thực trạng thị trường chứng khoán việt nam

Thị trường chứng khoán Việt Nam

MỤC LỤC
PHẦN I. KHÁI QUÁT THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHỐN
I. Chứng khốn và thị trường chứng khốn
II. Chức năng của thị trường chứng khốn
III. Vị trí và cấu trúc của thị trường chứng khốn
IV. Vai trị của thị trường chứng khoán
V. Các nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán
VI. Các thành phần tham gia thị trường chứng khoán
VII. Các vấn đề liên quan đến thị trường chứng khoán
VIII. Nguyên tắc CAN SLIM trong đầu tư chứng khốn.

Trang
2
2
5
6
8
10
11
12
20

PHẦN II. THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHỐN VIỆT NAM
I. Sự ra đời của thị trường chứng khoán Việt Nam
II. Các giai đoạn phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam

23
23
24

PHẦN III. HIỆN TRẠNG THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN

33
33

I. Hiện trạng thị trường chứng khoán VIệt Nam
II. Những hạn chế của thị trường chứng khoán
35
III. Những nguyên nhân tồn tại.
IV. Giải pháp cho sự phát triển bền vững

SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

37
38

1


Thị trường chứng khoán Việt Nam

PHẦN I
KHÁI QUÁT THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
I. CHỨNG KHOÁN VÀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
1. Lịch sử hình thành và phát triển thị trường chứng khốn trên Thế giới
Thị trường chứng khoán là yếu tố cơ bản của nền kinh tế thị trường hiện đại. Đến nay,
hầu hết các quốc gia có nền kinh tế phát triển đều có thị trường chứng khốn. Thị trường
chứng khốn đã trở thành một định chế tài chính khơng thể thiếu được trong đời sống kinh tế
của những nước theo cơ chế thị trường.

Vào khoảng giữa thế kỷ thứ 15 ở tại thành phố trung tâm buôn bán của phương Tây, các
thương gia thường tụ tập tại một số khu như quán cafe để trao đổi mua bán các loại hàng hóa
như nơng sản, khống sản, tiền tệ và các chứng từ có giá. Điểm đặc biệt ở đây là các thương
gia chỉ giao dịch với nhau bằng lời nói, khơng có hàng hóa thật. Những cuộc thương lượng
này nhằm thống nhất với nhau các hợp đồng trao đổi mua bán ngay hoặc cho tương lai.
Những cuộc trao đổi này ban đầu chỉ là một nhóm người và sau đó đơng dần cho đến khi nó
thực sự thành một khu chợ riêng. Thời gian họp chợ lúc đầu là hàng tháng, sau đó là hàng
tuần rồi rút ngắn cịn hàng ngày. Trong các phiên họp chợ tại đây các thương gia thống nhất
với nhau các quy ước cho việc thương lượng và sau này trở thành những quy tắc có giá trị bắt
buộc với những ai muốn tham gia thị trường và thị trường chứng khốn hình thành từ đó.
Buổi họp đầu tiên diễn ra năm 1943 tại một lữ quán của gia đình Vanber tại thành phố
Bruges (Vương quốc Bỉ). Trước lữ qn có 1 bảng hiệu vẽ hình ba túi da và chữ. Ba túi da
tượng trưng cho họ ba nội dung của thị trường chứng khoán: thị trường hàng hoá, thị trường
ngoại tệ, và thị trường chứng khốn động sản, cịn chữ “Bourse” có nghĩa là mậu dịch thị
trường hay cịn gọi là “nơi bn bán chứng khoán”.
Đến năm 1547, thị trường ở thành phố Bruges sụp đổ do cửa biển Envin - nơi dẫn các
tàu thuyền vào buôn bán tại thành phố bị cát biển lấp mất. Tuy nhiên vào năm 1531, thị
trường này đã được dời đến thành phố cảng Anvers (Bỉ). Từ đó, thị trường này phát triển
nhanh chóng. Một thị trường như vậy cũng được thành lập tại London (Vương quốc Anh ) thế
kỷ 18 và sau đó là một loạt thị trường ra đời tại Pháp, Đức, Ý và một số nước Bắc Âu và Mỹ
cũng được thành lập. Sau một thời gian hoạt động, thị trường đã chứng tỏ khả năng không
đáp ứng được yêu cầu cả ba loại giao dịch khác nhau. Vì thế, thị trường hàng hố được tách
thành các khu thương mại, thị trường ngoại tệ được tách ra và phát triển thành thị trường hối
đoái. Thị trường chứng khoán động sản trở thành thị trường chứng khoán
Như vậy, thị trường chứng khoán xuất hiện từ thế kỷ thứ 15. Sự hình thành thị trường
chứng khốn cũng đồng thời với thị trường hối đoái và một số thị trường khác.
Quá trình hình thành và phát triển của thị trường chứng khoán thế giới đã trải qua những
giai đoạn thăng trầm. Thời kỳ huy hoàng nhất là vào những năm 1875 đến 1913, thị trường
chứng khoán trong thời kỳ này phát triển mạnh cùng với sự tăng trưởng của nền kinh tế.
Nhưng đến “ngày thứ sáu đen tối” vào ngày 29-10-1929 là mở đầu cuộc khủng hoảng của

thị trường chứng khốn New York, từ đó cuộc khủng hoảng kéo sang các thị trường chứng
khoán Tây Âu, Bắc Âu và Nhật Bản bị sụp đổ chỉ trong vài giờ. Sau thế chiến thứ hai, thị
trường chứng khoán phục hồi và phát triển mạnh. Nhưng rồi cuộc khủng hoảng tài chính
2
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1


Thị trường chứng khoán Việt Nam
19/10/1987 (ngày thứ hai đen tối) một lần nữa đã làm cho thị trường chứng khoán thế giới
suy sụp nặng nề. Cuộc khủng hoảng này để lại hậu quả nghiêm trọng hơn cuộc khủng hoảng
năm 1929. Theo quy luật tự nhiên, sau hơn hai năm mất lịng tin, thị trường chứng khốn thế
giới tiếp tục đi vào hoạt động ổn định, phát triển. Cứ mỗi lần khủng hoảng như vậy, giá
chứng khoán của tất cả các thị trường chứng khoán trên thế giới sụt kinh khủng. Tuy ở mỗi
khu vực và mỗi nước ở mức độ khác nhau gây ra sự ngừng trệ cho thị trường chứng khốn
tồn cầu và cũng ảnh hưởng trực tiếp tới nền kinh tế mỗi nước.
Tháng 7/1997, thị trường chứng khốn ở các nước Châu Á sụt giá, mất lịng tin bắt đầu
từ Thái Lan, Inđonexia – hoạt động trì trệ một thời gian do thiếu hàng hóa và do không được
quan tâm đúng mức. Thị trường Philippine kém hiệu quả do thiếu sự chỉ đạo và quản lý thống
nhất hoạt động của 2 sở giao dịch chứng khoán Makita và Manila ...
Đến nay thị trường chứng khoán các nước phát triển mạnh mẽ về số lượng thị trường
chứng khoán lên đến 160 sở giao dịch phân tán khắp các châu lục, chất lượng hoạt động thị
trường ngày càng đáp ứng cho số đông những nhà đầu tư trong và ngồi nước, tiến tới thị
trường chứng khốn hội nhập khu vực và quốc tế.
Hiện nay thị trường chứng khoán đã phát triển mạnh mẽ ở hầu hết các nước công nghiệp
hàng đầu Mỹ, Nhật, Anh, Đức, Pháp…Bên cạnh đó hơn 40 nước phát triển đã thiết lập thị
trường chứng khoán cũng đã hình thành ở các nước láng giềng Việt Nam như Singapore,
Malaysia, Thái Lan, Philipin và Indonexia và Việt Nam cũng đã có trung tâm giao dịch thị
trường chứng khốn thành phố Hồ chí Minh (7/2000) và Hà Nội.
Có thể nói, Thị trường chứng khốn là một định chế tài chính khơng thể thiếu được
trong đời sống kinh tế của những nước theo cơ chế thị trường và nhất là những nước đang

phát triển, đang cần thu hút luồng vốn lớn dài hạn cho nền kinh tế quốc dân

2. Các khái niệm cơ bản của thị trường chứng khoán
2.1. Chứng khốn
a) Khái niệm
Chứng khốn là những giấy tờ có giá và có khả năng chuyển nhượng, xác định số vốn
đầu tư ; chứng khoán xác định quyền sở hữu hoặc quyền đòi nợ hợp pháp, bao gồm các điều
kiện về thu nhập và tài sản trong một thời hạn nào đó.
Chứng khốn do chính phủ, chính quyền địa phương và các công ty phát hành với mức
giá nhất định. Sau khi phát hành, các chứng khốn có thể được mua đi bán lại nhiều lần trên
thị trường chứng khoán với các mức giá khác nhau tùy thuoccj vào cung và cầu trên thị
trường
b) Phân loại
Cổ phiếu là loại chứng khoán vốn được phát hành dưới dạng chứng chỉ hoặc bút toán
ghi sổ, xác nhận quyền sở hữu và lợi ích hợp pháp đối với tài sản hoặc vốn của một công ty
cổ phần. Cổ phiếu là công cụ tài chính có thời hạn thanh tốn là vơ hạn.
-Cổ phiếu thường : là cổ phiếu xác định quyền sở hữu của cổ đông trong công ty. Cổ
phiếu thường được đặc trưng bởi quản lý, kiểm sốt cơng ty. Cổ đơng sở hữu cổ phiếu thường
được tham gia bầu hội đồng quản trị, tham gia bỏ phiếu quyết định các vấn đề lớn của công
ty. Cổ tức của cổ phiếu thường được trả khi hội đồng quản trị công bố. Khi công ty giải thể
hoặc phá sản, cổ đông sở hữu cổ phiếu thường sẽ được chia số tiền còn lại sau khi thanh toán
các khoản nợ và thanh toán cho cổ phiếu ưu đãi.
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

3


Thị trường chứng khoán Việt Nam
-Cổ phiếu ưu đãi : là cổ phiếu có cổ tức xác định được thể hiện bằng số tiền được in trên
cổ phiếu hoặc theo tỷ lệ phần trăm cố định so với mệnh giá cổ phiếu. Cổ phiếu ưu đãi thường

được trả cổ tức trước các cổ phiếu thường. Cổ đông sở hữu cổ phiếu ưu đãi không được tham
gia bỏ phiếu bầu ra hội đồng quản trị. Khi công ty giải thể hoặc phá sản, cổ phiếu ưu đãi được
ưu tiên thanh toán trước các cổ phiếu thường.
Trái phiếu, điển hình của chứng khoán nợ là một loại chứng khoán quy định nghĩa vụ
của người phát hành (người đi vay) phải trả cho người đứng tên sở hữu chứng khoán (người
cho vay) một khoản tiền nhất định bao gồm cả vốn lẫn lãi trong những khoảng thời gian cụ
thể.
Trái phiếu có thể phân theo nhiều tiêu chí khác nhau:
- Căn cứ vào chủ thể phát hành: trái phiếu chính phủ, trái phiếu địa phương (do chính
phủ và địa phương phát hành) và trái phiếu công ty (do công ty phát hành)
- Căn cứ vào cách thức trả lãi, trái phiếu được chia thành các loại sau:
+ Trái phiếu có lãi suất cố định: là loại trái phiếu được thanh toán cố định theo kỳ
+ Trái phiếu với lãi suất thả nổi: là loại trái phiếu mà khoản lãi thu được thay đổi theo
sự biến động của lãi suất thị trường hoặc bị chi phối bởi biểu giá, chẳng hạn như giá bán lẻ.
+ Trái phiếu chiết khấu: là loại trái phiếu không trả thường và được bán theo nguyên
tắc chiết khấu. Tiền thưởng cho việc sở hữu trái phiếu nằm dưới dạng lợi nhuận do vốn đem
lại hơn là tiền thu nhập (nó là phần chênh lệch giữa giá trị danh nghĩa- mệnh giá trái phiếu và
giá mua)
- Trái phiếu có đảm bảo và trái phiếu khơng có đảm bảo.
Ngồi ra, trên thị trường chứng khốn cịn phát hành hình thức hỗn hợp chứng khốn
nhằm thích ứng với nhu cầu đặc biệt của thị trường vốn. Chứng khốn hỗn hợp có những loại
chủ yếu sau:
Trái phiếu cơng ty có khả năng chuyển đổi : Loại trái phiếu này có một mức lãi suất cố
định, ngồi ra nó cịn đảm bảo cho người quyền sở hữu quyền đổi trái phiếu thành cổ phiếu
trong một thời hạn với những điều kiện xác định. Giá trị của quyền chuyển đổi không chỉ phụ
thuộc vào quyền chuyển đổi mà còn phụ thuộc vào chất lượng cổ phiếu của cơng ty.
Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu : Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu tương tự như trái
phiếu nói chung nhưng ngồi khoản lợi tức cố định được nhận, nó cịn có quyền mua một số
lượng cổ phiếu nhất định của công ty đang phát hành với một tỷ lệ và thời hạn ưu đãi đối với
cổ đơng thực thụ. Loại chứng khốn này có một “chứng chỉ quyền mua” được tách ra sau khi

phát hành chứng khoán. Về nguyên tắc “chứng chỉ quyền mua “ thị trường chứng khoán tách
ra sau khi phát hành chứng khoán một thời gian và được lưu thông độc lập trên thị trường.
Trái phiếu thu nhập bổ sung : Loại chứng khoán này đảm bảo một khoản lợi tức cố định
nhưng người sở hữu có thể nhận được một khoản thu nhập bổ sung theo sự dao động tăng
của cổ tức mà các cổ đơng được hưởng.
c) Các chứng chỉ có nguồn gốc chứng khoán
- Chứng quyền : là giấy xác nhận quyền được mua cổ phiếu mới phát hành tại mức giải
tường bán ra của công ty. Các chứng quyền thường được phát hành cho cổ đơng cũ, sau đó
chúng có thể được đem ra giao dịch
- Chứng khế : là các giấy tờ được phát hành kèm theo các trái phiếu, trong đó xác nhận
quyền được mua cổ phiếu theo những điều kiện nhất định.
- Chứng chỉ thụ hưởng : là giấy tờ xác nhận quyền lợi của khách hàng là những nhà đầu
tư cá nhân trong các quỹ đầu tư nhất định. Chứng chỉ này có thể được mua bán, giao dịch trên
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

4


Thị trường chứng khoán Việt Nam
thị trường chứng khoán như các giấy tờ có giá trị khác. Chứng chỉ này do cơng ty tín thác đầu
tư hay các quỹ tương hỗ phát hành ( là tổ chức chuyên nghiệp thực hiện đầu tư theo sự ủy
nhiệm của khách hàng)…
2.2 Thị trường chứng khốn là gì?
Thị trường chứng khốn là một thị trường mà nơi đó người ta mua bán, chuyển nhượng,
trao đổi các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu, các cơng cụ phái sinh,…bao gồm cả
chứng khốn niêm yết cơng khai trên sàn giao dịch chứng khốn và chứng khốn giao dịch
khơng cơng khai, nhằm mục đích kiếm lời. Tuy nhiên, đó có thể là thị trường chứng khốn
tập trung hoặc phi tập trung. Tính tập trung ở đây là muốn nói đến việc giao dịch được tổ
chức tập trung theo một địa điểm vật chất.
Hình thái điển hình của thị trường chứng khốn tập trung là Sở giao dịch chứng khoán

(Stock exchange). Tại sở giao dịch chứng khoán, các giao dịch được tập trung tại một địa
điểm, các lệnh được chuyển tới sàn giao dịch và tham gia vào quá trình ghép lệnh để hình
thành lên giá giao dịch.
Thị trường chứng khốn phi tập trung cịn gọi là thị trường OTC (over the counter).
Trên thị trường OTC, các giao dịch được tiến hành qua mạng lưới các cơng ty chứng khốn
phân tán khắp quốc gia và được nối với nhau bằng mạng điện tử. Giá trên thị trường này được
hình thành theo phương thức thỏa thuận.
Hàng hóa chủ yếu trên các sàn giao dịch chứng khoán lớn thường là cổ phiếu, cịn trái
phiếu và các cơng cụ phái sinh khác hay được mua bán trên thị trương OTC hơn. Quy mơ
chứng khốnủa thị trường trái phiếu tồn cầu được ước tính vào khoảng 45.000 tỷ USD, cịn
quy mô của thị trường cổ phiếu vào khoảng phân nửa con số đó. Quy mơ của thị trường
chứng khốn phái sinh vào khoảng 300.000 tỷ USD, tuy nhiên ngời ta khơng so sánh nó trực
tiếp với hai thị trường trên vì đó chỉ là giá trị danh nghĩa của chúng, trong khi các con số nói
trước đó là giá trị thực của cổ phiếu, trái phiếu.

II. CHỨC NĂNG CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
1. Huy động vốn đầu tư cho nền kinh tế
Khi các nhà đầu tư mua chứng khoán do các công ty phát hành, số tiền nhàn rỗi của họ
được đưa vào hoạt động sản xuất kinh doanh và qua đó góp phần mở rộng sản xuất xã hội.
Thơng qua thị trường chứng khốn, Chính phủ và chính quyền ở các địa phương cũng huy
động được các nguồn vốn cho mục đích sử dụng và đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế, phục vụ
các nhu cầu chung của xã hội.

2. Cung cấp môi trường đầu tư cho công chúng
Thị trường chứng khốn cung cấp cho cơng chúng một môi trường đầu tư lành mạnh với
các cơ hội lựa chọn phong phú. Các loại chứng khoán trên thị trường rất khác nhau về tính
chất, thời hạn và độ rủi ro, cho phép các nhà đầu tư có thể lựa chọn hàng hóa phù hợp với khả
năng, mục tiêu và sở thích của mình.

3. Tạo tính thanh khoản cho các chứng khốn

Nhờ có thị trường chứng khốn các nhà đầu tư có thể chuyển đổi các chứng khốn họ sở
hữu thành tiền mặt hoặc các loại chứng khoán khác khi họ muốn. Khả năng thanh khoản là
một trong những đặc tính hấp dẫn của chứng khốn đối với người đầu tư. Đây là yếu tố cho
thấy tính linh hoạt, an tồn của vốn đầu tư. Thị trường chứng khốn hoạt động càng năng
động và có hiệu quả thì tính thanh khoản của các chứng khoán giao dịch trên thị trường càng
cao.
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

5


Thị trường chứng khoán Việt Nam

4. Đánh giá hoạt động của doanh nghiệp
Thơng qua chứng khốn, hoạt động của các doanh nghiệp được phản ánh một cách tổng
hợp và chính xác, giúp cho việc đánh giá và so sánh hoạt động của doanh nghiệp được nhanh
chóng và thuận tiện, từ đó cũng tạo ra một mơi trường cạnh tranh lành mạnh nhằm nâng cao
hiệu quả sử dụng vốn, kích thích áp dụng công nghệ mới, cải tiến sản phẩm.

5. Tạo mơi trường giúp Chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô
Các chỉ báo của thị trường chứng khoán phản ánh động thái của nền kinh tế cách nhạy
bén và chính xác. Giá các chứng khốn tăng lên cho thấy đầu tư đang mở rộng, nền kinh tế
tăng trưởng; ngược lại giá chứng khoán giảm sẽ cho thấy các dấu hiệu tiêu cực của nền kinh
tế. Vì thế, thị trường chứng khoán được gọi là phong vũ biểu của nền kinh tế và là một công
cụ quan trọng giúp Chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mơ. Thơng qua thị trường
chứng khốn, Chính phủ có thể mua và bán trái phiếu Chính phủ để tạo ra nguồn thu bù dắp
thâm hụt ngân sách và quản lý lạm phát. Ngồi ra, Chính phủ cũng có thể sử dụng một số
chính sách, biện pháp tác động vào thị trường chứng khoán nhằm định hướng đầu tư đảm bảo
cho sự phát triển cân đối của nền kinh tế

III. VỊ TRÍ VÀ CẤU TRÚC THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHỐN
1. Vị trí của thị trường chứng khốn trong thị trường tài chính
Thị trường chứng khốn là một bộ phận của thị trường tài chính. Đó là một thị trường
vốn dài hạn được dặc trưng bởi quan hệ mua bán các loại cổ phiếu và trái phiếu.
Thị trường chứng khốn là hình ảnh đặc trưng của thị trường vốn

Thị trường tiền tệ

Thị trường vốn

Thị trường chứng
khoán

Thời gian đáo hạn

1 năm

t

Như vậy, trên thị trường chứng khốn giao dịch 2 loại cơng cụ tài chính: cơng cụ tài
chính trên thị trường vốn và cơng cụ tài chính trên thị trường tiền tệ.
Thị trường chứng khoán là hạt nhân trung tâm của thị trường tài chính nơi diễn ra q
trình phát hành, mua bán công cụ Nợ và công cụ Vốn (các công cụ sở hữu).

SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

6


Thị trường chứng khoán Việt Nam

TT Nợ
TT Trái phiếu

TT Vốn cổ phần
TT Cổ Phiếu

2. Cấu trúc và phân loại của thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các giao dịch, mua bán những sản phẩm tài chính
(cổ phiếu, trái phiếu, các khoản vay ngân hàng… có kỳ hạn trên một năm). Sau đây là một số
cách phân loại thị trường chứng khoán cơ bản:
a. Xét về phương diện pháp lý
- Thị trường chứng khoán tập trung: là thị trường hoạt động theo đúng các quy định của
pháp luật, là nơi mua bán các loại chứng khoán đã được dăng biểu hay đặc biệt được biểu lệ.
Chứng khoán đăng biểu là chứng khoán đã được cơ quan có thẩm quyền cho phép bảo
đảm, phân phối và mua bán qua trung gian các kinh kỷ và công ty kinh kỷ, tức là đã hội đủ
tiêu chuẩn quy định.
Chứng khốn biểu lệ là chứng khốn do Chính phủ hoặc các cơ quan công quyền phát
hành và bảo đảm. Loại chứng khoán này được miễn giấy phép của cơ quan có thẩm quyền.
- Thị trường chứng khốn phi tập trung (OTC): Là thị trường mua bán chứng khốn nằm
ngồi sở giao dịch, khơng có địa điểm tập trung những nhà mơi giới, những người kinh doanh
chứng khốn như tại sở giao dịch. Các giao dịch ở đây chủ yếu là dựa vào sự thỏa thuận giữa
người mua và người bán, khơng có sự kiểm sốt từ Hội đồng Chứng khốn.
Các loại chứng khoán mua bán ở đây thường những chứng khốn khơng được đăng
biểu, ít người biết đến hoặc ít được mua bán.
b. Xét về quá trình luân chuyển chứng khốn:
- Thị trường sơ cấp: cịn gọi là thị trường cấp một hay thị trường phát hành, hàm ý chỉ
nơi diễn ra các hoạt động mua bán chứng khoán mới phát hành lần đầu. Trên thị trường này,
vốn từ nhà đầu tư sẽ được chuyển sang nhà phát hành thông qua việc nhà đầu tư mua các
chứng khoán mới phát hành.Thị trường sơ cấp là thị trường tạo vốn cho đơn vị phát hành.

- Thị trường thứ cấp: còn gọi là thị trường cấp hai hay thị trường lưu thông, là nói đến
nơi diễn ra các giao dịch mua bán chứng khốn sau khi đã phát hành lần đầu. Nói cách khác
thị trường thứ cấp là thị trường mua đi bán lại các loại chứng khoán đã phát hành qua thị
trường sơ cấp.
Điểm khác nhau căn bản giữa thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp không phải là sự
khác nhau về hinhg thức mà là sự khác nhau về nội dung, về hình thức mà là sự khác nhau về
nội dung, về mục đích của từng loại thị trường. Bởi lẽ, việc phát hành cổ phiếu hay trái phiếu
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

7


Thị trường chứng khoán Việt Nam
ở thị trường sơ cấp là nhằm thu hút mọi nguồn vốn đầu tư và tiết kiệm vào cơng cuộc phát
triển kinh tế. Cịn ở thị trường thứ cấp. dù việc giao dịch còn rất nhộn nhịp có hàng chục
người
c. Xét về phương thức giao dịch
- Thị trường giao ngay: là thị trường mua bán chứng khoán theo giá tại thời điểm giao
dịch nhưng việc thực hiện thanh tốn và giao hàng có thể diễn ra sau một vài ngày theo thỏa
thuận.
- Thị trường giao sau: là thị trường mua bán chứng khoán theo một loại hợp đồng định
sẵn, giá cả được thỏa thuận trong ngày giao dịch, nhưng việc thanh toán và giao hàng xảy ra
trong một thời hạn ở tương lai.
d. Xét về đặc điểm hàng hóa lưu hành trên thị trường
- Thị trường cổ phiếu : là thị trường gao dịch và mua bán các loại cổ phiếu, bao gồm cổ
phiếu thường, cổ phiếu ưu đãi.
- Thị trường trái phiếu: là thị trường giao dịch và mua bán các loại trái phiếu đã được
phát hành, các loại trái phiếu này bao gồm các trái phiếu công ty, trái phiếu đô thị và trái
phiếu Chính phủ.
- Thị trường các cơng cụ chứng khốn phái sinh: là thị trường phát hành và mua đi bán

lại các chứng từ tài chính khác như: quyền mua cổ phiếu, chứng quyền, hợp đồng quyền
chọn…

IV. VAI TRÒ CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHỐN
Thứ nhất, thị trường chứng khốn với việc tạo ra các cơng cụ có tính thanh khoản cao,
có thể tích tụ, tập trung và phân phối vốn, chuyển thời hạn của vốn phù hợp với yêu cầu phát
triển kinh tế
Ở Hàn Quốc, thị trường chứng khoán đã đóng vai trị khơng nhỏ trong sự tăng trưởng
kinh tế trong hơn ba mươi năm cho tới cuối thập kỷ 90. THị trường chứng khoán Hàn Quốc
lớn mạnh đứng hàng thứ 13 trên thế giới, với tổng giá trị huy động là 160 tỷ đơla Mỹ, đã góp
phần tạo mức tăng trưởng kinh tế đạt mức trung bình 9%/năm, thu nhập quốc dân năm 1995
là trên 10.000USD/người
Yếu tố thông tin và yếu tố cạnh tranh trên thị trường sẽ đảm bảo cho việc phân phối vốn
một cách có hiệu quả. Thị trường tài chính là nơi tiên phong áp dụng công nghệ mới và nhạy
cảm với môi trường thường xuyên thay đổi. Thực tế trên thị trường chứng khoán, tất cả các
thông tin được cập nhập và được chuyển tải tới tất cả các nhà đầu tư, nhờ đó họ mới có thể
nhận được vốn với chi phí rẻ trên thị trường.
Thị trường chứng khoán tạo một sự cạnh tranh có hiệu quả trên thị trường tài chính, điều
này buộc các ngân hàng thương mại và các tổ chức tài chính phải quan tâm tới hoạt động của
chính họ và làm giảm chi phí tài chính.
Việc huy động vốn trên thị trường chứng khốn có thể làm tăng vốn tự có của các cơng
ty và giúp họ tránh các khoản vay chi phí cao cũng như sự kiểm sốt chặt chẽ của các Ngân
hàng Thương mại. Thị trường chứng khoán khuyến khích tính cạnh tranh của các cơng ty trên
thị trường. Sự tồn tại của thị trường chứng khoán cũng là yếu tố quyết định để thu hút vốn
đầu tư nước ngồi. Đây chính là yếu tố đảm bảo cho sự phân bố có hiệu quả các nguồn lực
trong một quốc gia cũng như trong phạm vi quốc tế.
Thứ hai, thị trường chứng khốn góp phần tái phân phối cơng bằng hơn, thơng qua việc
buộc các tập dồn gia đình phát hành chứng khốn ra cơng chúng, giải tỏa sự tập trung quyền
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

8


Thị trường chứng khoán Việt Nam
lực kinh tế của các tập đoàn song vẫn tập trung vốn cho việc phát triển kinh tế. Việc tăng
cường tầng lớp trung lưu trong xã hội, tăng cường sự giám sát của xã hội đối với quá trình
phân phối đã giúp nhiều nước tiến xa hơn tới một xã hội công bằng hơn, qua đó tạo hiệu quả
và tăng cường về kinh tế.
Thứ ba, thị trường chứng khoán tạo điều kiện cho việc tách biệt giữa sở hữu và quản lý
doanh nghiệp. Khi qui mô của doanh nghiệp tăng lên, môi trường kinh doanh trở nên phức
tạp hơn, nhu cầu về quản lý chuyên trách cũng tăng theo. Thị trường chứng khoán tạo điều
kiện cho việc tiết kiệm vốn và chất xám, tạo điều kiện thức đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp
Nhà nước. Cơ chế thơng tin hồn hảo tạo khả năng giám sát chặt chẽ của thị trường chứng
khoán đã làm giảm các tiêu cực trong quản lý, tạo điều kiện kết hợp hài hịa lợi giữa lợi ích
của chủ sở hữu, nhà quản lý và người làm công.
Thứ tư, là hiệu quả quốc tế hóa thị trường chứng khốn. Việc mở cửa thị trường chứng
khốn làm tăng tính lỏng và cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Điều này cho phép các cơng ty
có thể huy động nguồn vốn rẻ hơn, tăng cường đầu tư nguồn tiết kiệm bên ngoài, đồng thời
tăng cường khả năng cạnh tranh quốc tế và mở rộng các cơ hội kinh doanh của các công ty
trong nước.
Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan, Malaysia là những minh chứng điển hình về việc tận
dụng các cơ hội do thị trường chứng khoán mang lại. Tuy nhiên, chúng ta cũng phải xem xét
các hoạt động tiêu cực có thể xảy ra như việc tăng cung tiền qua mức, áp lực lạm phát, vấn đề
chảy máu vốn, hoặc sự thâu tóm của người nước ngồi trên thị trường chứng khốn.
Thứ năm, thị trường chứng khốn tạo cơ hội cho chính phủ huy động các nguồn tài
chính mà khơng tạo áp lực về lạm phát, đồng thời tạo các công cụ cho việc thực hiện chính
sách tài chính tiền tệ của chính phủ. Đây chính là điểm thể hiện rõ nhất vị trí quan trọng của
thị trường chứng khoán trong nền kinh tế và hệ thống tài chính quốc gia .
Thứ sáu, thị trường chứng khoán cung cấp một dự báo tuyệt vời về các chu kỳ kinh
doanh trong tương lai. Việc thay đổi giá chứng khốn có xu hướng đi trước chu kỳ kinh

doanh, cho phép chính phủ cũng như các cơng ty đánh giá kế hoạch đầu tư cũng như việc
phân bổ nguồn lực cho họ. Thị trường chứng khoán cũng tạo điều kiện tái cấu trúc lại nền
kinh tế.
Ngoài những tác động tích cực trên, thị trường chứng khốn cũng có những tiêu cực
nhất định. Thị trường chứng khốn làm việc trên cơ sở thơng tin hồn hảo. Song ở các thị
trường mới nổi, thông tin được chuyển tải tới các nhà đầu tư không đầy đủ và không giống
nhau. Như vậy, giá cả chứng khốn khơng phản ánh giá trị kinh tế cơ bản của công ty và
không trở thành cơ sở để phân phối một cách có hiệu quả các nguồn lực.
Một số tiêu cực khác của thị trường chứng khoán như hiện tượng đầu cơ, hiện tượng
xung đột quyền lực làm thiệt hại cho các cổ đông thiểu số, việc mua bán nội gián, thao túng
thị trường làm nản lòng nhà đầu tư và như vậy, sẽ tác động tiêu cực tới tiết kiệm và đầu tư.
Nhiệm vụ của các nhà quản lý thị trường là giảm thiểu các tiêu cực của thị trường nhằm bảo
vệ quyền lợi của các nhà đầu tư và đảm bảo cho tính hiệu quả của thị trường.
Như vậy, vai trị của thị trường chứng khốn được thể hiện trên khía cạnh khác nhau.
Song vai trị tích cực hay tiêu cực của thị trường chứng khốn có thực sự được phát huy hay
hạn chế phụ thuộc đáng kể vào các chủ thể tham gia vào thị trường và sự quản lý của Nhà
nước.

SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

9


Thị trường chứng khoán Việt Nam

V. CÁC NGUYÊN TẮC HOẠT ĐỘNG CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG
KHOÁN
1. Nguyên tắc trung gian
Mọi hoạt động giao dịch, mua bán chứng khoán trên thị trường chứng khốn đều được
thực hiện thơng qua các trung gian, hay cịn gọi là các nhà mơi giới (cơng ty chứng khốn).

Các nhà mơi giới thực hiện giao dịch theo lệnh của khách hàng và hưởng hoa hồng, họ còn có
thể cung cấp các dịch vụ khác như cung cấp thông tin và tư vấn cho khách hàng trong việc
đầu tư…
Theo nguyên tắc trung gian, các nhà đầu tư không thể trực tiếp thỏa thuận với nhau để
mua bán chứng khốn. Họ đều phải thơng qua các nhà mơi giới của mình để đặt lệnh. Các
nhà mơi giới sẽ nhập lệnh vào hệ thống để khớp lệnh.

2. Nguyên tắc công khai
Chứng khốn là loại hàng hóa trừu tượng nên thị trường chứng khoán phải được xây
dựng trên cơ sở hệ thống công bố thông tin tốt. Theo luật định, các tổ chức phát hành có
nghĩa vụ phải cung cấp thơng tin (tài chính định kỳ hàng năm của cơng ty, các sự kiện bất
thường xảy ra đối với công ty, nắm giữ cổ phiếu của giám đốc, người quản lý cổ đông, cổ
đông đa số…) đầy đủ theo chế độ thường xuyên và đột xuất thông qua các phương tiện thông
tin đại chúng, Sở giao dịch, các công ty chứng khốn và các tổ chức có liên quan. Các thơng
tin càng được cơng bố cơng khai minh bạch, thì càng thu hút được nhà đầu tư tham gia vào
thị trường chứng khốn.
Ngun tắc cơng khai của thị trường chứng khốn nhằm đảm bảo quyền lợi cho người
mua chứng khốn khơng bị “hớ” trong mua bán chứng khoán.

3. Nguyên tắc đấu giá
Giá chứng khốn được xác định thơng qua việc đấu giá giữa các lệnh mua và lệnh bán.
Tất cả các thành viên tham gia thị trường đều không thể can thiệp vào việc xác định giá này.
Có hai hình thức đấu giá là đấu giá trực tiếp và đấu giá tự động
Đấu giá trực tiếp là việc các nhà môi giới gặp nhau trên sàn giao dịch và trực tiếp đấu
giá.
Đấu giá tự động là việc các lệnh giao dịch từ các nhà môi giới được nhập vào hệ thống
máy chủ của Sở giao dịch cứng khoán. Hệ thống máy chủ này sẽ xác định mức giá sao cho tại
mức giá này chứng khoán giao dịch với khối lượng cao nhất

4. Nguyên tắc cạnh tranh

Theo nguyên tắc này, giá cả trên thị trường chứng khoán phản ánh quan hệ cung cầu về
chứng khoán và thể hiện tương quan cạnh tranh giữa các công ty.
Trên thị trường sơ cấp, các nhà phát hành cạnh tranh với nhau để bán chứng khoán của
mình cho các nhà đầu tư, các nhà đầu tư được tự do lựa chọn các chứng khoán theo các mục
tiêu của mình.
Trên thị trường thứ cấp, các nhà đầu tư cũng cạnh tranh tự do để tìm kiếm cho mình một
lợi nhuận cao nhất, và giá cả được hình thành theo phương thức đấu giá.

5. Nguyên tắc công bằng
Công bằng có nghĩa là mọi người tham gia thị trường đều phải tuân thủ những quy định
chung, được bình đẳng trong việc chia sẻ thông tin và trong việc gánh chịu các hình thức xử
phạt nếu vi phạm vào những quy định đó.
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

10


Thị trường chứng khoán Việt Nam

6. Nguyên tắc tập trung
Các tổ chức và cá nhân tham gia thị trường chứng khốn có thể được chia thành các
nhóm sau: nhà phát hành, nhà đầu tư và các tổ chức tự quản.
Các nguyên tắc trên đây nhằm đảm bảo cho giá cả chứng khốn được hình thành một
cách thống nhất, cơng bằng cho tất cả các bên giao dịch. Do đó, ở hầu hết các nước trên thế
giới hiện nay, chỉ có một Sở giao dịch chứng khoán duy nhất. Tuy nhiên, người dân mọi miền
đất nước đều có thể tiếp cận thị trường thơng qua các phịng giao dịch của cơng ty chứng
khoán mở ở các điểm dân cư.

VI. CÁC THÀNH PHẦN THAM GIA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN
Các tổ chức và cá nhân tham gia thị trường chứng khốn có thể được chia thành các nhóm

sau: nhà phát hành, nhà đầu tư và các tổ chức liên quan đến chứng khoán.
1. Nhà phát hành
Nhà phát hành là các tổ chức thực hiện huy động vốn thơng qua thị trường chứng
khốn. Nhà phát hành là người cung cấp các chứng khoán – hàng hóa
- Chính phủ và chính quyền địa phương là nhà phát hành các trái phiếu chính phủ và
trái phiếu địa phương
- Công ty là nhà phát hành các cổ phiếu và trái phiếu công ty
- Các tổ chức tài chính là nhà phát hành các cơng cụ tài chính như trái phiếu, chứng chỉ
thụ hưởng …phục vụ cho hoạt động của họ.
2. Nhà đầu tư
Nhà đầu tư là những người thực sự mua và bán chứng khoán trên thị trường chứng
khốn. Nhà đầu tư có thể được chia thành 2 loại:
+ Nhà đầu tư cá nhân: là những người có vốn nhàn rỗi tạm thời, tham gia mua bán trên
thị trường chứng khốn nhằm mục đích kiếm lời.
+ Nhà đầu tư có tổ chức: là các định chế đầu tư thường xuyên mua bán chứng khoán
với số lượng lớn trên thị trường.
Các định chế này có thể tồn tại các hình thức sau: cơng ty đầu tư, cơng ty bảo hiểm, quỹ
lương hưu, cơng ty tài chính, ngân hàng thương mại và các cơng ty chứng khốn.
3. Các tổ chức kinh doanh trên thị trường chứng khốn
Là những cơng ty hoạt động trong lĩnh vực chứng khốn, có thể đảm nhiệm một hoặc
nhiều trong số các nghiệp vụ chính là môi giới, quản lý quỹ đầu tư, bảo lãnh phát hành, tư
vấn đầu tư chứng khoán và tự doanh
- Cơng ty chứng khốn
- Quỹ đầu tư chứng khốn
- Các trung gian tài chính
4. Các tổ chức có liên quan đến thị trường chứng khoán
- Cơ quan quản lý Nhà nước: là cơ quan thuộc Chính phủ thực hiện chức năng quản lý
nhà nước đối với TTCK ở Việt nam
- Sở giao dịch chứng khoán: là cơ quan thực hiện vận hành thị trường và ban hành
những quyết định điều chỉnh các hoạt động giao dịch chứng khoán trên Sở phù hợp với các

quy
định
của
luật
pháp
và
ủy
ban
chứng
khoán.
- Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán là cầu nối giữa các nhà kinh doanh chứng
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

11


Thị trường chứng khoán Việt Nam
khoán với các cơ quan quản lý nhà nước và công chúng đầu tư cũng như tham gia vào việc
ban hành các cơ chế, chính sách...
- Tổ chức lưu ký và thanh toán bù trừ chứng khoán thường là các ngân hàng lưu ký
(ngân hàng thương mại được phép hoạt động lưu ký chứng khoán), các cơng ty chứng khốn,
được gọi chung là các tổ chức lưu ký. Các tổ chức thanh toán tiền cho các giao dịch chứng
khoán là các ngân hàng thanh toán
- Cơng ty dịch vụ máy tính chứng khốn: là tổ chức phụ trợ, phục vụ các giao dịch
chứng khoán.
- Các tổ chức tài trợ chứng khốn
- Cơng ty đánh giá hệ số tín nhiệm: là cơng ty chun cung câp dịch vụ đánh giá năng
lực thanh toán các khoản vốn gốc và lãi đúng thời hạn và theo những điều khoản đã cam kết
của công ty phát hành đối với một đợt phát hành cụ thể.

VII. CÁC VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHỐN
1. Giao dịch chứng khốn
Hoạt động mua bán chứng khoán trên thị trường chứng khoán có thể diễn ra trên thị trường
tập trung (Trung tâmgiao dịch chứng khoán, Sở giao dịch chứng khoán) và thị trường phi tập
trung.
a) Mua chứng khoán của tổ chức phát hành
Đối với loại chứng khốn này, ta có thể thực hiện theo 2 hình thức:
- Mua trực tiếp tại tổ chức phát hành (công ty): nhà đầu tư phải đăng ký mua và nộp tiền trực
tiếp tại tổ chức phát hành chứng khốn. Hình thức này rất bất cập, nhất là về mặt địa lý.
- Mua thông qua trung gian: tức là mua thông qua các nhà đại lý hoặc bảo lãnh phát hành
thông thường là các công ty chứng khoán và các Ngân hàng Thương mại.
Nếu bạn mua chứng khoán của tổ chức phát hành chưa niêm yết trên Trung tâm giao dịch
chứng khốn thì việc chuyển nhượng hoặc bán lại chứng khốn đó cho người khác hiện nay
gặp nhiều khó khăn vì khơng dễ tìm được người mua và bạn cũng phải trực tiếp dến tổ chức
phát hành (hoặc quyền) để thực hiện chuyển nhượng cho người mua.
b)Mua bán chứng khoán niêm yết trên Trung tâm giao dịch chứng khốn
Chứng khốn niêm yết là chứng khốn có đủ điều kiện và tiêu chuẩn được đăng ký để mua
bán tại Trung tâm giao dịch chứng khoán.
Khi mua chứng khoán niêm yết, phải tuân thủ theo một số nguyên tắc sau:
- Mọi giao dịch mua bán chứng khoán đều phải qua hệ thống tại Sở Giao dịch, Trung tâm
Giao dịch chứng khoán theo phương thức khớp lệnh hoặc phương thức thỏa thuận.
- Giao dịch chứng khoán thực hiện theo phương thức khớp lệnh trên nguyên tắc ưu tiên về
giá và ưu tiên về thời gian.
- Giao dịch chứng khoán niêm yết lô lẻ được thực hiện trực tiếp giữa người đầu tư với cơng
ty chứng khốn thành viên là thành viên của Trung tâm giao dịch chứng khoán trên nguyên
tắc thỏa thuận về giá.
Quy trình giao dịch chứng khốn niêm yết tại trung tâm giao dịch chứng khốn:
(Tồn bội quy trình này được tiến hành theo 5 bước:
- Bước 1: Nhà đầu tư đến mở tài khoản và đặt lệnh mua bán chứng khốn tại một cơng ty
chứng khốn.

- Bước 2: Cơng ty chứng khốn chuyển lệnh đó cho đại diện của cơng ty tại Trung tâm giao
dịch chứng khốn để nhập vào hệ thống giao dịch của Trung tâm.
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

12


Thị trường chứng khoán Việt Nam
- Bước 3: Trung tâm giao dịch chứng khốn thực hiện ghép lệnh và thơng báo kết quả giao
dịch cho cơng ty chứng khốn.
- Bước 4: Cơng ty chứng khốn thơng báo kết quả giao dịch cho nhà đầu tư.
- Bước 5: Nhà đầu tư nhận được chứng khoán (nếu là người mua) hoặc tiền (nếu là người
bán) trên tài khoản của mình tại cơng ty chứng khoán sau 3 ngày làm việc kể từ ngày mua
bán.

2. Điều kiện và cách thức để một công ty có thể lên sàn giao dịch chứng khốn
Để được phép niêm yết và giao dịch cổ phần của mình trên sàn giao dịch các công ty cần
thiết đáp ứng được yêu cầu của sàn giao dịch cũng như thực hiện đầy đủ các thủ tục pháp lý
quy định của pháp luật.
Điều kiện và thủ tục để tiến hành niêm yết cổ phiếu trên sàn giao dịch, Trung tâm giao dịch
chứng khoán được quy định chi tiết tại Nghị định số 14/2007/NĐ – CP do Thủ tướng Chính
Phủ ký ngày 19/1/2007 Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán. Cụ thể
như sau:
2.1. Điều kiện niêm yết cổ phiếu:
2.1.1. Điều kiện niêm yết cổ phiếu tại Sở Giao dịch chứng khốn
a) Là cơng ty cổ phần có vốn điều lệ đã góp tại thời điểm đăng ký niêm yết từ 80 tỷ đồng
Việt Nam trở lên tính theo giá trị ghi trên sổ kế tốn.
b) Hoạt động kinh doanh hai năm liền trước năm đăng ký niêm yết phải có lãi và khơng có lỗ
lũy kế tính đến năm đăng ký niêm yết.
c) Khơng có các khoản nợ quá hạn chưa được dự phòng theo quy định của pháp luật , công

khai mọi khoản nợ đối với công ty của thành viên Hội đồng quản trị, Ban kiểm sốt, Giám
đốc hoặc Tổng giám đốc, Phó giám đốc hoặc Phó Tổng giám đốc, Kế tốn trưởng, cổ đông
lớn và những người liên quan.
d) Tối thiểu 20% cổ phiếu có quyền biểu quyết của cơng ty do ít nhất 100 cổ đông nắm giữ,
e) Cổ đông là thành viên Hội đồng quản trị , Ban kiểm soát, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc,
Phó giám đốc hoặc Phó Tổng giám đốc và kế tốn trưởng của cơng ty phải cam kết nắm giữ
100% số cổ phiếu do mình sở hữu trong thời gian 6 tháng kể từ ngày niêm yết và 50% số cổ
phiếu này trong thời gian 6 tháng tiếp theo, khơng tính số cổ phiếu thuộc quyền sở hữu Nhà
nước do các cá nhân trên đại diện nắm giữ.
e) Có hồ sơ dăng ký niêm yết cổ phiếu hợp lệ theo quy định.
2.1.1. Điều kiện niêm yết cổ phiếu tại Trung tâm giao dịch chứng khoán.
a) Là cơng ty cổ phần có vốn điều lệ đã góp tại thời điểm đăng ký niêm yết từ 10 tỷ đồng
Việt Nam trở lên tính theo giá trị ghi trên sổ kế toán.
b) Hoạt động kinh doanh của năm liền trước năm đăng ký niêm yết phải có lãi, khơng có các
khoản nợ phải trả quá hạn trên một năm và hồn thành các nghĩa vụ tài chính với nhà nước.
c) Cổ phiếu có quyền biểu quyết của cơng ty do ít nhất 100 cổ đơng nắm giữ;
d) Cổ đơng là thành viên Hội đồng quản trị, Ban Kiểm soát, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc,
Phó Giám đốc hoặc Phó Tổng giám đốc và Kế tốn trưởng của cơng ty phải cam kết nắm giữ
100% số cổ phiếu do mình sở hữu trong thời gian 6 tháng kể từ ngày niêm yết và 50% số cổ
phiếu này trong thời gian 6 tháng tiếp theo, khơng tính số cổ phiếu thuộc sở hữu Nhà nước do
các cá nhân trên đại diện nắm giữ;
đ) Có hồ sơ đăng ký niêm yết cổ phiếu hợp lệ theo quy định;

SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

13


Thị trường chứng khoán Việt Nam
e) Việc niêm yết cổ phiếu của các doanh nghiệp thành lập mới thuộc lĩnh vực cơ sở hạ tầng

hoặc công nghệ cao, doanh nghiệp 100% vốn nhà nước chuyển đổi thành công ty cổ phần
không phải đáp ứng điều kiện quy định tại điểm b.
2.2. Cách thức để một cơng ty có thể niêm yết cổ phiếu trên SGD, Trung tâm GDCK:
Để có thể niêm yết cổ phiếu của mình trên SGD chứng khốn, Trung tâm GDCK, tổ chức
đăng ký niêm yết cổ phiếu phải nộp hồ sơ đăng ký niêm yết cho SGD chứng khoán, Trung
tâm GDCK. Hồ sơ đăng ký niêm yết cổ phiếu bao gồm:
a) Giấy đăng ký niêm yết cổ phiếu;
b) Quyết định của Đại hội đồng cổ đông thông qua việc niêm yết cổ phiếu;
c) Sổ đăng ký cổ đông của tổ chức đăng ký niêm yết được lập trong thời hạn một tháng trước
thời điểm nộp hồ sơ đăng ký niêm yết;
d) Bản cáo bạch theo quy định tại Điều 15 Luật Chứng khoán;
đ) Cam kết của cổ đông là thành viên Hội đồng quản trị, Ban Kiểm sốt, Giám đốc hoặc Tổng
Giám đốc, Phó Giám đốc hoặc Phó Tổng Giám đốc và Kế tốn trưởng nắm giữ 100% số cổ
phiếu do mình sở hữu trong thời gian 6 tháng kể từ ngày niêm yết và 50% số cổ phiếu này
trong thời gian 6 tháng tiếp theo;
e) Hợp đồng tư vấn niêm yết (nếu có);
g) Giấy chứng nhận của Trung tâm lưu ký chứng khoán về việc cổ phiếu của tổ chức đó đã
đăng ký lưu ký tập trung.Trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ, SGD
chứng khốn, Trung tâm GDCK có trách nhiệm chấp thuận hoặc từ chối đăng ký niêm yết.
Trường hợp từ chối đăng ký niêm yết, SGD chứng khoán, Trung tâm GDCK phải trả lời bằng
văn bản và nêu rõ lý do.

3. Phát hành và niêm yết chứng khoán
Việc chào bán lần đầu tiên chứng khoán mới gọi là phát hành chứng khốn. Việc đưa các
chứng khốn có đủ tiêu chuẩn vào đăng ký và giao dịch tại thị trường giao dịch tập trung
(Trung tâm Giao dịch Chứng khoán, Sở Giao dịch Chứng khoán) gọi là niêm yết chứng
khoán.
3.1. Phát hành chứng khoán
3.1.1. Khái niệm về phát hành chứng khoán: Việc chào bán lần đầu tiên chứng khoán mới
gọi là phát hành chứng khoán.

Nếu đợt phát hành dẫn đến việc đưa một loại chứng khoán của một tổ chức lần đầu tiên
ra cơng chúng thì gọi là phát hành lần đầu ra công chúng. Nếu việc phát hành đó là việc phát
hành bổ sung bởi tổ chức đã có chứng khốn cùng loại lưu thơng trên thị trường thì gọi là
đợt phát hành chứng khốn bổ sung. Tuy nhiên, không phải mọi đối tượng đều được phát
hành chứng khốn mà chỉ những chủ thể phát hành mới có được quyền này
3.1.2. Phương thức phát hành chứng khốn
Có 2 phương thức phát hành chứng khoán trên thị trường sơ cấp. Đó là phát hành riêng lẻ và
phát hành ra công chúng.
a) Phát hành riêng lẻ(Private Placement)
Phát hành riêng lẻ là việc cơng ty phát hành chào bán chứng khốn của mình trong phạm vi
một số người nhất định (thơng thường là cho các nhà đầu tư có tổ chức có ý định nắm giữ
chứng khốn một cách lâu dài) như cơng ty bảo hiểm, quỹ hưu trí... với những điều kiện hạn
chế chứ không phát hành rộng rãi ra cơng chúng. Các ngân hàng đầu tư cũng có thể tham gia
vào việc phát hành riêng lẻ với tư cách nhà phân phối để hưởng phí phát hành. Đa số các đợt
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

14


Thị trường chứng khoán Việt Nam
phát hành trái phiếu đều thực hiện dưới hình thức phát hành riêng lẻ, việc phát hành cổ phiếu
thường - cổ phiếu phổ thơng ít khi được thực hiện dưới hình thức này.
b) Phát hành chứng khốn ra cơng chúng
Phát hành chứng khốn ra cơng chúng là việc phát hành trong đó chứng khốn có thể chuyển
nhượng được bán rộng rãi ra công chúng cho một số lượng lớn người đầu tư nhất định (trong
đó phải dành một tỷ lệ cho các nhà đầu tư nhỏ) và khối lượng phát hành phải đạt một mức
nhất định
Có sự khác nhau giữa việc phát hành cổ phiếu và trái phiếu ra công chúng:
* Phát hành cổ phiếu ra công chúng được thực hiện theo một trong hai hình thức sau:
- Phát hành lần đầu ra cơng chúng (IPO): là việc phát hành trong đó cổ phiếu của công

ty lần đầu tiên được bán rộng rãi cho công chúng đầu tư.
- Chào bán sơ cấp (phân phối sơ cấp): là đợt phát hành cổ phiếu bổ sung của công ty đại
chúng cho rộng rãi công chúng đầu tư.
* Phát hành trái phiếu ra công chúng được thực hiện bằng một hình thức duy nhất, đó là chào
bán sơ cấp (phân phối sơ cấp).
Việc phát hành chứng khoán ra công chúng phải chịu sự chi phối của pháp luật về
chứng khoán và phải được cơ quan quản lý nhà nước về chứng khốn cấp phép. Những cơng
ty phát hành chứng khốn ra cơng chúng phải thực hiện một chế độ báo cáo, công bố thông
tin công khai và chịu sự giám sát riêng theo quy định của pháp luật chứng khoán.
Ở Việt Nam, việc phát hành chứng khoán ra công chúng để niêm yết tại Trung tâm giao
dịch chứng khoán phải tuân theo các qui định tại Nghị định 48/1998/NĐ-CP ngày 11/7/1998
của Chính phủ về chứng khốn và thị trường chứng khoán. Nghị định này qui định việc phát
hành chứng khốn ra cơng chúng để niêm yết tại thị trường giao dịch tập trung phải được Uỷ
ban chứng khoán cấp phép trừ việc phát hành trái phiếu Chính phủ. Các chứng khốn này sau
khi được phát hành ra cơng chúng sẽ được niêm yết tại Trung tâm giao dịch chốn.
Mục đích của việc phân biệt hai hình thức phát hành (phát hành riêng lẻ và phát hành ra
công chúng như trên là nhằm có các biện pháp bảo vệ cho công chúng đầu tư, nhất là những
nhà đầu tư nhỏ khơng hiểu biết nhiều về lĩnh vực chứng khốn. Nhằm mục đích này, để được
phép phát hành ra cơng chúng, tổ chức phát hành phải là những công ty làm ăn có chất lượng
cao, hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả, đáp ứng được các điều kiện do cơ quan quản
lý nhà nước về chứng khoán( Ủy ban chứng khoán nhà nước).
c) Ý nghĩa cơ bản của việc phân biệt giữa phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng
Việc phân biệt phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng là để xác định những
người phát hành rộng rãi ra công chúng phải là những cơng ty có chất lượng cao, hoạt động
sản xuất kinh doanh tốt, nhằm bảo vệ cho công chúng đầu tư nói chung, nhất là những nhà
đầu tư nhỏ thiếu hiểu biết. Đồng thời, đây cũng là điều kiện để xây dựng một thị trường
chứng khốn an tồn, cơng khai và có hiệu quả.
Việc phát hành chứng khốn riêng lẻ thông thường chịu sự điều chỉnh của Luật Công
ty. Chứng khốn phát hành dưới hình thức này khơng phải là đối tượng được niêm yết và
giao dịch trên thị trường chúng khoán sơ cấp.

3.1.3. Bảo lãnh phát hành chứng khoán
a) Khái niệm: Bảo lãnh phát hành là việc tổ chức bảo lãnh giúp tổ chức phát hành thực hiện
các thủ tục trước khi chào bán chứng khoán, tổ chức việc phân phối chứng khốn và giúp
bình ổn giá chứng khốn trong giai đoạn đầu sau khi phát hành. Trên thế giới, các ngân hàng
đầu tư thường là những tổ chức đứng ra làm bảo lãnh phát hành.
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

15


Thị trường chứng khoán Việt Nam
Tổ chức bảo lãnh là người chịu trách nhiệm mua hoặc chào bán chứng khoán của một
tổ chức phát hành nhằm thực hiện việc phân phối chứng khoán để hưởng hoa hồng.
b) Các phương thức bảo lãnh phát hành
Việc bảo lãnh phát hành thường được thực hiện theo một trong các phương thức sau:
Bảo lãnh với cam kết chắc chắn: là phương thức bảo lãnh mà theo đó tổ chức bảo lãnh
cam kết sẽ mua tồn bộ số chứng khốn phát hành cho dù có phân phối được hết chứng
khốn hay khơng. Trong hình thức bảo lãnh tổ hợp theo "cam kết chắc chắn", một nhóm các
tổ chức bảo lãnh hình thành một tổ hợp để mua chứng khoán của tổ chức phát hành với giá
chiết khấu so với giá chào bán ra công chúng (POP) và bán lại các chứng khốn đó ra cơng
chúng theo giá POP. Chênh lệch giữa giá mua chứng khoán của các tổ chức bảo lãnh và giá
chào bán ra công chúng được gọi là hoa hồng chiết khấu.
Bảo lãnh theo phương thức dự phòng: đây là phương thức thường được áp dụng khi
một công ty đại chúng phát hành bổ sung thêm cổ phiếu thường ở các nước phát triển. Trong
trường hợp đó, cơng ty cần phải bảo vệ quyền lợi cho các cổ đông hiện hữu, và như vậy,
công ty phải chào bán cổ phiếu bổ sung cho các cổ đông cũ trước khi chào bán ra công chúng
bên ngồi. Dĩ nhiên, sẽ có một số cổ đơng không muốn mua thêm cổ phiếu của công ty. Do
vậy, cơng ty cần có một tổ chức bảo lãnh dự phịng sẵn sàng mua những quyền mua khơng
được thực hiện và chuyển thành những cổ phiếu để phân phối ra ngồi cơng chúng. Có thể
nói, bảo lãnh theo phương thức dự phòng là việc tổ chức bảo lãnh cam kết sẽ mua nốt số

chứng khốn cịn lại chưa được phân phối hết của tổ chức phát hành và bán lại ra công
chúng. Tại các nước đang phát triển, khi các tổ chức bảo lãnh cịn non trẻ và chưa có tiềm lực
lớn thì phương thức bảo lãnh phát hành dự phịng lại là phương thức bảo lãnh thơng dụng
nhất.
Bảo lãnh với cố gắng cao nhất: là phương thức bảo lãnh mà theo đó tổ chức bảo lãnh tổ
chức bảo lãnh thoả thuận làm đại lý cho tổ chức phát hành. Tổ chức bảo lãnh khơng cam kết
bán tồn bộ số chứng khoán mà cam kết sẽ cố gắng hết sức để bán chứng khốn ra thị trường,
nhưng nếu khơng phân phối hết sẽ trả lại cho tổ chức phát hành phần còn lại.
Bảo lãnh theo phương thức bán tất cả hoặc không: trong phương thức này, tổ chức phát
hành yêu cầu tổ chức bảo lãnh bán một số lượng chứng khốn nhất định, nếu khơng phân
phối được hết sẽ huỷ toàn bộ đợt phát hành.
Bảo lãnh theo phương thức tối thiểu - tối đa: là phương thức trung gian giữa phương
thức bảo lãnh với cố gắng cao nhất và phương thức bảo lãnh bán tất cả hoặc không. Theo
phương thức này, tổ chức phát hành yêu cầu tổ chức bảo lãnh bán tối thiểu một tỷ lệ chứng
khoán nhất định (mức sàn). Vượt trên mức ấy, tổ chức bảo lãnh được tự do chào bán chứng
khoán đến mức tối đa quy định (mức trần). Nếu lượng chứng khoán bán được đạt tỷ lệ thấp
hơn mức u cầu thì tồn bộ đợt phát hành sẽ bị huỷ bỏ.
3.2. Niêm yết chứng khoán.
Niêm yết chứng khoán là việc đưa các chứng khoán có đủ tiêu chuẩn vào đăng ký và
giao dịch tại thị trường giao dịch tập trung (Trung tâm Giao dịch Chứng khốn, Sở Giao dịch
Chứng khốn). Hay nói cách khác, để có thể được niêm yết tại một Sở giao dịch chứng khốn
nào đó thì cơng ty xin niêm yết phải đáp ứng đủ các tiêu chuẩn do Sở đó đặt ra. Mỗi Sở giao
dịch chứng khốn có những điều kiện đặt ra khác nhau để đảm bảo cho sự hoạt động an tồn
đồng thời phù hợp với mục đích hoạt động của Sở giao dịch đó.

4. Phương thức tổ chức và giao dịch
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

16

Thị trường chứng khoán Việt Nam
Sau khi chứng khoán mới được phát hành trên thị trường sơ cấp, chúng sẽ được giao dịch trên
thị trường thứ cấp. Khác với thị trường sơ cấp, tiền bán chứng khoán trên thị trường thứ cấp
thuộc về các nhà đầu tư và nhà kinh doanh chứ không thuộc về các công ty phát hành chứng
khoán.
Xét về phương thức tổ chức và giao dịch, thị trường chứng khoán bao gồm 3 loại: Sở giao
dịch chứng khoán, Thị trường phi tập trung (OTC), và thị trường thứ 3.
- Thị trường tập trung (Sở giao dịch chứng khốn): là thị trường trong đó việc giao dịch
mua bán chứng khoán được thực hiện tại một địa điểm tập trung gọi là sàn giao dịch (trading
floor). Các chứng khoán được niêm yết tại Sở giao dịch thông thường là chứng khốn của
những cơng ty lớn, có danh tiếng, đã qua thử thách của thị trường. Phương thức giao dịch tại
Sở giao dịch là phương thức đấu giá, trong đó các lệnh mua, bán được ghép với nhau để hình
thành giá cả cạnh tranh tốt nhất.
- Thị trường phi tập trung (OTC): là thị trường trong đó việc giao dịch mua bán chứng
khốn khơng diễn ra tại một địa điểm tập trung mà thông qua hệ thống computer nối mạng
giữa các thành viên của thị trường. Các chứng khoán được giao dịch trên thị trường phi tập
trung là chứng khoán của các công ty vừa và nhỏ.
Phương thức giao dịch tại thị trường OTC là phương thức thỏa thuận, giá cả chứng khoán
được xác định trên cơ sở thỏa thuận giữa các thành viên của thị trường.
- Thị trường thứ 3: là thị trường, trong đó hoạt động giao dịch mua bán chứng khốn khơng
được thực hiện thơng qua hệ thống đấu giá của các Sở giao dịch và hệ thống computer của thị
trường OTC.
4.1. Sở giao dịch chứng khoán:
4.1.1. Hình thức sở hữu của Sở giao dịch
Sở giao dịch chứng khốn là một tổ chức có tư cách pháp nhân được thành lập theo quy định
của pháp luật. Lịch sử phát triển Sở giao dịch chứng khoán các nước đã và đang trải qua các
hình thức sở hữu sau đây:
- Hình thức sở hữu thành viên: Sở giao dịch chứng khốn do các thành viên là cơng ty
chứng khốn sở hữu, được tổ chức như một công ty trách nhiệm hữu hạn, có Hội đồng quản

trị mà thành phần đa số do các cơng ty chứng khốn thành viên cử ra. VD: Sở giao dịch
chứng khoán Hàn Quốc, New York, Tokyo, Thái Lan.
- Hình thức cơng ty cổ phần: Sở giao dịch chứng khốn được tổ chức dưới hình thức
công ty cổ phần đặc biệt do các công ty chứng khốn thành viên, ngân hàng, cơng ty tài
chính, bảo hiểm sở hữu với mục tiêu là lợi nhuận theo qui định của Luật công ty. VD: Đức,
Malaysia, London, Hongkong…- Hình thức sở hữu nhà nước: Sở giao dịch chứng khốn do
Nhà nước sở hữu (phần lớn hoặc tồn bộ) như trường hợp Sở giao dịch chứng khoán
Warsawar, Istabul, Việt Nam…
Trong các hình thức trên, hình thức sở hữu thành viên là phổ biến nhất. Hình thức này
cho phép Sở giao dịch chứng khốn có quyền tự quản ở mức độ nhất định, nâng cao được
tính hiệu quả và sự nhanh nhạy trong vấn đề quản lý hơn là hình thức sở hữu nhà nước.
Tuy nhiên, trong những hoàn cảnh lịch sử nhất định, việc Chính phủ nắm quyền sở hữu
và quản lý Sở giao dịch sẽ cho phép ngăn ngừa sự lộn xộn, khơng cơng bằng khi hình thức sở
hữu thành viên chưa được bảo vệ bằng hệ thống pháp lý đầy đủ và rõ ràng.
Ví dụ :như trường hợp của Hàn Quốc, Sở giao dịch chứng khoán được thành lập từ năm 1956
nhưng đến năm 1963 bị đổ vỡ phải đóng cửa 57 ngày do các thành viên sở hữu Sở giao dịch
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

17


Thị trường chứng khoán Việt Nam
chứng khoán gây lộn xộn trong thị trường; sau đó Nhà nước đã phải đứng ra nắm quyền sở
hữu Sở giao dịch chứng khoán trong thời gian khá dài từ năm 1963 đến 1988.
4.1.2. Mô hình tổ chức của Sở giao dịch
a) Hội đồng quản trị
Hội đồng quản trị bao gồm các đại diện là những người có liên quan trực tiếp hoặc gián
tiếp đến thị trường chứng khốn. Nói chung, thành viên Hội đồng quản trị gồm đại diện của
các cơng ty chứng khốn thành viên, và một số người bên ngoài như đại diện các cơng ty có
chứng khốn niêm yết, các tổ chức công nghiệp, các nhà chuyên môn và đại diện của Chính

phủ
b) Các vụ chức năng:
Thơng thường các Sở giao dịch chứng khốn các nước có khoảng 20 – 30 Vụ chức năng. Tuy
nhiên, trong giai đoạn đầu, các sở có mức tối thiểu khoảng 7 vụ chức năng như sau:
- Các Vụ chuyên môn: Vụ giao dịch, Vụ niêm yết, Vụ kinh doanh
- Các Vụ phụ trợ: Vụ công nghệ tin học; Vụ nghiên cứu và phát triển; Vụ kế tốn; Văn
phịng.
c) Thành viên Sở giao dịch chứng khốn:
Thành viên Sở giao dịch chứng khốn là các cơng ty chứng khoán được Uỷ ban chứng khoán
cấp giấy phép hoạt động và được Sở giao dịch chứng khoán chấp nhận là thành viên của Sở
giao dịch chứng khoán
* Tiêu chuẩn để trở thành thành viên :
Các Sở giao dịch chứng khốn khác nhau có những tiêu chuẩn khác nhau trong việc kết nạp
thành viên. Sự khác nhau này do trình độ phát triển thị trường qui định. Dưới đây là một số
tiêu chuẩn chính trong việc kết nạp thành viên.
- Yêu cầu về tài chính:
Các chỉ tiêu về vốn cổ đơng, vốn điều lệ, và tổng tài sản có là những chỉ tiêu chủ yếu
thường được sử dụng khi xem xét kết nạp thành viên. Vốn cổ đông là tổng tài sản có trừ tài
sản nợ của cơng ty.
Vốn cổ đông bao gồm vốn cổ phần, thặng dự vốn và các khoản lợi nhuận giữ lại. Tại
Mỹ, vốn cổ đông quy định tối thiểu là 250.000 USD ở Thái Lan là 200 triệu Baht.
Ngoài ra, tỷ lệ nợ trên vốn cổ đông và thu nhập trên cổ phiếu cũng là những chỉ tiêu hay
được tính đến khi xét kết nạp thành viên. Thông thường tỷ lệ nợ trên vốn cổ đông không
được vượt quá 1,5 lần và thu nhập trên cổ phiếu phải đạt một tỷ lệ nhất định trong vịng 2-3
năm.
- Tiêu chuẩn về nhân sự:
Cơng ty chứng khốn thành viên phải có đội ngũ cán bộ kinh doanh có đủ trình độ, có
hiểu biết trong kinh doanh chứng khoán và tư cách đạo đức tốt.
- Cơ sở vật chất kỹ thuật:
Cơng ty xin làm thành viên phải có địa điểm và trang thiết bị điện tử cần thiết cho quá

trình nhận lệnh, xác nhận kết quả giao dịch và hệ thống bảng điện tử.
* Quyền hạn và trách nhiệm của thành viên:
Tuỳ theo hình thức sở hữu của Sở giao dịch chứng khốn, thành viên có các quyền hạn sau
đây:
- Quyền bỏ phiếu quyết định các vấn đề quan trọng của Sở giao dịch chứng khoán
- Quyền được giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán
- Quyền được nhận các dịch vụ do Sở giao dịch chứng khoán cung cấp.
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

18


Thị trường chứng khoán Việt Nam
- Quyền bầu đại biểu đại diện cho thành viên tại Hội đồng quản trị
Ngoài các quyền hạn trên, các thành viên phải có trách nhiệm tuân thủ các quy định của Sở
giao dịch chứng khoán, phải thực hiện chế độ báo cáo định kỳ và báo cáo bất thường theo quy
định.
4.2 Hệ thống giao dịch
Hoạt động giao dịch mua bán chứng khoán được khởi đầu bằng việc đặt lệnh mua bán
tại Văn phòng giao dịch của Cơng ty chứng khốn đặt tại các địa điểm khác nhau trong cả
nước. Trước khi đặt lệnh, khách hàng phải làm thủ tục mở tài khoản tại Công ty chứng khoán.
Lệnh của khách hàng được chuyền từ Văn phịng cơng ty chứng khốn đến người đại diện
của cơng ty tại sàn giao dịch của Sở giao dịch chứng khoán. Các lệnh mua bán được đấu giá
với nhau. Kết quả giao dịch sẽ được thông báo lại cho công ty chứng khốn và khách hàng
của cơng ty. Những lệnh được thực hiện sẽ chuyển sang hệ thống thanh toán và lưu ký chứng
khoán làm các thủ tục thanh toán chuyển giao chứng khốn và tiền
Khách hàng ↔ Cơng ty Chứng khoán ↔ Sở giao dịch chứng khoán
4.2.2 Mở tài khoản:
Trước khi đặt lệnh, khách hàng mở tài khoản tại cơng ty chứng khốn. Việc mở tài khoản
phải được thực hiện trên cơ sở hợp đồng giữa khách hàng và cơng ty chứng khốn.

a) Các thơng tin liên quan đến tài khoản, khách hàng phải cung cấp các thông tin sau cho
cơng ty chứng khốn:
- Tên đầy đủ
- Địa chỉ thường trú
- Số điện thoại
- Số chứng minh thư
- Các thông tin khác như số tài khoản tại ngân hàng, số tài khoản chứng khốn tại cơng ty
chứng khốn khốn khác(nếu có), thu nhập và kiến thức về thị trường chứng khốn.
- Khi có bất kỳ sự thay đổi nào liên quan đến các thông tin trên, khách hàngmphair thông báo
ngay cho cơng ty chứng khốn.
b) Loại tài khoản:
- Tài khoản lưu ký:
Hầu hết tài khoản của khách hàng là tài khoản lưu ký. Khách hàng mua và bán chứng khốn
thơng qua tài khoản này trên cơ sở giao ngay. Nếu khách hàng khơng thực hiện được việc
thanh tốn vào ngày thanh tốn quy định, cơng ty chứng khốn có quyền bán chứng khốn có
trên tài khoản để lấy tiền thanh tốn
- Tài khoản lưu ký quỹ:
Khách hàng có thể sử dụng tài khoản này để vay tiền hoặc chứng khốn của cơng ty chứng
khốn
- Tài khoản ủy thác:
Là tài khoản qua đó khách hàng uỷ thác cho nhà mơi giới quyền mua và bán chứng khốn mà
khơng cần khai báo hoặc có sự đồng ý của khách hàng.
c) Báo cáo tài khoản
Hàng tháng, cơng ty chứng khốn phải gửi cho khách hàng bản báo cáo về tình trạng tài
khoản của khách hàng. Báo cáo phải ghi rõ mọi sự thay đổi trên tài khoản.
4.2.3. Đặt lệnh và loại lệnh
a) Đặt lệnh
Khi khách hàng muốn giao dịch, họ phải đặt lệnh bằng một trong các hình thức sau đây:
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

19


Thị trường chứng khoán Việt Nam
- Đặt lệnh trực tiếp tại phịng lệnh của cơng ty chứng khốn.
- Đặt lệnh qua điện thoại
- Qua mạng vi tính nối mạng trực tiếp với phịng lệnh của cơng ty chứng khốn
Nội dung của mẫu lệnh gồm các thơng tin sau:
- Lệnh đó là Mua hay Bán, được in sẵn với mẫu khác nhau.
- Số lượng
- Tên chứng khoán, mã số loại chứng khoán
- Tên của khách hàng và mã số
- Ngày giờ đặt lệnh
- Thời gian có hiệu lực của lệnh.
b) Loại lệnh
* Lệnh thị trường(Market order): Người ra lệnh chấp nhận mua, bán theo giá trên thị
trường
* Lệnh giới hạn(Limit order): Đối với việc chào bán, giá giới hạn là giá thấp nhất sẵn sàng.
Đối với việc chào mua, là giá cao nhất sẵn sàng mua.
* Lệnh dừng( Stop order):
+ Lệnh dừng để bán: Khách hàng mua 100 cổ phần với giá 12 ngàn đồng/cổ phần. Sau
một thời gian giá cổ phiếu này lên tới 20 ngàn đồng/cổ phần. Khách hàng chưa muốn bán vì
ơng ta cho rằng giá cịn tăng nữa. Nhưng để đề phịng trường hợp giá khơng tăng mà lại
giảm, khách hàng này đặt lệnh dừng với người đại diện cơng ty chứng khốn để bán với giá
19 ngàn đồng/cổ phần chẳng hạn. Nếu thực tế giá cổ phiếu đó khơng tăng mà lại giảm thì giá
cổ phiếu đó giảm tới 19 ngàn người mơi giới sẽ bán cho ông ta.
+ Lệnh dừng để mua: Lệnh này thường được dùng trong trường hợp bán khống để giới
hạn sự thua lỗ. Chẳng hạn khách hàng vay của công ty chứng khoán một số cổ phần và bán đi
với giá 30 ngàn đồng/cổ phần với hy vọng giá cổ phiếu giảm xuống tới 20 ngàn đồng/ cổ
phần, ông ta sẽ mua để trả. Nhưng để đề phòng trường hợp giá cổ phiếu khơng giảm mà lại

tăng, khách hàng đó đặt một lệnh dừng để mua với giá 35 ngàn đồng. Khi giá lên tới 35 ngàn
đồng, người môi giới sẽ mua cổ phiếu đó cho ơng ta và ơng ta đã giới hạn sự thua lỗ của
mình ở mức 5 ngàn đồng/ cổ phiếu.
Một lệnh dừng để mua được đưa ra trên mức giá thị trường hiện hành còn một lệnh dừng để
bán được đưa ra thấp hơn giá thị trường hiện hành.
Các lệnh khác: các loại lệnh được đưa ra nhằm những mục đích nhất định.
+ Lệnh giới hạn dừng( stop limit): cũng giống như một lệnh dừng nhưng nó sẽ chuyển
thành một lệnh giới hạn chứ khơng chuyển thành một lệnh thị trường khi đạt tới điểm dừng.
+ Lệnh thực hiện ngay hoặc huỷ bỏ (Immediate or cancel IOC): lệnh được thực hiện
ngay một phần nào đó, phần cịn lại bị huỷ bỏ.
+ Lệnh tồn bộ hoặc khơng (All or None, AON): với một thời hạn cho trước, chẳng hạn
một ngày, lệnh phải được thực hiện toàn bộ, nếu không khách hàng sẽ không chấp nhận việc
thực hiện đó.

VIII. NGUN TẮC CAN SLIM TRONG ĐÀU TƯ CHỨNG KHỐN
William J. O'Neil là một mẫu nhà đầu tư chứng khoán thành cơng tại Mỹ. Khởi nghiệp bằng
nghề kế tốn viên, ông đã trở thành một nhà “phù thuỷ” tại Wall Street khi thu về hàng triệu
USD lợi nhuận mỗi năm từ cổ phiếu.
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

20


Thị trường chứng khoán Việt Nam
CAN SLIM là tập hợp bảy chữ cái đầu tiên của bảy yếu tố cơ bản mà theo William là rất hiệu
quả khi đánh giá cổ phiếu.
C: Current Quaterly Earnings Per Share (lãi ròng trên mỗi cổ phiếu của quý gần nhất)
William nhận định rằng, hầu hết các cổ phiếu tốt đều có sự gia tăng lợi nhuận so với
cùng quý năm trước đó và tỷ lệ tăng càng cao thì chứng tỏ cổ phiếu càng có nhiều triển vọng.
Theo ơng, các nhà đầu tư trước khi bỏ tiền ra mua cổ phiếu cần xem xét tới sự gia tăng mạnh

mẽ lợi nhuận của cổ phiếu đó, cụ thể là mức tăng trưởng của lãi ròng trên mỗi cổ phiếu trong
3 tháng gần nhất.
A: Annual Earnings Increases (sự gia tăng lãi ròng hàng năm)
Theo ONeil, cổ phiếu tốt là cổ phiếu có mức gia tăng lợi nhuận đều đặn trong vịng 5
năm trước đó. Các nhà đầu tư cần đặc biệt lưu ý tới các cổ phiếu có mức gia tăng lợi nhuận
hàng năm ổn định và đạt trên 25%, tuy nhiên nên chú ý tới chu kỳ kinh doanh của từng
ngành, từng công ty. Theo Oneil, tiêu chí này có thể giúp bạn loại bỏ khoảng 80% các cổ
phiếu tồi.
Để có được sự chính xác về mức gia tăng lợi nhuận, nhà đầu tư cần nghiên cứu tất cả
các thông tin liên quan đến công ty mà họ muốn đầu tư. Các thông tin này bao gồm lịch sử và
đặc điểm của công ty, tình hình tài chính, các chi tiết của đợt phát hành cổ phiếu và tổ chức
bảo lãnh phát hành cổ phiếu. Nhà đầu tư có thể tìm các thơng tin này trong Bản thông cáo
phát hành, trong Báo cáo tài chính của cơng ty hoặc từ các cơng ty dịch vụ tư vấn đầu tư. Các
quyết định đầu tư chỉ nên đưa ra khi bạn đã có đủ cơ sở thông tin về cổ phiếu cũng như về
mức tăng trưởng lãi ròng hàng năm.
N: New Products, New Management, New Highs (sản phẩm mới, sự quản lý mới, mức
giá trần mới)
Những nghiên cứu của William chỉ ra rằng giá cổ phiếu tăng sẽ bắt nguồn từ một số
nhân tố nội tại nào đó. Những nhân tố này thường là sản phẩm mới của công ty, ban giám đốc
mới, phương thức quản lý mới hay mức giá trần mới của cổ phiếu trên thị trường chứng
khốn.
Do vậy, sẽ khơng bao giờ thừa nếu các nhà đầu tư quan tâm đến những nhân tố nội tại
này. Nếu xét thấy những nhân tố này có sự ổn định, khơng có biểu hiện đột biến theo chiều
hướng xấu, thì đó sẽ là một cổ phiếu có nhiều triển vọng tăng trưởng trên thị trường chứng
khốn.
S: Supply and Demand (nguồn cung và cầu)
Trong kinh doanh, quy luật cung cầu ln có ảnh hưởng rất lớn đến giá thành sản phẩm,
và đầu tư chứng khốn cũng khơng phải là một ngoại lệ. Giá cổ phiếu cũng chịu tác động từ
quy luật cung cầu. William cho rằng cổ phiếu của các cơng ty đại chúng, có quy mơ lớn, sản
phẩm chất lượng không phải lúc nào cũng đáng để mua, bởi lượng cầu của những cổ phiếu

này khá lớn, trong khi nguồn cung lại ít nên giá thường bị đẩy lên cao giả tạo, không phản
ánh đúng giá trị thực tế của cổ phiếu cũng như rất khó sinh lợi nhuận lớn.
Chính những cổ phiếu có số lượng lưu hành thấp trên thị trường mới có nhiều triển vọng
và có khả năng tăng giá hơn so với các cổ phiếu có số lượng lưu hành lớn. Từ đó suy ra, cổ
phiếu được các nhà quản trị hàng đầu nắm giữ với tỷ lệ lớn thường là những cổ phiếu có độ
an tồn cao. William đặc biệt lưu ý tới các cổ phiếu được công ty mua lại và cổ phiếu của các
cơng ty có tỷ lệ nợ dài hạn trên vốn tự có vừa phải, bởi theo ơng thì tỷ lệ này càng cao bao
nhiêu cơng ty sẽ càng phải đương đầu với áp lực trả lãi trong tương lai nhiều bấy nhiêu. Các
nhà đầu tư nên so sánh tỷ số này ở cơng ty mình dự định đầu tư với tỷ số nợ bình quân ở các
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

21


Thị trường chứng khốn Việt Nam
cơng ty trong cùng ngành, đồng thời phân tích thêm khả năng thanh tốn để có đánh giá xác
thực hơn về mức độ nợ của công ty.
L: Leader and Laggard (cổ phiếu đầu bảng và cổ phiếu tụt hậu)
Theo ONeil, nhà đầu tư trên thị trường chỉ nên mua 2 hay 3 cổ phiếu tốt nhất trong
nhóm những cổ phiếu đầu bảng hiện tại, cịn lại nên dành tiền cho những cổ phiếu có khả
năng sinh lời trong tương lai. Ðặc biệt, các nhà đầu tư cần tránh mua những cổ phiếu có mức
tăng trưởng cao nhưng không bền vững, chẳng hạn như cổ phiếu lên giá theo trào lưu, theo sự
kiện nổi bật… bởi vì các cổ phiếu này được đánh giá là những cổ phiếu tụt hậu, khơng sớm
thì muộn cũng mất giá.
I: Institutional Sponsorship (sự ủng hộ của các định chế tài chính và đầu tư)
Định chế tài chính đầu tư ở đây thường là các cơ quan chức năng, các cơ quan chính
phủ chuyên về tài chính đầu tư. Các cơ quan này có thể nắm giữ một số lượng cổ phiếu nhất
định của các cơng ty nào đó, nhờ vậy mà cơng ty sẽ có sự ủng hộ và trợ giúp mạnh mẽ từ
những cơ quan này, một điều kiện vô cùng thuận lợi cho hoạt động kinh doanh, khiến giá cổ
phiếu tăng mạnh. Tuy nhiên, một số lượng quá lớn các định chế tài chính đầu tư nắm giữ cổ

phiếu lại trở thành yếu tố bất lợi, vì điều đó đồng nghĩa với việc nguồn cung sẽ hạn chế bởi
các cơ quan ít khi muốn bán từng phần cổ phiếu của mình, đẩy tính thanh khoản của cổ phiếu
xuống thấp.
M: Market Direction (định hướng thị trường)
Cho dù bạn hoàn tồn chính xác khi nhận định về cả 6 tiêu chí kể trên, nhưng đến tiêu
chí định hướng thị trường bạn mắc phải sai lầm thì sẽ có đến 5 trong số 7 cổ phiếu bạn mua
sẽ mất giá và khiến bạn thua lỗ. Yếu tố thị trường là rất quan trọng bởi nó ảnh hưởng mạnh
mẽ đến giá cổ phiếu. Khi hàng loạt các cổ phiếu cùng ngành trên thị trường bị mất giá, thì giá
cổ phiếu của cơng ty mà bạn lựa chọn chắc chắn cũng sẽ sụt giảm theo. Ngược lại, nếu giá cổ
phiếu của các công ty này tăng theo sự phát triển của thị trường thì cổ phiếu bạn mua vào
cũng được “ăn theo” những chỉ số tích cực đó. Do đó, William nhấn mạnh đến tầm quan
trọng của việc nghiên cứu các đồ thị biến động giá chứng khoán theo ngày, theo tuần và theo
tháng trước mỗi quyết định đầu tư cổ phiếu.
Đối với William O'Neil cũng như nhiều “cây đại thụ” khác tại phố Wall, các quyết định lựa
chọn cổ phiếu cần được dựa trên sự phân tích và phối kết hợp giữa các yếu tố định lượng và
định tính. Chìa khố phân tích trong đầu tư cổ phiếu là tìm ra những cổ phiếu có tiềm năng
tăng trưởng lớn nhất trong thời điểm bạn mua chúng. Nói cách khác, bạn phải có kỹ năng
phán đốn, xem xét và phân tích vấn đề cùng với việc hoạch định một kế hoạch đầu tư thích
hợp để xác định thời điểm mua vào những cổ phiếu mạnh và bán đi những cổ phiếu yếu

SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

22


Thị trường chứng khốn Việt Nam

PHẦN II
THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHỐN VIỆT NAM
I. SỰ RA ĐỜI CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM

15 năm thực hiện chính sách phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội
chủ nghĩa nước ta đã đạt được những thành tựu đáng kể: tăng trưởng kinh tế cao ổn định (tốc
độ tăng trưởng kinh tế luôn >7% năm). Công nghiệp đạt tốc độ tăng trưởng rất cao (trên 14%)
đặc biệt các ngành công nghệ mới, ngành công nghệ thông tin phát triển nhanh chóng và đang
được ứng dụng rộng rãi, thành tựu trong nơng nghiêp đã đưa nước ta khơng những thốt khỏi
sự thiếu lương thực mà còn đưa nước ta trở thành nước xuất khẩu gạo đứng thứ hai thế giới
(>4 triệu tấn /năm). Hàng hoá trên thị trường ngày càng phong phú đa dạng, các doanh nghiệp
mới được thành lập ngày càng nhiều, đời sống của người dân ngày càng cao. Những thành
tựu đó đã khẳng định đường lối kinh tế đúng đắn của Đảng và Nhà nước. Nhưng nó cũng đặt
ra nhiều vấn đề lớn như: làm thế nào để duy trì tốc độ tăng trưởng đó đồng thời tiến tới phát
triển bền vững, đồng thời với các doanh nghiệp ra đời ngày càng nhiều là thiếu vốn, khả năng
cạnh tranh kém, nhà nước cần ngân sách để xây dựng cơ sở hạ tầng, đường xá…và vấn đề
không thiếu tầm quan trọng là làm sao xây dựng nền kinh tế nước ta trở thành kinh tế thị
trường theo đúng nghĩa. Một giải pháp đó là xây dựng thị trường chứng khoán.
Và Sau nhiều năm chuẩn bị và chờ đợi , ngày 11-7-1998 Chính phủ đã ký Nghị định số
48/CP ban hành về chứng khốn và Thị trường chứng khốn chính thức khai sinh cho Thị
trường chứng khoán Việt Nam ra đời.
Cùng ngày, Chính phủ cũng ký quyết định thành lập Trung tâm Giao dịch Chứng khoán
đặt tại TP.HCM và Hà Nội. Việc chuẩn bị cho TTCKVN thực ra đã do Uỷ Ban Chứng khoán
Việt Nam ra đời bằng Nghị định 75/CP ngày 28-11-1996.
* Chỉ số VN - Index
VN - Index là ký hiệu của chỉ số chứng khoán Việt Nam. VN - Index xây dựng căn cứ
vào giá trị thị trường của tất cả các cổ phiếu được niêm yết. Với hệ thống chỉ số này, nhà đầu
tư có thể đánh gia và phân tích thị trường một cách tổng quát.
Chỉ số VN -Index so sánh giá trị thị trường hiện hành với giá trị thị trường cơ sở vào
ngày gốc 28/07/2000, khi thị trường chứng khốn chính thức đi vào hoạt động.

II. CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA THỊ TRƯỜNG CHỨNG
KHỐN VIỆT NAM
Tính đến năm 2009 thị trường chứng khốn Việt Nam đã đi qua 5 chặng đường chính

1.Giai đoạn 2000-2005: Giai đoạn chập chững biết đi của thị trường chứng khoán.
Sự ra đời của thị trường chứng khoán Việt Nam được đánh dấu bằng việc đưa vào vận
hành Trung tâm giao dịch chứng khốn TP.Hồ Chí Minh ngày 20/07/2000 và thực hiện phiên
23
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1


Thị trường chứng khoán Việt Nam
giao dịch đầu tiên vào ngày 28/07/2000. Ở thời điểm lúc bấy giờ, chỉ có 2 doanh nghiệp niêm
yết 2 loại cổ phiếu (REE và SAM) với số vốn 270 tỷ đồng và một số ít trái phiếu Chính phủ
được niêm yết giao dịch.
Từ đó cho đến 2005, thị trường luôn ở trong trạng thái “gà gật”, ngoại trừ cơn sốt vào
năm 2001(chỉ số VN index cao nhất đạt 571.04 điểm sau 6 tháng đầu năm nhưng chỉ trong
vòng chưa đầy 4 tháng, từ tháng 6 đến tháng 10, các cổ phiếu niêm yết đã mất giá tới 70% giá
trị, chỉ số VN Index sụt từ 571,04 điểm vào ngày 25/4/2001 xuống chỉ còn khoảng 200 điểm
vào tháng 10/2001 .
Trong 4 tháng “hoảng loạn” này, trong khi nhiều nhà đầu tư tháo chạy khỏi thị trường ,
một số nhà đầu tư khác vẫn bình tĩnh bám trụ, âm thầm mua bán và tiếp tục kiếm được lợi
nhuận, thì trong 5 năm chỉ số VN-Index lúc cao nhất chỉ có 300 điểm, mức thấp nhất xuống
đến130 điểm.
Lý do chính là ít hàng hố, các doanh nghiệp niêm yết cũng nhỏ, không nổi tiếng, không
hấp dẫn nhà đầu tư trong nước.
Ngày 8/3/2005 Trung tâm giao dịch chứng khốn Hà Nội (TTGDCK HN) chính thức đi
vào hoạt động. Giai đoạn tỉnh ngủ dần xuất hiện từ năm 2005 khi tỷ lệ nắm giữ của nhà đầu
tư nước ngoài được nâng từ 30% lên 49% (trừ lĩnh vực ngân hàng).
Trong 5 năm đầu tiên, dường như thị trường không thực sự thu hút được sự quan tâm
của đông đảo công chúng và các diễn biến tăng giảm của thị trường chưa tạo ra tác động xã
hội mở rộng để có thể ảnh hưởng tới sự vận hành của nền kinh tế cũng như tới cuộc sống của
mỗi người dân.

Ta có thể nhận định rõ được điều đó thơng qua bảng số liệu sau
Năm
2000
2001 2002
2003
2004 2005
Số CT NY/ĐKGD
5
5
20
22
26
32
Mức vốn hoá TTCP(% GDP)
0.28
0.34
0.48
0.39
0.64
1.21
Số lượng CTCK
3
8
9
11
13
14
Số tài khoản khách hàng
2908
8774 13520 15735 21616 31316

Theo thống kê của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, tính đến hết năm 2005, tổng giá trị
thị trường chứng khoán việt Nam đạt gần 40.000 tỷ đồng, chiếm 0,69% tổng thu nhập quốc
nội (GDP).
Trong năm 2005, tốc độ tăng trưởng của thị trường chứng khốn gấp đơi so với năm
2004, huy động được 44,600 tỷ đồng, hiện giờ giá trị cổ phiếu so với GDP của cả nước đạt
gần 1%.

2. Giai đoạn 2006: Sự phát triển đột phá của thị trường chứng khoán Việt Nam.
Mốc thời gian kể từ đầu năm 2006 được coi là mang tính chất phát triển “đột phá”, tạo
cho thị trường chứng khoán Việt Nam một diện mạo hoàn toàn mới với hoạt động giao dịch
sôi động tại cả 3 “sàn”: Sở giao dịch Tp.Hồ Chí Minh, Trung tâm Giao dịch Hà Nội và thị
trường OTC. Với mức tăng trưởng đạt tới 60% từ đầu đến giữa năm 2006 thị trường chứng
khoán Việt Nam trở thành "điểm" có tốc độ tăng trưởng nhanh thứ 2 thế giới, chỉ sau Dim-babuê. Và sự bừng dậy của thị trường non trẻ này đang ngày càng "hút hồn" các nhà đầu tư
trong và ngoài nước. Năm 2006 , Thị trường chứng khốn Việt Nam có sự phát triển vượt
bậc, chỉ số Vn-Index tại sàn giao dịch TP. Hồ Chí Minh (HASTC) tăng 144% năm 2006, tại
sàn giao dịch Hà Nội (HOSE) tăng 152,4%. Thị trường chứng khoán Việt Nam 2006: VNIndex cuối năm tăng 2,5 lần so đầu năm. Tổng giá trị vốn hóa đạt 13,8 tỉ USD cuối năm 2006
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

24


Thị trường chứng khoán Việt Nam
(chiếm 22,7% GDP) giá trị cổ phiếu do các nhà đầu tư nước ngoài đang nắm giữ đạt khoảng 4
tỉ USD, chiếm 16,4% mức vốn hóa thị trường.
Số cơng ty niêm yết tăng gần 5 lần, từ 41 công ty năm 2005 đã lên tới 193 công ty, số tài
khoản giao dịch đạt hơn 10 vạn gấp 3 lần năm 2005 và 30 lần so với 6 năm trước. Trong vòng
một năm, chỉ số Vn-Index tăng hơn 500 điểm, từ hơn 300 điểm cuối 2005 lên 800 điểm cuối
2006.
Trong khoảng từ giữa đến cuối năm 2006, tình trạng đầu tư vào cổ phiếu ở nước ta
mang tâm lý “đám đơng”, cả người có kiến thức và hiểu biết, cả những người mua, bán theo

phong trào, qua đó đẩy TTCK vào tình trạng “nóng”.

Diễn biến VN - Index
Mức vốn hóa của thị trường chứng khốn Việt Nam đã tăng đột biến, tháng 12-2006 đạt
13,8 tỉ USD (chiếm 22,7% GDP) Đặc biệt, số lượng các nhà đầu tư mới tham gia thị trường
ngày càng đơng, tính đến cuối tháng 12- 2006, có trên 120.000 tài khoản giao dịch chứng
khốn được mở, trong đó gần 2.000 tài khoản của nhà đầu tư nước ngoài
Năm 2006, kỷ lục mới của VN-Index được xác lập ở mốc 809,86 điểm. Với HASTCIndex là nỗ lực chạm mốc 260 điểm.
Tính chung, so với đầu năm, chỉ số VN-Index đã có mức tăng trưởng tới 146% và
HASTC-Index tăng tới 170%. Đây là những mức tăng mà các thị trường trên thế giới phải
thừa nhận là quá ấn tượng. Tính đến phiên 29/12/2006, Trung tâm Giao dịch Chứng khốn
TP.HCM đã có sự góp mặt của 106 cổ phiếu, 2 chứng chỉ quỹ và 367 trái phiếu với tổng giá
trị niêm yết theo mệnh giá là trên 72 nghìn tỷ đồng.
Cịn tại Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, số lượng chứng khoán tham gia đã
lên đến 87 cổ phiếu và 91 trái phiếu với tổng mức đăng ký giao dịch theo mệnh giá đạt 29
nghìn tỷ đồng. Xét riêng về mức vốn hố cổ phiếu, tồn bộ thị trường chứng khốn chính
thức Việt Nam với 193 cổ phiếu vào phiên cuối năm, đã lên tới 220 nghìn tỷ đồng, tương
đương với 13,8 tỷ USD.

3. Giai đoạn năm 2007: Giai đoạn thị trường chứng khoán bùng nổ
SVTH: Lưu Lê Mai – 08NH1

25