So sánh một số chỉ tiêu sinh lý máu của tôm hùm bông (panulirus ornatus) bị bệnh sữa với tôm hùm bông khỏe mạnh

C LC
LI CM N 1
LI MU 3
PHN 1: TNG QUAN TÀI LIU 5
1.1. Tình hình nghiên cu v sinh lý máu cá và giáp xác trên th gii 5
1.2. Tình hình nghiên cu v máu giáp xác  Vit Nam 12
1.3. Gii thiu v bnh sa trên tôm hùm do Rickettsia 14
PHN 2: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 17
2.1. i tng, thi gian và a m nghiên cu 17
2.1.1 i tng nghiên cu: sinh lý máu ca tôm Hùm Bông (Panulirus
ornatus). 17
2.1.2. Thi gian nghiên cu 17
2.1.3. a m nghiên cu 18
2.2. S khi ni dung nghiên cu 18
2.3. Phng pháp nghiên cu 18
2.3.1 Phng pháp thu mu tôm: Thu chn lc 30 con tôm Hùm Bông
nuôi ti khu vc Hòn Mt – Nha Trang. 18
2.3.2. Phng pháp ly máu và bo qun mu máu tôm. 19
2.4. Phng pháp phân tích mu 20
2.4.1. Phân tích các ch tiêu hu hình. 20
2.4.2. Phng pháp xác nh các ch tiêu sinh hoá 21
2.5. Thu thp và x lý s liu: 21
PHN 3: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 22
3.1. Kt qu nghiên cu các ch tiêu hu hình 22
3.1.1. Các dng t bào máu ca tôm hùm Bông (P. ornatus) kho mnh
và nhng bin i khi tôm b bnh 22
3.1.2. Tng s t bào máu 28
3.1.3. Công thc t bào máu. 28
3.2. Kt qu nghiên cu huyt thanh. 29
3.3. Kt qu nghiên cu mt s ch tiêu khác. 29
3.3.1. Thi gian ông máu 29

3.3.2.  lng máu. 30
KT LUN VÀ  XUT Ý KIN 31
3.1. Kt lun 31
3.2  xut ý kin 31
TÀI LIU THAM KHO 32
DANH MC CÁC BNG
Bng 1: S lng t bào máu 28
Bng 2: Thi gian ông máu 30
Bng 3:  lng máu 30
DANH MC CÁC HÌNH
Hình 1: Tôm hùm Bông 17
Hình 2: S khi ni dung nghiên cu 18
Hình 3: Cách ly máu tôm 19
Hình 4: Mu máu tôm hùm 19
Máu tôm kho gn nh trong sut (A), máu tôm bnh c nh sa (B) 19
Hình 5: Hình dng các t bào máu tôm kho khi soi ti (40X) 22
Hình 6: Các t bào máu tôm kho nhum bng Giemsa (40X) 23
Hình 7: Các dng t bào máu ca tôm kho da vào s tn ti ca các ht
trong bào tng. 24
Hình 8: Mu máu tôm hùm 25
Hình 9: Mu máu tôm hùm b bnh sa nhum Gram (X40). 25
Hình 10: Mu máu tôm hùm b bnh sa nhum Gram (X40). 26
Hình 11: Mu máu tôm hùm b bnh nhum Bengal Rose và Giemsa 26
Hình 12: Các t bào máu ca tôm hùm b bnh sa 27
Hình 13: Công thc t bào máu ca tôm kho 28
Hình 14: Hàm lng protein huyt thanh 29
1
KÝ HIU VÀ CÁC CH VIT TT
TB: t bào
THC (total haemocytes count): tng s t bào máu

TPP (total plasma protein): hàm lng protein huyt thanh.
X
: s trung bình
: sai s chun
CV %: h s phân tán
mL: mili lit
L: lít
g: gam
2
I CM N
 hoàn thành tt  tài nghiên cu khoa hc này, bên cnh s c gng n
lc ca bn thân, tôi ã nhn c rt nhiu s giúp  ca nhiu t chc và cá
nhân. Tôi xin bày t lòng bit n sâu sc ti:
Trng i hc Nha Trang, khoa Nuôi trng thu sn, B môn C s sinh
hc ngh cá, B môn Bnh hc Thu Sn ã to mi u kin vt cht k thut
trong sut thi gian thc hin  tài.
PGS. TS.  Th Hoà, ngi ã trc tip hng dn tôi rt nhit tình, chu
áo.
Các thy cô ã dy d em trong sut thi gian hc tp ti trng  em có
c kin thc hoàn thành tài.
Cm n các chú, các anh ch lng nuôi tôm hùm ti khu vc Hòn Mt –
Nha Trang ã nhit tình giúp  trong quá trình thu thp mu.
Các k thut viên phòng Sinh hoá II – Bnh vin a khoa tnh Khánh Hoà
ã to mi u kin c s vt cht và giúp  v kin thc cho em hoàn thành
các xét nghim mu máu tôm.
Cui cùng tôi xin gi li cm n ti các anh ch, các bn ã giúp  và
ng viên tôi trong sut thi gian thc hin  tài.
Tôi xin chân thành cm n!
Nha Trang, tháng 11 nm 2008.
3

I MU
Ngh nuôi tôm hùm  Vit Nam mi ch xut hin c gn 2 thp k
nhng ã nhanh chóng tr thành mt ngh quan trng mang li thu nhp cao cho
ngi nuôi. Vùng bin Nam Trung B là ni có iu kin thun li cho nuôi tôm
hùm, c nuôi u tiên ti Khánh Hoà vào nm 1990, sau lan rng ra 4 tnh là
Bình nh, Phú Yên, Bình Thun, và Ninh Thun. Tính trên c 5 tnh, n nm
2007 ã có 41 vùng nuôi vi 52.696 lng nuôi, to hn 2000 tn sn phm có giá
tr trên 40 triu ô-la M hng nm trong nhng nm gn ây [3].
Tôm hùm gai, Panulirus spp., là loài có giá tr kinh t cao. Theo Lê Anh
Tun (2006),  Vit Nam, ging Panulirus có 7 loài xp theo giá tr kinh t nh
sau: tôm hùm bông P. ornatus (Fabricius, 1798), tôm hùm á P. homarus
(Linnaeus, 1758), tôm hùm si P. Stimsponi (Holthuis, 1963), tôm hùm  P.
longipes (Edwards, 1868), tôm hùm ma P. penicilatus (Olivier, 1791), tôm hùm
sen P. versicolor (Latraille, 1804), tôm hùm bùn P. polyphagus (Herbst, 1793).
Ti các lng nuôi  Vit Nam nuôi 4 loài là tôm hùm bông, tôm hùm á
(còn gi là tôm hùm xanh), tôm hùm bùn (tôm hùm tre), và tôm hùm  [3].
Trong ó tôm hùm bông (P. ornatus) là loài có giá tr kinh t cao và c nuôi
ph bin, kích thc c th ln, có tht khi lng 9 kg , tc  sinh trng
cao, trên 1kg sau 18 tháng nuôi vi giá bán 600.000 – 730.000 VN/ kg. Ngoài
ra tôm hùm xanh P. homarus cng c nuôi ri rác, có kích c thng phm
nh, giá bán thp. Còn tôm hùm  và tôm hùm tre không phi là i tng nuôi
c ngi dân la chn mà do ln vào ging trong quá trình khai thác t nhiên.
Vn c coi là ngh mang li li nhun cao song cng không kém phn
ri ro, mt trong nhng mi e do chính là dch bnh. Theo thng kê c trên
tôm hùm có 12 bnh và triu chng thng gp, nguy him nht là các bnh: en
mang,  thân, long u, mm v…[3].Tuy nhiên mi ch xác nh c tác
nhân ca 2 trong tng s 12 bnh là en mang do nm Fusarium spp., và bnh 
thân do vi khun Vibrio alginolyticus, Vibrio sp., ây chính là tr ngi ln nht
trong công tác phòng, tr bnh. Cui nm 2006 xut hin thêm mt bnh lc
4

gi là “bnh sa”, phát sinh u tiên ti mt s lng nuôi thuc 2 tnh Phú Yên
và Khánh Hoà, sau lan rng ra c 5 tnh min Trung Nam B. n cui nm
2007 ã gây thit hi hàng tng cho ngi nuôi. Tác nhân c xác nh là
mt loài vi khun ging vi Rickettsia, ký sinh ni bào. Tôm b bnh có triu
chng d nhn bit nht là các t  phn bng tôm chuyn sang màu trng c,
dch tit ca c th bao gm c máu bc nh sa, tôm yu và cht sau 8 – 20
ngày sau khi bn.
 hoàn thành chng trình ào to i hc chuyên ngành Bnh hc
Thu sn, c sng ý ca khoa NTTS, b môn Bnh hc Thu sn, em thc
hin  tài So sánh mt s ch tiêu sinh lý máu ca tôm hùm Bông
(Panulirus ornatus) b bnh sa vi tôm hùm Bông kho mnh.
Trong thi gian thc hin  tài em ã nhn c rt nhiu s giúp  ca
các t chc, các thy cô và các bn, tuy nhiên do kin thc còn hn ch nên
không tránh khi nhng sai sót. Em mong c s góp ý cua các thy cô và các
bn  tài c hoàn thin hn.
Mc tiêu ca  tài.
Do nhng hiu bit v sinh lý máu ca giáp xác nói chung và ca tôm
hùm nói riêng  Vit Nam còn rt hn ch, hu nh cha c  cp n nên
kt qu ca  tài nhm góp phn làm phong phú thêm hiu bit v sinh lý máu
giáp xác.
Ngoài ra  tài còn tin hành so sánh mt s ch tiêu huyt hc gia tôm
hùm kho mnh và tôm b bnh sa. Nhng bin i v máu ghi nhn c có
th góp phn xây dng phng pháp chn oán bnh sa có hiu qu.
5
PHN 1: TNG QUAN TÀI LIU
1.1. Tình hình nghiên cu v sinh lý máu cá và giáp xác trên th gii.
Máu là th dch lu thông trong huyt qun, có vai trò quan trng i vi
 thng vt nói chung và giáp xác nói riêng. Máu là môi trng sng ca các
t bào, các mô trong c th, là cu ni gia c th vi môi trng bên ngoài
thông qua quá trình trao i khí. Oxy c ly vào qua mang theo máu i ti các

t bào trong c th, ti ây do chênh lch v áp sut riêng phn gia oxy, khí
cacbonic trong máu vi môi trng t bào s din ra quá trình trao i khí: các t
bào ly oxy t máu và ngc li, máu nhn v khí cacbonic do các t bào thi ra.
Quá trình này din ra liên lc và không ngng ngh, m bo cung cp y 
ng oxy cn thit cho hot ng sng ca c thng thi thi loi ra khi c
th mt lng ln khí cacbonic, tránh cho c th không b nhim c. Mt biu
hin khác trong chc nng liên lc gia c th và môi trng ca máu là vn
chuyn các cht dinh dng trong ng tiêu hoá do c th hp th t môi trng
i khp c th, cung cp cho tng t bào, ng thi nhn v các cht thi ca quá
trình trao i cht t các t bào và c quan bài tit  thi ra ngoài.
Mt chc nng na ca máu, vô cùng quan trng và không th không nhc
n ó chính là bo v c th. Chc nng này liên quan n các t bào máu và
nhng cht có kh nng min dch tn ti trong huyt thanh nh kháng th,
lectin…ây là vn  ht sc phc tp và gây nhiu tranh cãi, còn cn nhiu hn
na nhng nghiên cu v lnh vc này  làm rõ hn vai trò min dch ca máu.
Ngoài ra máu còn nhiu chc nng quan trng khác i vi c th nh:
iu hoà thân nhit, phi hp các hot ng ca c th thông qua các hoocmon
do tuyn ni tit  vào…
Nghiên cu v máu ca giáp xác cng nh ca cá là k tha nhng thành
tu trong nghiên cu huyt hc  ngi và ng vt có vú. So vi giáp xác thì
nhng hiu bit v máu  cá có phn rõ ràng và phong phú hn. Máu cá gm hai
thành phn chính là huyt tng và huyt cu (t bào máu). Có th phân chia t
bào máu cá thành 3 nhóm c bn là hng cu, bch cu và tiu cu. Khác vi
6
ng vt có vú, hng cu ca cá có nhân và phng hai mt. Còn bch cu là các
t bào hoàn chnh v cu trúc nhng là nhóm không thun nht. Cn c vào s có
hay không các ht trong bào tng có th phân bit thành bch cu có ht và
bch cu không ht, da vào hình dng thì có bch cu n nhân và bch cu a
nhân, còn xét v mt ngun gc thì có bch cu dòng lympho và bch cu dòng
tu. Nhóm th 3 là các tiu cu, thc cht tiu cu không phi là t bào mà ch là

mt khi bào tng nht ra t bào tng ca t bào nhân khng l có ngun
gc t tu xng. Thành phn vô hình ca máu cá là huyt tng hp thành t
c và cht khô, nc chim ti 80%, còn li là cht khô gm protein, glucose,
lipid, và mt s cht khác. S lng các t bào máu cng nh thành phn huyt
ng có s thay i tu theo trng thái sinh lý ca cá [21].
S khác nhau c bn nht gia máu ca các loài giáp xác vi máu cá và
ng vt có xng sng nói chung là máu giáp xác cha t n mc  tin hoá
cao  có th phân bit thành các dng t bào hng cu, bch cu và tiu cu. Do
ó ngay c trong cách phân loi các dng t bào máu cng không có s thng
nht gia các nghiên cu. Có th dn chng ra mt vài ví d nh sau: Soderhall
và Smith (1983) phân loi c  loài cua bin Carcinus maenas 3 dng t bào
máu là t bào không ht (hyaline cell), t bào bán ht (semigranular cell), và t
bào có ht (granular cell); còn Sting và các cng s (1989) gi tên các dng t
bào máu ca tôm he Nht Bn Penaeus japonicus là t bào ht ln (large
granular haemocyte), t bào ht nh (small granular haemocyte) và t bào cha
bit hoá (undifferentiated haemocyte); nghiên cu trên loài tôm Hùm Châu M
Homarus americanus, theo Cronick và Stewart (1973) có 3 dng t bào máu là
các t bào không bt màu (prohyalocyte), các t bào có ht a bazo (eosinophylic
granulocyte) và các t bào có ht a axit (Chromophylic granulocyte)…[20]
Karin van de Braak (1996) li phân loi t bào máu ca tôm Sú (Penaeus
monodon) theo hai cách. Cách th nht là da vào hình dng và tính cht bt màu
ca các t bào máu khi nhum bng Giemsa, qua kính hin vi quang hc 
phóng i 1000X ã phát hin ra 5 loi hình dng t bào máu:
- Type 1: các t bào hình tròn hoc hình oval, nhân có hình tròn, hình oval
hoc hình móng nga bt màu xanh vi thuc nhum còn t bào cht có màu .
7
- Type 2: là các t bào kéo dài hai u, nhân hình oval hoc hình móng
nga bt màu xanh, t bào cht không màu hoc màu  nht.
- Type 3: các t bào hình tròn hoc oval, nhân màu xanh hình tròn, oval,
hay hình móng nga, t bào cht không màu hoc  nht.

- Type 4: t bào có nhân không rõ ràng, phn trung tâm t bào có màu
xanh, bên trong là các ht bt màu .
- Type 5: t bào tròn và rt nh, nhân tròn hoc hình oval có màu xanh
m, t bào cht không màu.
Cách th hai là da vào s tn ti ca các ht trong bào tng thì có 3
nhóm t bào là: hyaline cell, semigranular cell, và granular cell. Các t bào này
c quan sát thy qua kính hin vi n t.
Khi so sánh gia hai cách phân chia này, ngi ta thy thc ra các t bào
type 1 là các t bào có ht, tye 2 và 3 là các t bào ht nh, type 5 là t bào không
ht, còn type 4 có th là nhng t bào có ht nhng không có nhân [20].
Nhn xét rút ra t các nghiên cu trên là tuy cách gi tên các t bào máu
ca tng tác gi là khác nhau nhng u da trên s có hay không có mt ca các
ht trong t bào cht. Do ó các nghiên cu gn ây hu ht i theo quan m
ca Bauchau (1981), tc là phân chia các t bào máu giáp xác thành 3 nhóm là t
bào không ht (hyaline cell), nhóm t bào ht nh (semigranular cell, small
granular cell) hay còn gi là t bào bán ht, và nhóm th 3 là các t bào ht ln
(large granular cell) [12].
- T bào không ht (hyaline cell): có kích thc t 6 – 13 µm, t l gia
nhân và t bào cht ln, không có các ht nh trong bào tng. óng vai trò tiên
phát trong quá trình ông máu và có kh nng thc bào mnh.
- T bào ht nh (semigranular cell): dài 10 – 20 µm, t l nhân và t bào
cht tng i ln, có các ht nh trong t bào cht, là dng trung gian gia t
bào không ht và t bào ht ln. Có kh nng thc bào, óng gói và ông máu.
- T bào ht ln (granular cell): kích thc dao ng trong khong 12 – 25
µm, t l gia nhân và t bào cht thp, trong bào tng có rt nhiu ht nh. Các
t bào này ch yu có vài trò trong quá trình ông máu, hot hoá h thng
phenoloxydaza và óng gói [14].
8
Thông thng trong máu ca các loài giáp xác các t bào ht nh chim
mt t l ln so vi 2 dng t bào còn li. Nghiên cu ca Hijran Yavuzcan

Yildiz và Hasan Huseyn Atar, 2002 trên cua nc ngt Potamon fluviatilis cho
kt qu: tng s t bào trung bình là 10,53 x 10
5
TB/, trong ó t bào ht nh
chim t l 54,25%, t bào không ht là 15% còn li là t bào ht ln chim
30,75% [16].
Các t bào này có ngun gc t mô to máu, nhng quá trình hình thành
và bit hoá ca chúng thì cha có nhng hiu bit rõ ràng. Có quan im cho
rng c 3 dng t bào trên u xut phát t mt dòng t bào gc, tri qua quá
trình bit hoá vi t bào không ht là dng nguyên thu, các t bào ht nh là
dng trung gian và giai on cui cùng là các t bào ht ln. Tuy nhiên nhiu tác
gi khác cn c vào các c m hình thái hc và mô hoá hca ra nhng dn
chng v các dòng t bào khác nhau tn ti trong máu giáp xác. Stewart và
Cronick (1987) mô t 2 dng t bào không ht, 2 dng t bào có ht, trong ó mt
dng là các t bào có ht a bazo, dng còn li là các t bào có ht a acid.
Johnston (1973) báo cáo v 2 dòng t bào máu  cua Carcinus meanas, gi là
dòng t bào Alpha và dòng t bào beta. T bào alpha có nhân a bazo; còn dòng
beta gm các t bào có nhân a acid, trong bào tng còn có các ht nh, chúng
có kích thc ln và cu trúc không i, tuy nhiên him khi tn ti nguyên vn
trong các tiêu bn máu. Còn Hose và Martin (1989) khi tìm hiu v chc nng
ca các dòng t bào máu ã nhn thy trong khi các t bào không ht có vai trò
ln trong quá trình ông máu và dung gii c t vi khun thì các t bào ht nh
và ht ln li liên quan ti hin tng thc bào và óng gói. Nu cho rng chúng
ch xut phát t mt dòng t bào duy nht thì cn phi có nhng lý gii xác áng
n cho nhng m khác bit v hình thái hc, và chc nng min dch ã nêu
trên [14].
Ngoài nhng nghiên cu v phân loi các dng t bào máu, nhiu tác gi
còn rt quan tâm n các ch tiêu khác ca máu nh tng s t bào máu, công
thc t bào máu, hàm lng protein huyt thanh, nng  ammonia trong máu,
hàm lng ng…Tu theo loài, giai on, trng thái sinh lý và  chính xác

ca phng pháp xác nh mà nhng ch tiêu trên có s bin i rõ ràng. Theo
9
Karin van de Braak (1996), tng s t bào máu (THC) ca tôm Sú vào khong
33,2 – 78,6 triu TB/mL máu, hàm lng protein huyt thanh là 63,0 – 96,8 g/L,
giá tr này  tôm hùm Châu M là 8 – 21 triu TB/mL máu, và 10 – 40 g/L
protein (Stewart và cng s, 1967),  tôm he Nht Bn là 5,4 – 14,6 triu TB/mL,
hàm lng protein (TPP) là 41,4 – 47,9 g/L ( Sting, 1989)…[21].
Khi so sánh các ch tiêu trên gia hai trng thái kho mnh và mc bnh
ca vt ch ngi ta thy c nhng s bin i có ý ngha, do máu có vai trò
quan trng trong áp ng min dch ca giáp xác. Nghiên cu v h thng min
dch ca giáp xác ã c bt u t nhng nm 80 ca th k XIX, vi nhng
hiu bit u tiên là v kh nng thc bào và phn ng viêm. Likewise và
Cantacuzene trong nhng nm 1912 – 1934 bt u nghiên cu váp ng min
dch nh dch th. Sau ó vn  này dn không c quan tâm cho mãi n thp
niên 60 ca th k XX mi c nghiên cu tr li vi s khi xng t
Sinderman (1971) v các bnh trên giáp xác nuôi, c bit là trên tôm hùm và
tôm nc ngt b nhim nm. H min dch ca giáp xác còn  mc  tin hoá
thp, chúng cha có áp ng min dch c hiu nh  cá xng và các ng vt
có xng sng bc cao khác mà ch yu da vào áp ng min dch t nhiên.
Tuy nhiên im tng ng ca giáp xác so vi các ng vt có xng sng là
phn ng bo v c thc thc hin nh vào các t bào máu chuyên hoá và
mt s cht tn ti trong huyt thanh. Các t bào này cng tin hành hot ng
thc bào, phong to, và sn sinh các cht dit khun  loi b hoc vô hiu hoá
các tác nhân gây bnh [14].
- Thc bào là phn ng phòng v ph bin nht và rt quan trng  tt c
các loài ng vt.  giáp xác chc nng này do các t bào không ht và các t
bào ht nhm nhim. Cng có quan m cho rng t bào ht ln mi là các t
bào có vai trò tiên phong trong hot ng thc bào (Hose & CTV, 1990). Tính
chính xác ca 2 kt kun này n nay vn cha c kim chng.
- Phn ng ông máu cng là mt kiu phòng v ca giáp xác tránh khi

s mt máu và lu thông ca các tác nhân gây bnh trong c th. Tt c các dng
t bào máu u tham gia vào phn ng ông máu nh vào kh nng kt dính
thành khi ti các thng tn trên thành mch. Nhng vai trò quan trng hn c
10
c xác nh là nh vào các t bào không ht do chúng có kh nng v ra và
gii phóng sn phm là catalaza coaglucogen –ây là các protein gây ông máu.
S suy gim kh nng ông máu ca giáp xác hu nh ph thuc vào s suy
gim nng  protein ông máu trong huyt thanh và s lng các t bào không
ht. Có 3 kiu ông máu:
+ Type A: máu ông do s bám dính ca các t bào máu, nút li các vt
thng trên thành mch (15 – 20% do các t bào không ht, ã c chng minh
trên loài thân mm Loxorhynchus grandis).
+ Type B: máu ông do s ngng kt các t bào kt hp vi yu tông
t ca máu (vi s tham gia ca 20 -30% t bào không ht, nghiên cu trên tôm
Hùm Châu M).
+ Type C: máu ông rt nhanh do cht gây ông máu tit ra t các t bào
(50 – 60% vai trò thuc v các t bào không ht, chng minh  các loài
Panulirus interruptus, Sicyonia ingentis).
Ngoài s ph thuc vào các t bào không ht, phn ng ông máu còn
chu tác ng ca nhit .
- S hình thành khi u (nodule formation) và óng gói (encapsulation):
quá trình này c u khin bi các t bào ht nh và t bào ht ln. Ban u
các t bào ht nh bao vây ly vt th l sau ó t bào ht ln tit sc t melanin
git cht tác nhân. ng thi vi quá trình này là quá trình tiêu và phóng thích
ht ca t bào có ht.
- Lectins: lectin có trong máu ca các loài giáp xác, ây là các protein
hoc glycoprotein có kh nng nhn và gn kt lên các phân t carbohydrate trên
b mt t bào vi khun và nm. Lectin không có hot tính xúc tác hoc phân gii
mà n gin ch là làm bt ng hoá hoc ngng kt vi sinh vt. Do ó nó có vai
trò tng t nh mt cht opsonin. Có quan m cho rng t bào không ht và

có ht nh là ni sn sinh lectin.
- Protein hoc peptid kháng khun: bn chân t có kh nng sn sinh các
protein và peptid kháng khun, ây là các cht có hot tính dit vi sinh vt vi
ph kháng rng. Tuy nhiên n nay vn còn rt him thông tin v s tn ti
ca các peptid này trong máu giáp xác.
11
- H thng phenol oxydase: mt du hiu nhn bit các bnh nhim khun
 giáp xác là s xut hin các m en trong lp biu bì vi các tác nhân xâm
nhp có màu nâu en. Nguyên nhân ca hin tng này là do s tích t melalin,
sn phm cui cùng ca h thng phenol oxydase. Nhân t hot hoá h thng này
là các phân t lipopolisaccaride và 1,3 glucan có trên b mt các t bào vi khun
và nm. Huyt cu ca giáp xác có các th th kt hp vi LPS và 1,3 glucan,
các t bào có chc nng này c xác nh là các t bào ht nh và t bào ht
ln. sau khi kt hp, t bào b phá v gii phóng các ht và prophenoloxydase
(PrO PO) - chuyn hoá thành dng hot ng phenoloxydase khi tip xúc vi
LPS và 1,3 glucan. Men này xúc tác quá trình oxy hoá các hp cht phenol thành
quinine, các quinine s polymer hoá thành melanin. Trong quá trình hình thành
melanin, các sn phm oxy hoá trung gian có hot tính cao và c i vi vi sinh
vt [14].
Tuy c phân chia thành nhiu loi phn ng min dch nhng trong c
th các c ch này hot ng mt cách hài hoà và tng tr ln nhau. Và có c
im chung là u liên quan n chc nng ca các t bào máu và huyt
ng.Do ó khi có tác nhân l xâm nhp vào c th hay môi trng bin ng
u gây ra nhng bin i trong máu. Hu ht các trng hp là lng t bào
máu gim, công thc t bào b thay i, hàm lng protein gim… Tôm Sú
nhim Rickettsia toàn thân, c th có phn ng bng cách thay i s lng t
bào máu, quan sát thy nhiu thc bào b vi khun này xâm nhp. Cua nc ngt
nuôi ti mt s tnh phía Nam Trung Quc khi b bnh run chân do Rickettsia,
trong máu có các khun lc bt màu hng vi thuc nhum Giemsa, xut hin
nhiu Rickettsia trong không bào ca các t bào máu [8].

Theo Jeffrey D. Shields, tôm hùm Panulirus argus giai on Junenile b
“bnh sa”  bang Florida, Hoa K do mt loài virus l không có v envelop,
không hình thành thn, cu trúc 20 mt, chúng ký sinh trong các t bào máu
hoc lu hành t do trong máu. Loài virus này c t tên là PaV1. Tôm hùm
mc bnh có các triu chng: máu c nh sa và không ông, s lng t bào
máu gim, các t bào không ht và ht nh b bin i [18].
12
Gn ây nht là vào nm 2007, có thông báo v s xut hin mt bnh l
trên cua bin (Carcinus meanas) nuôi  vùng Swansea nc Anh, gi là bnh
“cua sa”. Tác nhân gây ra bnh này là mt loài vi khun thuc
Alphaproteobacteria, không ging vi bt k loài Rickettsia nào ã tng gây
bnh trên giáp xác. Cua b bnh này máu chuyn sang màu trng nh sa, khó
ông, tng s t bào máu và hàm lng huyt thanh gim có ý ngha theo các
giai on ca bnh trong khi hàm lng ammonia và glucose li tng lên [15].
Riêng vi tôm hùm gai (Panuliridae) nhng nghiên cu v máu còn ít
c quan tâm n. Hu ht các kt lun u là c oán da theo nhng din
tin tng ng vi các loài giáp xác khác (Sting & CTV, 1989). Cng nh các
loài giáp xác khác, tôm hùm có 3 nhóm t bào máu: t bào không ht, t bào ht
ln, t bào ht nh. Các phn ng min dch ca tôm hùm c chia thành 3 cp
: lp v kitin bên ngoài có tác dng ngn cn s xâm nhp ca các tác nhân
gây bnh, quá trình nhn bit, bt gi và loi tr vt l ra khi c th, cui cùng
là phc hi các tng tn. Các phn ng trên không mâu thun, thi tr ln
nhau mà b sung, phi hp vi nhau thông qua 5 quá trình: thc bào, quá trình
tiêu ht, phn ng ông máu, bao vây và óng gói vt l. Các t bào máu tham
gia vào c 5 phn ng trên, s suy gim h thng min dch ca tôm hùm liên
quan cht ch vi s suy gim s lng các t bào máu.
Kt qu ca nhng nghiên cu trên cho thy vic tìm hiu v huyt hc
ca ng thu sn rt có kh nng tr thành công c chn oán bnh và qun lý
sc kho có hiu qu cho vt nuôi trong tng lai.
1.2. Tình hình nghiên cu v máu giáp xác  Vit Nam.

Là mt quc gia có ngh nuôi trng thu sn khá phát trin nên có rt
nhiu nghiên cu v các i tng nuôi song tp trung vào c m sinh hc
sinh sn và dinh dng mà cha chú trng ti sinh lý máu do ây là lnh vc
chuyên sâu cn nhiu k thut hin i. Nhng nghiên cu còn  mc  s khi,
ngun t liu trong và ngoài nc có c cng rt eo hp.
Trong cun: Bnh hc thy sn ( Th Hoà ch biên), phn min dch
hc giáp xác, trang 163 – 165 do Nguyn Hu Dng dch có nêu ra 3 dng t bào
máu ca giáp xác là bch cu không ht, bch cu ht ln và bch cu ht nh
13
cùng vi chc nng ca chúng trong các phn ng min dch nh thc bào, óng
gói và hình thành khi u, hot hoá h thng phenoloxydaza…(dch theo chng
4 ca tài liu “Fish Pathology” do Ronald J. Robert biên son).
Tin s Lu Th Dung ã tìm hiu khá chi tit v mt s ch tiêu sinh lý
máu ca cá Trm c nh: các dng t bào máu, công thc t bào, tng s t bào,
h s lng máu, hàm lng protein, lipoprotein…liên quan n ch  dinh
ng, phát dc và tình trng sc kho ca cá. Cá b bnh l loét do vi khun
Aeromonas hydrophila cho thy hình dng và s lng các t bào máu u thay
i, c th là s lng hng cu gim i, trong khi s lng bch cu li tng lên,
t l phn trm các loi bch cu có s thay i áng k. Hàm lng protein
huyt thanh gim t 2,33 g%  cá kho xung còn 2,03 g%  cá b bnh, trong
khi  lng máu trung bình ca cá bnh li ln hn so vi cá kho [6].
V máu giáp xác nói chung thì  Vit Nam cha có công trình nghiên cu
có quy mô ln, a phn ch là nhng nhn nh ban u, ch yu s dng ngun
 liu t nc ngoài. Nghiên cu v sinh lý máu ca tôm hùm cng  trong tình
trng chung ó, n nay vn cha có kt qu nào c công b mc dù ây là i
ng có giá tr kinh t cao và ngày càng c nuôi ph bin  nhiu vùng bin
ca nc ta.
Liên quan n s bin i sinh lý máu ca giáp xác, nm 2006  mt s
lng nuôi tôm Hùm thuc hai tnh Khánh Hoà và Phú Yên ã xut hin mt loi
bnh l vi nhng du hiu d nhn bit nh máu tôm chuyn sang màu trng

c nh sa, gan tu chuyn màu nht nht, có trng hp b hoi t. Hin nay
ã xác nh tác nhân là mt loài vi khun dng Rickettsia (RLB) có hình que
cong [1]. Bc u ã nhn nh c mt s bin i v máu nh máu có màu
c nh sa, khó ông, s lng t bào máu gim rõ rt so vi tôm kho. Song
vn  này không c quan tâm nhiu và vn còn ang  ng.
Có th thy các nghiên cu v sinh lý máu ng vt thu sn,c bit là
trên giáp xác  nc ta còn rt hn ch trong khi nhng yêu cu mi c t ra
do mc  phát trin mnh ca ngh thu sn nh nghiên cu v lai to ging,
sinh sn nhân to, v bnh dch thì ngày càng tr nên cp thit. Theo  xut ca
nhiu nhà nghiên cu nc ngoài, hiu bit v sinh lý máu ca vt nuôi s giúp
14
chúng ta có c công c chn oán bnh hiu qu. Hin nay dch bnh xy ra
ngày càng nhiu và có tính cht nghiêm trng, do ó i sâu vào nghiên cu v
máu ca ng vt thu sn s là hng i mi cho ngành thu sn trong tng
lai.
So vi máu cá thì nhng nghiên cu v sinh lý máu giáp xác còn rt hn
ch. n nay vn còn nhiu vn  gây tranh cãi và cn c u t nghiên cu
sâu hn.
- Ngun gc, quá trình bit hoá và chc nng ca các t bào máu còn cha
có nhng hiu bit rõ ràng.
- Các phn ng min dch liên quan ti các thành phn ca máu cha c
gii thích rõ ràng.
- Vic dùng các xét nghim máu  chn oán bnh trên ngi và ng
vt có vú ã c ng dng rng rãi và t ra rt có hiu qu. Khi hàm lng
protein tng hoc gim t bin có th là du hiu ca chng thn h…Trên
ng vt thu sn, mc dù ã có nhiu ý kin  xut n kh nng chn oán
bnh thông qua xét nghim máu, song n nay vn cha xây dng c mt
phng pháp c th.
1.3. Gii thiu v bnh sa trên tôm hùm do Rickettsia.
Theo h thng phân loi ca Bergey thì Rickettsia có 2 ging: Rickettsia

và Coxiela thuc h Rickettsiaceae, b Rickettsiales, và ging Chlamydia thuc
b Chlamydiales, lp Microtatobioles.
Rickettsia là nhóm vi sinh vt ký sinh ni bào bt buc. Chúng có kích
thc ln hn virus nhng nh hn vi khun vi nhiu hình dng khác nhau:
hình que ngn (0,3 – 0,6 µm), hình cu (ng kính khong 0,3µ m), hình que
dài (0,3 – 2 µm) hoc hình si (dài không quá 5 µm). Rickettsia thuc loi Gram
âm, nhng khác vi vi khun  ch nó rt khó bt màu vi các thuc nhum
aniline kim thông thng. Mun quan sát Rickettsia ngi ta phi nhum bng
Giemsa, Macchiavello…Quan sát di kính hin vi in t có th thy Rickettsia
có thành t bào, màng nguyên sinh cht, t bào cht và th trung tâm hình si. C
th Rickettsia có khong 30% protein, ngoài ra có khá nhiu lipid trung tính,
photpholipid và hydratcarbon. Hàm lng ADN chim 9% so vi trng lng
15
khô ca t bào, lng ARN thay i khá nhiu, thng gp 2 – 3 ln so vi
ADN. Rickettsia cha Ribosome và mt s cht khác cn thit cho quá trình sinh
tng hp protein.
Rickettsia ging vi virus là có kích thc nh bé và có i sng ký sinh
bt buc. Mt s phát trin trong nguyên sinh cht ca t bào vt ch, mt s
phát trin tronng nhân t bào ch, mt s li ch phát trin  vùng gia t bào
cht giáp vi nhân t bào. Tuy nhiên chúng ging vi khun m: ã có cu
trúc tin t bào và cha c AND và ARN trong cu trúc di truyn [8].
Nhà khoa hc M H.T. Ricketts, 1909 là ngi u tiên phát hin ra trong
máu ngi mc bnh st phát ban có tn ti các sinh vt nh bé. Nhng mãi ti
m 1916, nhà khoa hc Rochalima mi công b khá y  v tác nhân gây
bnh st phát ban và gi là Rickettsia. Chúng tn ti trong các loài chân t (b
chét, ve, mò…) và lây nhim qua ngi, gia súc. Du hiu chung ca bnh st do
Rickettsia gây ra trên ngi và gia súc là st có chu k, li bì, phát ban, các phn
ng huyt thanh (ngng kt vi khun Proteus X 19), có th lan truyn thành
dch nguy him.
n nay ã có mt s báo cáo v các bnh do Rickettsia gây ra trên ng

vt thu sn ch yu trên các loài giáp xác. Do Rickettsia không phát trin trên
môi trng tng hp,  nuôi cy chúng cn các t chc t bào sng nên vic
nghiên cu bnh do Rickettsia gây ra trên ng vt thu sn tr nên khó khn
n. c m chung ca các bnh do Rickettsia gây ra trên giáp xác là vi khun
xâm nhp vào các t bào máu to thành tng ám ln, có th quan sát rõ ràng vi
các tiêu bn nhum Giemsa, Hematoxylin & Eosin, Pinketon. Khi vt nuôi b
nhim toàn thân có th thy các Rickettsia trong nhiu loi mô ca c th. Vt
nuôi phn ng bng cách thay i s lng t bào máu, iu này ã c chng
minh qua nghiên cu v bnh cua sa trên cua bin Carcinus maenas  Châu Âu,
bnh do Rickettsia  tôm he, bnh run chân  cua nc ngt… Các bnh do
Rickettsia gây ra cho n nay vn cha có cách tr bnh có hiu qu. Cách tt
nht là cách ly các cá th, các àn ã b nhim bnh ra khi khu vc nuôi 
tránh lây lan mm bnh [8].
16
Cui nm 2006, u nm 2007, ti mt s lng nuôi tôm hùm thuc hai
tnh Phú Yên và Khánh Hoà xut hin mt loi bnh l vi các du hiu c mô
t nh sau: các t  phn bng tôm chuyn sang màu trng c, dch tit ca c
th bao gm c máu có màu trng nh sa hoc hi hng, mô cc và nhão,
gan tu có màu nht nht, có th b hoi t. Bnh lan rng, n tháng 8 – 9 /
2008 ã tr thành dch, lan ra khp các lng nuôi thuc 5 tnh min Trung Vit
Nam: Bình nh, Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thun, Bình Thun, gây thit hi
ln cho các h nuôi [3].
c s ch th ca b Nông nghip và phát trin nông thôn, mt nhóm
các nhà khoa hc thuc các trung tâm nghiên cu, các trng i hc ã tin
hành nghiên cu truy tìm nguyên nhân và cách phòng tr bnh sa. Kt qu
nghiên cu cho thy tn ti mt dng vi khun Gram âm, hình cong trong máu,
trong dch nghin mang, mô c, và mô gan tu ca tôm b nhim bnh. Vi khun
xâm nhp và tn ti trong t bào cht ca các t bào máu, lu thông trong máu
làm cho máu có màu trng c và rt khó ông, s lng các t bào máu gim
hn so vi con kho.

Qua kính hin vi n t, phát hin thy vi khun hình cong, kích thc 1
– 2 µm, bt màu Gram âm, lp v ngoài màu trng bc, không có tiên mao,
không có lông. Vi khun này không phát trin c khi nuôi cy trên môi trng
nhân to. Các c m trên cho thy ây là mt loài vi khun rt ging vi
Rickettsia. Tuy vy dng vi khun này có t bào cong hn và vách t bào mng
n so vi các Rickettsia khác.
Có th dùng mt s loi kháng sinh  Floxacine, Streptomycine,
Oxytetracyline, Enrofloxacine tr bnh bng cách tiêm vào c ca tôm bnh.
Tuy vy khi tôm ã b bnh nng thì t l cha khi là rt thp, có trng hp
trong máu không ht hoàn toàn vi khun hình cong, cng có trng hp kim tra
li không thy s có mt ca tác nhân gây bnh nhng sau khi tiêm thuc có con
hu nh không n nên sinh trng kém. Do ó dùng kháng sinh ch là bin pháp
khc phc tm thi, cn phi có nghiên cu tip theo a ra các bin pháp
phòng bnh có hiu qu hn [1].
17
PHN 2: PHNG PHÁP NGHIÊN CU
2.1. i ng, thi gian và a m nghiên cu.
2.1.1 i tng nghiên cu: sinh lý máu ca tôm Hùm Bông (Panulirus
ornatus).
Ngành chân khp Arthropoda
Lp Malacostraca
B Decapoda
B ph Pleocyemata
H Palinuridae
Ging Panulirus
Loài P. ornatus (Fabricius, 1798)
- Kích c mu: 150 – 250g.
- Mu c thu ti các lng nuôi thuc khu vc Hòn Mt – Nha Trang.
Hình 1: Tôm hùm Bông
Tôm kho mnh (A) các t bng trong, tôm b bnh sa các t bng c (B)

2.1.2. Thi gian nghiên cu.
 tài bt u tin hành thc nghim tu tháng 5/2008, kéo dài 5 tháng
và kt thúc vào gia tháng 10/2008.
B
A
B
A
18
2.1.3. a m nghiên cu.
Nghiên cu c hoàn thành ti khoa Nuôi Trng Thu sn – Trng i
hc Nha Trang. Các thí nghim c tin hành ti phòng thí nghim ca B môn
Bnh hc thu sn – Trng i hc Nha Trang, phòng Sinh hoá II – Bnh vin
a khoa tnh Khánh Hoà.
2.2. S khi ni dung nghiên cu
Hình 2: S khi ni dung nghiên cu
2.3. Phng pháp nghiên cu
2.3.1 Phng pháp thu mu tôm: Thu chn lc 30 con tôm Hùm Bông nuôi ti
khu vc Hòn Mt – Nha Trang.
S lng: 20 con tôm Hùm Bông b bnh sa ,10 con tôm Hùm Bông
kho mnh
Tôm bnh sa
Các ch tiêu khác
Tôm kho
Các ch tiêu hu
hình
ng t
bào
máu
ng s
 bào

máu
Công
thc t
bào máu
- Kt lun
- Tho lun
- xut ý kin
Ch tiêu huyt thanh
Hàm
ng
protein
huyt
thanh
Thòi
gian
ông
máu
Nghiên cu các ch tiêu sinh lý máu ca tôm hùm Bông
c 
ng
máu
19
Kích c: 150 – 250g.
Yêu cu thu mu ti mt vùng nuôi và cùng mt kích c gim thiu
nhng sai s trong kt qu nghiên cu.
2.3.2. Phng pháp ly máu và bo qun mu máu tôm.
Dùng kim tiêm loi 1ml âm vào gc chân bò th 5 ca tôm  ly máu t
ng mch tôm. Hoc ly máu trc tip t tim.
Hình 3: Cách ly máu tôm.
Ly máu t tim tôm.

Hình 4: Mu máu tôm hùm.
Máu tôm kho gn nh trong sut (A), máu tôm bnh c nh sa (B)
Thng vi mi con tôm, ly khong 1ml máu dùng nghiên cu huyt
thanh và 1ml máu dùng nghiên cu các ch tiêu hu hình.
A
B
20
- Máu dùng  nghiên cu các ch tiêu hu hình s dng cht cnh là
dung dch Formaline 10% pha trong nc mui 0,45M vi t l dung dch c
nh : máu tôm là 1 :1.
Dùng xilanh hút 0,5ml dung dch cnh, sau ó hút tip 0,5ml máu tôm
và trn u ngay lp tc. Mu c bo qun trong t lnh  nhit  5
0
C, dùng
trong 3 ngày.
- Mu dùng  xác nh hàm lng protein huyt thanh: không s dng
cht cnh. Dùng xilanh hút trc tip máu tôm và nhanh chóng chuyn máu
tôm sang ng effpendof.  yên cho máu ông li và thu ly phn nc trong 
phía trên. Ly tâm vi tc  2500 vòng/ phút trong 5 phút, thu phn dch  trên.
Có th lu gi trong t lnh  0
0
C trong thi gian 2 tun.
2.4. Phng pháp phân tích mu.
2.4.1. Phân tích các ch tiêu hu hình.
- Phân loi các dng t bào máu: pht các tiêu bn Smear máu t mu máu
có s dng cht cnh. Nhum ti bng các thuc nhum Giemsa, Bengal
Rose.
Quan sát và phân loi các t bào máu theo hai cách: da vào hình dng,
kích thc và s bt màu ca t bào, nhân và t bào cht; cách th hai là da vào
s có mt hay không ca các ht trong t bào cht.

Xác nh s lng t bào máu: nhum máu bng Bengal Rose và m
tng s t bào máu bng bung m hng cu. Ly 20µl máu tôm a vào bung
m hng cu, m s t bào trong 5 ô trung bình.
Công thc tính tng s t bào máu: X = 5A x 10
4
x B (t bào/ ml)
Trong ó: X là tng s t bào có trong 1ml máu.
A là s t bào m c trong 5 ô trung bình
B là h s pha loãng
- Xác nh công thc t bào máu: quan sát các tiêu bn smear máu nhum
bng thuc nhum Giemsa trên kính hin vi quang hc  phóng i 1000X.
m  200 t bào và xác nh t l phn trm tng dng t bào không ht, ht
nh và ht ln.
21
Các phng pháp phân tích trên thc hin da theo tài liu “International
training course biology and pathology of shrimp – Faculty of Science, Mahidol
University”
2.4.2. Phng pháp xác nh các ch tiêu sinh hoá.
Hàm lng protein huyt thanh c nh lng bng phn ng Biuret, k
thut Wendell caraway.
Nguyên tc: protein tác dng vi ion Cu
2+
trong môi trng kim cho
phc màu tím bn vng. Trong u kin xác nh, m màu ca phn ng t
l thun vi nng  protein có trong dung dch.
Hoá cht và dng c:
- Huyt thanh tôm ã ly tâm vi tc  3500 vòng/ phút trong 5 phút.
- Hoá cht: thuc th Biuret ã pha sn bán trên th trng.
- Micropipet, ng nghim.
- Máy quang k (effpendoft).

Tin hành: trn 1000µl hoá cht vi 10µl huyt thanh,   nhit 
phòng trong 10 phút. em o trên máy quang k, cuvet 1cm, bc sóng 530 –
560 nm. Kt qu là hàm lng protein huyt thanh, n v g/l.
2.5. Thu thp và x lý s liu:
Các s liu v tng s t bào máu, công thc t bào máu, hàm lng
protein huyt thanh c làm lp li nhiu ln trên 10 con tôm kho và 10 con b
bnh. S liu thu c x lý bng phn mm Excel, 2003.
22
PHN 3: KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN.
3.1. Kt qu nghiên cu các ch tiêu hu hình.
3.1.1. Các dng t bào máu ca tôm hùm Bông (P. ornatus) kho mnh và
nhng bin i khi tôm b bnh.
a, Các dng t bào máu ca tôm hùm Bông (P. ornatus) kho mnh
Cách phân loi th 1 là da vào hình dng t bào máu.
Hình 5: Hình dng các t bào máu tôm kho khi soi ti (40X).
3
10
8
7
1
2
4
12
11
6
5
9