Bài giảng Lý thuyết về hành vi người tiêu dùng

09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Lý thuyết về hành vi
người tiêu dùng
Chương 3
09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Các nội dung chính
1. Phân tích hành vi người tiêu dùng bằng
thuyết về hữu dụng (cổ điển)
2. Phân tích hành vi người tiêu dùng bằng
phương pháp hình học (tân cổ điển)
09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Phân tích hành vi người tiêu dùng
bằng thuyết về hữu dụng
1. Một số giả định của thuyết hữu dụng
2. Khái niệm hữu dụng
3. Quy luật hữu dụng biên giảm dần
4. Nguyên tắc tối đa hữu dụng trong giới hạn
chi tiêu của người tiêu dùng
5. Sự hình thành đường cầu, thông qua phân
tích thặng dư tiêu dùng và phân tích sự
thay đổi của giá
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Một số giả định của
thuyết hữu dụng
Thuyết hữu dụng được dựa trên 3 giả định
sau:
-

Mức thỏa mãn khi tiêu dùng sản phẩm có
thể đo lường được
-
Các sản phẩm có thể được chia nhỏ
-
Người tiêu dùng luôn hướng tới sự lựa
chọn tối ưu và có sự lựa chọn hợp lý
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Khái niệm về hữu dụng
Hữu dụng (U): được hiểu là sự thỏa mãn, sự
hài lòng mà một người cản nhận được khi
tiêu dùng hàng hoá hay dịch vụ mang lại.
Đây là một khái niệm trừu tượng mang tính
chủ quan, được đưa ra để giải thích hành vi
tiêu dùng, hay cụ thể hơn là để giải thích sự
lựa chọn của người tiêu dùng với các loại
hàng hoá.
Hữu dụng được đo lường bằng một đơn vị
tính trừu tượng; đó là, Utils hay đơn vị hữu
dụng, ký hiệu là U
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Khái niệm về hữu dụng
Tổng hữu dụng (TU): là toàn bộ sự
thỏa mãn, sự hài lòng khi tiêu dùng
một số lượng hàng hoá dịch vụ nhất
định.
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011

Khái niệm về hữu dụng
Hữu dụng biên (MU): là phần tăng thêm của
sự thỏa mãn khi tiêu dùng thêm một đơn
vị hàng hoá nào đó.
Nếu hữu dụng được thể hiện bằng một hàm
số liên tục, hữu dụng biên sẽ bằng đạo
hàm của hàm tổng hữu dụng
X
X
X
Q
TU
MU
∆
∆
=
( )
X
X
XX
dQ
dTU
TUMU
==
'
09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Quy luật hữu dụng biên
giảm dần
Quy luật: “Hữu dụng biên của một

hàng hoá có xu hướng giảm
đi khi tiêu dùng ngày càng
nhiều hơn hàng hoá đó ở
trong một khoảng thời gian
nhất định”.
Ví dụ: ăn kem
Quy luật này có ý nghĩa giải thích
vì sao người tiêu dùng không
tiếp tục mua một sản phẩm
(ngừng hẳn hoặc chọn hàng
hoá khác)
Lượng
kem
MU TU
1 20
20
2 16
36
3 10
46
4 0
46
5 -10
36
09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Quy luật hữu dụng biên
giảm dần
09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011

Quy luật hữu dụng biên
giảm dần
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Mối quan hệ giữa TU và MU
-
Khi MU>0, thì TU tăng
-
Khi MU=0, thì TU đạt cực đại
-
Khi MU<0, thì TU giảm
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Phân tích tối đa hữu dụng trong
giới hạn chi tiêu của người tiêu dùng
Giả định trong phân tích: Người tiêu dùng chỉ chi
tiêu cho 2 loại hàng hóa
Giới hạn: Người tiêu dùng bị giới hạn bởi một số
tiền chi tiêu nhất định
Phương trình đường giới hạn chi tiêu:
Mục tiêu của người tiêu dùng: chọn như thế nào
giữa hai loại hàng hóa sao cho đạt được hữu
dụng tối đa trong giới hạn chi tiêu
I: số tiền chi tiêu
Px*X: số tiêu chi cho X
Py*Y: số tiêu chi cho Y
YPXPI
YX
+=
Biên soạn: Trần Minh Trí -

2011
Nguyên tắc tối đa hữu dụng trong giới
hạn chi tiêu của người tiêu dùng
Giả sử, một người tiêu
dùng A có 70đ để chi
cho 2 loại sản phẩm
phở và chè với giá phở
là 10đ/tô, giá chè là 5
đ/ly
Sở thích của A đối với 2
loại sản phẩm trên
được thể hiện qua bảng
sau:
SL
Phở
MU
(Phở)
MU
(Phở)
/P
SL
Chè
MU
(Chè)
MU
(Chè)
/P
1 80 8 1 60 12
2 75 7,5 2 50 10
3 70 7 3 40 8

4 65 6,5 4 30 6
5 60 6 5 20 4
6 55 5,5 6 10 2
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Nguyên tắc tối đa hữu dụng trong giới
hạn chi tiêu của người tiêu dùng
Từ kết quả trên cho thấy:
- Lựa chọn tiêu dùng tối ưu không phải dựa
vào mức độ hữu dụng của 1 đơn vị hàng
hóa (hh nào có mức ĐVHD lớn thì chọn)
- Và cũng không phải dựa vào giá cả của 1
đơn vị hàng hóa (hh nào rẽ thì chọn)
Mà lựa chọn tối ưu căn cứ vào mức độ hữu
dụng tính trên một đồng chi cho hàng hóa
(hh nào có mức ĐVHD trên 1 đồng cao hơn
thì chọn)
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Nguyên tắc tối đa hữu dụng trong giới
hạn chi tiêu của người tiêu dùng
Khái quát điều phân tích trên, điều kiện tối
đa hữu dụng trong giới hạn chi tiêu phải
thỏa hệ phương trình sau:
-
Y
Y
X
X
P

MU
P
MU
=
YPXPI
YX

+=
(1)
(2)
Phương trình điều kiện tối ưu
Phương trình điều kiện giới
hạn ngân sách chi tiêu
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Thặng dư tiêu dùng cá nhân và
sự hình thành đường cầu
Thặng dư tiêu dùng cá nhân: là khái
niệm phản ánh sự chênh lệch giữa lợi
ích của người tiêu dùng khi tiêu dùng
một đơn vị hàng hoá (MU) với chi phí
tăng thêm để mua đơn vị tăng thêm
của hàng hoá đó (P).
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
P, MU
Số kem
1 2 3 4 5
7000
6000

5000
4000
3000
A
B
C
Thặng dư
tiêu dùng
MU và P có mối liên hệ với nhau, vì
khi mức hữu dụng càng cao, người
tiêu dùng sẳn sàng trả giá cao hơn
để có được HH. Khi MU giảm => sự
sẳn lòng chi trả cũng giảm đi. Vì
vậy, đường cầu giống phần dương
của đường MU
Thặng dư tiêu dùng cá nhân và
sự hình thành đường cầu
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Thặng dư tiêu dùng cá nhân và
sự hình thành đường cầu
Đồ thị trên cho thấy:
-
Tại mức giá 3000, người tiêu dùng
mua khoảng 4 sản phẩm
-
Tại mức giá 5000, người tiêu dùng
mua khoảng 2 sản phẩm
-
Tại mức giá 7000, người tiêu dùng sẽ

không mua sản phẩm
=> Luật cầu: Giá tăng, lượng giảm
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
I=70
P(phở)=10
SL
Phở
MU
(Phở)
MU
(Phở)
/P
SL
Chè
MU
(Chè)
MU
(Chè)
/P
1 80 8 1 60 6
2 75 7,5 2 50 5
3 70 7 3 40 4
4 65 6,5 4 30 3
5 60 6 5 20 2
6 55 5,5 6 10 1
Nếu P(chè)=5
Phối hợp tối ưu
Phở =5, chè =4
Nếu P(chè)=10

Phối hợp tối ưu
Phở =6, chè =1
=> Luật cầu: Giá chè
tăng, lượng chè giảm
Sự thay đổi giá trong phân tích tối ưu và
sự hình thành đường cầu
Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Tương tự
I=70
P(chè)=5
SL
Phở
MU
(Phở)
MU
(Phở)
/P
SL
Chè
MU
(Chè)
MU
(Chè)
/P
1 80 4 1 60 12
2 75 3,75 2 50 10
3 70 3,5 3 40 8
4 65 3,25 4 30 6
5 60 3 5 20 4

6 55 2,75 6 10 2
Nếu P(phở)=10
Phối hợp tối ưu
Phở =5, chè =4
Nếu P(phở)=20
Phối hợp tối ưu
Phở =2, chè =6
=> Luật cầu: Giá phở
tăng, lượng phở giảm
Sự thay đổi giá trong phân tích tối ưu và
sự hình thành đường cầu
09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Bài tập số 1
•
Dữ kiện: Giả sử, một người tiêu dùng có thu nhập I
= 1200 dùng để mua 2 sản phẩm X và Y với Px =
100đ/sp; Py =300đ/sp. Mức thỏa mãn được thể hiện
qua hàm số
Yêu cầu:
1. Viết phương trình đường ngân sách theo 3 dạng
khác nhau
2. Viết phương trình hữu dụng biên cho hai loại hàng
hóa
3. Tìm phối hợp tối ưu giữa hai loại hàng hóa
4. Tính tổng hữu dụng tối đa đặt được
5. Nếu thu nhập tăng lên 1900, phối hợp tối ưu mới và
tổng hữu dụng đạt được là bao nhiêu?
10X1/3X- TU
2

x
+=
20Y1/2Y- TU
2
Y
+=
09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Phân tích hành vi người tiêu dùng
bằng phương pháp hình học
1. Một số giả định khi phân tích tối ưu bằng
phương pháp hình học
2. Đường ngân sách
3. Đường bàng quan (đẳng ích, đẳng dụng)
4. Nguyên tắc tối đa hữu dụng
09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Một số giả định khi phân tích tối ưu
bằng phương pháp hình học
Các nhà nhân tích tối ưu hữu dụng bằng phương
pháp hình học dựa vào 3 giả định sau:
-
Sở thích có tính hoàn chỉnh, nghĩa là người tiêu
dùng có khả năng so sánh giữa các lựa chọn phối
hợp giữa hai loại hàng hóa (A>B)
-
Người tiêu dùng luôn thích có nhiều hơn là ít
-
Sở thích có tính bắc cầu, nghĩa là có thể đánh giá
A>C, nếu như A>B và B>C

09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Đường ngân sách
Định nghĩa: Đường ngân sách là
đường thể hiện các phối hợp khác
nhau giữa hai loại hàng hoá mà
người tiêu dùng có thể mua được
với cùng một số ngân sách (thu
nhập) và giá các sản phẩm nhất
định nhất định.
09/09/14 Biên soạn: Trần Minh Trí -
2011
Đường ngân sách
Đặc điểm: Đường ngân sách thường
là một đường dốc xuống vì sự tăng
thêm một hàng hoá này sẽ bị đánh
đổi bởi sự giảm bớt số lượng hàng
hoá khác (do giới hạn ngân sách).