SỰ GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO

ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI
TRƯỜNG HÀ NỘI
Môn học: SINH HỌC ĐẠI CƯƠNG
Giảng viên: HOÀNG NGỌC KHẮC
Thực hiện:Lớp LĐH2KM4/ Nhóm 2
SỰ GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO
NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH
I. KHÁI NIỆM: TẾ BÀO – SỰ GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO
II. CÁC BIỂU HIỆN VỀ SỰ GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO
III. QUÁ TRÌNH GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO
IV. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ
BÀO
V. HẬU QUẢ CỦA ẢNH HƯỞNG MÔI TRƯỜNG ĐẾN SỰ GIÀ VÀ
CHẾT CỦA TẾ BÀO
VI. BIỆN PHÁP LÀM CHẬM QUÁ TRÌNH GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ
BÀO
VII. KẾT LUẬN
I. KHÁI NIỆM: TẾ BÀO – SỰ GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ
BÀO
•
Tế bào: là đơn vị cấu trúc và chức năng của cơ thể sống.
•
Sự già và chết của tế bào: là một quá trình mà các tế bào già, hỏng,
không bình thường sẽ bị loại trừ khỏi cơ thể. Các tế bào trên lớp
trên cùng của làn da của bạn là khoảng hai tuần tuổi, và rất mau
chết. Sống tương đối lâu là các tế bào hồng cầu khoảng bốn tháng
tuổi. Các tế bào gan sẽ sống cho khoảng 10 đến 17 tháng tuổi
trước khi được thay thế. Trên tất cả các bộ phận cơ thể, các tế
bào theo vòng tuần hoàn sản xuất và tiêu huỷ. Chúng đều có ngày
hết hạn.(Thông thường 1 tế bào sống khoảng 21 ngày và chết đi)
•

Các tế bào thường chết theo 3 cách
+, Sự tự hủy của tế bào
+, Sự hoại tử tế bào(necrosis): là sự chết yểu của tế bào
hoặc một số tế bào(mô).Các tế bào chết sớm hơn so với
chu kỳ sống của nó và do các tác nhân bên ngoài gây ra.
+, Chết theo chương trình(apoptosis): sự chết tế bào diễn
ra một cách tự nhiên,là một phần của chu kỳ sống của tế
bào và có lợi cho cơ thể.
I. KHÁI NIỆM: TẾ BÀO – SỰ GIÀ VÀ CHẾT CỦA
TẾ BÀO
II. CÁC BIỂU HIỆN VỀ SỰ GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO
•
Mất cấu trúc bề mặt tế bào.
•
Tế bào co lại và thay đổi hình dạng
•
Tế bào chất và nhân đậm đặc.
•
Tế bào bị mất phần đối xứng và
các phần gắn lê màng tế bào.
•
Nhân tế bào bị phân chia thành
từng mảng nhỏ.
•
ADN trong nhễm sắc thể bị sắt lại.
•
Lớp màng nhân trở nên không liên
tục và ADN trong nhân bị phân rã
trong quá trình phân rã nhân tế bào.
III. QUÁ TRÌNH GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO

•
Quá trình chết của tế bào được điều tiết bởi nhiều tín hiệu, những
tín hiệu này có thể đến từ bên ngoài tế bào hoặc ngay ở bên trong
tế bào. Chúng có thể đi xuyên qua lớp màng tế bào hay tác động
theo cơ chế truyền tín hiệu để kích thích một phản ứng.
•
Các tín hiệu này có thể là tích cực (khơi mào, kích thích) hoặc
tiêu cực (ngăn chặn, ức chế, ) đối với quá trình chết của Tế bào.
•
Trước khi quá trình chết thật sự của tế bào được kích thích bởi
các enzyme, các tín hiệu chết rụng phải khiến cho các protein
khơi mào chu trình chết. Kết quả của bước này sẽ quyết định việc
tín hiệu gây ra cái chết cho tế bào hay quá trình chết của tế bào sẽ
bị đình lại (vì tế bào không cần phải chết nữa).
=> Hiện nay mới có hai quá trình điều tiết chính được nhận diện:
điều hòa ở ti thể và truyền tín hiệu trực tiếp.
III. QUÁ TRÌNH GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO

Điều hòa ti thể:
-
Ti thể là một bào quan cần thiết cho cơ thể đa bào. Không có ti
thể thì tế bào sẽ phải ngừng quá trình hô hấp hiếu khí và nhanh
chóng chết sau đó.
-
Các protein chết rụng tác động lên ti thể theo nhiều cách khác
nhau, Chúng có thể làm ti thể căng phồng lên bằng cách hình
thành các lỗ trên màng ti thể, hay làm tăng tính thấm của màng ti
thể và khiến các tác nhân gây chết rụng tràn ra ngoài tế bào chất.
-
Những protein của ti thể như các loại chất hoạt hóa thứ hai bắt

nguồn từ ti thể của enzym được phóng thích vào tế bào chất sau
khi tính thẩm thấu của màng ti thể tăng lên. Các chất hoạt hóa
bám vào các chất ức chế của protein chết rụng và bất hoạt các
chất ức chế này để chúng không thể ngăn cản quá trình chết rụng
diễn ra.
III. QUÁ TRÌNH GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO
Chu trình truyền tín hiệu trực tiếp

Truyền tín hiệu trực tiếp:
Hiện nay đã có hai thuyết về truyền tín hiệu trực tiếp của cơ chế
chết rụng ở động vật có vú được đề xuất:
Thuyết kích thích bởi nhân tố hoại tử khối u(tumour necrosis
factor - TNF)
Thuyết trung gian gốc kết hợp(Fas-Fas model).
IV. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ GIÀ VÀ
CHẾT CỦA TẾ BÀO
•
Các tác nhân vật lý: do phóng xạ có thể gây ra bởi tia X, các đồng vị
phóng xạ và tia cực tím (UV) =>tế bào suy giảm chức năng và chết.
•
Các tác nhân hóa học: Kim loại nặng (Cu,Pb,As ),khí thải chứa
(bụi,SOx,NOx ), các hóa chất độc hại,các chất kích thích
•
Các tác nhân sinh học: virus,vi khuẩn, protozoa, nấm ảnh hưởng tới
sự hủy hoại của màng tế bào hoặc do thiếu oxy mô dẫn tới sự tổn
thương mạch máu.
•
Thiếu protein, cacbon hydrat hay vitamin sẽ dẫn tới sự bất thường(rối
loạn) trong chuyển hóa và tổng hợp protein.
•

Tế bào chết, các tế bào mới không đủ thay thế > các tế bào sống phải
hoạt động quá mức dẫn tới lão hóa và chết.
•
Sự dư thừa các chất cần thiết đối với sức khỏe của tế bào: muối ăn,
selenium, đồng và muối sắt.
IV. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ GIÀ VÀ
CHẾT CỦA TẾ BÀO
•
Khi một mô bị hư hỏng, mô liên kết sẽ thay thế bằng cách gia tăng số
lượng các tế bào còn lại trong mô đó. Khi phần lớn các tế bào cùng loại
của mô bị chết do thương tổn hoặc bệnh, các tế bào mới được tạo thành
không đủ thay thế các tế bào bị mất. Hoạt động quá mức của tế bào còn
lại có thể làm chúng lão hóa hoặc chết.
•
Sự thay đổi cân bằng hoocmon làm xáo trộn chức năng 1 số loại mô.
•
Khi tế bào trở nên già hơn, chúng có xu hướng tích tụ một số chất thải
do quá trình biến dưỡng tạo ra và những chất này có thể làm suy thoái
tế bào. Đồng thời những tế bào già cỗi cũng sản sinh các kháng độc tố
ít hơn.
•
Thiếu cung cấp oxy và đặc biệt là kết hợp với thiếu máu cục bộ có thể
là nguyên nhân thông thường nhất dẫn đến tổn thương tế bào.
V. HẬU QUẢ CỦA ẢNH HƯỞNG MÔI TRƯỜNG ĐẾN SỰ
GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO

Từ các tác nhân vật lý:
Tia cực tím của ánh sáng mặt trời, tia
điện từ ion hóa và đặc biệt là tia phóng
xạ:

•
Đối với người: có thể gây ra ung
thư máu, ung thư tuyến giáp, gây
bỏng giác mạc, tác động tới ADN
của tế bào da gây lão hóa và ung thư
da(cháy nắng)
•
Đối với vi khuẩn: phá hủy tế bào vi
khuẩn, ngoại lệ vi khuẩn quang hợp
sử dụng ánh sáng mặt trời làm
nguồn năng lượng.
V. HẬU QUẢ CỦA ẢNH HƯỞNG MÔI TRƯỜNG ĐẾN SỰ
GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO

Từ các tác nhân hóa học: Kim loại nặng,phân bón
•
KL nặng khi có nồng độ cao có thể tác động tới gốc sunfat trong enzym,
làm vô hiệu hóa các enzym hoặc phong tỏa màng tế bào. Ngoài ra còn có
xu hướng tạo kết tủa với các muối hoặc làm xúc tác cho một số quá trình
phân hủy protein có các nhóm axit (-COOH) và nhóm amin (NH2) là
nhóm dễ liên kết với kim loại nặng.
•
KL xâm nhập vào bên trong tế bào, đặc biệt là các kim loại ưa béo (ví dụ
như metyl thủy ngân) sẽ vận chuyển qua màng tế bào. KL liên kết với một
protein sẽ được hấp thụ qua con đường nội thấm bào và tác động đến các
bào quan.
•
Các KL nặng Cd,Cu,Pb,Hg còn liên kết với các màng tế bào , ngăn cản
quá trình vận chuyển chất qua màng tế bào gây ảnh hưởng tới quá trình
trao đổi chất của tế bào,đây chính là một trong các nguyên nhân gây ra

bệnh ung thư và một số bệnh khác.
V. HẬU QUẢ CỦA ẢNH HƯỞNG MÔI TRƯỜNG ĐẾN SỰ
GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO
•
Asen và hợp chất của nó, dẫn xuất của crom, niken do sự tác
động thay thế Zn 2+ bằng Ni 2+ trong các protein vận chuyển
hoặc gây tổn thương khung tế bào và ảnh hưởng tới tính chính
xác của polymerase trong quá trình sinh tổng hợp ADN.
•
Chì gây ung thư thận thông qua việc thay đổi hình thái và chức
năng của các tế bào ống thận làm giảm chức năng vận chuyển
năng lượng và tiểu đường, tiểu đạm.
•
Hít phải Cadimi làm hỏng các tế bào phế nang, gây phù phổi
và các bệnh về phổi.
•
Bón phân lân quá nhiều có thể làm cho cây già sớm
V. HẬU QUẢ CỦA ẢNH HƯỞNG MÔI TRƯỜNG ĐẾN SỰ
GIÀ VÀ CHẾT CỦA TẾ BÀO

Từ các tác nhân sinh học:
•
Vi khuẩn Helicobacter pylori
gây nên ung thư biểu mô dạ dày
và u lympho dạ dày.
•
Vi rút Eipstein Barr gây nên ung
thư vòm họng, bệnh Hodgkin, vi
rút viêm gan B, C gây ung thư
gan, vi rút u nhú gai gây ung thư

cổ tử cung
VI. BIỆN PHÁP LÀM CHẬM QUÁ TRÌNH GIÀ VÀ CHẾT
CỦA TẾ BÀO (Có thể kéo dài tuổi thọ của TB)
•
Biện pháp bên ngoài: hạn chế ảnh hưởng của các tác nhân vật lý
như tia cực tím của ánh sáng mặt trời, tia điện từ ion hóa và đặc
biệt là tia phóng xạ tác động tới cơ thể.
•
Biện pháp bên trong: hạn chế ảnh hưởng của các tác nhân hóa
học (Kim loại nặng, hóa chất độc hại, chất kích thích ) thông qua
cơ chế khuếch đại sinh học và các tác nhân sinh học(các loại vi
khuẩn,vi rút ) tác động tới cơ thể.
•
Biện pháp dinh dưỡng: Cung cấp vừa đủ các chất cần thiết cho
quá trình hoạt động sống, kiểm soát lượng calo đi vào cơ thể hàng
ngày
"Các tế bào thần kinh không có tuổi thọ cố định“
Theo ông Magrassi. "Chúng có thể tồn tại mãi mãi. Thậm
chí ngay cả khi cơ thể bạn đã chết. Nếu bạn kịp thời đặt
chúng trong một cơ thể sống khác, chúng vẫn tồn tại miễn
là cơ thể mới thíchnghi được. Nó làm tăng hy vọng của
chúng ta rằng việc kéo dài tuổi thọ sẽ không nhất thiết dẫn
đến não suy giảm do thoái hóa các tế bào thần kinh."
Có thể kéo dài tuổi thọ được
không???
Magrassi làm việc với phôi chuột biến đổi gen cấy vào các tế
bào sản xuất một protein phát sáng màu xanh lá cây để dễ dàng
theo dõi. Từ những phôi này, ông loại bỏ các tiền chất của các
tế bào não, và cấy chúng vào phôi chuột. Trên các vật chủ mới,
ánh sáng màu xanh lá cây của các tế bào ngoại lai đã phát tán

thuận lợi.
Các tế bào được cấy ghép sống sót chiếm khoảng 1/3 trong cơ
thể. Chúng sản xuất nhiều loại tế bào não trưởng thành, bao
gồm cả một vài dạng của tế bào thần kinh và các tế bào hỗ trợ
được gọi là tế bào thần kinh đệm. Các tế bào thần kinh kết nối
với các tế bào khác trong cơ thể trong khi vẫn giữ lại đúng kích
thước và hình dạng tế bào gốc của chuột. Tuổi thọ những con
chuột này sẽ tăng vọt.
Vídụvềsựkéodàitếbàotuổithọtế
bào
VII. Kết Luận
•
Ý nghĩa của hiện tượng già và chết của tế bào: Tạo điều kiện cho
các tế bào mới được hình thành, làm cho cơ thể hoạt động tốt
hơn; Giúp cơ thể không bị nhiễm độc từ các chất độc tiết ra bởi
các tế bào già;
•
Đóng vai trò quan trọng trong phát triển cơ thể.
•
=> Tìm được ra các phương án phòng ngừa các loại bệnh, đặc
biệt là Ung thư.
•
=> Nhờ ý nghĩ to lớn của sự già và chết của tế bào, các nhà khoa
học đã tạo ra các sản phẩm làm đẹp cho phụ nữ, các loại kem có
khả năng làm trẻ hóa làn da.
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
•
Câu 1: Vi khuẩn Helicobacter pylori gây ung thư ở mô nào sau
đây?
•

A. Dạ dày B. Ruột
•
C. Vòm Họng D. Gan
•
Câu 2: Thông thường 1 tế bào sống khoảng bao nhiêu ngày thì
chết đi?
•
A. 17ngày B. 21ngày
•
C. 30 ngày D. 35 ngày
•
Câu 3: Tế bào thường chết theo những các nào?
•
A. Sự tự hủy của tế bào B. Sự hoại tử tế bào
•
C. Chết theo chương trình D. Cả 3 phương án trên
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
•
Câu 4: Quá trình truyền tín hiệu trực tiếp của cơ chế chết ở đvật có vú bao
gồm?
•
A. Thuyết truyền kích thích bởi nhân tố hoại tử khối u
•
B. Thuyết trung gian gốc kết hợp
•
C. A đúng.
•
D. A và B đúng
•
Câu 5: Yếu tố nào không gây ảnh hưởng đến sự già và chết của tế bào?

•
A. Ánh sáng B. Nhiệt độ
•
C. Phóng Xạ D. Nước
•
Câu 6: Biện pháp nào sau đây làm chậm quá trình già và chết của tế bào?
•
A. Cung cấp vừa đủ các chất cần thiết cho quá trình hoạt động của tế bào.
•
B. Hạn chế các tác động từ các tia cực tím,tia phóng xạ tới cơ thể
•
C. Hạn chế các tác động từ Kim loại nặng, hóa chất độc hại
•
D. Cả 3 phương án trên.
XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN !