TIẾT 118 CÂU TRẦN THUẬT ĐƠN KHÔNG CÓ TỪ LÀ

Bài tập :
Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:
. Ông có sở tr
ờng về tuỳ bút và bút kí. Tác phẩm của Nguyễn Tuân
luôn thể hiện phong cách độc đáo ,tài hoa, sự hiểu biết
phong phú nhiều mặt và vốn ngôn ngữ giàu có điêu
luyện.
a.Tìm câu trần thuật đơn trong đoạn trích trên ?
b.Trong số các câu trần thuật đơn vừa tìm đ ợc kiểu câu
nào em vừa đ ợc học. Hãy nêu đặc điểm của kiểu câu
đó ?
Nguyễn Tuân là nhà văn nổi tiếngNguyễn Tuân là nhà văn nổi tiếng

Bài học 1: Đặc điểm của câu trần thuật đơn không có từ là.
* Ví dụ 1:
V
Vị ngữ là cụm tính từ.
Vị ngữ là cụm động từ.
=> Trong câu trần thuật đơn không có từ là: Vị ngữ th ờng do động từ
hoặc cụm động từ, tính từ hoặc cụm tính từ tạo thành.
a. Phú ông mừng lắm.
V
b. Chúng tôi tụ hội ở góc sân.
C
không phải
a) Phú ông mừng lắm.
ch a
b) Chúng tôi
= > Khi kết hợp với các từ phủ định không, ch a vị ngữ của câu
biểu thị ý phủ định.

không

tụ hội ở góc sân.
C
ch a phải
* Ví dụ 2:
Xác định chủ
ngữ, vị ngữ trong
những câu sau?
Vị ngữ của các câu
trên có cấu tạo nh thế
nào ?
Chọn từ phủ
định điền vào tr
ớc vị ngữ cho
thích hợp ?
Khi kết hợp với từ
phủ định ch a, không
câu biểu thị ý gì?

*Ghi nhớ:
Câu trần thuật đơn không có từ là có những
đặc điểm sau:
-
Vị ngữ th ờng do động từ hoặc cụm động từ,
tính từ hoặc cụm tính từ tạo thành .
- Khi vị ngữ biểu thị ý phủ định, nó kết hợp
với các từ không, ch a .

Bài học 2. Phân loại câu trần thuật đơn không có từ là.

- Chủ ngữ đứng sau vị ngữ ;
Câu miêu tả
Câu tồn tại
Ví dụ 1:
a. Đằng cuối bãi, hai cậu bé con tiến lại.
C V
Nhận xét:
- Chủ ngữ đứng tr ớc vị ngữ ;
- Câu dùng để miêu tả hành
động trạng thái, đặc điểm, của
sự vật nêu ở chủ ngữ.
b. Đằng cuối bãi, tiến lại hai cậu bé con.
Nhận xét:
- Câu dùng để thông báo về sự
xuất hiện, tồn tại hoặc tiêu
biến của sự vật.
V C
Xác định chủ ngữ, vị ngữ
trong những câu sau?
Nhận xét vị trí của chủ ngữ
vị ngữ và mục đích biểu
đạt của mỗi câu?
ấy là vào đầu mùa hè một năm kia . Buổi sáng , tôi đang
đứng ngoài của gặm mấy nhánh cỏ non ăn điểm tâm .Bỗng,
() tay cầm que ,tay xách cái
ống bơ n ớc . Thấy bóng ng ời , tôi vội lẩn xuống cỏ , chui
nhanh về hang .
Ví dụ 2:
b. Đằng cuối bãi, tiến lại hai cậu bé con.
=> Vì: Hai cậu bé con lần đầu tiên xuất hiện trong đoạn trích.

Nếu đ a hai cậu bé con lên đầu câu thì có nghĩa là những nhân
vật đó đã đ ợc biết từ tr ớc.
Chọn trong hai câu vừa dẫn một câu thích hợp để điền vào chỗ
trống trong đoạn d ới đây. Giải thích vì sao em chọn câu này
mà không chọn câu khác?
ấy là vào đầu mùa hè một năm kia . Buổi sáng , tôi đang đứng ngoài của gặm mấy
nhánh cỏ non ăn điểm tâm .Bỗng, đằng cuối bãi, tiến lại hai cậu bé con tay cầm
que ,tay xách cái ống bơ n ớc . Thấy bóng ng ời , tôi vội lẩn xuống cỏ , chui nhanh về
hang .

*Ghi nhớ
-
Có hai kiểu câu trần thuật đơn không có từ là th ờng gặp:
Câu miêu tả và câu tồn tại.
+ Câu miêu tả là những câu dùng để miêu tả hành động,
trạng thái ,đặc điểm của sự vật nêu ở chủ ngữ đ ợc gọi là
câu miêu tả . Trong câu miêu tả ,chủ ngữ đứng tr ớc vị ngữ .
+ Câu tồn tại là những câu dùng để thông báo về sự xuất
hiện ,tồn tại hoặc tiêu biến của sự vật đ ợc gọi là câu tồn tại.
Một trong những cách tạo câu tồn tại là đảo chủ ngữ xuống
sau vị ngữ.

Bµi tËp: H·y chuyÓn nh÷ng c©u miªu t¶ sau
thµnh c©u tån t¹i ?
-
Bªn ® êng, nh÷ng hµng c©y rîp bãng.
=> Bªn ® êng, rîp bãng nh÷ng hµng c©y.
-
Trªn ®ång, nh÷ng chiÕc nãn nhÊp nh«.
=> Trªn ®ång, nhÊp nh« nh÷ng chiÕc nãn.

Bài tập 1: Xác định chủ ngữ ,vị ngữ trong những câu sau .Cho biết
những câu nào là câu miêu tả , câu nào là câu tồn tại?
a. Bóng tre trùm lên âu yếm làng, bản, xóm, thôn . D ới bóng tre của
ngàn x a, thấp thoáng mái đình , mái chùa cổ kính . D ới bóng tre
xanh, ta gìn giữ một nền văn hoá lâu đời.
(Thép Mới)
b. Bên hàng xóm tôi có cái hang của Dế Choắt. Dế Choắt là tên tôi đã
đặt cho nó một cách chế giễu và trịch th ợng thế .
(Tô Hoài)
c. D ới gốc tre, tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt nh
một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất luỹ mà trỗi dậy .
(Ngô Văn Phú )

? Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau. Cho biết những câu nào là câu miêu tả
và những câu nào là câu tồn tại?
a. Bóng tre trùm lên âu yếm làng, bản, xóm, thôn. D ới bóng tre của ngàn x a, thấp
thoáng mái đình, mái chùa cổ kính. D ới bóng tre xanh, ta gìn giữ một nền văn
hoá lâu đời.
- Bóng tre trùm lên âu yếm làng, bản, xóm, thôn.
C V
Câu miêu tả.
- D ới bóng tre của ngàn x a, thấp thoáng mái đình, mái chùa cổ kính.
V C
- D ới bóng tre xanh, ta gìn giữ một nền văn hoá lâu đời.
Câu tồn tại.
C V
Câu miêu tả.

? Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau. Cho biết những câu nào là câu

miêu tả và những câu nào là câu tồn tại?
b) Bên hàng xóm tôi có cái hang của Dế Choắt. Dế Choắt là tên tôi đã đặt cho nó
một cách chế giễu và trịch th ợng thế.
- Bên hàng xóm tôi có cái hang của Dế Choắt.
V C
Câu tồn tại
- Dế Choắt là tên tôi đã đặt cho nó một cách chế giễu và trịch th ợng thế.
C V
Câu miêu tả

c) D ới gốc tre, tua tủa những mầm măng. Măng trồi lên nhọn hoắt nh một mũi gai khổng
lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy.
? Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong những câu sau. Cho biết
những câu nào là câu miêu tả và những câu nào là câu tồn tại
- D ới gốc tre, tua tủa những mầm măng.
V C
Câu tồn tại.
- Măng trồi lên nhọn hoắt nh một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất lũy mà trỗi dậy.
C V
Câu miêu tả.

+ Khi vị ngữ chỉ ý phủ định,
nó kết hợp với cụm từ:
không phải , ch a phải.
+ Khi vị ngữ chỉ ý phủ định, nó
kết hợp với từ: không , ch a.
Đều là câu trần thuật đơn.
- Khác:
* Câu trần thuật đơn có từ là. * Câu trần thuật đơn không có
từ là.

+ Cấu trúc: CN + là + VN.
+ Cấu trúc: CN + VN .
- Giống:
Câu trần thuật đơn có từ là và câu
trần thuật đơn không có từ là có
điểm gì giống và khác nhau ?

Bài tập : Hãy tìm câu miêu tả và câu tồn tại trong các câu thơ sau?
- Ngoài thềm rơi chiếc lá đa
Tiếng rơi rất mỏng nh là rơi nghiêng.
- Em thấy cả trời sao .
Xuyên qua từng kẽ lá.
Em thấy cơn m a rào .
Ướt tiếng c ời của bố .
VN
CN
CN VN
CN VN
VN CN
CN
VN
VN CN
Câu tồn tại.
Câu tồn tại.
Câu tồn tại.
Câu miêu tả.
Câu miêu tả.
Câu miêu tả.

Bài tập 2.

Viết một đoạn văn từ 5 đến 7 câu tả cảnh tr ờng em, trong đó sử dụng ít nhất
một câu tồn tại.
VN
CN
Tr ờng em nằm ở trung tâm xã. Ngôi tr ờng hai tầng rất khang trang đẹp đẽ.
Các phòng học đ ợc quét vôi vàng trông nổi bật hơn so với uỷ ban nhân xã và
tr ờng tiểu học. Trong các lớp học vang lên tiếng giảng bài của các thầy
cô giáo. Sân tr ờng đã đ ợc đổ bê tông sạch sẽ để chúng em vui chơi. Cây cối
trồng rất nhiều, bên cạnh đó là những bồn hoa nhiều màu sắc. Tr ờng em đẹp
thế đấy! em rất yêu ngôi tr ờng này