BÀI 36 PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HÓA

Hoàng Vũ
Sinh 4
GIÁO ÁN
BÀI 36: PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA
I. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức
- Trình bày được khái niệm phát triển.
- Nhận biết được sự ra hoa là giai đoạn quan trọng của quá trình phát triển ở
thực vật hạt kín.
- Trình bày được các nhân tố chi phối sự ra hoa.
- Phân tích được mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển.
- Nêu được một số ứng dụng kiến thức về sinh trưởng và phát triển trong
sản xuất.
2. Kỹ năng
- Quan sát tranh, hình
- Phân tích, tổng hợp
- Vận dụng lý thuyết vào giải thích các hiện tượng trong thực tiễn.
- Hoạt động nhóm thông qua phiếu học tập.
3. Thái độ
- Nhận thức đúng quy luật sinh trưởng và phát triển của cây trồng, mối quan
hệ mật thiết giữa hai quá trình để vận dụng trong trồng trọt đem lại hiệu quả
cao.
- Có ý thức bảo vệ, chăm sóc cây trồng hợp lý.
II. Trọng tâm bài học
- Khái niệm phát triển
- Mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển
III. Phương pháp dạy học
- Hỏi đáp - tái hiện
- Hỏi đáp - tìm tòi
- Quan sát tranh, sơ đồ - tìm tòi
- Tổ chức hoạt động nhóm

IV. Phương tiện dạy học
1
- Hình 36 ( SGK 11- CB) “ Cây cà chua ra hoa khi đã đạt đến độ tuổi xác
định”
- Hình 34.1 ( SGK 11-NC): “Chu kỳ sinh trưởng và phát triển của cây một
năm”
- Hình 36.2( SGK 11- CB): “ Sự ra hoa ở cây ngày ngắn và cây ngày dài”
- Hình mô tả thí nghiệm về vai trò của Florigen của Trailakhian.
- Một số hình ảnh liên quan phần ứng dụng kiến thức sinh trưởng và phát
triền
- Phiếu học tập số 1: “ Các nhân tố chi phối sự ra hoa”
Câu 1: Nghiên cứu mục II SGK để hoàn thành bảng sau
Các nhân
tố
Tác động đến sự ra hoa Ví dụ
Tuổi cây
Nhiệt độ
thấp
Quang
chu kỳ
Phitôcrôm
Câu 2: Cơ chế nào chuyển cây từ trạng thái sinh dưỡng sang trạng thái sinh
sản ?
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
V. Tiến trình tổ chức tiết học
1. Ổn định tổ chức lớp học
2. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Sinh trưởng ở thực vật là gì ? Quan sát hình cây cà chua sau 14 ngày
và cho biết biểu hiện nào là sinh trưởng ?

3. Tổ chức hoạt động dạy bài mới
* Đặt vấn đề
2
Các em có biết rằng toàn bộ giới sinh vật nói chung và thực vật nói riêng thì
quá trình sinh trưởng luôn gắn liền với quá trình phát triển. Vậy quá trình
phát triển là gì? Có mối quan hệ như thế nào với quá trình sinh trưởng, thời
điểm nào đánh dấu quá trình phát triển? Để trả lời tất cả các câu hỏi đó,
chúng ta cùng tìm hiểu bài 36: Phát triển ở thực vật có hoa
Thời
gian
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung bài học
Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm phát triển
- Gv yêu cầu học sinh quan
sát hình cây cà chua ra hoa
khi đã đạt đến tuổi xác định
 ? Ngoài tăng kích thước
thì sau 14 ngày cây cà chua
còn có những biến đổi nào
khác ?
-Gv sử dụng sơ đồ sự biến
đổi ở cây cà chua sau 14
ngày để phân tích:
Như vậy, sự tăng kích thước
là biểu hiện của sinh trưởng,
việc phát sinh thêm lá mới,
hình thành hoa chính là kết
quả của quá trình phân hoá
mô, tế bào, cơ quan. Tất cả
những biến đổi trên ở cây cà
chua là biểu hiện của phát

triển. Vậy phát triển là gì ?
- Hs:
+ Có thêm 5 lá mới
+ Hình thành cụm hoa
-Hs: Phát triển của cơ
thể thực vật là toàn bộ
những biến đổi diễn ra
theo chu trình sống bao
3
-Gv chính xác hoá khái
niêm và sử dụng lại sơ đồ:
Những biến đổi ở cây cà
chua để đi đến kết luận:
Chúng ta cũng có thể nói
rằng sinh trưởng là sự biến
đổi về lượng, còn phát triển
là sự biến đổi về chất.
gồm 3 quá trình liên
quan với nhau sinh
trưởng, phân hoá và phát
sinh hình thái cơ quan.
I. Phát triển là gì?
Phát triển của cơ
thể thực vật là toàn
bộ những biến đổi
diễn ra theo chu
trình sống của một
cá thể bao gồm 3
quá trình liên quan
với nhau : sinh

trưởng, phân hoá tế
bào , mô và phát
sinh hình thái tạo
nên các cơ quan
của cơ thể( rễ,
thân, lá và hoa
quả)
Sinh trưởng là sự biến đổi về lượng, phát triển là sự biến đổi về chất, vậy sinh
trưởng và phát triển có mối quan hệ như thế nào với nhau ?
Hoạt động 2 : Tìm hiểu mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển
- Gv sử dụng lại hình ảnh cây cà
chua
Quá trình tăng kích thước cà
chua từ 914 lá là quá trình sinh
trưởng. Trong quá trình sinh
trưởng đó đã phát sinh thêm 5 lá
4
mới và hình thành hoa ở đỉnh –
những cấu trúc mới  sự phân
hóa. Đây chính là quá trình phát
triển.
? Em có nhận xét gì về 2 quá
trình này ở cây cà chua, chúng có
mối quan hệ như thế nào với
nhau ?
-Gv bổ sung
-Gv cho học sinh quan sát hình :
chu kỳ sinh trưởng và phát triển
của cây 1 năm phân tích
Chu kỳ sống của cây hạt kín

được chia làm 2 pha, pha sinh
trưởng phát triển sinh dưỡng và
pha sinh trưởng phát triển sinh
sản, và thời điểm chuyển tiếp
giữa 2 pha này chính là sự ra
hoa.
Cây lớn lên phải đạt 1 kích thước
nhất định của loài mới ra hoa
Sinh trưởng là điều kiện, là tiền
đề cho phát triển.
Ngược lại phát triển cũng tác
động trở lại sinh trưởng
Ví dụ : Ở các cây 1 năm hay 2
năm khi bắt đầu ngừng sinh sản
thì cơ thể cũng có hiện tượng suy
-Hs : Liên quan với
nhau, sinh trưởng
gắn liền với phát
triển, phát triển trên
nền tảng sinh
trưởng.
5
thoái.
-Gv liên hệ
Cũng từ mối quan hệ mật thiết
giữa sinh trưởng và phát triển
như vậy cho nên trong sản xuất
tuỳ theo mục đích sản xuất mà
chúng ta nên đấy mạnh tác động
ở giai đoạn nào cho thích hợp

Ví dụ :
+ Các loài cây lấy lá như bắp cải
hay su hào thì ta sử dụng các
biện pháp hợp lý để đẩy mạnh
giai đoạn sinh trưởng
+ Các loài cây lấy hạt, quả thì ta
không chỉ tác động để cây sinh
trưởng tốt tạo tiền đề cho phát
triển mà còn phải có các biện
II. Mối quan hệ
giữa sinh trưởng
và phát triển
Giữa sinh trưởng
và phát triển có
mối quan hệ mật
thiết với nhau, liên
tiếp và xen kẽ nhau
trong đời sống
thực vật. Sự biến
đổi về số lượng rễ,
thân, lá sẽ dẫn đến
sự thay đổi ở chất
lượng hoa, quả,
hạt.
Quá trình
sinh trưởng
Quá trình
phát triển
Điều
kiện

Gắn
liền
6
pháp hợp lý để đấy nhanh quá
trình tích luỹ vật chất về hạt,
quả tăng năng suất.
-Gv liên hệ : Có phải bao giờ
trong thực tế cũng duy trì được
mối quan hệ hài hoà giữa sinh
trưởng và phát triển không sơ
đồ 4 mối tương quan giữa sinh
trưởng và phát triển.
? Theo các em hướng nào trong 4
hướng trên mà các nhà sản xuất
luôn mong muốn hướng tới ?
-Gv kết luận đúng và bổ sung
để đạt được điều đó thì cần phải
có chế độ chăm sóc hợp lý, cơ
cấu cây trồng thích hợp, tính toán
mùa vụ hợp lý
-Hs : Sinh trưởng
nhanh và phát triển
nhanh
Ra hoa là giai đoạn quan trọng của quá trình phát triển ở thực vật là thời điểm
đánh dấu chuyển từ pha sinh trưởng phát triển sinh dưỡng sang pha sinh trưởng
phát triển sinh sản. Thế nhưng, tại sao hoa Ban trắng chỉ đặc trưng cho mùa xuân
Tây Bắc ? Tại sao các thi sỹ luôn gắn liền hoa cúc với mùa thu ? Tại sao khi trồng
lúa, trồng đậu thì chỉ vài tháng ra hoa. Trong khi tre đến 50 năm hơn nửa đời người
mới ra hoa 1 lần duy nhất. Vậy phải chăng sự ra hoa chịu sự chi phối của những
nhân tố nhất định nào đó ?

Hoạt động 3 : Các nhân tố chi phối sự ra hoa
7
-Gv yêu cầu học sinh làm việc
theo nhóm, nghiên cứu SGK và
hoàn thành phiếu học tập số 1:
« Các nhân tố chi phối sự ra
hoa »
-Gv chính xác hoá từng phần
+ Tuổi cây : Gv liên hệ và giải
thích câu tục ngữ : Trẻ trồng na,
già trồng chuối
Gv lưu ý tuy rằng mỗi loài cây ra
hoa khi đạt đến 1 tuổi nhất định
nhưng điều đó không có nghĩa là
ngoại cảnh không ảnh hưởng gì
đến sự ra hoa của cây.
+ Nhiệt độ thấp
Gv bổ sung thêm ứng dụng biến
lúa mỳ 2 năm thành lúa mỳ 1
năm, giải thích tại sao có một số
cây chỉ trồng được ở khu vực
phía Bắc nơi có nhiệt độ thấp còn
ở miền Trung thì không.
-Hs : thảo luận theo
nhóm hoàn thành
phiếu trình bày
* Ra hoa là giai
đoạn quan trọng
của quá trình phát
triển ở thực vật là

thời điểm đánh dấu
chuyển từ pha sinh
trưởng phát triển
sinh dưỡng sang
pha sinh trưởng
phát triển sinh sản
8
+ Quang chu kỳ
+ Phitôcrom
+ Hoocmon ra hoa : Florigen
Gv nhấn mạnh Florigen là
hoocmon chuyên hoá thấp,
Florigen do loài cây này sản sinh
ra cũng phát huy tác dụng đối với
các loài cây khác
Gv Từ xưa trong sản xuất ông
cha ta đã có kinh nghiệm
« Năm nào ba chín có mưa
Anh em ta sắm cày bừa làm ăn
Năm nào ba chín không mưa
Anh em ta sắm giỏ thưa lên
ngàn »
Những câu ca dao này không chỉ
nói lên khả năng dự báo thời tiết
của con người để có chế độ canh
tác hợp lý, mà còn nêu lên những
ảnh hưởng của ngoại cảnh như
nhiệt độ, ánh sáng, nước đến sự
sinh trưởng và phát triển của cây
trồng.

III. Những nhân
tố chi phối sự ra
hoa
( Đáp án phiếu học
tập)
Ngày nay, chúng ta đã và đang ứng dụng những kiến thức sinh trưởng và phát triển
vào trong sản xuất như thế nào ?
Hoạt động 4 : Tìm hiểu ứng dụng kiến thức sinh trưởng, phát triển
? Loại hoocmon nào có vai trò
trong phá bỏ trạng thái ngủ nghỉ
của hạt ?
-Hs :Gibêrêlin
IV. Ứng dụng
kiến thức về sinh
trưởng và phát
triển
9
-Gv thông báo : khi đã nắm rõ
các giai đoạn sinh trưởng phát
triển ở thực vật người ta sử dụng
GA để phá bổ trạng thái ngủ nghỉ
của hạt, kích thích hạt nảy mầm.
Trong công nghệ lên men bia sử
dụng GA để tăng nhanh quá trình
thuỷ phân tinh bột thành mạch
nha.
-Gv cho học sinh quan sát hình
ảnh rừng cao su lúc còn non và
lúc trưởng thành
? Có nhận xét gì về mật độ

trồng ?
-Gv giải thích :Căn cứ vào ảnh
hưởng của ánh sáng. Khi cây còn
non thì trồng với mật độ dày để
thúc đẩy gỗ non mọc vống nhanh
nhờ điều kiện ánh sáng yếu dưới
tán rừng. Khi cây sinh trưởng
đến một mức độ nhất định thì ta
chặt bớt đi chỉ để lại với mật độ
cần thiết ánh sáng chiếu
xuốnghạn chế phát triển chiều
cao, phát triển đường kínhcây
gỗ sẽ to, khoẻ, đáp ứng yêu cầu
thị trường.
-Hs : Khi còn non
mật độ dày
trưởng thành mật độ
giảm dần.
1. Ứng dụng kiến
thức về sinh
trưởng
10
-Gv cho học sinh xem 1 số hình
ảnh như chiếu sáng các vườn cúc
vào ban đêm, bắn pháo hoa vào
ban đêm tại các vườn mía, thắp
đèn tại các vườn thanh long vào
mùa đông, gối vụ ở ngô, xen
canh cây hoa màu vào vườn cây
ăn trái

Gv giải thích việc ứng dụng kiến
thức sinh trưởng và phát triển ở
các ví dụ trên liên hệ thực tiễn
điều kiện khí hậu, các nhân tố
ánh sáng, nhiệt độ ở Việt Nam.
- Trong trồng trọt:
+ Đề thúc
hạt hay củ nảy
mầm sớm khi
chúng đang ở trạng
thái ngủ, có thể sử
dụng hoocmon
giberelin.
+ Trong việc
điều tiết ST của
cây gỗ trong
rừng…
- Trong công nghệ
rượu bia: Sử dụng
hoocmon KTST
giberelin để tăng
quá trình phân giải
tinh bột thành
mạch nha
2. Ứng dụng kiến
thức phát triển
Trong sản xuất
nông nghiệp:Dựa
vào nhu cầu ánh
11

sáng
- - Gieo trồng đúng
thời vụ, nhập nội,
chuyển vùng cây
trồng.
- Sử dụng ánh sáng
nhân tạo để kích
thích hoặc kìm
hãm sự ra hoa của
cây trồng.
4. Củng cố
Tại sao nói quá trình sinh trưởng và phát triển có mối quan hệ mật thiết với
nhau?  Tại sao khi bón phân cho lúa chúng ta không nên bón thừa đạm ?
5. Bài tập về nhà
- Làm bài tập SGK
- Tìm thêm những ứng dụng kiến thức sinh trưởng và phát triển trong thực
tiễn sản xuất.
SƠ ĐỒ CÁC MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN
Bón nhiều đạm
Điều kiện ngoại
cảnh bất lợi
Đất nghèo dinh duỡng
Điều kiện
ngoại cảnh
thuận lợi
12
Sinh
trưởng
nhanh
Sinh

trưởng
chậm
Phát
triển
nhanh
Phát
triển
chậm
ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI SỰ RA HOA
Câu 1
Các nhân
tố
Tác động đến sự ra hoa Ví dụ
Tuổi cây
Sự ra hoa phụ thuộc vào giống, loài
đến độ tuổi thì cây ra hoa
- Lúa xuân hè 3 tháng ra hoa
- Cam thảo ra hoa lúc 5 tuổi.
- Tre 50 năm mới ra hoa một
lần.
Nhiệt độ
thấp
Ra hoa phụ thuộc vào nhiệt độ thấp (
xuân hoá), thực vật chỉ ra hoa sau
khi trải qua mùa đông hay xử lí hạt ở
nhịêt độ thấp
Với lúa mì mùa đông, giới hạn
nhiệt độ xuân hoá từ -4oC đến
14oC nhưng hiệu quả nhất là 1-

7oC, nếu trên 7oC thì cường độ
xuân hoá giảm nhanh.
Quang
chu kỳ
Sự ra hoa ở thực vật phụ thuộc vào
tương quan độ dài ngày và đêm 
Chia thực vật có hoa làm 3 nhóm:
cây ngày dài, cây ngày ngắn và cây
trung tính
Cây ngày dài: lúa đại mạch, thanh
long…
Cây ngày ngắn: cà phê, lúa…
Cây trung tính: hướng dương, cà
tím…
Phitôcrôm
Là sắc tố cảm nhận quang chu kỳ và
cảm nhận ánh sáng.
Tồn tại ở 2 dạng: hấp thụ ánh sáng
đỏ ( Pđ) và hấp thụ ánh sáng đỏ xa
Pđx.
Pđ Pđx

Phytôcrôm Dạng Pđx tác động đến
sự ra hoa, sự nảy mầm, tổng hợp
sắc tố, enzim, các vận động cảm
ứng, đóng mở khí khổng
Tối, đỏ xa
13
Sáng, đỏ
Câu 2

Cơ chế chuyển cây từ trạng thái sinh dưỡng sang trạng thái sinh sản là cơ
chế hoocmon- hoocmon ra hoa Florigen
- Được hình thành ở lá, còn gọi là florigen (gibêrelin + antêzin)
- Di chuyển đến các đỉnh sinh trưởng của thân, chuyển cây từ trạng thái
sinh dưỡng sang trạng thái ra hoa.
SƠ ĐỒ NHỮNG BIẾN ĐỔI Ở CÂY CÀ CHUA
14
Phát sinh
hình thái
cơ quan
Phân hoá tế
bào, mô
PHÁT
TRIỂN
SINH
TRƯỞNG
Hình thành
hoa, quả
Phát sinh
thêm lá,
rễ mới
Tăng kích
thước
Biến đổi ở
cây cà chua