở bài"hiện tợng khúc
xạ ánh sáng" các học sinh thờng đặt mắt nhìn ở các góc độ khác nhau nên có
thể dẫn đến các kết quả không theo mong đợi.
-Do cách bố trí thí nghiệm cha đúng, cẩu thả cũng là nguyên nhân dẫn đến kết
quả có sai số lớn hoặc không thành công.

-Do cha chú ý nghe hớng dẫn tiến hành thí nghiệm của giáo viên hoặc ở sách
giáo khoa cũng nh cha nắm bắt đợc mục tiêu của thí nghiệm hoặc cha hiẻu rõ
tính chất lý, hóa của các thiết bị.
-Với các nguyên nhân dẫn đến kết quả thí nghiệm có sai số nh đã nêu thì giáo
viên phải bám sát vào đó để giúp đỡ các em sửa chữa có nh vậy mới giúp học
sinh tin tởng vào khoa học và có ý thức, kinh nghiệm hơn khi sử lý các kết quả
thí nghiệm.
14
*Với ngời phụ trách thiết bị dạy học:
-Cần kết hợp chặt chẽ với giáo viên vật lý để lập kế hoạch sử dụng thiết bị dạy
học và cùng làm trớc các thí nghiệm theo từng bài của chơng trình.
-Cùng giáo viên dạy vận chuyển đồ dùng lên lớp khi cha có phòng học bộ
môn. Có thể trực tiếp hớng dẫn học sinh cùng với giáo viên dạy để quản lý học
sinh một cách chặt chẽ hơn.
-Đồng chí phụ trách phải thờng xuyên kiểm tra lại các thiết bị sau mỗi giờ dạy
để có thể đa ra phơng án kịp thời mua bổ sung cho các năm học tiếp theo.
III Kết thúc vấn đề
Sau 5 năm giảng dạy theo phơng pháp với:"Sử dụng các thiết bị dạy học trong
các giờ lên lớp" nh đã nêu ở trên.Tôi thấy học sinh đã đợc tự tay gây hiện tợng,
phán đoán và từ đó hoàn thành tốt mục tiêu của bài học đồng thời các em rất
hứng thú khám phá khoa học bộ môn, yêu thích bộ môn và muốn chiếm lĩnh
các kiến thức đó bằng chính năng lực của mình dới sự dẫn dắt của giáo viên,
để từ đó sử dụng hiệu quả các kiến thức đó vào thực tế cuộc sống.
Một tác dụng lớn hơn cả là các em đã biết, hiểu đợc và học đợc phơng pháp
học của bộ môn"đó là phơng pháp thực nghiệm".
Sáng kiến đã phần nào đáp ứng đợc yêu cầu đổi mới phơng pháp dạy học nhng
để hòan thiện hơn tôi rất mong nhận đợc ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cám ơn!
D Kiến nghị
Để đáp ứng đợc mục tiêu của đổi mới phơng pháp dạy học đặc biệt là

với môn vật lý tôi có một số kiến nghị sau:
-Để các thí nghiệm vật lý đạt hiệu quả cao chúng ta cần có một phòng học bộ
môn thích hợp theo tiêu chuẩn quy định: Để đảm bảo cho học sinh có thể quan
15
sát và làm tốt các thí nghiệm thì ghế ngồi của học sinh cần thiết kế loại ghế
xoay.
-Cần tổ chức cho giáo viên dạy vật lý đợc học bồi dỡng sử dụng thiết bị vật lý
ngay từ đầu năm học tại trờng cao đẳng s phạm Hải Dơng.
-Để giúp đỡ tốt trong khâu chuẩn bị các thiết bị dạy học thì cũng cần cho đồng
chí phụ trách thiết bị đợc đi học bồi dỡng nh giáo viên.
-Khi dạy học đặc biệt với môn vật lý chúng ta không tránh khỏi các thí nghiệm
khó vậy Phòng giáo dục cần tổ chức lớp hội thảo về các thí nghiệm này để các
giáo viên cùng tháo gỡ.Bên cạnh đó cũng cần trang bị cho giáo viên một tài
liệu hớng dẫn các thí nghiệm.
-Các đồ dùng dạy học khi phát cho các trờng cần sát với sách giáo khoa hơn để
tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên chuẩn bị và làm các thí nghiệm.
-Vì các giờ dạy vật lý thờng có nhiều đồ dùng nên cần sắp xếp thời khóa biểu
cho gọn.
Trên đây là một số ý kiến của tôi kính mong các cấp lãnh đạo nghiên
cứu và xem xét để giúp tôi hoàn thành tốt mục tiêu đổi mới giáo dục và giảng
dạy bộ môn đạt hiệu quả cao./.

16