Tiết 29: Qua Đèo Ngang- hay

Baø Huyeän Thanh Quan

Tác giả
Tác giả


-
-


Tên thật là Nguyễn Thị Hinh, sống
Tên thật là Nguyễn Thị Hinh, sống
ở thế kỉ
ở thế kỉ
XIX.
XIX.


- Quê quán: làng Nghi Tàm (nay thuộc
- Quê quán: làng Nghi Tàm (nay thuộc
quận Tây Hồ- Hà Nội).
quận Tây Hồ- Hà Nội).


- Là nhà thơ nữ nổi tiếng cuối thế kỉ XVIII-
- Là nhà thơ nữ nổi tiếng cuối thế kỉ XVIII-
đầu thế kỉ XIX.
đầu thế kỉ XIX.

- Phong cách thơ trang nhã, điêu luyện,
- Phong cách thơ trang nhã, điêu luyện,
hoài cổ.
hoài cổ.

Tỏc phm
Tỏc phm
- c v tỡm hiu chỳ thớch
- c v tỡm hiu chỳ thớch


Bớctớiđèongangbóngxếtà,
Cỏcâychenđá,láchenhoa.
Lomkhomdớinúi,tiềuvàichú,
Lácđácbênsông,chợmấynhà.
Nhớnớcđaulòngconquốcquốc,
Thơngnhàmỏimiệng,cáigiagia.
Dừngchânđứnglại,trời,non,nớc,
Mộtmảnhtỡnh riêng,tavớita.
Qua đèo ngang



-
-
Đèo Ngang thuộc dãy núi Hoành Sơn, phân
Đèo Ngang thuộc dãy núi Hoành Sơn, phân
cách địa giới hai tỉnh: Hà Tĩnh và Quảng Bình
cách địa giới hai tỉnh: Hà Tĩnh và Quảng Bình

- Là địa danh nổi tiếng trên đất nước ta.
- Là địa danh nổi tiếng trên đất nước ta.


Quảng
Quảng
Bình
Bình
→

Trên đường bà đi từ Thăng Long vào
Trên đường bà đi từ Thăng Long vào
Phú Xuân- Huế để nhận chức
Phú Xuân- Huế để nhận chức
Cung
Cung
trung giáo tập.
trung giáo tập.
Hoàn cảnh sáng tác
Hoàn cảnh sáng tác

Qua ốo Ngang
Qua ốo Ngang


B ớc tới đèo ngang bóng xế tà,
B ớc tới đèo ngang bóng xế tà,

Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.


Lom khom d ới núi, tiều vài chú,
Lom khom d ới núi, tiều vài chú,


Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.


Nhớ n ớc đau lòng, con quốc quốc,
Nhớ n ớc đau lòng, con quốc quốc,


Th ơng nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Th ơng nhà mỏi miệng, cái gia gia.


Dừng chân đứng lại, trời, non, n ớc,
Dừng chân đứng lại, trời, non, n ớc,


Một mảnh
Một mảnh
tỡnh
tỡnh
riêng, ta với ta
riêng, ta với ta

Qua Đèo Ngang
Bước tới đèo Ngang, bóng xế tà,
T B T
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
B T B
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
B T B
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
T B T
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,
T B T
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
B T B
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
B T B
Một mảnh tình riêng, ta với ta.
T B T
Hai câu đề : mở ý
Hai câu thực: miêu tả
cụ thể cảnh và người
Hai câu luận: bàn
luận, nhận xét
Hai câu kết: khép
lại ý bài thơ
Bố cục: 4 phần
Đối
Đối

Ý chính của

bài thơ:
Khung cảnh
của đèo
Ngang.
Tâm trạng
của nữ sĩ.



Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,


Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.


Bước tới
Bước tới
Đèo Ngang
Đèo Ngang
, bóng xế tà,
, bóng xế tà,


Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.


Bước tới

Bước tới
Đèo Ngang
Đèo Ngang
,
,
bóng xế tà
bóng xế tà
,
,


Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.


Bước tới
Bước tới
Đèo Ngang
Đèo Ngang
,
,
bóng xế tà
bóng xế tà
,
,


Cỏ cây
Cỏ cây
chen

chen
đá, lá
đá, lá
chen
chen
hoa.
hoa.
- Không gian: đèo Ngang.
- Thời gian: bóng xế tà.
Điệp ngữ, nhân hóa: “chen”
Tiểu đối: Cỏ cây chen đá/ lá chen hoa




→ hoang sơ, sinh động, đầy sức sống
.
.

- Cảnh vật


Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,


Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.

Nhóm 1+2: Trình bày những nét độc đáo về
Nhóm 1+2: Trình bày những nét độc đáo về


nội dung ?
nội dung ?
Nhóm 3+4: Trình bày những nét độc đáo về
Nhóm 3+4: Trình bày những nét độc đáo về


nghệ thuật ?
nghệ thuật ?
Thảo luận nhóm
( Thời gian 2 phút)
Trình bày những nét độc đáo về
nội dung và nghệ thuật của hai câu thực?







Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,


Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.

- Đảo ngữ, láy: lom khom, lác đác → nhấn mạnh
tư thế, phạm vi hoạt động của con người.
- Đối: dưới núi/ bên sông, tiều vài chú/ chợ mấy
nhà, lom khom/ lác đác.
- Số từ: vài, mấy → ít
→ Chấm phá: vẽ để gợi.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.

-
- Con người xuất hiện trong tư thế nhỏ bé, sự
sống thưa thớt đối lập với không gian mênh
mông.
→ Làm tăng vẻ hiu quạnh, heo hút của một
miền sơn cước nơi biên ải thời xưa.
→ Cảnh đươc tả từ gần đến xa

Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.

Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia

Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia

- Đối,đảo: thương nhà/ nhớ nước→ tính chất của
âm thanh.

-
Ẩn dụ, điển cố: con quốc quốc, cái gia gia→ tạo
tính đa nghĩa, giàu tính biểu cảm
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia

Âm thanh: của quốc quốc, gia gia → tô đậm
không gian vời vợi, hoang vắng nơi đây; tạo
ra nhiều liên tưởng giàu cảm xúc.
- Bút pháp: lấy động tả tĩnh.
- Cảnh được tả từ nhìn thấy
cho đến nghe thấy.

- Chấm phá
- Từ gần đến xa
- Từ nhìn thấy đến
nghe thấy
- Lấy động tả tĩnh
- Tả cảnh ngụ tình.
Thoáng đãng mà
heo hút, thấp thoáng
có sự sống con
người nhưng còn
hoang sơ.
Nghệ thuật tả cảnh
Nghệ thuật tả cảnh
Cảnh vật đèo Ngang
Cảnh vật đèo Ngang
→
→

Tâm trạng.
Tâm trạng.
Gián tiếp qua
Gián tiếp qua
khung cảnh Đèo
khung cảnh Đèo
Ngang: buồn man
Ngang: buồn man
mác
mác
Trực tiếp qua hai
Trực tiếp qua hai
câu thơ cuối.
câu thơ cuối.



Dừng chân đứng lại trời, non, nước
Một mảnh tình riêng, ta với ta
Thiên nhiên: trời,
non, nước
Hùng vĩ, bao la
Con người: một
mảnh tình riêng
Bé nhỏ, cô đơn.
Cực tả nỗi buồn thầm lặng, cô đơn
đến tột cùng của tác giả.

- Điệp từ: ta với ta.


MÔ HÌNH MẠCH CẢM XÚC
Bước tới
Cảnh sắc
Hoang vu,
rậm rạp
Tâm sự
Buồn tẻ,
mờ nhạt
Nhớ nước,
thương nhà
Dừng chân
Tâm trạng
Buồn, cô đơn
Cảnh sắc
Bao la, rộng lớn
Cuộc sống

III. Tổng kết
QUA ĐÈO NGANG
1. NGHỆ THUẬT:
-
Phong cách thơ trang
nhã.
-
Bút pháp tả cảnh ngụ
tình đặc sắc.
2. NỘI DUNG.

-
Cảnh: Bức tranh Đèo Ngang
thoáng đãng, heo hút, hoang sơ.
-
Tình: Nỗi nhớ nước thương
nhà, nỗi buồn thầm lặng cô đơn.
Một viên ngọc sáng lung linh trong
nền thơ văn Việt Nam.

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
1. Trong bài thơ, tác giả thể hiện tâm trạng như thế nào ?
a. Yêu say đắm trước vẻ đẹp của thiên nhiên, đất nước.
b. Đau xót, ngậm ngùi trước sự đổi thay của quê hương.
c. Buồn thương da diết trước sự đổi thay của quê hương.
d. Cô đơn trước thực tại, da diết nhớ về quá khứ của
đất nước.
2. Bài thơ “Qua Đèo Ngang” viết theo phương thức
2. Bài thơ “Qua Đèo Ngang” viết theo phương thức


biểu đạt nào
biểu đạt nào
?
?
a. Tự sự.
b. Miêu tả.
c. Nghị luận.
d. Biểu cảm.

Theo em có gì giống và khác nhau giữa cụm từ “ ta

Theo em có gì giống và khác nhau giữa cụm từ “ ta
với ta” trong bài với cum từ “ta với ta trong “ Bạn
với ta” trong bài với cum từ “ta với ta trong “ Bạn
đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến?
đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến?
- Giống nhau:
- Giống nhau:
ở hình thức: đều dùng để kết thúc bài thơ.
ở hình thức: đều dùng để kết thúc bài thơ.
- Khác nhau:
- Khác nhau:
ở sắc thái biểu cảm.
ở sắc thái biểu cảm.
+ Trong “Bạn đến chơi nhà”: một đại từ “ta” dùng để chỉ
+ Trong “Bạn đến chơi nhà”: một đại từ “ta” dùng để chỉ
hai người: khách- chủ→ mở ra thế giới của tình bạn
hai người: khách- chủ→ mở ra thế giới của tình bạn
chân thành, thắm thiết vượt lên điều kiện vật chất
chân thành, thắm thiết vượt lên điều kiện vật chất
thông thường.
thông thường.
+ Ở “Qua đèo Ngang”: hai lần đại từ “ta” xuất hiện mà lại
+ Ở “Qua đèo Ngang”: hai lần đại từ “ta” xuất hiện mà lại
chỉ có một người→ mở ra thế giới cô đơn tột cùng của
chỉ có một người→ mở ra thế giới cô đơn tột cùng của
người lữ khách trên đường thiên lý về kinh.
người lữ khách trên đường thiên lý về kinh.
- Xem và học lại bài.
-

Chuẩn bị bài tiết sau:
+ Xa ngắm thác núi Lư.
Hướng dẫn về nhà:

\
\
C¸m ¬n thÇy c« gi¸o
C¸m ¬n thÇy c« gi¸o
vµ c¸c em!
vµ c¸c em!