Quản lý môi trường cấp huyện

`
2
Côc B¶o vÖ m«i trêng
  
Tµi liÖu tËp huÊn qu¶n lý m«i trêng
cÊp huyÖn
(Tµi liÖu ®îc biªn so¹n bëi tËp thÓ chuyªn gia cña
Héi B¶o vÖ Thiªn nhiªn vµ M«i trêng ViÖt Nam)
Hµ Néi, 9-2006
Danh mục Các từ viết tắt
BVMT: Bảo vệ môi trờng
BVTV: Bảo vệ thực vật
CTNH: Chất thải nguy hại
CTR: Chất thải rắn
ĐDSH: Đa dạng sinh học
ĐTM: Đánh giá tác động môi trờng
ĐNN: Đất ngập nớc
HCBVTV: Hóa chất bảo vệ thực vật
HĐND: Hội đồng nhân dân
HST: Hệ sinh thái
KSON: Kiểm soát ô nhiễm
KSONMT: Kiểm soát ô nhiễm môi trờng
N-T-H: Nhận thức Thái độ Hành vi
PTTT: Phơng tiện truyền thông
QLMT: Quản lý môi trờng
RVAC: Rừng Vờn Ao Chuồng
SXSH: Sản xuất sạch hơn
TNMT: Tài nguyên môi trờng
TNTN: Tài nguyên thiên nhiên
TCMT: Tiêu chuẩn môi trờng
TTMT: Truyền thông môi trờng

UBND: Uỷ ban nhân dân
VAC: Vờn Ao Chuồng
3
Các tác giả
1. PGS. TS. Đặng Kim Chi
2. PGS.TS. Nguyễn Thế Chinh
3. GS.TSKH. Đặng Huy Huỳnh
4. PGS. TS. Nguyễn Đình Hoè
5. GS.TS. Lê Văn Khoa
6. TS. Lê Văn Kiều
7. GS.TS. Trần Hiếu Nhuệ
8. TS. Nguyễn Ngọc Sinh
9. PGS.TS. Trịnh Thị Thanh
10. TS. Nguyễn Hoàng Yến
Năm mốc son của Lịch sử MT Thế giới
1. Năm 1972
- MT & con ngời ở Stockholm Thuỵ Điển với tuyên bố (của LHQ). Stockholm 72
về MT & con ngời, lúc đó chỉ có:
+ Bộ MT của Thuỵ Điển, Bộ MT Singapor và Cục MT Mỹ
+ Soạn thảo tài liệu: Ngôi nhà chung của chúng ta
2. Năm 1987
- Xác nhận quan điểm PTBV (Bruland)
3. Năm 1992
- Rio - Hội nghị Thợng Đỉnh các ngời đứng đầu Quốc gia là thành viên của LHQ
- Tên gọi: Chiến lợc vì một sự thay đổi (Agenda 21)
4
- Không đúng:
+ Xây dựng một xã hội tiêu thụ
+ Coi tài nguyên là vô tận, nhng Trái Đất có hạn và là ngôi nhà chung của chúng
ta, phát triển phải gắn với MT & công bằng XH (Kiềng 3 chân)

4. Năm 2000
- Hội nghị mục tiêu Thiên niên kỷ, một trong bảy mục tiêu của Thiên niên kỷ là
đảm bảo PTBV.
5. Năm 2002
- Johannesburg - Hội nghị PTBV
- Đa ra kế hoạch thực hiện (còn Agenda 21 là kế hoạch hành động)
Năm sự kiện ở Việt Nam
1. Năm 1982, Việt Nam hội nhập vào MT TG; Phó Thủ Tớng Võ Nguyên Giáp ký
Chỉ thị kỷ niệm ngày MT Thế giới 5/6 và lần đầu tiên kỷ niệm ngày MT thế giới 5/6
tại Nhà hát lớn TP. Hà Nội.
2. Năm 1985, Hội đồng Bộ Trởng lần đầu tiên Ban hành Nghị Quyết 246 về điều
tra cơ bản và MT.
3. Năm 1990, Hội nghị Quốc Tế về MT ở Việt Nam từ ngày 3 - 6/12/1990 tại nhà
Rùa Hồ Tây với tên gọi: Hội nghị Quốc Tế về MT&PTBV ở Việt Nam.
4. Thành lập Bộ KHCN & MT (Trên Thế Giới lúc này có 70 Quốc Gia có Bộ MT
và trên 70 nớc có Bộ kiêm nhiệm)
5. Thành lập Bộ Tài Nguyên và Môi Trờng.
Năm văn bản quan trọng về MT
1. Kế hoạch Quốc Gia về MT & PT lâu bền 1991 - 2000.
2. Luật BVMT 1993, đợc sửa đổi 2005.
3. Chỉ thị 36 (1998) và Nghị quyết 41 (2004)
4. Chiến lợc BVMT Quốc Gia đến 2010 và định hớng đến 2020 (Thông qua 2004)
5. Định hớng PTBV cũng thông qua năm 2005
Để Quản lý MT hiệu quả những điều kiện cần và đã có nh
thế nào ở Việt Nam?
Trung Quốc trong những năm qua phát triển tăng trởng 2 con số, nên Phó Thủ T-
ớng Trung Quốc đã viết: "Sự thần kỳ sắp kết thúc" và ớc tính khoảng 200 triệu ngời
phải sơ tán sinh thái.
1. Có Luật BVMT, các Luật liên quan và các Chính sách dới Luật
2. Thể chế & Tổ chức QLMT từ Trung Ương đến Địa Phơng (Bộ TN&MT và 23

Bộ khác, gần 11.000 Cán bộ TN-MT ở cấp xã)
3. Kinh phí: 1% tổng chi phí ngân sách, Bộ TN&MT kiến nghị là 1% của GDP.
4. Sự tham gia của Cộng đồng, nhận thức, trình độ của Cồng đồng bắt đầu tăng
lên.
5. Phù hợp với xu thế hiện tại của loại ngời (Thiên thời - địa lợi)
Năm khó khăn và thách thức
1. Nhận thức các Tổ chức, Cộng đồng còn hạn chế
2. Tổ chức QLMT còn bất cập
3. Sự tham gia Cộng đồng còn hạn chế
4. Hạn chế kinh phí
5. Ô nhiễm xuyên biên giới (tăng theo thời gian)
5
Năm bức xúc nhất ở Hà Tĩnh
1. Suy giảm ĐDSH:
- Nơi phát hiện 2/5 loài móng guốc trong Thế kỷ XX (Sao La và Mang Lớn)
- Bởi Phúc Trạch đang bị mai một nguồn gen
- Rừng suy giảm (Lâm tặc)
- Giống, sinh vật ngoại lai xâm lấn.
2. MT biển và ven bờ
3. MT nông thôn:
- Sử dụng bừa bãi
- Tồn lu thuốc BVTV
- Nớc sạch
- Chất thải chăn nuôi
- Hoang mạc hoá, xói mòn, rửa trôi
4. Chất thải và các vấn đề MT đô thị, chất thải sinh hoạt và Công nghiệp càng tăng.
5. Bất cập về nhận thức về quản lý, kinh phí và nguồn nhân lực.
6
Lời nói đầu
Giảng dạy, tập huấn cho cán bộ quản lý môi trờng các cấp luôn là

công việc thuộc diện u tiên hàng đầu của các cơ quan quản lý. Đây là
mục tiêu của nhiều chiến lợc và đây cũng là nhân tố quyết định sự thành
bại của các kế hoạch hành động.
Trong hệ thống phân cấp chính quyền của Việt Nam, cấp huyện là tên
gọi chung cho các quận, huyện, thị xã và thành phố trực thuộc tỉnh (chú ý
là cấp thị xã và thành phố trực thuộc tỉnh không có cấp quận , mà xuống
ngay tới phờng). Đây là cấp dới tỉnh, trên phờng, xã (trên cấp cơ sở ).
Cấp huyện vì thế có vai trò rất quan trọng trong quản lý Nhà nớc, bao
gồm quản lý môi trờng. Với tình hình biên chế nh hiện nay, tổng số cán bộ
có trách nhiệm quản lý môi trờng ở cấp huyện có thể lên tới gần 3000 ng-
ời. Đây là lực lợng mới, cha kinh qua đào tạo, huấn luyện đầy đủ về môi
trờng, lực lợng này thực chất là làm kiêm nhiệm, phần lớn có chuyên môn
từ ngành địa chính, đo đạc bản đồ.
Cán bộ quản lý môi trờng cấp huyện lại thờng rất bận rộn với nhiều
loại hình công việc, nên khó có thời gian tập trung dài ngày để tập huấn,
học tập về một lĩnh vực cụ thể.
Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ quản lý môi trờng ở cấp huyện, dựa
trên những đặc điểm nh vừa trình bày và với kinh nghiệm đào tạo, tập
huấn lâu năm, tập thể tác giả đã lựa chọn các nội dung liên quan và tiến
hành biên soạn Tài liệu này.
Tài liệu tập trung, cung cấp những kiến thức tối cần thiết cho học viên
nhằm giúp học viên thực hiện nhiệm vụ quản lý môi trờng ở cấp huyện,
đồng thời chuẩn bị các điều kiện để có thể nâng cao hơn các kiến thức
này, cũng nh giúp học viên tiếp cận với các sự kiện môi trờng bức xúc ở
trong nớc và trên thế giới.
7
Bảng dới đây nêu rõ 10 nội dung chính đã đợc lựa chọn, mức độ chi tiết
phù hợp với 2 loại lớp (cơ bản và nâng cao) và thời gian dự kiến cho từng loại
lớp
Lớp Cơ bản Nâng cao

mức độ cần
trình bày
Nội dung
1.
Thực
chất
vấn
đề
2.
Nhận
định
tình
hình
3.
Những
việc
cần
làm
1*
Mở
rộng
1
2*
Mở
rộng
2
3*
Mở
rộng
3

4.
Mô
hình
điển
hình
5.
Tình
hình
các
nớc
6.
Học
tiếp
cách
nào?
Các khái niệm cơ bản
Chiến lợc, kế hoạch QG,
Luật pháp
Đánh giá tác động môi tr-
ờng
Bảo tồn đa dạng sinh học
Kiểm soát ô nhiễm, quản
lý chất thải
Công cụ kinh tế quản lý
môi trờng
Công nghệ môi trờng
Truyền thông môi trờng
Báo cáo hiện trạng môi tr-
ờng
Môi trờng trong hội nhập

quốc tế
Thời gian tập huấn
1 tuần 4 tuần
Việc mở các lớp tập huấn dựa trên tài liệu này cần rất linh hoạt, có thể bao
gồm các tổ hợp nội dung khác nhau và có thể kết hợp thêm với các chuyên đề
mà Ban tổ chức hoặc các học viên yêu cầu.
Tài liệu này chắc chắn không thể tránh khỏi các khiếm khuyết. Quá trình
đào tạo, tập huấn sẽ tạo điều kiện để bổ sung, điều chỉnh và chỉnh sửa.
8
Phần I: Những vấn đề chung
Chơng I:
Các khái niệm cơ bản về Tài nguyên, môi trờng và quản lý
nhà nớc về bảo vệ môi trờng
I. Tài nguyên thiên nhiên
I.1. Khái niệm và thuộc tính của tài nguyên thiên nhiên
Tài nguyên thiên nhiên (TNTN) là nguồn năng lợng, vật chất hoặc thông tin đợc
hình thành và tồn tại trong tự nhiên mà con ngời cần sử dụng để đáp ứng các nhu cầu
trong cuộc sống.
Mỗi loại tài nguyên có một đặc điểm riêng, nhng có 2 đặc điểm chung:
- TNTN phân bố không dồng đều giữa các vùng trên Trái Đất và trên một vùng lãnh
thổ có thể tồn tại nhiều loại tài nguyên, tạo ra sự u đãi của tự nhiên với từng vùng
lãnh thổ, từng quốc gia.
- Đại bộ phận các nguồn TNTN có giá trị kinh tế cao đợc hình thành qua quá trình
phát triển lâu dài của tự nhiên và lịch sử.
Chính 2 thuộc tính này đã tạo nên tính quý hiếm của TNTN và lợi thế phát triển
của các quốc gia giàu tài nguyên.
Trên quan điểm sinh thái - môi trờng thì TNTN đợc chia làm 2 loại:
- Tài nguyên tái tạo đợc và tài nguyên không tái tạo đợc. Tài nguyên không tái tạo là
nguồn tài nguyên khi khai thác và sử dụng sẽ bị cạn kiệt dần và không khôi phục
lại trạng thái ban đầu nh tài nguyên khoáng sản.

- Tài nguyên tái tạo là nguồn tài nguyên sau khi sử dụng có thể tái sinh và có thể
ngày càng phong phú hơn nếu đợc sử dụng hợp lý, quản lý tốt nh tài nguyên đất,
rừng, biển và tài nguyên nông nghiệp. Nếu không đợc sử dụng hợp lý, nhiều loại tài
nguyên tái tạo sẽ trở thành không tái tạo.
I.2. Phân loại TNTN
Các loại tài nguyên thông thờng gồm: tài nguyên khoáng sản, đất, nớc, sinh vật,
năng lợng, biển và thuỷ sản, khí hậu, cảnh quan,
Riêng con ngời là nguồn lao động, trí tuệ, gắn liền với các nhân tố kinh tế và xã
hội, là một trong những nguồn tài nguyên quan trọng nhất của sự phát triển của mỗi
quốc gia. Con ngời vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội.
Hiện nay, tồn tại nhiều phơng pháp khác nhau để phân loại TNTN nh phân loại
theo trữ lợng, chất lợng, công dụng, khả năng tái tạo. Trong từng trờng hợp cụ thể ngời
ta có thể sử dụng một hoặc tổ hợp nhiều phơng pháp phân loại TNTN. Sự phân loại chỉ
có tính tơng đối tuỳ theo mục tiêu sử dụng khác nhau.
I.3. Vị trí của TNTN trong phát triển KT-XH.
I.3.1. TNTN là một nguồn lực cơ bản để phát triển kinh tế
TNTN là một trong những nguồn lực cơ bản để phát triển kinh tế, là đối tợng lao
động và là một yếu tố cấu thành lực lợng sản xuất.
I.3.2. TNTN là yếu tố thúc đẩy sản xuất phát triển
TNTN là cơ sở để phát triển nông nghiệp và công nghiệp, góp phần chuyển dịch cơ
cấu kinh tế và cơ cấu lao động. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các nớc đang phát
triển ở thời kỳ đầu công nghiệp hoá nh Việt Nam. Tuy vậy, cần đề phòng tình trạng
khai thác quá mức TNTN để xuất khẩu nguyên liệu thô.
9
I.3.4. TNTN là yếu tố quan trọng cho tích luỹ để phát triển
Tại các nớc kém phát triển khai thác TNTN để xuất khẩu lấy vốn tích luỹ ban đầu
phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, xây dựng cơ sở hạ tầng và góp phần cải thiện dân
sinh.
Phát triển hợp lý nguồn TNTN có thể cung cấp ổn định nguồn nguyên vật liệu cho
nhiều ngành công nghiệp chế biến và sản xuất trong nớc, góp phần giảm nhẹ ảnh hởng

của khủng hoảng năng lợng và nguyên liệu từ bên ngoài.
I.4. Quy trình phát triển tài nguyên và sử dụng TNTN
Trong nhiều trờng hợp, ngời ta chỉ thực hiện một số giai đoạn riêng rẽ phát triển
TNTN nh điều tra, khai thác sử dụng, Muốn phát triển bền vững cần phải xem xét
phát triển TNTN nh một quy trình công nghệ gồm nhiều giai đoạn một cách khoa học,
thích hợp với đặc điểm và mục tiêu sử dụng tài nguyên, phù hợp với đặc thù của ngành
công nghiệp và với trình độ khoa học công nghệ, phát triển kinh tế - xã hội (Hình I.1).
Hiện nay, các nớc công nghiệp phát triển sử dụng phơng thức mua rẻ nguyên liệu
TNTN thô, bán đắt sản phẩm chế biến và tiêu dùng, thực chất là thủ đoạn chiếm dụng
giá trị thặng d trong chế biến, lu thông phân phối và tiêu thụ TNTN. Vì vậy, các nớc
phát triển ngày càng giầu thêm và khoảng cách giữa các nớc phát triển (tiêu thụ TNTN)
và các nớc kém phát triển (cung cấp TNTN) ngày càng lớn.
10
tài nguyên thiên nhiên
1. Khảo sát điều tra
3. Nghiên cứu thị tr ờng, đánh giá kinh tế,
công nghệ, MT
2. L u trữ tài liệu, vật mẫu
4. Bảo tồn, dự trữ
5. Ph ơng thức khai thác, sử dụng, nuôi trồng
và đánh bắt
6. Xây dựng công trình, gieo trồng và chăn
nuôi
7. Khai thác, canh tác
và thu hoạch
8. Phân loại, chế biến thô
9.Chế biến tinh, bao gói sản phẩm
10. sản xuất thiết bị, sản phẩm hoá học,
năng l ợng, thông tin,
12. L u thông phân phối

13. Tiêu thụ và sử dụng
Phế thải
14. Phân loại, tái chế
Rác thải
15. Xử lý chôn lấp
Phế thải
14. Phân loại, tái chế
NL thứ sinh
11. Bảo
quản, dự trữ
Nguyên vật
liệu
Hình I.1: Quy trình nguyên tắc công nghệ phát triển TNTN.
I.5. Con ngời và TNTN
I.5.1. Con ngời với TNTN
Con ngời khai thác tài nguyên để sản xuất hàng hoá phục vụ nhu cầu của cuộc
sống. Dân số ngày càng tăng, tri thức, kỹ năng và phơng tiện ngày càng hiện đại, việc
sử dụng TNTN ngày càng mạnh mẽ ở quy mô rộng lớn, tất yếu sẽ dẫn đến sự gia tăng
suy thoái tài nguyên và môi trờng
Nh vậy, trong quá trình tiến hoá và phát triển con ngời là trung tâm trong mối quan
hệ của tài nguyên, môi trờng và phát triển. Giáo dục nhận thức về TNTN cho cộng
đồng và đào tạo kỹ năng khai thác, sử dụng tài nguyên cho con ngời giữ vai trò quyết
định trong phát triển bền vững TNTN. Hình I.2 mô tả quan hệ giữa con ngời, tài
nguyên và môi trờng.
Hình I.2: Mối quan hệ giữa con ngời, tài nguyên thiên nhiên và môi trờng
I.5.2. Sự tăng trởng quá mức tiêu dùng TNTN
Sự tăng trởng tiêu dùng tài nguyên thiên nhiên trong 50 năm qua rất lớn và không
kiểm soát đợc. Theo "Báo cáo năm 1998 của UNDP về phát triển con ngời" mức tiêu
dùng cá nhân và công cộng của thế giới trong thế kỷ XX đã tăng với nhịp độ cha từng
thấy, lên 24.000 tỷ USD năm 1998. Khối lợng nhiên liệu hoá thạch đã tăng gần 5 lần

kể từ năm 1960, lợng hải sản khai thác đã tăng 4 lần, số lợng gỗ tăng 40% so với 25
năm trớc.
Tuy nhiên, trong những thập niên gần đây, sự giác ngộ của loài ngời và những tiến
bộ khoa học kỹ thuật đang mở ra triển vọng sử dụng tổng hợp, hợp lý và tiết kiệm các
TNTN, đặc biệt là các tài nguyên hữu hạn không tái tạo.
c. Hậu quả của sự gia tăng khai thác và sử dụng TNTN
Sự gia tăng khai thác sử dụng TNTN phục vụ nhu cầu tiêu dùng đang gây ra hai
thách thức lớn đối với sự phát triển bền vững.
11
Nhu cầu tiêu dùng và
phát triển
Con
ng ời
Công cụ và ph ơng thức
sản xuất
Môi tr ờng
Tài nguyên
thiên nhiên
- Nạn ô nhiễm và lợng phế thải đã vợt quá khả năng hấp thụ và phân huỷ của hành
tinh. Khối lợng chất thải tính theo đầu ngời đã tăng gấp 3 lần trong 20 năm qua.
- Sự suy giảm khối lợng và chất lợng của những TNTN nh nớc, đất, rừng, thuỷ sản,
đa dạng sinh học, khoáng sản, ngày càng tăng.
I.5.3. Mức tiêu dùng cao và lãng phí của những ngời giàu gây hậu quả môi trờng
nghiêm trọng cho ngời nghèo
Từ năm 1950, các nớc công nghiệp chiếm hơn 50% số tăng của mức sử dụng
TNTN. Một phần năm dân số thế giới ở các nớc có thu nhập cao thải ra 53% lợng khí
CO
2
. Các nớc nghèo chỉ thải ra có 3% tổng lợng khí thải.
Gần một tỷ ngời ở 40 nớc kém và đang phát triển có nguy cơ cạn kiệt nguồn chất

đạm vì sự đánh bắt cá quá mức để xuất khẩu cho các nớc phát triển. ở Châu Phi và các
quốc gia ảrập, 132 triệu ngời đang bị thiếu nớc nghiêm trọng. Dự báo số ngời bị thiếu
nớc sẽ tăng tới 2,5 tỷ ngời năm 2050
Nạn phá rừng tập trung ở các nớc đang phát triển. Phần lớn rừng bị phá để đáp ứng
nhu cầu gỗ tăng gấp đôi và sản xuất giấy tăng gấp 5 lần. Trên một nửa số gỗ tăng đợc
sử dụng tại các nớc công nghiệp phát triển
I.5.4. Những thách thức về tài nguyên môi trờng vì sự nghèo khó trên thế giới đang
tăng lên
Dự kiến dân số toàn cầu sẽ là 9,5 tỷ ngời vào năm 2050. Để nuôi sống số dân này
cần 10 tỷ tấn ngũ cốc hàng năm và rất nhiều các nguyên, nhiên vật liệu khác để duy trì
và phát triển
Để duy trì cuộc sống tối thiểu, những ngời nghèo vốn sống dựa vào tự nhiên buộc
phải khai thác các nguồn tài nguyên xung quanh, dẫn đến tài nguyên bị cạn kiệt, môi
trờng bị suy thoái và ngời nghèo lại càng nghèo thêm.
II. Môi trờng
II.1. Định nghĩa
Môi trờng bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo có quan hệ mật
thiết với nhau, bao quanh con ngời, có ảnh hởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát
triển của con ngời và thiên nhiên (Điều 1, Luật Bảo vệ Môi trờng của Việt Nam, 1993).
Đối với cơ thể sống thì "Môi trờng sống" là tổng hợp những điều kiện bên ngoài có
ảnh hởng tới đời sống và sự phát triển của cơ thể.
Nh vậy, môi trờng sống của con ngời theo định nghĩa rộng là tất cả các nhân tố tự
nhiên và xã hội cần thiết cho sự sinh sống, sản xuất của con ngời nh tài nguyên thiên
nhiên, không khí, đất, nớc, ánh sáng, cảnh quan, quan hệ xã hội, Với nghĩa hẹp, thì
môi trờng sống của con ngời chỉ bao gồm các nhân tố tự nhiên và nhân tố xã hội trực
tiếp liên quan tới chất lợng cuộc sống của con ngời nh số m
2
nhà ở, chất lợng bữa ăn
hàng ngày, nớc sạch, điều kiện vui chơi giải trí, ở nhà trờng thì môi trờng của học
sinh gồm nhà trờng với thầy cô giáo, bạn bè, nội quy của nhà trờng, lớp học, sân chơi,

phòng thí nghiệm, vờn trờng, các tổ chức xã hội nh Đoàn, Đội, Môi trờng sống của
con ngời theo chức năng đợc chia thành các loại:
- Môi trờng tự nhiên: Bao gồm các nhân tố thiên nhiên nh vật lý, hoá học, sinh học,
tồn tại ngoài ý muốn của con ngời nhng cũng ít nhiều chịu tác động của con ngời.
Đó là ánh sáng Mặt Trời, núi sông, biển cả, không khí, động và thực vật, đất và n-
ớc, Môi trờng tự nhiên cho ta không khí để thở, đất để xây nhà cửa, trồng cấy,
chăn nuôi, cung cấp cho con ngời các loại tài nguyên khoáng sản phục vụ cho sản
xuất và tiêu thụ.
- Môi trờng xã hội là tổng thể các mối quan hệ giữa con ngời với con ngời. Đó là
luật lệ, thể chế, cam kết, quy định ở các cấp khác nhau. Môi trờng xã hội định h-
ớng hoạt động của con ngời theo một khuôn khổ nhất định, tạo nên sức mạnh tập
thể thuận lợi cho sự phát triển, làm cho cuộc sống của con ngời khác với các sinh
vật khác.
12
- Môi trờng nhân tạo, bao gồm tất cả các nhân tố do con ngời tạo nên, làm thành
những tiện nghi trong cuộc sống nh ô tô, máy bay, nhà ở, công sở, các khu đô thị,
công viên,
II.2. Các chức năng chủ yếu của môi trờng
Đối với sinh vật nói chung và con ngời nói riêng thì môi trờng sống có 4 chức
năng chủ yếu đợc minh hoạ ở hình I.3:
Hình I.3: 4 chức năng chủ yếu của môi trờng
II.2.1. Môi trờng là không gian sinh sống cho con ngời và thế giới sinh vật
Trong cuộc sống hàng ngày, mỗi một ngời đều cần một không gian nhất định để
phục vụ cho các hoạt động sống nh: nhà ở, nơi nghỉ, đất để sản xuất nông nghiệp, lâm
nghiệp, thuỷ sản, kho tàng, bến cảng, Trung bình mỗi ngày mỗi ngời đều cần khoảng
4m
3
không khí sạch để hít thở; 2,5 lít nớc để uống, một lợng lơng thực, thực phẩm tơng
ứng với 2000 - 2400 Calo. Nh vậy, chức năng này đòi hỏi môi trờng phải có một phạm
vi không gian thích hợp cho mỗi con ngời. Ví dụ, phải có bao nhiêu m

2
, hecta hay km
2
cho mỗi ngời. Không gian này lại đòi hỏi phải đạt những tiêu chuẩn nhất định về các
yếu tố vật lý, hoá học, sinh học, cảnh quan và xã hội. Tuy nhiên, diện tích không gian
sống bình quân trên Trái Đất của con ngời đang ngày càng bị thu hẹp (bảng I.1).
Bảng I.1: Suy giảm diện tích đất bình quân đầu ngời trên thế giới (ha/ngời)
Năm -10
6
-10
5
-10
4
O
(Công
nguyên)
1650 1840 1930 1994 2010
Dân số (tr.ng) 0,125 1,0 5,0 200 545 1.000 2.000 5.000 7.000
Diện tích (ha/ng) 120.000 15.000 3.000 75 27,5 15 7,5 3,0 1,88
Yêu cầu về không gian sống của con ngời thay đổi theo trình độ khoa học và công
nghệ. Trình độ phát triển càng cao thì nhu cầu về không gian sản xuất sẽ càng giảm.
Tuy nhiên, trong việc sử dụng không gian sống và quan hệ với thế giới tự nhiên, con
ngời cần chú ý đến là tính chất tự cân bằng, nghĩa là khả năng của các hệ sinh thái có
thể gánh chịu trong điều kiện khó khăn nhất. Gần đây, để cân nhắc tải lợng mà môi tr-
ờng phải gánh chịu đã xuất hiện những tiêu chí cho tính bền vững liên quan đến không
gian sống của con ngời nh:
- Diện tích sử dụng môi trờng
- Phần dành cho bảo tồn sinh thái tự nhiên
- Chức năng xây dựng
- Chức năng vận tải

- Chức năng sản xuất
13
Nơi chứa đựng các
nguồn tài nguyên
Không gian sống của
con ng ời và các loài
sinh vật
Nơi l u trữ
và cung cấp các
nguồn thông tin
Nơi chứa đựng và tự làm
sạch các phế thải do con
ng ời tạo ra
Môi tr ờng
- Chức năng giải trí của con ngời,
II.2.2. Môi trờng là nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và
sản xuất của con ngời
Xét về bản chất thì mọi hoạt động của con ngời để duy trì cuộc sống đều nhằm vào
việc khai thác các hệ thống sinh thái của tự nhiên thông qua lao động cơ bắp, vật t công
cụ và trí tuệ.
Với sự hỗ trợ của các hệ thống sinh thái, con ngời đã lấy từ tự nhiên những nguồn
tài nguyên thiên nhiên cần thiết phục vụ cho việc sản xuất ra của cải vật chất nhằm đáp
ứng nhu cầu của mình. Rõ ràng, thiên nhiên là nguồn cung cấp mọi nguồn tài nguyên
cần thiết. Nó cung cấp nguồn vật liệu, năng lợng, thông tin (kể cả thông tin di truyền)
cần thiết cho hoạt động sinh sống, sản xuất và quản lý của con ngời.
II.2.3. Môi trờng là nơi chứa đựng và tự làm sạch các chất phế thải do con ngời tạo
ra trong cuộc sống và hoạt động sản xuất
Trong quá trình sản xuất và tiêu dùng của cải vật chất, con ngời luôn thải các chất
thải vào môi trờng. Tại đây, các chất thải dới tác động của các vi sinh vật và các yếu tố
môi trờng khác sẽ bị phân huỷ, biến đổi từ phức tạp thành đơn giản và tham gia vào

hàng loạt các quá trình sinh địa hoá phức tạp để có thể trở nên vô hại. Trong thời kỳ sơ
khai, khi dân số nhân loại còn ít, chủ yếu do các quá trình phân huỷ tự nhiên làm cho
chất thải sau một thời gian biến đổi nhất định lại trở lại trạng thái nguyên liệu của tự
nhiên. Sự gia tăng dân số Thế giới nhanh chóng, quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá
làm số lợng chất thải tăng lên không ngừng dẫn đến chức năng này ở nhiều nơi, nhiều
chỗ trở nên quá tải, gây ô nhiễm môi trờng. Khả năng tiếp nhận và phân huỷ chất thải
trong một khu vực nhất định đợc gọi là khả năng đệm (buffer capacity) của khu vực đó.
Khi lợng chất thải lớn hơn khả năng đệm, hoặc thành phần chất thải có nhiều chất bền
vững, khó phân huỷ thì chất lợng môi trờng sẽ giảm và môi trờng có thể bị ô nhiễm. Có
thể phân loại chi tiết chức năng này thành các loại sau:
- Chức năng biến đổi lý - hoá học: pha loãng, phân huỷ hoá học nhờ ánh sáng; hấp
thụ; sự tách chiết các vật thải và độc tố.
- Chức năng biến đổi sinh hoá: sự hấp thụ các chất d thừa; chu trình nitơ và các bon;
khử các chất độc bằng con đờng sinh hoá.
- Chức năng biến đổi sinh học: khoáng hoá các chất thải hữu cơ, mùn hoá, amôn
hoá, nitrat hoá và phản nitrat hoá,
II.2.4. Chức năng lu trữ và cung cấp thông tin cho con ngời.
Môi trờng Trái Đất đợc coi là nơi lu trữ và cung cấp thông tin cho con ngời. Bởi vì,
chính môi trờng Trái Đất là nơi:
- Lu trữ lịch sử địa chất, lịch sử tiến hoá của vật chất và sinh vật, lịch sử xuất hiện và
phát triển văn hoá của loài ngời.
- Cung cấp các chỉ thị không gian và tạm thời mang tính chất tín hiệu và báo động
sớm các hiểm hoạ đối với con ngời và sinh vật sống trên Trái Đất nh phản ứng sinh
lý của cơ thể sống trớc khi xảy ra các tai biến tự nhiên và các hiện tợng tai biến tự
nhiên, đặc biệt nh bão, động đất, núi lửa,
- Lu trữ và cung cấp cho con ngời sự đa dạng các nguồn gen, các loài động thực vật,
các hệ sinh thái tự nhiên và nhân tạo, các vẻ đẹp, cảnh quan có giá trị thẩm mỹ để
thởng ngoạn, tôn giáo và văn hoá khác.
14
Con ng ời

Trí tuệ
Vật t
công cụ
Tự nhiên
(các hệ thống
sinh thái)
Lao động
cơ bắp
II.3. Những thách thức môi trờng hiện nay trên thế giới
Báo cáo tổng quan môi trờng Toàn cầu năm 2000 của Chơng trình Môi trờng Liên
Hợp Quốc (UNEP) viết tắt là "GEO - 2000" là một sản phẩm của hơn 850 tác giả trên
khắp Thế giới và trên 30 cơ quan môi trờng và các tổ chức khác của Liên Hợp Quốc đã
cùng phối hợp tham gia biên soạn. Đây là một báo cáo đánh giá tổng hợp về môi trờng
Toàn cầu khi bớc sang một thiên niên kỷ mới. GEO - 2000 đã tổng kết những gì chúng
ta đã đạt đợc với t cách là những ngời sử dụng và gìn giữ các hàng hoá và dịch vụ môi
trờng mà hành tinh cung cấp. Báo cáo đã phân tích hai xu hớng bao trùm khi loài ngời
bớc vào thiên niên kỷ thứ 3.
Thứ nhất: Đó là các hệ sinh thái và sinh thái nhân văn Toàn cầu bị đe doạ bởi sự
mất cân bằng sâu sắc trong năng suất và trong phân bố hàng hoá và dịch vụ. Một tỷ lệ
đáng kể nhân loại hiện nay vẫn đang sống trong sự nghèo khó. Xu hớng đợc dự báo là
sự khác biệt sẽ ngày càng tăng giữa những ngời thu đợc lợi ích từ sự phát triển kinh tế
và công nghệ và những ngời không bền vững theo hai thái cực: sự phồn thịnh và sự
cùng cực đang đe doạ sự ổn định của toàn bộ hệ thống nhân văn và cùng với nó là môi
trờng Toàn cầu.
Thứ hai: Thế giới hiện đang ngày càng biến đổi, trong đó sự phối hợp quản lý môi
trờng ở quy mô Quốc tế luôn bị tụt hậu so với sự phát triển kinh tế - xã hội. Những
thành quả về môi trờng thu đợc nhờ công nghệ và những chính sách mới đang không
theo kịp nhịp độ và quy mô gia tăng dân số và phát triển kinh tế. Mỗi một phần trên bề
mặt Trái Đất đợc thiên nhiên ban tặng cho các thuộc tính môi trờng của riêng mình,
mặt khác, lại cũng phải đơng đầu với hàng loạt các vấn đề mang tính Toàn cầu đã và

đang nổi lên. Những thách thức đó là:
II.3.1. Khí hậu toàn cầu biến đổi và tần xuất thiên tai gia tăng
Các nhà khoa học cho biết, trong vòng 100 năm trở lại đây, Trái Đất đã nóng lên
khoảng 0,6
0
C.
II.3.2. Sự suy giảm tầng Ôzôn (O
3
)
Tầng Ôzôn có vai trò bảo vệ, chặn đứng các tia songs ngắn. Bức xạ tia sóng ngắn
có nhiều tác động, hầu hết mang tính chất phá huỷ đối với con ngời, động vật và thực
vật cũng nh các loại vật liệu khác. Tầng Ôzôn này đang suy thoái. Lỗ thủng tầng ôzôn
ở Nam cực hiện nay rộng đến 20 triệu km
2
.
II.3.3. Tài nguyên bị cạn kiệt
Rừng, đất rừng và đồng cỏ hiện vẫn đang bị suy thoái hoặc bị triệt phá mạnh mẽ,
đất hoang bị biến thành sa mạc.
Sự phá huỷ rừng vẫn đang diễn ra với mức độ cao, trên Thế giới diện tích rừng có
khoảng 40 triệu km
2
, song cho đến nay diện tích này đã bị mất đi một nửa, trong số đó,
rừng ôn đới chiếm khoảng 1/3 và rừng Nhiệt đới chiếm 2/3.
Với tổng lợng nớc là 1386.10
6
km
3
, bao phủ gần 3/4 diện tích bề mặt Trái Đất, và
nh vậy Trái Đất của chúng ta có thể gọi là "Trái Nớc", nhng loài ngời vẫn "khát" giữa
đại dơng mênh mông, bởi vì với tổng lợng nớc đó thì nớc ngọt chỉ chiếm 2,5% tổng l-

ợng nớc, mà hầu hết tồn tại ở dạng đóng băng và tập trung ở hai cực (chiếm 2,24%),
còn lợng nớc ngọt mà con ngời có thể tiếp cận để sử dụng trực tiếp thì lại càng ít ỏi (chỉ
chiếm 0,26%).
II.3.4. Ô nhiễm môi trờng đang xảy ra ở quy mô rộng
Sự phát triển đô thị, khu công nghiệp, du lịch và việc đổ bỏ các loại chất thải vào
đất, biển, các thuỷ vực đã gây ô nhiễm môi trờng ở quy mô ngày càng rộng, đặc biệt là
các khu đô thị. Ô nhiễm không khí, rác thải, chất thải nguy hại, ô nhiễm tiếng ồn và n-
ớc đang biến những khu vực này thành các điểm nóng về môi trờng. Khoảng 30 - 60%
dân số đô thị ở các nớc có thu nhập thấp vẫn còn thiếu nhà ở và các điều kiện vệ sinh.
Bớc sang thế kỷ XX, dân số Thế giới chủ yếu sống ở nông thôn, số ngời sống tại các đô
thị chiếm 1/7 dân số Thế giới. Nhng đến cuối thế kỷ XX, dân dố sống ở đô thị đã tăng
lên nhiều và chiếm tới 1/2 dân số Thế giới. Đầu thế kỷ XX chỉ có 11 đô thị loại 1 triệu
15
dân và phần lớn tập trung ở Châu Âu và Bắc Mỹ, nhng đến cuối thế kỷ đã có khoảng
24 siêu đô thị với số dân trên 24 triệu ngời.
II.3.5. Sự gia tăng dân số
Sự gia tăng dân số hiện nay ở một số nớc đi đôi với đói nghèo, suy thoái môi trờng
và tình hình kinh tế bất lợi đã gây ra xu hớng làm mất cân bằng nghiêm trọng giữa dân
số và môi trờng.
Đầu thế kỷ XIX, dân số Thế giới mới có 1 tỷ ngời nhng đến năm 1927 tăng lên 2
tỷ ngời; năm 1960: 3 tỷ; năm 1974: 4 tỷ; năm 1987: 5 tỷ và năm 1999 là 6 tỷ ngời,
trong đó trên 1 tỷ ngời trong độ tuổi từ 15 - 24 tuổi. Mỗi năm dân số Thế giới tăng
thêm khoảng 78 triệu ngời. Theo dự tính đến năm 2015, dân số Thế giới sẽ ở mức từ
6,9 - 7,4 tỷ ngời và đến 2025 dân số sẽ là 8 tỷ ngời và năm 2050 sẽ là 10,3 tỷ ngời.
II.3.6. Sự suy giảm tính đa dạng sinh học (ĐDSH) trên Trái Đất.
Các loài động và thực vật qua quá trình tiến hoá trên Trái Đất hàng trăm triệu năm
đã và đang góp phần quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng môi trờng sống trên Trái
Đất, ổn định khí hậu, làm sạch các nguồn nớc, hạn chế xói mòn đất, làm tăng độ phì
nhiêu đất. Sự đa dạng của tự nhiên cũng là nguồn vật liệu quý giá cho các ngành công
nghiệp, dợc phẩm, du lịch, là nguồn thực phẩm lâu dài của con ngời, và là nguồn gen

phong phú để tạo ra các giống loài mới. ĐDSH đang bị suy giảm mạnh mẽ.
II.4. Thực trạng môi trờng ở Việt Nam
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nớc ta đã ban hành nhiều chủ trơng, biện
pháp giải quyết các vấn đề môi trờng. Hoạt động bảo vệ môi trờng đã đợc các cấp, các
ngành và đông đảo các tầng lớp nhân dân quan tâm và bớc đầu thu đợc một số kết quả
rất đáng khích lệ. Hệ thống quản lý Nhà nớc từ trung ơng tới địa phơng ngày càng đợc
củng cố và tăng cờng. Nhiều nhà máy, xí nghiệp đang tích cực áp dụng các biện pháp
bảo vệ môi trờng. Các dự án đầu t bắt buộc phải đợc thẩm định về mặt môi trờng. Nhận
thức về môi trờng của nhân dân đã đợc nâng lên một bớc. Đã xuất hiện nhiều gơng tốt,
điển hình, nhiều sáng kiến hữu ích trong hoạt động bảo vệ môi trờng.
Tuy nhiên, bảo vệ môi trờng ở nớc ta hiện cha đáp ứng đợc yêu cầu của quá trình
phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới. Nhìn chung môi trờng nớc ta vẫn tiếp
tục bị ô nhiễm và suy thoái, có nơi nghiêm trọng. Việc thi hành pháp luật bảo vệ môi
trờng cha nghiêm minh. ý thức tự giác bảo vệ và giữ gìn môi trờng công cộng cha trở
thành thói quen trong cách sống của đại bộ phận dân c.
II.4.1. Rừng tiếp tục bị suy thoái
Năm 1943, Việt Nam có khoảng 14,3 triệu ha rừng, chiếm 43%. Đầu năm 1998 do
nhiều nguyên nhân khác nhau, nớc ta chỉ còn 9,6 triệu ha rừng, chiếm 28,8% diện tích
tự nhiên, trong đó có 8,2 triệu ha rừng tự nhiên và 1,4 triệu ha rừng trồng. Nh vậy, hàng
triệu ha rừng bị biến mất, rừng nguyên sinh, rừng giàu hầu nh bị giảm cấp xuống thứ
sinh và nghèo kiệt.
Gần đây, các hoạt động trồng rừng đợc coi trọng với việc tiếp nối từ chơng trình
327 sang chơng trình 5 triệu ha rừng.
Bảo vệ, phục hồi và phát triển rừng có nhiều tiến bộ, sau 10 năm đã trồng mới gần
1,5 triệu ha rừng, trên 3 tỷ cây phân tán. Tình trạng phá rừng tự nhiên giảm nhanh từ
100.000 ha mỗi năm ở những năm 1980 xuống còn 20.000 ha vào năm 1989; màu
xanh đã trở lại với nhiều vùng đất trống, đồi núi trọc, tỷ lệ che phủ rừng năm 2004 là
trên 35%.
II.4.2. Suy thoái tài nguyên đất
3/4 diện tích đất đai của Việt Nam thuộc về vùng núi và trung du, nên quá trình

xói mòn đất và rửa trôi các chất dinh dỡng xảy ra với cờng độ mạnh. Tính đến năm
2004, diện tích đất trống đồi núi trọc ở nớc ta vẫn còn lớn, khoảng 7 triệu ha.
Theo dự báo, diện tích đất nông nghiệp phát triển tối đa cũng chỉ đạt tới 11 triệu
ha. Nếu nh tỷ lệ tăng dân số trung bình vẫn là 1,7%/năm thì bình quân diện tích đất
nông nghiệp trên đầu ngời vẫn không vợt quá ngỡng 1.300m
2
/ngời. Đây là ngỡng rất
16
thấp so với trị số trung bình của Thế giới. Một mặt khác do công nghiệp hoá, đô thị hoá
và phát triển giao thông nên tỷ lệ diện tích đất chuyên dùng ngày càng gia tăng.
II.4.3. Suy thoái tài nguyên nớc ngọt
- Nớc mặt: Việt Nam có lợng ma lớn, có hệ thống sông ngòi dày đặc, nên tài
nguyên nớc mặt khá phong phú. Tổng lợng nớc trung bình hàng năm là 880 tỷ m
3
,
trong đó chỉ riêng lu vực sông Hồng và sông Cửu Long đã chiếm tới 75% lợng nớc
trên. Tuy vậy lợng ma phân bố không đồng đều theo thời gian trong năm và không
đồng đều giữa các vùng, do đó ở các tỉnh Trung du Bắc Bộ, các tỉnh Nam Trung Bộ và
Tây Nguyên thờng xảy ra hạn hán. Mặt khác, do tác động của nớc thải công nghiệp và
nớc thải đô thị cha đợc xử lý chảy vào, môi trờng nớc ở một số dòng sông đã bị ô
nhiễm nặng các chất ô nhiễm hữu cơ nh sông Cầu, sông Nhuệ (Bắc Bộ); sông Thị Vải;
sông Sài Gòn; sông Vàm Cỏ Đông (Nam Bộ).
- Nớc ngầm: Theo tính toán, tiềm năng trữ lợng nớc ngầm của Việt Nam ớc
khoảng 48 tỷ m
3
/năm (17 - 20 triệu m
3
/ngày). Hiện nay hàng năm có thể khai thác xấp
xỉ 1 tỷ m
3

/năm (khoảng 2,3 triệu m
3
/ngày).
- Nớc khoáng: Trên lãnh thổ Việt Nam có nhiều mỏ nớc khoáng và hiện mới thăm
dò đợc 38 mỏ với trữ lợng khoảng 39.406 m
3
/ngày.
II.4.4. Suy thoái đa dạng sinh học (ĐDSH)
Việt Nam đợc coi là một trong 15 trung tâm ĐDSH cao trên Thế giới. Sự ĐDSH
thể hiện ở thành phần loài sinh vật, thành phần gen, nơi c trú của sinh vật ở các kiểu
cảnh quan và hệ sinh thái khác nhau. Tuy nhiên, trong các năm gần đây, ĐDSH đã bị
suy giảm nhiều. Nguyên nhân chủ yếu là do phát triển kinh tế - xã hội làm giảm nơi c
trú, do khai thác săn bắn quá mức và do ô nhiễm môi trờng (hình I.4)
Hình I.4: Các nguyên nhân gây mất đa dạng sinh học
Nhiều loài có nguy cơ tuyệt chủng, nh loài hổ: trớc năm 1970 có khoảng 1000 con,
nay ớc còn 80 - 100 con; bò xám: trớc năm 1970 có khoảng 20 - 30 con, nay không
phát hiện thấy; bò rừng: trớc năm 1970 có khoảng 2000 - 3000 con, nay chỉ còn 80 -
100 con; loài công: trớc 1970 có hàng nghìn con, nay chỉ còn 80 - 100 con
II.4.5. Ô nhiễm môi trờng do công nghiệp và đô thị hoá
Hiện nay đã hình thành 62 khu công nghiệp và 1 khu công nghệ cao đợc phân bổ
trên 27 trong số 64 tỉnh thành phố trực thuộc. Đặc điểm chung của công nghiệp Việt
Nam là có quy mô vừa và nhỏ, rất phân tán, công nghệ sản xuất lạc hậu, gây ô nhiễm
môi trờng nớc, không khí và chất thải rắn đối với khu vực xung quanh. Khoảng 90% cơ
17
Mất Đa dạng sinh học
Những nguyên nhân và các nhân tố cần nhấn mạnh:
- Phát triển cơ sở hạ tầng
- Tăng tr ởng dân số và di dân
- Nhân tố kinh tế
- Kế hoạch sử dụng đất và quản lý tài nguyên thiên nhiên yếu kém

Các hoạt động làm
suy thoái nơi c trú
Tăng tr ởng dân số, di dân
Chặt gỗ
Trồng cây công nghiệp
Phát n ơng làm rẫy
Các hoạt động và tác động
của con ng ời
Năng l ợng
GTVT
Công nghiệp
Nông nghiệp
Ng nghiệp
Khác
Phát triển cơ sở hạ tầng
Các hoạt động
khai thác tài nguyên
Thu hái sản phẩm ngoài gỗ
Buôn bán động vật hoang dã
Củi đun
Săn bắn và đánh bắt
Du nhập sinh vật lạ
sở sản xuất cũ không có thiết bị xử lý nớc thải mà thải thẳng vào nguồn nớc mặt, vào
sông suối.
Cùng với công nghiệp hoá, quá trình đô thị hoá ở Việt Nam đang diễn ra tơng đối
nhanh. Năm 1990 mới có khoảng 500 đô thị lớn nhỏ, đến nay đã tăng lên 650, trong đó
có 5 thành phố trực thuộc Trung ơng (Hà Nội, Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh và Đà
Nẵng, Cần Thơ). Việc đô thị hoá làm tăng dòng ngời di c chính thức và không chính
thức từ nông thôn ra thành thị, làm tăng sức ép về nhà ở và vệ sinh môi trờng đô thị và
nhiều vấn đề xã hội khác.

Nhìn chung các cơ sở hạ tầng nh: hệ thống giao thông, hệ thống cấp thoát nớc còn
rất thấp kém nên đã gây ô nhiễm môi trờng nớc, không khí, tiếng ồn, rác thải một cách
đáng lo ngại.
III. Quản lý nhà nớc về bảo vệ môi trờng
III.1. Quản lý môi trờng là gì?
Quản lý Nhà nớc về bảo vệ môi trờng là một nội dung cụ thể của quản lý Nhà nớc.
Đó là việc sử dụng các công cụ quản lý trên cơ sở khoa học, kinh tế, luật pháp để tổ
chức các hoạt động nhằm đảm bảo giữ cân bằng giữa phát triển kinh tế - xã hội và bảo
vệ môi trờng.
III.2. Các nguyên tắc của quản lý môi trờng
Tiêu chí chung của quản lý môi trờng là đảm bảo quyền đợc sống trong môi trờng
trong lành, phục vụ sự phát triển bền vững của đất nớc, góp phần gìn giữ môi trờng
chung của loài ngời trên Trái đất. Quản lý môi trờng gồm các nguyên tắc chính yếu
sau:
- Hớng tới sự phát triển bền vững
- Kết hợp các mục tiêu Quốc gia - Quốc tế - vùng lãnh thổ và cộng đồng dân c trong
việc quản lý môi trờng
- Quản lý môi trờng xuất phát từ quan điểm hệ thống và cần đợc thực hiện bằng
nhiều biện pháp và công cụ tổng hợp đa dạng và thích hợp.
- Phòng ngừa tai biến, suy thoái môi trờng cần đợc u tiên hơn để chủ động kiểm soát
sự cố, ô nhiễm môi trờng.
- Ngời gây ô nhiễm phải trả tiền: ngời nào gây ô nhiễm, tổn hại đến môi trờng phải
trả kinh phí cho công tác phục hồi chất lợng môi trờng.
III.3. Mục tiêu cơ bản của quản lý môi trờng
Mục tiêu cơ bản của QLMT là hớng tới sự phát triển bền vững, đảm bảo sự cân
bằng giữa phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trờng. Tuỳ thuộc vào điều kiện tự
nhiên, kinh tế xã hội, hệ thống pháp lý, mục tiêu phát triển u tiên của từng địa phơng
mà mục tiêu QLMT thay đổi theo thời gian và có những u tiên riêng.
Mục tiêu cơ bản của QLMT ở nớc ta trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nớc hiện nay là: 'Ngăn ngừa ô nhiễm môi trờng, phục hồi và cải thiện môi trờng ở

những nơi, những vùng đã bị suy thoái, từng bớc nâng cao chất lợng môi trờng ở các
khu công nghiệp, đô thị, nông thôn, góp phần phát triển kinh tế, xã hội bền vững, nâng
cao chất lợng đời sống của nhân dân, tiến hành thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nớc.
Mục tiêu cụ thể:
- Khắc phục và phòng chống suy thoái, ô nhiễm môi trờng trong các hoạt động sống
của con ngời
- Hoàn chỉnh hệ thống văn bản pháp luật bảo vệ môi trờng, ban hành các chính sách
về phát triển kinh tế xã hội phải gắn liền với bảo vệ môi trờng, nghiêm chỉnh thi
hành Luật Bảo vệ môi trờng.
18
- Phát triển đất nớc theo các nguyên tắc phát triển bền vững đợc thông qua tại Hội
nghị Môi trờng do Liên hợp quốc tổ chức năm 1992 tại Rio-deZaneiro (Braxin).
- Xây dựng các công cụ hữu hiệu về quản lý môi trờng quốc gia, các vùng lãnh thổ
riêng biệt.
III.4. Nội dung quản lý Nhà nớc về môi trờng
Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lợc, chính sách và pháp luật môi trờng. Định
kỳ đánh giá về hiện trạng môi trờng với cơ quan cấp trên các chiến lợc, chính sách
và pháp luật môi trờng vừa là định hớng, vừa là công cụ, phơng tiện giúp nhà nớc
quản lý moi trờng có hiệu quả. Đồng thời, trên cơ sở các báo cáo hiện trạng môi tr-
ờng, các dự báo diễn biến tình hình môi trờng, các cơ quan nhà nớc có thể chủ động
trong việc tìm ra các giải pháp tích cực để giải quyết các vấn đề môi trờng đang và
sẽ đặt ra
Xây dựng và quản lý các công trình có liên quan tới môi trờng. Đó là:
+ Công trình bảo vệ môi trờng, đê điều, rừng phòng hộ, vờn quốc gia
+ Công trình liên quan tới bảo vệ môi trờng (hệ thống xử lý các loại chất thải) và
+ Hệ thống quan trắc (cung cấp các số liệu về thành phần môi trờng, nguồn gây ô
nhiễm, mức độ ô nhiễm, sự lan truyền, )
Thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trờng, kết luận về thẩm định cùng với
các kết luận khác là cơ sở để cơ quan thẩm quyền nhà nớc xét duyệt dự án, hoặc

cho phép thực hiện dự án, quyết định tiếp tục cho phép hoạt động hay có những
biện pháp xử lý khác, thậm chí phải đình chỉ hoạt động.
Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn môi trờng. Cấp, thu hồi giấy chứng nhận đạt tiêu
chuẩn môi trờng. Theo điều 2, khoản 7 của Luật BVMT (1993) thì Tiêu chuẩn môi
trờng (TCMT) là những chuẩn mực, giới hạn cho phép đợc pháp luật quy định dùng
làm căn cứ để quản lý môi trờng. Hiện nay, Nhà nớc giao cho Cục Tiêu chuẩn đo l-
ờng chất lợng, Bộ KH&CN chủ động xây dựng, sửa đổi, bổ sung các quy định có
liên quan tới TCMT
Việc cấp giấy chứng nhận đạt TCMT theo quy định tại thông t số 2781/TT-KCM
ngày 3/12/1996 có giá trị 5 năm đối với các cơ sở thông thờng và có giá trị 3 năm đối
với các cơ sở có sử dụng chất độc hại, chất phóng xạ. Giấy này có thể đợc gia hạn
nhiều lần, nhng mỗi lần không quá 3 năm
Giám sát, thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố
cáo có liên quan tới môi trờng. Bao gồm:
+ Giám sát, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện pháp luật về BVMT
+ Xử lý vi phạm pháp luật về BVMT
+ Giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực BVMT
Nâng cao trình độ khoa học kỹ thuật, trình độ quản lý, trình độ pháp lý trong lĩnh
vực môi trờng, thiết lập quan hệ quốc tế trong lĩnh vực môi trờng, việc hợp tác quốc
tế về BVMT sẽ giúp cho hoạt động quản lý nhà nớc về MT đạt kết quả cao hơn,
thông qua việc trao đổi thông tin, đào tạo cán bộ quản lý, hỗ trợ về tài chính, ký kết
các thoả thuận quốc tế,
III.5. Tổ chức công tác quản lý môi trờng
QLMT ở Việt Nam đợc quy định ở điều 38 Luật Bảo vệ môi trờng nh sau:
Theo nhiệm vụ và quyền hạn của mình, Chính phủ thống nhất quản lý Nhà nớc về
bảo vệ môi trờng trong cả nớc. Bộ Tài nguyên và Môi trờng chịu trách nhiệm trớc
Chính phủ thực hiện chức năng quản lý Nhà nớc về bảo vệ môi trờng.
19
Các Bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan trực thuộc Chính phủ theo chức năng, nhiệm
vụ và quyền hạn của mình phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trờng thực hiện bảo vệ

môi trờng trong ngành và các cơ sở trực thuộc quản lý trực tiếp
Uỷ ban nhân dân tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung ơng thực hiện chức năng quản
lý Nhà nớc về bảo vệ môi trờng tại địa phơng.
Sở Tài nguyên và Môi trờng chịu trách nhiệm trớc UBND tỉnh, Thành phố trực
thuộc Trung ơng trong việc bảo vệ môi trờng ở địa phơng.
Điều 39: Luật bảo vệ môi trờng còn quy định: Hệ thống tổ chức, chức năng, nhiệm
vụ và quyền hạn của cơ quan quản lý Nhà nớc về bảo vệ môi trờng do Chính phủ quy
định.
III.6. Các công cụ quản lý môi trờng
Công cụ QLMT là các biện pháp và phơng tiện nhằm thực hiện những nội dung
của công tác QLMT. Công cụ QLMT rất đa dạng, mỗi một công cụ có chức năng nhất
định, liên kết hỗ trợ lẫn nhau.QLMT đòi hỏi phải phối hợp các loại công cụ nhằm đạt
đợc một cách hiệu quả nhất công tác bảo vệ môi trờng. Các loại công cụ QLMT gồm:
II.6.1. Phân loại theo chức năng
Công cụ điều chỉnh vĩ mô (các chính sách, luật pháp liên quan đến hoạt động
BVMT): Công cụ hành động (các công cụ có tác động trực tiếp tới hoạt động kinh tế xã
hội nh các quy định hành chính, quy định xử phạt, Công cụ hành động là biện pháp
quan trọng nhất của tổ chức môi trờng trong việc thực hiện công tác BVMT). Công cụ
hỗ trợ (các công cụ đợc đa ra để quan sát, giám sát chất lợng môi trờng, giáo dục ý
thức bảo vệ môi trờng, công cụ hỗ trợ các tác dụng hỗ trợ và hoàn chỉnh hai loại công
cụ trên)
II.6.2. Phân loại theo bản chất
Công cụ luật pháp chính sách: bao gồm các văn bản về luật quốc tế, luật quốc gia,
các văn bản khác dới luật, các kế hoạch, chính sách môi trờng quốc gia, của các ngành,
địa phơng
II.6.3. Công cụ kỹ thuật quản lý
Các công cụ này thực hiện vai trò kiểm soát và giám sát nhà nớc về chất lợng và
thành phần môi trờng, về sự hình thành và phân bố chất ô nhiễm trong môi trờng. Loại
công cụ này bao gồm: đánh giá tác động môi trờng, quan trắc môi trờng, tái chế và xử
lý chất thải. Các công cụ kỹ thuật quản lý có thể đợc thực hiện thành công trong bất kỳ

nền kinh tế phát triển nào.
II.6.4. Công cụ kinh tế
Gồm các loại thuế, phí Công cụ kinh tế đợc dựa trên nguyên tắc ngời gây ô
nhiễm phải trả một khoản tiền đề khắc phục thiệt hại do họ gây ra. Các công cụ kinh tế
đợc áp dụng nhằm tác động tới chi phí và lợi ích trong hoạt động của tổ chức kinh tế để
tổ chức đó đa ra các hành vi ứng xử có lợi, hoặc ít nhất là không gây hại tới môi trờng.
III.7. Các lĩnh vực QLNN về MT các ngành và địa phơng
1. Nớc sạch và vệ sinh môi trờng nông thôn
2. QLMT đô thị và khu công nghiệp
3. QLMT đất ngập nớc ven biển
4. Quản lý môi trờng các điểm du lịch
5. Kiểm soát ô nhiễm
6. Quản lý rác thải
7. Quản lý chất thải nguy hại
8. Quản lý hoá chất bảo vệ thực vật
9. Kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm
20
10.Bảo vệ đa dạng sinh học
11. Quản lý môi trờng trong lĩnh vực chăn nuôi
12.Thanh tra và xử phạt vi phạm môi trờng
13.Kế hoạch hoá công tác bảo vệ môi trờng
14.Giáo dục môi trờng
15.Truyền thông môi trờng
16.Quản lý xung đột môi trờng
17.QLMT các dự án di dân nội bộ
Câu hỏi ôn tập
1. Trình bày mối quan hệ giữa con ngời và tài nguyên thiên nhiên.
2. Những vấn đề bức xúc về môi trờng ở địa phơng của đồng chí là gì? tìm nguyên
nhân và giải pháp cho các vấn đề đó.
3. Trình bày các lĩnh vực quản lý nhà nớc về môi trờng quan trọng nhất trong địa bàn

huyện của đồng chí
21
Chơng II
Quan điểm, chiến lợc về bảo vệ môi trờng và phát triển bền
vững của Việt Nam
I. Quan điểm của quốc tế đối với vấn đề môi trờng
1. Năm 1972 tại Hội nghị quốc tế Môi trờng con ngời ở Stockholm, Thụy Điển, nhân
loại nhận ra rằng Trái đất, cái nôi của sự sống đã bị thơng, đã bị chính con ngời hủy
hoại. Cho rằng, việc bảo vệ và cải thiện môi trờng là vấn đề quan trọng tác động
đến hạnh phúc của mọi ngời và sự phát triển kinh tế trên toàn thế giới, Tuyên bố
Stockholm xác nhận bảo vệ và cải thiện môi trờng là mục tiêu cấp bách của
nhân loại, rằng cần phải tôn trọng quyền con ngời đợc sống trong môi trờng
bảo đảm chất lợng, đợc tôn trọng và hạnh phúc.
2. Năm 1987, Uỷ ban môi trờng và Phát triển quốc tế đã công bố báo cáo Tơng lai
chung của chúng ta khẳng định mối quan hệ chặt chẽ giữa môi trờng và phát triển.
Báo cáo đa ra định nghĩa phát triển bền vững mà đến nay vẫn đợc sử dụng rộng rãi:
Phát triển bền vững là sự phát triển đáp ứng đợc các nhu cầu của hiện tại mà
không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng các nhu cầu của các thế hệ tơng lai.
3. Năm 1992, tại Rio Brazil, Hội nghị thợng đỉnh của Trái đất Môi trờng và phát
triển đã xác nhận phát triển bền vững là con đờng tất yếu của nhân loại và thông
qua Chơng trình nghị sự 21 (Agenda 21), chơng trình vì sự thay đổi.
Đây là bớc ngoặt của nhân loại. Chúng ta không thể tiếp tục với các chính sách
chia rẽ kinh tế giữa các nớc, làm tăng sự nghèo khổ, đói kém, bệnh tật, mù chữ và là
nguyên nhân tiếp tục gây xuống cấp các hệ sinh thái mà sự sống trên Trái đất phụ
thuộc vào. Chúng ta có thể thay đổi đợc xu hớng này. Phải hành động để cải thiện các
tiêu chuẩn sống cho mọi ngời. Chúng ta phải quản lý và bảo vệ tốt hơn các hệ sinh thái
và mang lại một tơng lai phồn thịnh cho tất cả nhân loại. Không một quốc gia nào có
thể đạt đợc điều đó khi chỉ dựa vào chính mình. Chúng ta có thể cùng nhau xây
dựng sự hợp tác toàn cầu vì sự phát triển bền vững.
4. Năm 2002, tại Johannesburg Nam Phi, Hội nghị thợng đỉnh của Trái đất Phát triển

bền vững đã thông qua 2 văn bản quan trọng là Tuyên bố chính trị và Kế hoạch
thực hiện. Tuyên bố chính trị tái khẳng định các nguyên tắc cơ bản đã đợc các
tuyên bố Stockholm và Rio trớc đây nêu lên, đồng thời khẳng định nhiều quan
điểm đã đợc thống nhất, kể cả các cam kết của các nớc đối với phát triển bền vững,
khẳng định trách nhiệm chung của các quốc gia trong việc phát triển kinh tế, phát
triển xã hội và bảo vệ môi trờng ở các cấp độ địa phơng, quốc gia, khu vực và toàn
cầu.
Kế hoạch thực hiện (10 năm trớc đã có chơng trình nghị sự) nêu lên mục tiêu và
thời gian biểu nhằm thực thi các hành động cụ thể về hàng loạt các vấn đề cơ bản
của phát triển bền vững.
Tuyên bố chính trị Johannesburg kết thúc nh sau: Từ lục địa Châu Phi - cái nôi
của nhân loại, chúng tôi long trọng cam kết với các dân tộc trên toàn thế giới và các thế
hệ thừa kế Trái đất này rằng, chúng tôi quyết tâm bảo đảm để ớc nguyện chung của
chúng ta về phát triển bền vững sẽ đợc thực hiện.
II. Quan điểm và chính sách của Đảng và nhà nớc về bảo vệ
môi trờng
II.1. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX về Chiến lợc phát triển kinh tế
- xã hội giai đoạn 2001 - 2010
Quan điểm phát triển của Chiến lợc: Phát triển nhanh, hiệu quả và bễn vững,
tăng trởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội và bảo vệ môi tr-
ờng.
Phát triển kinh tế - xã hội gắn chặt với bảo vệ và cải thiện môi trờng, bảo đảm sự
hài hoà giữa môi trờng nhân tạo với môi trờng thiên nhiên, giữ gìn đa dạng sinh học.
Chủ động phòng tránh và hạn chế tác động xấu của thiên tai, của sự biến động khí hậu
bất lợi và tiếp tục giải quyết hậu quả chiến tranh còn lại đối với môi trờng. Bảo vệ và
cải tạo môi trờng là trách nhiệm của toàn xã hội, tăng cờng quản lý nhà nớc đi đôi với
22
nâng cao ý thức trách nhiệm của mọi ngời dân. Chủ động gắn kết yêu cầu cải thiện môi
trờng trong mỗi quy hoạch, kế hoạch, chơng trình và dự án phát triển kinh tế - xã hội,
coi yêu cầu về môi trờng là một tiêu chí quan trọng đánh giá các giải pháp phát triển

II.2. Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ơng khoá VIII tại Đại hội IX
Đờng lối kinh tế của Đảng ta là: đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hóa, xây
dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, đa nớc ta trở thành một nớc công nghiệp; u tiên phát
triển lực lợng sản xuất, đồng thời xây dựng quan hệ sản xuất phù hợp theo định hớng
xã hội chủ nghĩa; phát huy cao độ nội lực, đồng thời tranh thủ nguồn lực bên ngoài và
chủ động hội nhập kinh tế quốc tế để phát triển nhanh, có hiệu quả và bền vững; tăng
trởng kinh tế đi liền với phát triển văn hoá, từng bớc cải thiện đời sống vật chất và tinh
thần của nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ và cải thiện môi tr-
ờng; kết hợp phát triển kinh tế - xã hội với tăng cờng quốc phòng - an ninh.
Sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ và cải thiện môi trờng
tự nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học, coi đây là một nội dung của chiến lợc, quy hoạch,
kế hoạch, chơng trình và dự án phát triển kinh tế - xã hội. Tăng cờng công tác quản lý
ở tất cả các lĩnh vực, các vùng; thực hiện nghiêm Luật bảo vệ môi trờng.
Khoa học tự nhiên hớng vào việc xây dựng cơ sở khoa học của sự phát triển các
lĩnh vực công nghệ trọng điểm và khai thác các nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ
môi trờng, dự báo, phòng chống thiên tai.
Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực theo tinh thần phát huy tối đa nội
lực, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, bảo đảm độc lập tự chủ và định hớng xã hội
chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích dân tộc, an ninh quốc gia, giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc,
bảo vệ môi trờng.
II.3. Nghị quyết và Chỉ thị của Bộ Chính trị
Ngày 20/6/1998, Bộ Chính trị (khoá VIII) đã ban hành Chỉ thị số 36 - CT/TW về
việc đẩy mạnh công tác bảo vệ môi trờng trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nớc. Tiếp đó, ngày 15/11/2004, Bộ Chính trị (khoá IX) lại ban hành Nghị quyết số
41-NQ/TW về bảo vệ môi trờng trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nớc. Hai văn kiện quan trọng với cùng một nội dung đã cho thấy sự quan tâm
đặc biệt của Đảng và sự tiến triển lôgic của quá trình chỉ đạo của cơ quan đầu não của
Đảng liên quan đến các quan điểm và chính sách về bảo vệ môi trờng.
Nghị quyết 41-NQ/TW nêu rõ 5 quan điểm của Đảng về vấn đề bảo vệ môi trờng
của ta là:

1. Bảo vệ môi trờng là một trong những vấn đề sống còn của nhân loại; là nhân tố
bảo đảm sức khoẻ và chất lợng cuộc sống của nhân dân; góp phần quan trọng vào
việc phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị, an ninh quốc gia và thúc đẩy hội
nhập kinh tế quốc tế của nớc ta.
2. Bảo vệ môi trờng vừa là mục tiêu, vừa là một trong những nội dung cơ bản của
phát triển bền vững, phải đợc thể hiện trong các chiến lợc, quy hoạch, kế hoạch, dự
án phát triển kinh tế - xã hội của từng ngành và từng địa phơng. Khắc phục t tởng
chỉ chú trọng phát triển kinh tế - xã hội mà coi nhẹ bảo vệ môi trờng. Đầu t cho bảo
vệ môi trờng là đầu t cho phát triển bền vững.
3. Bảo vệ môi trờng là quyền lợi và nghĩa vụ của mọi tổ chức, mọi gia đình và của
mỗi ngời, là biểu hiện của nếp sống văn hoá, đạo đức, là tiêu chí quan trọng của xã
hội văn minh và là sự nối tiếp truyền thống yêu thiên nhiên, sống hài hòa với tự
nhiên của cha ông ta.
4. Bảo vệ môi trờng phải theo phơng châm lấy phòng ngừa và hạn chế tác động xấu
đối với môi trờng là chính kết hợp với xử lý ô nhiễm, khắc phục suy thoái, cải
thiện môi trờng và bảo tồn thiên nhiên; kết hợp giữa sự đầu t của Nhà nớc với đẩy
mạnh huy động nguồn lực trong xã hội và mở rộng hợp tác quốc tế; kết hợp giữa
công nghệ hiện đại với các phơng pháp truyền thống.
5. Bảo vệ môi trờng là nhiệm vụ vừa phức tạp, vừa cấp bách, có tính đa ngành và
liên vùng rất cao, vì vậy cần có sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ của các cấp uỷ đảng,
sự quản lý thống nhất của Nhà nớc, sự tham gia tích cực của Mặt trận Tổ quốc và
các đoàn thể nhân dân.
23
II.4. Ng y 17/10/2001, Thủ t ớng Chính phủ đã ra Quyết định số 1363/QĐ-TTg về
việc phê duyệt đề án Đa các nội dung bảo vệ môi trờng vào hệ thống giáo dục
quốc dân
II.4.1. Mục tiêu của đề án:
a. Giáo dục học sinh, sinh viên các cấp học, bậc học, trình độ đào tạo trong hệ thống
giáo dục quốc dân, có hiểu biết về pháp luật và chủ trơng chính sách của Đảng, Nhà
nớc về Bảo vệ môi trờng; có kiến thức về môi trờng để tự giác thực hiện Bảo vệ

môi trờng.
b. Đào tạo, bồi dỡng đội ngũ cán bộ giảng dạy, giáo viên, cán bộ nghiên cứu khoa học
công nghệ và cán bộ quản lý về Bảo vệ môi trờng.
II.4.2. Các hoạt động thực hiện đề án:
Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan thực hiện
các dự án thành phần sau đây:
a. Xây dựng chơng trình, giáo trình, bài giảng về giáo dục Bảo vệ môi trờng cho các
bậc học, cấp học và các trình độ đào tạo
b. Đào tạo, bồi dỡng đội ngũ giáo viên về Bảo vệ môi trờng
c. Tổ chức chỉ đạo về việc đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học và quản lý về lĩnh vực môi
trờng để đảm bảo nguồn nhân lực cho việc nghiên cứu, quản lý, thực hiện công
nghệ Bảo vệ môi trờng, Phát triển bền vững đất nớc.
d. Tăng cờng cơ sở vật chất cho việc giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học và
chuyển giao công nghệ bảo vệ môi trờng trong các trờng học.
e. Thông tin giáo dục về Bảo vệ môi trờng trong nớc, khu vực và trên thế giới.
III. Chiến lợc bảo vệ môi trờng quốc gia đến năm 2010 và
định hớng đến năm 2020
III.1. Bốn (4) quan điểm của Chiến lợc
1. Chiến lợc bảo vệ môi trờng là bộ phận cấu thành không thể tách rời của Chiến lợc
phát triển kinh tế - xã hội, là cơ sở quan trọng để phát triển bền vững đất nớc. Đầu
t bảo vệ môi trờng là đầu t cho phát triển bền vững.
2. Bảo vệ môi trờng là nhiệm vụ của toàn xã hội, của các cấp, các ngành, các tổ chức,
cộng đồng và mọi ngời dân; bảo vệ môi trờng mang tính quốc gia, khu vực và toàn
cầu cho nên phải kết hợp giữa phát huy nội lực với tăng cờng hợp tác quốc tế.
3. Bảo vệ môi trờng phải trên cơ sở tăng cờng quản lý nhà nớc, thể chế và pháp luật đi
đôi với việc nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của mọi ngời dân, của toàn
xã hội về bảo vệ môi trờng.
4. Bảo vệ môi trờng là việc làm thờng xuyên, lâu dài. Coi phòng ngừa là chính, kết
hợp với xử lý và kiểm soát ô nhiễm, khắc phục suy thoái, cải thiện chất lợng môi tr-
ờng; tiến hành có trọng tâm, trọng điểm; coi khoa học và công nghệ là công cụ hữu

hiệu trong bảo vệ môi trờng.
III.2. Định hớng lớn đến năm 2020
1. Ngăn chặn về cơ bản mức độ gia tăng ô nhiễm, phục hồi suy thoái và nâng cao chất
lợng môi trờng, bảo đảm phát triển bền vững đất nớc; bảo đảm cho mọi ngời dân đ-
ợc sống trong môi trờng có chất lợng tốt về không khí, đất, nớc, cảnh quan và các
nhân tố môi trờng tự nhiên khác đạt chuẩn mực do Nhà nớc quy định.
2. Phấn đấu đạt một số chỉ tiêu chính sau:
a. 80% cơ sở sản xuất, kinh doanh đợc cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn môi tr-
ờng hoặc chứng chỉ ISO 14001.
b. 100% đô thị, khu công nghiệp, khu chế xuất có hệ thống xử lý nớc thải tập trung
đạt tiêu chuẩn môi trờng.
24
c. Hình thành và phát triển ngành công nghiệp tái chế chất thải để tái sử dụng,
phấn đấu 30% chất thải thu gom đợc tái chế.
d. 100% dân số đô thị và 95% dân số nông thôn đợc sử dụng nớc sạch.
e. Nâng tỷ lệ đất có rừng che phủ đạt 48% tổng diện tích tự nhiên của cả nớc.
f. 100% sản phẩm, hàng hoá xuất khẩu và 50% hàng hoá tiêu dùng trong nội địa
đợc ghi nhãn môi trờng theo tiêu chuẩn ISO 14021.
III.3. Mục tiêu đến năm 2010
III.3.1. Mục tiêu tổng quát:
- Hạn chế mức độ gia tăng ô nhiễm, khắc phục tình trạng suy thoái và cải thiện chất
lợng môi trờng; giải quyết một bớc cơ bản tình trạng suy thoái môi trờng ở các khu
công nghiệp, các khu dân c đông đúc ở các thành phố lớn và một số vùng nông
thôn; cải tạo và xử lý ô nhiễm môi trờng trên các dòng sông, ao hồ, kênh mơng.
- Nâng cao khả năng phòng tránh và hạn chế tác động xấu của thiên tai, của sự biến
động khí hậu bất lợi đối với môi trờng; ứng cứu và khắc phục có hiệu quả sự cố môi
trờng do thiên tai gây ra.
- Khai thác và sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo đảm cân bằng
sinh thái ở mức cao, bảo tồn thiên nhiên và giữ gìn đa dạng sinh học.
- Chủ động thực hiện và đáp ứng các yêu cầu về môi trờng trong hội nhập kinh tế

quốc tế, hạn chế các ảnh hởng xấu từ quá trình toàn cầu hoá đến môi trờng trong n-
ớc.
III.3.2. Các mục tiêu cụ thể:
- Hạn chế mức độ gia tăng ô nhiễm
- Cải thiện một bớc chất lợng môi trờng
- Bảo đảm cân bằng sinh thái ở mức cao
- Đáp ứng các yêu cầu về môi trờng để hội nhập kinh tế quốc tế và hạn chế các tác
động tiêu cực từ mặt trái của toàn cầu hoá.
III.4. Các giải pháp thực hiện chiến lợc
- Tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức và trách nhiệm bảo vệ môi trờng.
- Tăng cờng quản lý nhà nớc, thể chể và pháp luật về bảo vệ môi trờng.
- Đẩy mạnh áp dụng công cụ kinh tế trong quản lý môi trờng.
- Giải quyết hài hoà mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với thực hiện tiến bộ và công
bằng xã hội và bảo vệ môi trờng.
- Tăng cờng năng lực nghiên cứu và phát triển công nghệ về bảo vệ môi trờng.
- Đẩy mạnh xã hội hoá công tác bảo vệ môi trờng.
- Tăng cờng hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trờng.
IV. Định hớng chiến lợc phát triển bền vững ở Việt Nam (Ch-
ơng trình nghị sự 21 của Việt Nam)
IV.1. Nội dung của Định hớng
Văn bản Định hớng chiến lợc phát triển bền vững gồm 5 phần:
- Phát triển bền vững - con đờng tất yếu của Việt Nam.
25
- Những lĩnh vực kinh tế cần u tiên nhằm phát triển bền vững.
- Những lĩnh vực xã hội cần u tiên nhằm phát triển bền vững.
- Những lĩnh vực sử dụng tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trờng và kiểm soát ô
nhiễm cần u tiên nhằm phát triển bền vững.
- Tổ chức thực hiện phát triển bền vững.
ở phần thứ nhất, sau khi nêu lên thực trạng phát triển bền vững ở Việt Nam những
năm qua, Định hớng nêu rõ những mục tiêu, quan điểm, nguyên tắc và những hoạt

động cần u tiên nhằm phát triển bền vững đất nớc.
Mục tiêu tổng quát của phát triển bền vững là đạt đợc sự đầy đủ về vật chất, sự
giàu có về tinh thần và văn hoá, sự bình đẳng của các công dân và sự đồng thuận của
xã hội, sự hài hoà giữa con ngời và tự nhiên; phát triển phải kết hợp chặt chẽ, hợp lý và
hài hoà đợc ba mặt là phát triển kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trờng.
Mục tiêu phát triển bền vững về kinh tế là đạt đợc sự tăng trởng ổn định với cơ cấu
kinh tế hợp lý, đáp ứng đợc yêu cầu nâng cao đời sống của nhân dân, tránh đợc sự suy
thoái hoặc đình trệ trong tơng lai, tránh để lại gánh nặng nợ nần lớn cho các thế hệ mai
sau.
Mục tiêu phát triển bền vững về xã hội là đạt đợc kết quả cao trong việc thực hiện
tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm chế độ dinh dỡng và chất lợng chăm sóc sức
khoẻ nhân dân ngày càng đợc nâng cao, mọi ngời đều có cơ hội đợc học hành và có
việc làm, giảm tình trạng đói nghèo và hạn chế khoảng cách giàu nghèo giữa các tầng
lớp và nhóm xã hội, giảm các tệ nạn xã hội, nâng cao mức độ công bằng về quyền lợi
và nghĩa vụ giữa các thành viên và giữa các thế hệ trong một xã hội, duy trì và phát huy
đợc tính đa dạng và bản sắc văn hoá dân tộc, không ngừng nâng cao trình độ văn minh
về đời sống vật chất và tinh thần.
Mục tiêu của phát triển bền vững về môi trờng là khai thác hợp lý, sử dụng tiết
kiệm và có hiệu quả tài nguyên thiên nhiên; phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý và kiểm soát
có hiệu quả ô nhiễm môi trờng, bảo vệ tốt môi trờng sống; bảo vệ đợc các vờn quốc
gia, khu bảo tồn thiên nhiên, khu dự trữ sinh quyển và bảo tồn sự đa dạng sinh học;
khắc phục suy thoái và cải thiện chất lợng môi trờng.
IV.2. Những nguyên tắc của phát triển bền vững
- Con ngời là trung tâm của phát triển bền vững.
- Phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm của giai đoạn phát triển sắp tới.
- Bảo vệ và cải thiện chất lợng môi trờng là yếu tố không tách rời của phát triển.
- Phát triển phải bảo đảm cho hiện tại nhng không gây trở ngại cho tơng lai.
- Khoa học và công nghệ là nền tảng và động lực cho công nghiệp hoá và hiện đại
hoá.
- Phát triển bền vững là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân và của từng ngời.

- Gắn chặt việc xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ với chủ động hội nhập kinh tế
quốc tế.
- Kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trờng với
bảo đảm quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội.
IV.3. Những lĩnh vực kinh tế cần u tiên
- Duy trì tăng trởng kinh tế nhanh và bền vững.
- Thay đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng theo hớng thân thiện với môi trờng.
- Thực hiện quá trình công nghiệp hoá sạch.
26