Luận văn thạc sĩ TUYỂN CHỌN VÀ HOÀN THIỆN QUY TRÌNH THÂM CANH MỘT SỐ TỔ HỢP LÚA LAI HAI DÒNG CÓ TRIỂN VỌNG TẠI NAM ĐỊNH
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.05 MB, 125 trang )
B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------
---------
LÊ VĂN CHI N
TUY N CH N VÀ HOÀN THI N QUY TRÌNH
THÂM CANH M T S
T
H P LÚA LAI HAI DỊNG CÓ
TRI N V NG T I NAM ð NH
LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P
HÀ N I - 2011
B
GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------
---------
LÊ VĂN CHI N
TUY N CH N VÀ HỒN THI N QUY TRÌNH
THÂM CANH M T S
T
H P LÚA LAI HAI DỊNG CĨ
TRI N V NG T I NAM ð NH
LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P
Chuyên ngành : Tr ng tr t
Mã s
: 60.62.61
Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. TR N VĂN QUANG
HÀ N I - 2011
L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là
trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào, các thơng tin
trích d n đã đư c ch rõ ngu n g c
Tác gi lu n văn
Lê Văn Chi n
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
i
L I C M ƠN
Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c t i TS. Tr n Văn Quang – Phó
ch nhi m b mơn Di truy n và ch n Gi ng cây tr ng - Trư ng ð i h c
Nông nghi p Hà N i đã t n tình hư ng d n đ tơi hồn thành lu n văn t t
nghi p này.
Tơi xin chân thành c m ơn Ban Giám ñ c Trung tâm gi ng cây tr ng
Nam ð nh ñã t o ñi u ki n thu n l i cho tơi trong su t q trình h c t p
nghiên c u c a mình.
Tơi xin c m ơn các anh ch em cán b k thu t c a Trung tâm gi ng cây
tr ng Nam ð nh ñã giúp ñ tôi th c hi n ñ tài.
Tôi cũng xin chân thành c m ơn các th y cơ giáo khoa Sau đ i h c,
Khoa Nơng h c, b môn Di truy n và ch n Gi ng cây tr ng - Trư ng ð i h c
Nơng nghi p Hà N i đã quan tâm giúp ñ , ñóng góp nhi u ý ki n quý báu
trong su t quá trình h c t p và th c hi n đ tài.
Lu n văn này hồn thành cịn có s giúp đ c a nhi u ñ ng nghi p, b n
bè, cùng v i s đ ng viên khuy n khích c a gia đình trong su t th i gian h c
t p và nghiên c u.
Hà N i tháng 9 năm 2011
Tác gi lu n văn
Lê Văn Chi n
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
ii
M CL C
Trang
L I CAM ðOAN .............................................................................................. i
L I C M ƠN ................................................................................................... ii
M C L C........................................................................................................ iii
DANH M C CÁC CH
VI T T T .............................................................. vi
DANH M C CÁC B NG.............................................................................. vii
DANH M C CÁC BI U, HÌNH .................................................................... ix
PH N I. M ð U ........................................................................................... 1
1.
ð T V N ð ...................................................................................... 1
2.
M c đích và u c u c a đ tài............................................................. 3
2.1.
M c đích ............................................................................................... 3
2.2.
u c u c a ñ tài ................................................................................. 3
3.
Ý nghĩa khoa h c và ý nghĩa th c ti n c a ñ tài................................. 4
3.1.
Ý nghĩa khoa h c .................................................................................. 4
3.2.
Ý nghĩa th c ti n................................................................................... 4
4.
Gi i h n c a ñ tài ................................................................................ 4
PH N II. T NG QUAN TÀI LI U................................................................. 5
2.1.
Tình hình nghiên c u và phát tri n lúa lai trong và ngoài nư c........... 5
2.1.1. Nghiên c u và phát tri n lúa lai trên th gi i ....................................... 5
2.1.2. Nghiên c u và phát tri n lúa lai trong nư c ....................................... 11
2.2.
Cơ s khoa h c c a hi n tư ng ưu th lai .......................................... 15
2.2.1. Cơ s lý thuy t .................................................................................... 16
2.2.2. S bi u hi n ưu th lai
2.3.
lúa ............................................................... 17
Các phương pháp ch n gi ng lúa ưu th lai ....................................... 24
2.3.1. Phương pháp ch n t o gi ng lúa lai ba dòng...................................... 24
2.3.2. Phương pháp ch n t o gi ng lúa lai hai dòng..................................... 29
2.4.
Bi n pháp k thu t thâm canh lúa lai.................................................. 34
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
iii
2.4.1. ð c ñi m sinh trư ng c a lúa lai ........................................................ 34
2.4.2. ð c ñi m s d ng dinh dư ng c a lúa lai .......................................... 37
2.4.3. K thu t thâm canh lúa lai .................................................................. 39
PH N III. V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U .... 44
3.1.
V t li u nghiên c u ............................................................................. 44
3.2.
ð a ñi m và th i gian nghiên c u....................................................... 45
3.3.
N i dung nghiên c u........................................................................... 45
3.4.
Phương pháp nghiên c u .................................................................... 45
3.5.
Các ch tiêu theo dõi ........................................................................... 48
3.5.1. Th i gian qua các giai ño n sinh trư ng............................................. 48
3.5.2. ð c đi m nơng sinh h c...................................................................... 48
3.5.3. ð c đi m hình thái .............................................................................. 50
3.5.4. M c ñ nhi m sâu b nh...................................................................... 50
3.5.5. Các y u t c u thành năng su t và năng su t...................................... 51
3.5.6. M t s ch tiêu ch t lư ng g o (Theo tiêu chu n TCVN 1643-1992)....... 52
3.5.7. ðánh giá ch t lư ng cơm ( Theo tiêu chu n 10TCN 590-2004 )....... 52
3.6.
Phương pháp ñánh giá các ch tiêu theo dõi ....................................... 53
PH N IV. K T QU NGHIÊN C U ........................................................... 54
I.
ðÁNH GIÁ VÀ TUY N CH N T H P LÚA LAI HAI DỊNG..... 54
1.1.
ð c đi m nơng sinh h c c a các t h p lúa lai nghiên c u................ 54
1.1.1. M t s ñ c ñi m sinh trư ng phát tri n giai ño n m ........................ 54
1.1.2. Th i gian qua các giai ño n sinh trư ng c a các t h p lai ............... 54
1.1.3. ð c ñi m sinh trư ng, phát tri n c a các t h p nghiên c u ............. 57
1.1.4. ð c đi m hình thái c a các t h p lai nghiên c u.............................. 63
1.1.5. ð c đi m nơng sinh h c c a các t h p nghiên c u .......................... 65
1.2.
M c ñ nhi m m t s lo i sâu b nh h i chính c a các t h p lai...... 67
1.3.
Các y u t c u thành năng su t và năng su t c a các t h p lai ........ 71
1.4.
M t s ch tiêu ch t lư ng g o c a các t h p lai .............................. 74
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
iv
II.
TÌM HI U M T ð C Y VÀ LI U LƯ NG PHÂN BÓN ð N
NĂNG SU T C A T H P LÚA LAI HAI DÒNG TH7-2.............. 78
2.1.
nh hư ng c a m t ñ c y và li u lư ng phân bón đ n sinh
trư ng phát tri n c a t h p TH7-2. ................................................... 78
2.1.1.
nh hư ng ñ n th i gian sinh trư ng................................................. 78
2.1.2.
nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân bón đ n đ ng thái ñ
nhánh c a t h p TH7-2 .................................................................... 79
2.1.3.
nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân bón đ n đ ng thái đ
nhánh c a t h p TH7-2 .................................................................... 81
2.1.4.
nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân bón đ n đ ng thái ra
lá c a t h p TH7-2 ............................................................................ 84
2.1.5.
nh hư ng c a m t đ và li u lư ng phân bón ñ n m t s ñ c
ñi m nông sinh h c c a t h p TH7-2................................................ 85
2.2.
nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân bón đ n tình hình
phát sinh phát tri n sâu, b nh trên t h p lai TH7-2 .......................... 87
2.3.
nh hư ng c a m t ñ c y và li u lư ng phân bón đ n các y u
t c u thành năng su t và năng c a t h p lai TH7-2........................ 89
III.
K T QU TRÌNH DI N CÁC T H P LÚA LAI HAI
DỊNG CĨ TRI N V NG ................................................................. 92
3.1.
Th i gian sinh trư ng c a t h p lai................................................... 92
3.2.
ðánh giá m c ñ nhi m sâu b nh c a các t h p trình di n .............. 93
3.3.
Năng su t th c t c a các t h p tri n v ng t i các ñi m trình di n..... 94
PH N V. K T LU N VÀ ð NGH ............................................................ 96
5.1.
K t lu n ............................................................................................... 96
5.2.
ð ngh ................................................................................................ 97
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
v
DANH M C CÁC CH
VI T T T
B
Maitainer – Dòng duy trì tính b t d c
BLT
Biological Lower Temperature - Nhi t ñ gi i h n sinh h c dư i
BUT
Biological Upper Temperature -Nhi t ñ gi i h n sinh h c trên
CCC
Chi u cao cây
CMS
Cytoplasmic Male Sterility - B t d c ñ c t bào ch t
ñ/c
ñ i ch ng
DMRT
Duncan's multiple range test - Phép th Duncan
EGMS
Environmental-sensitive Genic Male Sterility - B t d c ñ c ch c
năng di truy n nhân m n c m v i môi trư ng
FAO
Food and Agriculture Organization - T ch c Nông lương Th gi i
FT
Fertile Temperature - Nhi t ñ gây h u d c
HH
H u hi u
IRRI
International Rice Research Institute - Vi n nghiên c u lúa Qu c t
NSLT
Năng su t lý thuy t
NSTT
Năng su t th c thu
PGMS
Photoperiod- sensitive Genic Male Sterile - B t d c ch c năng di
truy n nhân m n c m v i quang chu kỳ
R
Restorer- Dòng ph c h i tính h u d c
ST
Sterile Temperature - Nhi t ñ gây b t d c
TGMS
Temperature - sensitive Genic Male Sterile - B t d c ch c năng di
truy n nhân m n c m v i nhi t đ mơi trư ng
TGST
Th i gian sinh trư ng
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
vi
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 4.1. Th i gian qua các giai ño n sinh trư ng c a các t h p lai
trong v Mùa 2010 t i Nam ð nh (ngày) ..................................... 55
B ng 4.2. ð ng thái tăng trư ng chi u cao cây c a các t h p lai
trong v Mùa 2010 t i Nam ð nh ................................................ 58
B ng 4.3. ð ng thái ra lá c a các t h p lai trong v Mùa 2010 t i
Nam ð nh ..................................................................................... 60
B ng 4.4. ð ng thái ñ nhánh c a các t h p lai trong v Mùa 2010
t i Nam ð nh ................................................................................ 62
B ng 4.5. M t s ñ c đi m hình thái c a các t h p lúa lai trong v
mùa 2010 t i Nam ñ nh ................................................................ 64
B ng 4.6. M t s ñ c ñi m nông sinh h c c a các t h p lai trong v
Mùa 2010 t i Nam ð nh............................................................... 65
B ng 4.7. M c ñ nhi m m t s ñ i tư ng sâu b nh h i chính c a các
t h p lai trong v Mùa 2010 t i Nam ð nh ................................ 69
B ng 4.8. Các y u t c u thành năng su t và năng su t c a các t h p
lai trong v Mùa 2010 t i Nam ð nh ........................................... 72
B ng 4.10. Ch t lư ng cơm c a các t h p lai tham gia nghiên c u
(ñi m)............................................................................................ 77
B ng 4.11. nh hư ng c a m t ñ c y và li u lư ng phân bón đ n các
giai đo n sinh trư ng c a t h p lai TH7-2 trong v Xuân
2011 (ngày)................................................................................... 79
B ng 4.12. nh hư ng c a m t đ và li u lư ng phân bón đ n tăng
trư ng chi u cao c a t h p lai TH7-2 trong v Xuân 2011 ....... 80
B ng 4.13. nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân bón đ n đ ng
thái ñ nhánh c a t h p lai TH7-2 trong v Xuân 2011............ 82
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
vii
B ng 4.14.
nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân bón đ n đ ng
thái ra lá c a t h p lai TH7-2 trong v Xuân 2011 ................... 84
B ng 4.15. M t s đ c đi m nơng sinh h c c a t h p lai TH7-2 trong
v Xuân 2011 ............................................................................... 86
B ng 4.16. nh hư ng c a m t ñ và li u lư ng phân bón ñ n tình hình
phát sinh phát tri n sâu, b nh trên t h p lai TH7-2 trong v
Xuân 2011..................................................................................... 88
B ng 4.17. nh hư ng c a m t ñ c y và li u lư ng phân bón đ n các
y u t c u thành năng su t và năng c a t h p lai TH7-2
trong v Xuân 2011 ...................................................................... 90
B ng 4.18. Th i gian sinh trư ng c a các t h p lai
các ñi m trình
di n trong v Xuân 2011 .............................................................. 93
B ng 4.19. M c ñ nhi m m t s ñ i tư ng sâu, b nh h i c a các t
h p lai t i mơ hình trình di n trong v Xuân 2011...................... 94
B ng 4.20. Năng su t th c t c a các t h p lai có tri n v ng t i các
đi m trình di n trong v Xuân 2011 (t /ha)................................. 95
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
viii
DANH M C CÁC BI U ð , ð
TH , HÌNH
Trang
Bi u đ 4.1. Năng su t các t
h p lai trong v
Mùa 2010 t i
Nam ð nh.................................................................................. 72
Bi u ñ 4.2. Năng su t c a t h p lai TH7-2 t i các công th c trong
v Xuân 2011............................................................................ 91
ð th 4.1.
ð th bi u di n ñ ng thái tăng trư ng chi u cao cây c a
các t h p nghiên c u ............................................................... 58
ð th 4.2.
ð
th bi u di n ñ ng thái ra lá c a các t
h p
nghiên c u................................................................................. 60
ð th 4.3.
ð ng thái ñ nhánh c a các t h p nghiên c u........................ 62
ð th 4.4.
ð ng thái tăng trư ng chi u cao c a TH7-2 t i các
công th c................................................................................... 81
ð th 4.5.
ð ng thái ñ nhánh c a TH7-2 t i các công th c .................... 83
ð th 4.6.
ð ng thái ra lá c a TH7-2 t i các cơng th c ............................ 85
Hình1.
Minh h a nh hư ng c a nhi t ñ ñ n s chuy n hố tính
d c c a dịng TGMS ................................................................. 31
Hình 2.
M i quan h gi a nhi t đ và đ dài ngày đ i v i dịng
PGMS........................................................................................ 33
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
ix
PH N I
M
ð U
1. ð t v n ñ
Cây lúa (Oryra sativa L.) là m t trong ba cây lương th c ch y u trên
th gi i: Lúa g o, lúa mỳ và ngô. S n ph m lúa g o là ngu n lương th c nuôi
s ng hơn m t n a dân s trên th gi i nh t là
các nư c châu Á, châu Phi và
châu M La tinh.
ð ñ m b o cho cu c s ng con ngư i trư c tiên là đ lương th c r i
đ n xố đói gi m nghèo thì vi c tăng lư ng lương th c nói chung và lúa g o
nói riêng là nhi m v s ng còn c a m i qu c gia. Song, v n ñ ñ t ra hi n nay
là trong khi dân s th gi i ti p t c gia tăng thì di n tích đ t dành cho vi c
tr ng lúa l i không tăng, n u khơng mu n nói là gi m theo th i gian. Trong
b i c nh đó, v n ñ lương th c ñư c ñ t ra như m t m i ñe d a ñ n an ninh
và n ñ nh c a th gi i trong tương lai. Theo d đốn c a các chun gia v
dân s h c, n u dân s th gi i ti p t c gia tăng v i t c đ như hi n nay trong
vịng 20 năm t i thì s n lư ng lúa g o ph i tăng 80% m i ñáp ng ñ cho nhu
c u lương th c cho ngư i dân. Trong ñi u ki n khó khăn ñó ngư i ta ph i suy
nghĩ ñ n m t chi n lư c ñ tăng s n lư ng lúa g o.
Vi t Nam s n xu t lúa nư c v n là m t ngành quan tr ng, truy n
th ng trong n n nông nghi p. S n xu t lúa g o ñã, ñang và s ti p t c là m t
trong nh ng tr c t c a an ninh lương th c.
Cây lúa phù h p v i ñi u ki n ñ t ñai, khí h u c a Vi t Nam và là cây
tr ng chính trong h th ng canh tác c a h u h t các vùng trong c nư c. S n
xu t lúa g o cũng là ngh truy n th ng c a nông dân Vi t Nam. T m quan
tr ng c a nó đư c ghi nh n thông qua các nghi l và l h i truy n th ng ñ m
ñà b n s c dân t c c a các vùng quê Vi t Nam.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
1
T năm 1981, khi chuy n t n n kinh t k ho ch hoá sang n n kinh t
th trư ng ñ nh hư ng c a nhà nư c. Ngành nơng nghi p đã phát tri n nhanh
chóng v i t c ñ 4,1-4,5% trên năm. Nhân t chính tác đ ng đ n tăng trư ng
trong ngành nông nghi p là ngành s n xu t lúa g o. S n xu t lúa tăng hơn
6,5%/năm trong giai ño n 1980-1990, ñ t 6,9%/năm trong giai ño n 1990 2000 và 7,1%/năm trong giai ño n 2000-2005. Năng su t lúa tăng t 2,02
t n/ha (1976 -1980) lên 2,78 t n/ha (1985), 3,19 t n/ha (1995), 4,25 t n/ha
(2000), 4,89 t n/ha (2005) và 5,3 t n/ha (2009). T ng s n lư ng lúa cũng tăng
tương ng t 19,2 tri u t n năm 1990 lên 25,0 tri u t n năm 1995, ñ t 32,5
tri u t n năm 2000, ñ t 35,8 tri u t n năm 2005 và 36,8 tri u t n năm 2009.
Như v y, Vi t Nam ñã chuy n t m t nư c s n xu t t cung t c p,
thi u đói sang m t nư c ñ m b o an ninh lương th c và vươn lên tr thành
nư c xu t kh u g o ñ ng th hai th gi i v i s n lư ng xu t kh u hàng năm t
4-5 tri u t n g o. Tuy nhiên trong tương lai Vi t Nam c n s n xu t lương th c
ñ ñáp ng nhu c u tăng dân s . Dân s Vi t Nam ñã tăng 73% trong giai ño n
1960-1990 và d ki n tăng 62% trong ba th p k t i. Theo d báo c a Ngân
hàng th gi i (WB) ñ n năm 2025 dân s Vi t nam s ñ t kho ng 116 tri u
ngư i và ti p t c tăng v i t c ñ 1,1% năm, lúc đó Vi t Nam s c n kho ng
33,6 t n lương th c qui thóc đ đ m b o nhu c u trong nư c thêm vào ñó là 45 tri u t n g o ph c v cho xu t kh u hàng năm. ðây là thách th c r t l n cho
ngành nông nghi p Vi t Nam.
N m phía nam đ ng b ng sông H ng, Nam ð nh là t nh tr ng ñi m s n
xu t lúa g o c a vùng này. Năng su t lúa bình quân trong t nh ñ ng hàng ñ u
c nư c v i s n lư ng lúa trong nh ng năm qua ñ t x p x 1,0 tri u t n/năm.
Bên c nh đó, Nam ð nh là t nh ñi tiên phong trong vi c nghiên c u, kh o
nghi m, ng d ng gieo c y các t h p lúa lai có năng su t và ch t lư ng
ñư c ch n t o trong nư c ñem l i hi u qu cho nơng dân và tránh b đ ng, giá
thành cao khi ph i nh p n i.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
2
ð ñ m b o an ninh lương th c trong b i c nh chuy n m t ph n di n
tích canh tác lúa sang cây tr ng khác và s n xu t cơng nghi p, đơ th , d ch
v ... thì t t y u ph i s d ng các t h p lúa lai có năng su t cao vào s n xu t
m i ñ m b o s n lư ng.
Hi n nay các t h p lúa lai hai dòng ñư c các nhà khoa h c trong nư c
ch n t o đang t ra có ưu th v nhi u m t như: năng su t cao, n ñ nh, d s n
xu t và phù h p cho chuy n ñ i cơ c u gi ng cây tr ng ba v . M t s t h p
lai hai dịng như TH3-3, VL20... đang đư c nơng dân ưa chu ng th hi n n
đ nh và phù h p nhi u vùng sinh thái ñã ñáp ng ñư c m t ph n nhu c u c a
ngư i dân trong t nh. Vì v y vi c ti p t c nghiên c u tuy n ch n và hồn
thi n qui trình thâm canh các t h p lúa lai hai dòng m i có năng su t và ch t
lư ng t t phù h p v i vùng sinh thái c a t nh là hư ng ñi h t s c ñúng ñ n và
c n thi t.
T b i c nh nêu trên chúng tôi ti n hành th c hi n đ tài “Tuy n ch n
và hồn thi n quy trình thâm canh m t s t h p lúa lai hai dịng có tri n
v ng t i t nh Nam ð nh”.
2. M c đích và yêu c u c a ñ tài
2.1. M c ñích
+ Tuy n ch n m t s t h p lúa lai hai dịng có năng su t cao, ch t
lư ng khá phù h p v i m t s vùng tr ng lúa c a t nh Nam ð nh nh m làm
phong phú thêm b gi ng lúa lai, ñáp ng nhu c u s n xu t lúa c a t nh.
+ Bư c ñ u thi t l p đư c quy trình canh tác lúa lai thương ph m c a
t h p lúa lai có tri n v ng.
2.2. Yêu c u c a ñ tài
+ Tuy n ch n ñư c 1-2 t h p lúa lai hai dịng có năng su t cao và ch t
lư ng khá phù h p v i vùng sinh thái Nam ñ nh
+ Thi t l p quy trình thâm canh các t h p lai hai dịng có tri n v ng
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
3
3. Ý nghĩa khoa h c và ý nghĩa th c ti n c a ñ tài
3.1. Ý nghĩa khoa h c
K t qu c a đ tài s góp ph n ñ nh hư ng cho các nhà ch n t o gi ng
ti n hành nghiên c u, s n xu t h t gi ng lúa lai hai dòng và rút ng n th i gian
trong vi c xác ñ nh nh ng t h p lúa lai hai dòng phù h p v i t nh Nam ñ nh
3.2. Ý nghĩa th c ti n
K t qu c a đ tài s góp ph n đa d ng hố b gi ng lúa lai cho nơng
dân s n xu t lúa, h giá thành h t F1, m r ng di n tích gieo c y lúa lai hai
dòng, tăng s n lư ng lương th c và thu nh p cho ngư i dân trong t nh.
4. Gi i h n c a ñ tài
Do th i gian có h n nên chúng tơi ch ti n hành nghiên c u trên m t s
t h p lai hai dịng đư c lai t o trong nư c và th c hi n t i Trung tâm gi ng
cây tr ng Nam ñ nh là ñơn v có nhi u kinh nghi m trong vi c nghiên c u,
ch n t o lúa lai.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
4
PH N II
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. Tình hình nghiên c u và phát tri n lúa lai trong nư c và trên th gi i
2.1.1. Nghiên c u và phát tri n lúa lai trên th gi i
Ưu th lai (Heterosis) là m t thu t ng ñ ch hi n tư ng con lai F1 thu
ñư c b ng cách lai gi a b , m khác nhau v m t di truy n, t ra hơn h n b ,
m chúng v các tính tr ng hình thái, kh năng sinh trư ng, s c sinh s n, kh
năng ch ng ch u và thích nghi, năng su t, ch t lư ng h t và các đ c tính khác
[ 27], [30].
Lúa ưu th lai (ƯTL), g i t t là lúa lai là các gi ng lúa ñư c s n xu t
b ng h t lai F1 do lai gi a m t dòng làm m (nh n ph n) và m t dịng làm b
(cho ph n) đ t o ra h t lai. H t lai mang b n ch t di truy n c a hai dòng b
và m (ki u gen 1/2 c a dòng b , 1/2 c a dịng m ), nhưng ki u hình bi u
hi n đ ng nh t, có năng su t cao, ch t lư ng t t, ch ng ch u sâu b nh kho ,
thích ng r ng. Do ki u hình ch bi u hi n đ ng nh t
th h F1 nên khác v i
lúa thư ng, lúa lai ch s d ng h t gi ng m t l n m i cho ƯTL cao, không th
gieo l i l n th hai vì
th h này các cá th phân ly ña d ng.
Hi n tư ng ưu th lai ñư c các nhà khoa h c phát hi n khá s m trên
các gi ng cây tr ng và v t nuôi (Beall, 1878; Sull, 1904). Năm 1763,
Kolreuter (ngư i Nga g c ð c) ñã phát hi n ñư c ưu th lai
cây thu c lá
khi tr ng thu c lá Nga c nh ru ng thu c lá Pêru. Vào nh ng năm 1866-1867
Darwin sau khi nghiên c u nh ng bi n d c a th c v t t th ph n và giao
ph n đã ch ra r ng
ngơ có ƯTL. ð u th k 20 ƯTL c a ngơ đư c nghiên
c u và s d ng r ng rãi trong s n xu t. Sau đó, con ngư i ñã khai thác ƯTL
cây b p c i, hành tây, cà chua, bông, lúa v.v.
Năm 1926, J.W. Jones (nhà th c v t h c ngư i M ) l n ñ u tiên báo
cáo v s xu t hi n ƯTL trên nh ng tính tr ng s lư ng và năng su t lúa.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
5
Ti p sau đó, có nhi u cơng trình nghiên c u xác nh n s xu t hi n ƯTL v
năng su t, các y u t c u thành năng su t (Anonymous, 1977; Li, 1977; Lin
và Yuan, 1980); v s tích lu ch t khơ (Rao, 1965; Jenning, 1967; Kim,
1985); v s phát tri n b r (Anonymous, 1974); v cư ng ñ quang h p,
di n tích lá (Lin và Yuan, 1980; Deng, 1980; MC Donal và CS, 1971; Wu và
c ng s , 1980).
Năm 1958, các nhà khoa h c Nh t B n là Kastuo và Mizushima ñã
phát hi n ra b t d c ñ c t bào ch t (CMS)
Oryza sativa spontanea và t o
ra đư c dịng lúa b t d c ñ c di truy n t bào ch t, nhưng dịng này đ n nay
v n chưa đư c dùng ñ s n xu t h t lai F1.
Nhi u nhà khoa h c ñã nghiên c u khá s m nh m tìm cách s n xu t h t
gi ng lúa lai như các nhà khoa h c
n ð Kadam (1937), Amand và Murti
(1968), Ricsharia (1962), Swaminathan và c ng s (1972); các nhà khoa h c
M Stansel và Craijmiles (1966), Cranahan và c ng s (1972), các nhà khoa
h c Nh t B n như Shinjyo và Omura (1966), các nhà khoa h c t i vi n
nghiên c u lúa qu c t (IRRI) như Athwal và Virmani (1972) và nhi u nhà
khoa h c
nhi u nư c khác. Song h chưa tìm ra phương pháp thích h p đ
s n xu t h t lai nên h đã khơng thành cơng.
Nh ng năm đ u c a th p k 60, Yuan L.P. (Trung Qu c) ñã cùng ñ ng
nghi p phát hi n ñư c cây lúa d i b t d c trong lồi lúa d i (Oryza fatua
spontanea) t i đ o H i Nam. ðó là các dịng v t li u đ c bi t sau: Dịng b t
d c ñ c di truy n t bào ch t (Cytoplasmic Male Sterility: CMS, dịng A),
dịng duy trì tính b t d c đ c (Maintainer, dịng B), dịng ph c h i tính h u
d c (Restorer, dịng R).
Sau 9 năm nghiên c u, các nhà khoa h c Trung Qu c đã hồn thi n
cơng ngh nhân dịng b t d c đ c, cơng ngh s n xu t h t lai và ñưa ra
nhi u t h p lai có năng su t cao đ u tiên như Nam Ưu s 2, San Ưu s 2,
U ưu s 6.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
6
Năm 1973 đã cơng b nhi u dịng A (CMS), dịng B tương ng và
dịng R, đánh d u s ra ñ i c a h th ng lai “ba dịng”, đã m ra bư c ngo t
trong l ch s s n xu t và thâm canh cây lúa v i gi ng lúa ưu th lai và công
ngh s n xu t h t gi ng lúa lai.
Trung Qu c là nư c ñ u tiên trên th gi i thành công trong vi c s n
xu t h t lai F1 c a 3 dòng b m . Nh ng dịng ph c h i đ u tiên như Taiyin1,
IR24, IR661 ñã ñư c s d ng (1973). Các t h p lai “ba dòng” cho ưu th lai
cao như: Nanyou2 (Erjiunan 1A/IR24), Nanyou3 (Erjiunan 1A/IR661) ñã
ñư c ñưa vào s n xu t.
Khai thác ưu th lai
lúa thành công
Trung qu c t gi a nh ng năm
70 c a th k 20, góp ph n đ m b o an ninh lương th c cho qu c gia có hơn
m t t dân chi m trên 22% dân s th gi i. Ti n b k thu t lúa lai ñư c coi
như m ñ u cu c cách m ng xanh l n th hai trong nơng nghi p, đã đưa năng
su t lúa tăng bình quân 20-30% so v i gi ng lúa n a lùn c i ti n. Lúa lai
không ch m ra m t ti m năng phá th “k ch tr n “ v năng su t lúa và m
r ng di n tích nhanh chóng
Trung qu c, mà cịn phát tri n m nh m
các
qu c gia tr ng lúa khác như n ñ , Philippin, Vi t Nam… [30].
Năm 1976, di n tích lúa lai ba dịng c a Trung Qu c ñ t 140.000 ha,
năng su t bình quân là 6,9 t n/ha. Năm 2002, di n tích gieo tr ng lúa lai
Trung Qu c là 15,821 tri u ha chi m 53% t ng di n tích lúa, s n lư ng đ t
113,67 tri u t n chi m trên 60%, năng su t bình quân 7,17 t n/ha, vư t 20%
so v i lúa thư ng t t nh t (Yang Geng, 2002) [61]. Tr ng lúa lai làm tăng s n
lư ng m i năm là 22,5 tri u t n, t o ñi u ki n ñ Trung Qu c gi m 6 tri u ha
tr ng lúa m i năm, hi n nay ch còn 27 tri u ha lúa (Virmani S.S., 2004) [55]
Nh m r ng di n tích gieo c y lúa lai nhanh chóng, nên m c dù di n
tích lúa c a Trung Qu c đã gi m ñi m t cách rõ r t t 36,5 tri u ha năm 1975
xu ng còn 30,5 tri u ha năm 2000 nhưng s n lư ng lúa tăng lên ñáng k theo
các năm t 128,726 tri u t n (1975) lên 190,111 tri u t n (2000), trong đó
Trư ng ð i h c Nơng Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
7
đóng góp c a lúa lai (tính đ n năm 1990) ñã làm tăng thêm 300 tri u t n thóc,
nh v y mà Trung Qu c v n có th nuôi hơn 1 t ngư i (chi m trên 22% dân
s th gi i) và ñ t ñư c an ninh lương th c qu c gia trong tình tr ng di n tích
đ t tr ng tr t ngày càng gi m (chi m kho ng 7% di n tích đ t tr ng trên th
gi i). Chương trình lúa lai đã góp ph n đ y nhanh t c ñ tăng năng su t lúa
t 3,5 t n / ha lên 6,2 t n / ha trong kho ng th i gian 25 năm.
Malaixia, năm 1984 ñã b t ñ u nghiên c u lúa lai và ñã thu ñư c năng
su t cao hơn gi ng truy n th ng như IR5852025 A/IR54791-19-2-3R ñ t
năng su t 4,86 t n/ha so v i gi ng lúa MR84 là cao hơn 58,6%;
IR62829A/IR46R có năng su t cao hơn MR84 là 26,1%, ñã ch n t o ñư c
m t s dịng CMS đ a phương như MH805A, MH1813A, MH1821A. ð n
năm 1999 Malaixia ñã xác ñ nh ñư c 131 dòng ph c h i ñ s n xu t h t lai.
Nh ng khó khăn chính trong vi c nghiên c u lúa lai
Malaixia là ñ b t d c
h t ph n khơng n đ nh, thi u ngu n CMS, kh năng lai xa th p và yêu c u
lư ng h t gi ng cịn cao đ đáp ng cho k thu t gieo th ng .
Indonesia, theo Suprihetno B và cs (1994) nghiên c u và phát tri n lúa
lai b t ñ u t năm 1983 và ñánh giá s d ng nhi u dịng CMS vào chương
trình ch n t o lúa lai. Cũng theo Suprihetno B và cs (1997)
v xuân năm
1994, ba t h p lai 3 dòng là IR5988025A/BR827, IR58025A/IR53942 và
IR5802A/IR54852 ñã ñư c th nghi m
Kumgon ñã cho năng su t trên 7
t n/ha cao hơn IR64 t 20-40%.
Năm 1979, IRRI ñã ti n hành nghiên c u lúa lai m t cách h th ng, t
năm 1980 - 1985 đã có 17 qu c gia nghiên c u và s n xu t lúa lai. Di n tích
gieo tr ng lúa lai đ t t i 10% t ng di n tích lúa tồn th gi i chi m kho ng
20% t ng s n lư ng.
n ð năm 1970-1980 ñã nghiên c u v lúa lai và ñư c ti n hành
các
trư ng ñ i h c, các vi n nghiên c u. ð n năm 1989, chương trình nghiên c u
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
8
lúa lai m i ñư c phát tri n. Năm 1990-1997,
n ð đã cơng nh n 16 gi ng
lúa qu c gia và ñưa vào s n xu t ñ i trà như các gi ng APHR1, MGR1 và
KRH1. Trong các thí nghi m đ ng ru ng, các t h p lai này cho năng su t
cao hơn các gi ng lúa thu n t 16-40% (Võ Th Nhung, 2002).
Bên c nh vi c phát tri n lúa lai ba dòng, m t s k t qu trong nghiên
c u lúa lai hai dịng đã đư c cơng b . Năm 1973, Shi Ming Song ñã phát hi n
ñư c dịng b t d c đ c di truy n nhân m n c m v i quang chu kỳ (PGMS) t
qu n th Nông Ken 58S (Yin Hua Qi, 1993; Zhou CS, 2000) [62], [70].
Năm 1991, Maruyama và c ng s (Nh t B n) ñã t o ra đư c dịng b t
d c đ c di truy n nhân m n c m v i nhi t ñ Norin PL12 b ng phương pháp
gây ñ t bi n nhân t o [49].
B ng phương pháp lai chuy n gen các nhà ch n gi ng lúa lai Trung
Qu c đã t o đư c các dịng EGMS m i t ngu n Nông ken 58S. Nh ng dòng
PTGMS m i này (N504S, 31111S, WD1S, 7001S, Peiai 64S…) có nh ng đ c
tính nơng sinh h c m i mà Nơng ken 58S khơng có. Ngồi các dịng EGMS
phát tri n t ngu n Nơng ken 58S cịn có các dịng 5460S, AnnongS-1 đư c
ch n t o do lai gi a Indica và Indica; dòng HennongS-1 do lai xa gi a Indica
và lúa d i; dòng Xinguang do lai gi a Indica và Japonica.
Các tác gi Zeng và Zhang khi x lý dòng Peiai 64S
các m c nhi t ñ
khác nhau và ch n l c qua 10 th h ñã ch n ñư c các dịng đ ng ngu n t
Peiai 64S, nhưng khác nhau v ngư ng nhi t ñ chuy n ñ i tính d c: P2364S,
P2464S, P2664S, P2864S .
Khai thác ưu th lai h hai dịng có nhi u ưu đi m hơn h ba dòng.
Theo Yuan Long Ping (1997) h th ng lai hai dịng có ưu đi m là:
- Khơng c n dịng duy trì b t d c
- Kh năng tìm dịng cho ph n t t là r t l n
- Năng su t h t lai c a dịng m ln cao hơn dịng CMS
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
9
- Khơng ch u tác đ ng x u c a hi n tư ng nghèo nàn v di truy n như
các dòng CMS.
Năng su t lúa lai hai dòng t i Trung qu c ñã vư t lúa lai 3 dịng bình qn
10%. Do v y chi n lư c phát tri n lúa lai t i Trung qu c trong nh ng năm ñ u th
k 21 là phát tri n h th ng lúa lai hai dòng ñ c bi t là lai gi a các loài ph .
Lúa lai hai dịng
Trung qu c đư c đưa vào s n xu t ñ i trà t năm
1995. Th i gian ñ u t c ñ m r ng di n tích cịn ch m do chưa tìm ñư c các
t h p có ưu th lai cao. Thành công c a Trung tâm nghiên c u và phát tri n
lúa lai qu c gia Trung qu c trong vi c t o ra các t h p siêu lúa lai ñã giúp
cho vi c m r ng di n tích lúa lai hai dịng r t nhanh chóng. Theo báo cáo c a
Yuan Long Ping t i h i ngh lúa lai qu c t 5/2002 di n tích lúa lai hai dịng
năm 2000
Trung qu c là 0,24 tri u ha v i năng su t bình quân là 9,6 t n/ha.
Năm 2001 ñã m r ng t i 1,2 tri u ha v i năng su t bình quân là 9,2 t n/ha.
Nhi u t h p siêu lúa lai h hai dịng đư c đưa vào s n su t trong đó có
nh ng đi n hình năng su t lên đ n 19,5 t n/ha/v (t h p lai Peiai 64S/E32
năm 1999 ñ t 17,1 t n/ha/v , năm 2001 ñ t 19,1 t n/ha/v ) [30].
Gi ng lúa lai hai dịng đư c ñưa ra tr ng ñ i trà ñ u tiên c a Trung
Qu c là Pei ai 64S/Teqing ñã cho năng su t r t cao (ñ t 70 t /ha) và đư c
gieo c y trên di n tích 0,13 tri u ha [19]. Các t h p lúa lai hai dịng đã cho
năng su t cao hơn lúa lai ba dịng bình qn t 5 - 10%, ch t lư ng h t t t
hơn, th i gian sinh trư ng ng n hơn và d chuy n ñư c ñ c tính ch ng ch u
sâu b nh h i t t hơn [45]. M t s t h p lai hai dòng r t ưu vi t như Hương
125S/Dịng 68 m i đưa vào s n xu t năm 1999 ñã ñ t t i di n tích 60.000 ha
năm 2000, năng su t bình qn 7,5 t n/ha cao hơn lúa lai “ba dòng” là 10%
[30]. H u h t các t h p lai hai dịng đ u cho năng su t cao và ph m ch t t t
hơn so v i các t h p lai ba dòng (Yuan L.P., 1997) [65]. S ra đ i c a lúa lai
hai dịng đã m ra m t hư ng ñi m i trong lai t o đó là lai xa gi a các lồi
ph đ t o ra các gi ng siêu lúa lai.
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
10
2.1.2. Nghiên c u và phát tri n lúa lai trong nư c
Vi t Nam b t ñ u nghiên c u lúa lai vào nh ng năm ñ u th p k 80 t i
Vi n Khoa h c k thu t Nông nghi p Vi t Nam, ti p đó là
Vi n lúa ð ng
b ng sơng C u Long (1983-1984). Nhưng cho ñ n t n năm 1992 chương
trình nghiên c u lúa lai c a qu c gia m i th c s đư c hình thành [38].
Gi a nh ng năm 80, Vi n Nghiên c u lúa đ ng b ng sơng C u Long
đã cơng b v vi c xác đ nh đư c 2 t h p lúa lai có ƯTL cao v năng su t
trong ñi u ki n mi n Nam Vi t Nam là: ƯTL1 và ƯTL2. Hai t h p lai này
ñư c ch n ra t vư n ñánh giá năng su t lúa lai c a IRRI. Lúc y Vi t Nam
chưa có đ các dịng b t d c, duy trì, ph c h i, chưa có cơng ngh nhân dịng
và s n xu t h t lai [23].
Năm 1992 Chương trình nghiên c u lúa lai ñư c ti n hành v i s tham
gia c a các cơ quan nghiên c u khác nhau như: Vi n Di truy n Nông nghi p,
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i, Vi n Cây Lương th c và cây th c
ph m, Vi n B o v th c v t, Vi n Nghiên c u lúa ð ng b ng sơng C u long,
Vi n Nơng hố th như ng và Trung tâm Kh o ki m nghi m gi ng cây tr ng
Trung ương. ðây cũng là năm ñ tài c p nhà nư c v lúa lai ñư c hình thành
[13], [28].
Trong 3 năm 1992- 1995, t i Vi n KHKTNN Vi t Nam ñã bư c ñ u
ñ t ñư c nh ng k t qu trong công tác thu th p và t o ngu n v t li u cho
ch n gi ng lúa lai. Vi n ñã ch n l c và duy trì 9 dịng CMS có đ b t d c n
đ nh, có đ c tính n hoa thu n l i và có ti m năng năng su t cao. Trong đó có
4 dịng đư c nh p n i t Trung Qu c (Z97A, BoA, TeA, Kim23A), ñây là các
dòng m c a các t h p lai Shan ưu 63 (T p giao 1), San ưu Qu 99 (t p giao
5), Kim ưu Qu 99, B c ưu 64 (t p giao 4), ð c ưu 63…[13].
Năm 1994, B Nông nghi p và Phát tri n nông thơn quy t đ nh thành
l p Trung tâm Nghiên c u lúa lai thu c Vi n Khoa h c K thu t Nơng nghi p
Vi t Nam thì cơng tác nghiên c u lúa lai đư c đ nh hư ng rõ ràng. Các dòng
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
11
b t d c ñ c t bào ch t, dịng duy trì và dịng ph c h i nh p n i t Trung
Qu c và IRRI ñã ñư c ñánh giá ñ y ñ và nhi u th c nghi m s n xu t h t lai
F1 ñư c tri n khai
các ñ a phương [35].
ð i v i lúa lai ba dòng, các nhà nghiên c u đã thu th p và đánh giá s
thích ng c a 77 dịng m b t d c đ c CMS, 77 dịng duy trì tương ng và r t
nhi u dòng ph c h i t Vi n nghiên c u lúa qu c t (IRRI), Trung Qu c, n
ð . Các Vi n, Trư ng ñã nghiên c u và duy trì đư c các ngu n này [12].
Nh ng dịng CMS, dịng b t t đư c s d ng lai t o ra các t h p lúa
lai m i th c hi n
Vi t Nam, đư c s d ng ngồi s n xu t: IR58025A,
IRR58025B. Nh ng dịng CMS có đ b t d c n ñ nh ñư c s d ng lai t o
gi ng m i: Kim23A, IR68897A, IR68888A, IR70369A, Nh t A, BoA, BoII,
IR58095A.
Hi n nay các dòng CMS ñang ñư c s d ng ph bi n
Vi t Nam là
BoA, II32A, 137A, IR58025A, IR68897A... và các dòng duy trì tương ng,
đ ng th i đã ch n đư c hàng trăm dòng b ph c h i ph n ph c v cho
chương trình lai t o [12].
T năm 2005 đã lai t o đư c 3 dịng CMS thu n n ñ nh, b t d c t t
như AMS71A, AMS72A và AMS73A. Các dịng này đang ñư c lai th ñ
tìm t h p lai m i. Các dịng khác đang đư c ti p t c lai l i
th h BC3,
BC7 ñ t o các dịng CMS m i. Cơng vi c lai l i cũng đư c ti n hành v i 22
dịng B m i đ t o các dịng CMS m i (Bùi Chí B u, 2007) [1].
Hàng năm Vi n Cây lương th c và cây th c ph m lai t o kho ng 2000
t h p lai, k t qu là ñã ch n t o ñư c m t s t h p lai cho năng su t cao,
ch t lư ng t t như HYT56, HYT57, HYT92, HYT102, HYT103 (công nh n
cho s n xu t th ); HYT83, HYT100 (công nh n gi ng Qu c gia) và m t s t
h p có tri n v ng: HYT84, HYT101, HYT95… (Nguy n Trí Hồn)
Cơng ty CP Gi ng cây tr ng Mi n Nam cũng ñã nghiên c u ch n t o
thành công và ñưa ra s n xu t các t h p lúa lai 3 dịng m i có năng su t cao,
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
12
ch t lư ng t t như: Bác ưu 903 KBL, Nam ưu 1, PAC807 (công nh n gi ng
Qu c gia) [2].
Bên c nh nh ng thành t u nghiên c u lúa lai 3 dòng các Vi t nam cũng
ñ t ñư c m t s k t qu bư c ñ u v nghiên c u lúa lai hai dòng
Năm 1998 m t s t h p lúa lai hai dịng có ngu n g c t Trung Qu c
ñã ñư c nh p n i và th nghi m t i Vi t Nam như B i T p Sơn Thanh, B i
T p 77, B i T p 49,… các t h p này có th i gian sinh trư ng ng n, năng
su t trung bình 7,5- 8,0 t n/ha, g o ngon, ch ng ch u sâu b nh khá (Nguy n
Th G m, 2003) [5].
Trong giai ño n 2001- 2005, Vi n KHKTNN Vi t Nam ñã lai t o ñư c
3 dòng TGMS m i: AMS31S, AMS32S, AMS33S t
các t
h p lai:
CL64S/VN292, CL64S/BM9820, ph c v cho công tác ch n t o gi ng. Phân
l p t v t li u phân ly nh p n i ch n t o ra các dòng TGMS: CL64S, P47S,
7S, AMS27S, 11S, 534S (AMS29S), 827S (AMS30S) ñưa vào lai t o gi ng
lúa lai 2 dịng (Nguy n Trí Hồn, Nguy n Th Trâm, Hà Văn Nhân, Ph m
Ng c Lương và các ctv, 2006) [15].
Thông qua nuôi cây bao ph n, Vi n cây lương th c và cây th c ph m
đã ch n đư c các dịng TGMS như: CNSH1, CNSH2, TGMSH20, TGMSH7;
Vi n Di truy n nông nghi p ch n đư c 2 dịng TGMSCN1 và TGMSCN2. T
ngu n v t li u phân ly nh p n i đã phân l p đư c các dịng TGMS: CL64S,
T47S, 7S, AMS27S, 11S, 534S, 827S ñ ñưa vào lai t o gi ng lúa lai hai
dòng [4].
Trong k t qu lai t o b m có gen tương h p r ng. Dịng Peiai 64S có
gen tương h p r ng WCG đư c lai v i các dịng TGMS (T1s96, 7S, 21S,
827S, 534S). K t qu cũng lai t o đư c 7 dịng b t t có gen tương h p r ng.
ðây là nh ng v t li u r t c n thi t cho phát tri n lúa lai Indica/Japonica hay
còn g i là lúa lai siêu cao s n trong nh ng năm s p t i.
vi n di truy n Nông
nghi p trong giai ño n 2001- 2005 ñã lai t o ñư c 4 dòng TGMS m i là
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
13
D101S, D102S, D103S và TGMS 18-2 (Bùi Chí B u, 2007) [1].
Bư c đ u s d ng dịng Pei ai 64S có gen tương h p r ng đ lai v i các
dòng TGMS ho c gi ng lúa thư ng, ch n ra các dịng TGMS có gen tương
h p r ng ph c v công tác ch n t o gi ng lúa lai siêu cao s n trong nh ng
năm t i [4], [5].
ð ng th i v i vi c ch n t o các dòng TGMS, các cơ quan nghiên c u
cũng ch n ñư c hơn 200 dòng R và dòng b m i trong đó có 22 dịng kháng
đư c r y nâu, b nh b c lá và đ o ơn
Hi n nay các nhà khoa h c Vi t nam ñã ch n t o ñư c kho ng 20 dịng
b t d c đ c di truy n nhân m n c m v i nhi t ñ (TGMS) như: VN-TGMS1,
VN-TGMS 2, VN-TGMS 3, VN-TGMS 12, AMS31S, AMS32S, AMS33S
c a Vi n Cây lương th c và cây th c ph m;103S, T1S-96, T24S, T25S,
T26S, T27S, T29S, c a Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i; TGMS-VN01,
TGMS-VN1, D101S, D102S, D103S, TGMS18-2 c a Vi n Di truy n nông
nghi p; TG1, TG2, TG4, TG22 c a Trung tâm Kh o ki m nghi m gi ng, s n
ph m cây tr ng và phân bón Qu c gia [4], [5], [13].
Theo Ph m ð ng Qu ng (2006) hi n nay Vi t Nam ñã ch n ñư c 20
dòng TGMS, tuy nhiên ch có dịng T1S-96 và 103S đang đư c s d ng r ng
rãi trong vi c ch n t o các t h p lúa lai hai dòng m i, các dịng này cho con
lai có th i gian sinh trư ng ng n, ch t lư ng g o ngon, ñ c bi t d s n xu t
h t lai, năng su t h t lai cao, giá thành h [24].
Hàng nghìn t h p lai đư c lai t o và ñánh giá, m t s t h p lai có tri n
v ng đang s n xu t ñ i trà như: VL20, VL24, TH3-3, TH3-4, HC1 (cơng nh n
gi ng qu c gia); đang đư c kh o nghi m, trình di n và m r ng s n xu t như
TM4, VN01/D212, TH3-4, HC1, TH5-1, TH3-5, TH7-2 (công nh n cho s n xu t
th ) và hàng lo t các gi ng có tri n v ng như Vi t lai 45, Vi t lai 50, VL1,
LHD4... [2], [6].
Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ khoa h c nông nghi p ………………………..
14
