phương pháp quy đổi trong hóa học, hay và mới

PHƯƠNG PHÁP QUY ĐỔI- PHẦN 1
I. CƠ SỞ CỦA PHƯƠNG PHÁP
Phương pháp quy đổi là một phương pháp rất hay trong giải toán hóa học , nhờ nó mà đôi khi
một bài toán rất khó lại trở lên rất đơn giản .Để hiểu được phương pháp này các em lưu ý một số
điểm sau :
Khi quy đổi một hỗn hợp nhiều chất ( thường hỗn hợp có từ 3 chất trở lên nhưng số lượng
nguyên tố ít hơn số lượng chất )
Ví dụ 1: Thường gặp là hỗn hợp X gồm: Fe, FeO, Fe
3
O
4
, Fe
2
O
3
số chất là 4 , số nguyên tố là
2( Fe và O ) nên để bài toán đơn giản ta thường quy đổi hỗn hợp X thành hỗn hợp gồm 2 chất
hoặc 3 chất như ( Fe và O ) ; (Fe và Fe
2
O
3
) ; (Fe và Fe
3
O
4
); (FeO và Fe
2
O
3
) ; (Fe
3

O
4
và Fe
2
O
3
)
hoặc hỗn hợp gồm 3 chất như ( Fe , FeO , Fe
2
O
3
) … Việc quy đổi thành hỗn hợp mới là gì thì
tùy theo cấu trúc bài bài cho nhưng một điều tất nhiên là ta sẽ quy đổi thành hỗn hợp mới sao cho
việc giải toán trở lên đơn giản nhất .Trong hợp này tất nhiên việc quy đổi 4 chất thành 3 chất sẽ
không hay bằng quy đổi thành 2 chất .
Ví dụ 2:Hỗn hợp X gồm ( Fe, FeS , FeS
2
, S) ta có thể quy đổi thành hỗn hợp gồm ( Fe và S ) ;
(Fe và FeS ) ; …
Kết luận : Vậy có thể quy đổi hỗn hợp X về bất kỳ cặp chất nào, thậm chí quy đổi về một chất.
Tuy nhiên ta nên chọn cặp chất nào đơn giản có ít phản ứng oxi hoá khử nhất, để đơn giản trong
việc tính toán.
 Khi áp dụng phương pháp quy đổi chất ta phải bảo toàn số mol nguyên tố và bảo toàn khối
lượng của hỗn hợp và các sản phẩm được tạo thành .
Ví dụ : 11,36 gam ( Fe , FeO ,Fe
3
O
4
, Fe
2

O
3
) + HCl -> FeCl
2
+ FeCl
3
+ H
2
(0,1 mol) + H
2
O .
Nếu ta quy đổi hỗn hợp thành (Fe và O ) thì:
11,36 gam (Fe và O ) + HCl -> FeCl
2
+ FeCl
3
+ H
2
(0,1 mol) + H
2
O
Nếu chúng ta hiểu là do quy đổi thành Fe nên phản ứng chi tạo muối FeCl
2
không có muối FeCl
3

là sai !
 Trong quá trình tính toán theo phương pháp quy đổi đôi khi ta gặp số âm ( như số mol âm,
khối lượng âm …) đó là do sự bù trừ khối lượng của các chất trong hỗn hợp, trong trường hợp
này ta vẫn tính toán bình thường và kết quả cuối cùng vẫn thoả mãn.

 Phương pháp quy đổi mặc dù được coi là phương pháp rất hay dùng để giải quyết một số bài
toán liên quan đến Fe và hợp chất của Fe … Tuy nhiên nếu chỉ áp dụng phương pháp quy đổi thì
ta không thể giải toán nên khi áp dụng phương pháp quy đổi ta cần phải kết hợp với các phương
pháp khác như :
+Định luật bảo toàn khối lượng
+Định luật bảo toàn khối lượng
+Định luật bảo toàn electron
+Định luật trung hòa điện tích
+Công thức tính nhanh :
Đối với bài tập về Fe và hợp chất của Fe chúng ta thường dùng công thức
Hỗn hợp X ( Fe và oxit sắt ) + HNO
3
hoặc H
2
SO
4
đặc -> Muối Fe
3+
+ sản phẩm khử + H
2
O
=> m
Fe(X)
= 0,7m
X
+ 56.n
e
với n
e
= số e trao đổi .n

sản phẩm khử
Ví dụ 1: Hỗn hợp X ( Fe và oxit sắt ) + HNO
3
-> Muối Fe
3+
+ NO + H
2
O
Số oxi hóa của N giảm 3 ( từ N
+5
trong HNO
3
giảm xuống N
+2
trong NO)
=> m
Fe(X)
= 0,7m
X
+ 56.3.n
NO
Ví dụ 2: Hỗn hợp X ( Fe và oxit sắt ) + HNO
3
-> Muối Fe
3+
+ NO
2
+ H
2
O

Số oxi hóa của N giảm 1 ( từ N
+5
trong HNO
3
giảm xuống N
+4
trong NO
2
)
=> m
Fe(X)
= 0,7m
X
+ 56.1.n
NO2
Ví dụ 3: Hỗn hợp X ( Fe và oxit sắt ) + H
2
SO
4
-> Muối Fe
3+
+ SO
2
+ H
2
O
Trang 1
Số oxi hóa của S giảm 2 ( từ S
+6
trong H

2
SO
4
giảm xuống S
+4
trong SO
2
)
=> m
Fe(X)
= 0,7m
X
+ 56.2.n
SO2

II. BÀI TẬP MINH HỌA
Bài 1: Cho m gam X gồm Fe, FeO, Fe
3
O
4
, Fe
2
O
3
vào 400 ml dung dịch HCl 2M , sau phản ứng
thu được 2,24l H
2
(đktc), dung dịc Y, và 2,8 gam Fe không tan. Giá trị m là.
A.30,0 B.31,6 C.27,2 D.24,4
Giải

n
HCl
= 0,4.2 =0,8(mol) ; n
H2
= 2,24/22,4 =0,1(mol)
Cách 1: Dùng phương pháp quy đổi .Do sau phản ứng có Fe dư ( 2,8 gam ) nên sau phản ứng chỉ
có muối FeCl
2
.Do đó để cho bài toán đơn giân ta quy đổi hỗn hợp ban đầu thành (Fe và FeO ):
Các phản ứng :
Fe + 2HCl -> FeCl
2
+ H
2
0,1mol < 0,2 mol < 0,1(mol)
=> n
HCl phản ứng với FeO
= 0,8-0,2 =0,6(mol)
FeO + 2HCl -> FeCl
2
+ H
2
O
0,3mol < 0,6 mol
=> m = m
Fe dư
+ m
Fe phản ứng
+ m
FeO

= 2,8 + 0,1.56 + 0,3.72 = 30(gam)
=> Đáp án A
Chú ý chúng ta có thể tính nhanh không cần viết phương trình nếu sử dụng định luật bảo toàn
electron và định luật bảo toàn nguyên tố .
Theo bảo toàn e ta có : n
Fe pư
= n
H2
= 0,1 mol .
Theo bảo toàn nguyên tố H => 2n
H2O
= n
HCl
- 2n
H2
= 0,8 -2.0,1 =0,6 => nH2O = 0,3(mol)
=> Theo bảo toàn nguyên tố O => nFeO = nH2O = 0,3(mol)
=> m = m
Fe dư
+ m
Fe phản ứng
+ m
FeO
= 2,8 + 0,1.56 + 0,3.72 = 30(gam)
=> Đáp án A
Cách 2: Dùng phương pháp quy đổi kết với với định luật bảo toàn nguyên tố , Định luật bảo
toàn nguyên tố , Định luật bảo toàn electron .Do sau phản ứng có Fe dư ( 2,8 gam ) nên sau
phản ứng chỉ có muối FeCl
2
.Do đó để cho bài toán đơn giân ta quy đổi hỗn hợp ban đầu thành

(Fe và O):
Bài trên chúng ta có thể còn nhiều cách quy đổi , các em hãy thử làm các cách khác để xem thế
nào nhé!
Chẳng hạn các em có thể quy đổi thành (Fe và Fe
2
O
3
) ; ( Fe và Fe
3
O
4
) Ngoài các phương pháp
Trang 2
trên em cũng có thể giải ra bằng phương pháp bảo toàn khối lượng nhé!
Bài 2: Chia m gam hỗn hợp X gồm Fe, FeO, Fe
3
O
4
và Fe
2
O
3
làm hai phần bằng nhau. Phần một,
tác dụng với dung dịch HCl vừa đủ, thu được dung dịch chứa 24,15 gam chất tan, đồng thời thấy
thoát ra V lít H
2
. Hoà tan phần hai bằng dung dịch HNO
3
loãng dư, thu được dung dịch chứa
39,93 gam muối và 1,5V lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất). Biết các thể tích đo ở điều kiện tiêu

chuẩn. Giá trị của m và V lần lượt là
A. 25,20 và 1,008 B. 24,24 và 0,672
C. 24,24 và 1,008 D. 25,20 và 0,672
Giải :
Đối với bài toán này chúng ta dùng phương pháp quy đổi hỗn hợp đã cho thành ( Fe và O ) và kết
hợp với các phương pháp khác như : Định luật bảo toàn nguyên tố , Định luật bảo toàn
electron
+ Đặt V lít <=> a mol .Vậy 1,5V lít <=> 1,5a mol
+Ta chỉ xét 1/2 hỗn hợp X .Ta có sơ đồ phản ứng .
=> Đáp án B
Bài 3: Hoà tan hoàn toàn 34,8 gam hỗn hợp X ( Gồm FeO, Fe
3
O
4
, Fe
2
O
3
) cần tối thiểu Vml dung
dịch H
2
SO
4
25 % (d=1,2 g/ml), sau phản ứng thu được hỗn hợp hai muối có số mol bằng nhau.
Giá trị của V là
A.300 B.216 C.196 D.240
Giải
Trang 3
Nếu chúng ta để ý đối với bài này chỉ tạo ra hai muối FeSO
4

và Fe
2
(SO
4
)
3
và Fe
3
O
4
= FeO +
Fe
2
O
3
.Chính vì vậy ta quy đổi Fe
3
O
4
thành FeO và Fe
2
O
3
.Vậy hỗn hợp X chỉ gồm (FeO và Fe
2
O
3
)
Theo bài ra ta đặt : n
FeSO4

= n
Fe2(SO4)3
= a (mol)
Ta có :
FeO + H
2
SO
4
-> FeSO
4
+ H
2
O
a mol < a mol < a mol

Fe
2
O
3
+ 3H
2
SO
4
-> Fe
2
(SO
4
)
3
+ 3 H

2
O
a mol < 3a mol < a mol
Ta có : mX = m
FeO
+ m
Fe2O3
=72a + 160a =34,8 => a = 0,15(mol)
=> n
H2SO4
= a +3a =4a = 4.0,15 =0,6(mol) => m
H2SO4
= 0,6.98 =58,8(gam)
=> m
dung dịch H2SO4
= 58,8.100/25 =235,2(gam )
Áp dụng công thức tính khối lượng riêng cho dung dịch ta có : d =m/V ( d là khối lượng riêng
của dung dịch , m là khối lượng dung dịch , V là thể tích dung dịch )
=> V =235,2/1,2 =196(ml)
=> Đáp án C
Bài này chúng ta cũng có thể không cần viết phương trình vẫn tính được số mol H
2
SO
4
theo định
luật bảo toàn nguyên tố
Theo định luật bảo toàn nguyên tố Fe => n
FeO
= n
FeSO4

và n
Fe2O3
= n
Fe2(SO4)3
.Theo bài ra ta lại
có :n
FeSO4=
n
Fe2(SO4)3
=>
n
FeO
=n
Fe2O3
=> n
FeO
=n
Fe2O3
= 34,8/(72+160) =0,15(mol)
Bảo toàn nguyên tố S => n
H2SO4
= n
FeSO4
+ 3n
Fe2(SO4)3
=0,15+3.0,15 =0,6(mol)
Bài 4: Cho 26 gam hỗn hợp rắn A gồm Ca, MgO, Na
2
O tác dụng hết với V ml dung dịch HCl 1M
(vừa đủ) thu được dung dịch A trong đó có 23,4 gam NaCl. Giá trị của V là

A. 1200. B. 1080. C. 720. D. 900.
Giải
Nếu chúng ta để ý kĩ một chút sẽ thấy Ca =MgO =40 .Do đó ta quy đổi MgO thành Ca .Vậy hỗn
hợp A chỉ gồm Na
2
O và Ca
+n
NaCl
= 23,4/58,5 = 0,4(mol) => Bảo toàn nguyên tố Na => 2n
Na2O
= n
NaCl
=0,4 => n
Na2O

=0,2(mol) => m
Ca
= 26-m
Na2O
=26-0,2.62 =13,6(gam)
=> nCa = 13,6 /40 =0,34(mol)
Na
2
O + 2HCl -> 2NaCl + H2O
0,2 mol > 0,4 mol
Ca + 2 HCl -> CaCl
2
+ H
2
0,34 mol > 0,68 mol

=> n
HCl
= 0,4 + 0,68 =1,08(mol)
=> V = 1,08/1 =1,08 lít = 1080 ml => Đáp án B
Ta cũng có thể tính HCl bằng phương pháp bảo toàn nguyên tố :
Bảo toàn nguyên tố Ca => n
CaCl2
= nCa =0,34(mol)
Bảo toàn nguyên tố Cl => n
HCl
= n
NaCl
+ 2n
CaCl2
= 0,4 + 2.0,34 =1,08(mol)
Bài 5: Đốt cháy hoàn toàn một hỗn hợp X (glucozơ, fructozơ, metanal và etanoic) cần 3,36 lít O
2

(điều kiện chuẩn). Dẫn sản phẩm cháy qua bình đựng dung dịch Ca(OH)
2
dư, sau phản ứng hoàn
toàn thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là:
A. 10,0 B. 12,0 C. 15,0 D. 20,5
Giải :
glucozơ : C
6
H
12
O
6

-> (CH
2
O)
6
fructozơ : C
6
H
12
O
6
> (CH
2
O)
6
metanal : HCHO > CH
2
O
Trang 4
etanoic : C
2
H
4
O
2
> (CH
2
O)
2
Dễ thấy tất cả các chất trên đều có công thức đơn giản nhất là CH
2

O .Do vậy ta dùng phương
pháp quy đổi , quy đổi hỗn hợp thành 1 chất duy nhất là CH
2
O
+nO2 pư = 3.36/22,4 =0,15(mol)
Phản ứng đốt cháy CH
2
O : CH
2
O + O
2
> CO
2
+ H
2
O
0,15(mol) > 0,15(mol)
CO
2
+ Ca(OH)
2
-> CaCO
3
+ H
2
O
0,15(mol) > 0,15(mol)
=> m
CaCO3
= 0,15.100 = 15(gam) => Đáp án C

Hoặc không viết phương trình có thể tính CaCO
3
bằng cách bảo toàn nguyên tố C => nCaCO3
= nCO2 =0,15(mol)
Bài 6:Đốt cháy hoàn toàn 29,6 gam hỗn hợp X gồm CH
3
COOH, C
x
H
y
COOH và (COOH)
2
thu
được 0,8 mol H
2
O và m gam CO
2
. Cũng 29,6 gam X tác dụng với lượng dư NaHCO
3
thu được
0,5 mol CO
2
. Giá trị của m là
A. 44 B. 22 C. 11 D. 33.
Giải :
Nhận xét : Rất dễ thấy 3 chất này đều có chung nhóm chức -COOH .Hơn nữa X tác dụng với
NaHCO3 thực chất là phản ứng của nhóm -COOH .Do đó ta quy đổi hỗn hợp trên thành
( COOH ; còn C và H trong gốc hidrocacbon như CH
3
- ; C

x
H
y
ta quy thành C và H ).Vậy X là
( C , H , COOH) .Kết hợp với phương pháp bảo toàn nguyên tố , Bảo toàn khối lượng .
Phản ứng của nhóm -COOH với NaHCO
3
-COOH + NaHCO
3
-> -COONa + CO
2
+ H
2
O
Từ phản ứng => n
COOH
= n
CO2
= 0,5(mol)
Sơ đồ phản ứng :
=> Đáp án A

Bài 7: Nung m gam bột sắt trong oxi thu đựơc 3 gam hỗn hợp chất rắn X. Hoà tan hết hỗn hợp X
trong dung dịch HNO
3
dư thoát ra 0,56 lít NO (đktc) là sản phẩm khử duy nhất. Giá trị m là:
A. 2.52 gam B. 1.96 gam. C. 3.36 gam. D. 2.10 gam.
Giải
Fe + O
2

-> Chất rắn X => Việc xác định thành phần chất rắn X là rất khó mà lại không cần thiết
.Nhưng chắc chắn chất rắn X sẽ chứa 2 nguyên tố Fe và O .Vậy ta quy đổi chất rắn X thành (Fe
và O ) và sử dụng phương pháp bảo toàn e ta sẽ giảdduwwocj bài này.
Trang 5
=> Đáp án A
Đối với dạng toán : Hỗn hợp X ( Fe và oxit sắt ) + HNO
3
hoặc H
2
SO
4
đặc -> Muối Fe
3+
+
sản phẩm khử + H
2
O
Trên thực tế khi làm trắc nghiệm để giải ra kết quả nhanh nhất chúng ta thường dùng công thức
tính nhanh m
Fe
=0, 7.m
hh
+ 5,6n
e
=> m
Fe
= 0,7.3+56.3.0,025 =2,52 (gam)
Thế nên trong chuyên đề phương pháp quy đổi này thầy không đề cập nhiều đến dạng toán này
vì thầy sẽ dành riêng một chuyên đề "Công thức giải nhanh cho bài tập về Fe và hợp chất của
chúng "

+Đối với bài này các em có thể tự quy đổi thành ( Fe và FeO ) ; (Fe và Fe
2
O
3
) ; (FeO và Fe
2
O
3)

rồi giải thử nhé các em .Mục đích để rèn luyện kĩ năng về phương pháp này thôi !
Chú ý : Nếu gặp dạng toán như trên các em có thể giải hệ sau :

Bài 8 :Đốt 24 gam hỗn hợp X gồm Fe và Cu trong không khí thu được m gam hỗn hợp chất rắn
Y gồm Fe, Cu, CuO, Fe
3
O
4
. Cho hỗn hợp Y vào dd H
2
SO
4
đặc, nóng thu được 6,72 lít SO
2
(đktc)
và dd có chứa 72 gam muối sunfat. Giá trị của m là
A. 25,6 B. 28,8 C. 27,2 D. 26,4
Giải
Ta quy đổi hỗn hợp Y thành ( Fe , Cu ,O) và áp dụng định luật bảo toàn e + Định luật bảo toàn
nguyên tố .
=> Đáp án C

Trang 6
Bài 9 :Hoà tan hết m gam hỗn hợp X gồm Fe, FeS , FeS
2
, và S bằng HNO
3
nóng dư thu được
9,072 lít khí màu nâu duy nhất (đktc, sản phẩm khư duy nhất ) và dung dịch Y. Chia dung dịch Y
thành 2 phần bằng nhau.
-Phần 1 cho tác dụng với dung dịch BaCl
2
dư thu được 5,825 gam kết tủa trắng.
-Phần 2 tan trong dung dịch NaOH dư thu được kết tủa Z, nung Z trong không khí đến khối lượng
không đổi được a gam chất rắn.Giá trị của m và a lần lượt là:
A. 5,52 gam và 2,8 gam. B. 3,56 gam và 1,4 gam.
C. 2,32 gam và 1,4 gam D. 3,56 gam và 2,8 gam.
Giải
+Ta quy đổi hỗn hợp X thành (Fe và S) kết hợp với phương pháp bảo toàn nguyên tố +
Phương pháp bảo toàn e
+Khí màu nâu là NO
2
=> n
NO2
= 9,072/22,4 =0,405(mol)
+Kết tủa trắng là BaSO
4
=> n
BaSO4
= 5,825/233 =0,025(mol)
Sơ đồ phản ứng :
=> Đáp án B

Bài 10 :Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít CO
2
(đktc) vào 200 ml dung dịch chứa đồng thời Na
2
CO
3

0,5M, KOH 0,25M và NaOH 0,5M thu được dung dịch X. Cho dung dịch BaCl
2
dư vào dung
dịch X, sau phản ứng thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là
A. 19,70 B. 11,82 C. 29,55 D. 9,85
Giải :
+nCO
2
= 4,48/22,4 =0,2(mol)
+nNa
2
CO
3
= 0,2.0,5 =0,1(mol)
+nKOH =0,25.0,2 =0,05(mol)
Trang 7
+nNaOH =0,2.0,5 =0,1(mol)
Giải giải bài này ta dùng phương pháp quy đổi . Ta quy đổi Na
2
CO
3
thành NaOH và CO
2

như
sau :
Na
2
CO
3
-> 2 NaOH +CO
2
( đây là phương trình không có thật , nó dùng để quy đổi Na
2
CO
3

thành NaOH và CO
2
thôi)
0,1 mol -> 0,2 mol - -> 0,1 mol
=> Tổng số mol CO2 = n
CO2( ban đầu )
+ n
CO2( quy đổi )
=0,2+0,1 =0,3(mol)
và Tổng số mol OH- = n
NaOH(quy đổi )
+ n
NaOH ( ban đầu )
+ n
KOH
= 0,2+0,1+0,05 =0,35(mol)
Sau khi quy đổi ta sẽ dùng công thức tính nhanh cho dạng toán CO

2
+ OH
-
=> Đáp án D
Bản quyền bài viết thuộc về

Trang 8