Bệnh học nhiễm sắc thể

2
CHѬѪNG IV:
BӊNH NHIӈM SҲC THӆ
DÀN BÀI
I. ĈҤI CѬѪNG
II. BҨT THѬӠNG SӔ LѬӦNG NST
III. BӊNH LÝ BҨT THѬӠNG SӔ LѬӦNG NST
IV. BҨT THѬӠNG CҨU TRÚC NST
V. BӊNH LÝ BҨT THѬӠNG CҨU TRÚC NST
TÀI LIӊU THAM KHҦO
MӨC TIÊU
Hӑc xong phҫn này sinh viên sӁ có khҧ năng:
-Giҧi thích 3 cѫ chӃ gây ÿa bӝi thӇ;
-Giҧi thích 3 cѫ chӃ gây lӋch bӝi;
- Trình bày nguyên nhân, cѫ chӃ, triӋu chӭng lâm sàng cӫa ba bӋnh lý
lӋch bӝi NST thѭӡng thѭӡng gһp nhҩt (trisomy 21, 13, 18);
- Trình bày nguyên nhân, cѫ chӃ, triӋu chӭng lâm sàng cӫa các bӋnh lý
lӋch bӝi NST giӟi tính: Turner, Klinefelter;
- Trình bày cѫ chӃ phát sinh và hұu quҧ các bҩt thѭӡng cҩu trúc NST:
mҩt ÿoҥn, nhân ÿoҥn, ÿҧo ÿoҥn, chuyӇn ÿoҥn, NST ÿӅu, NST hai tâm;
- Trình bày ba ví dө bӋnh lý bҩt thѭӡng cҩu trúc NST: Hӝi chӭng mèo
kêu, Hӝi chӭng Di-George và Hӝi chӭng Down chuyӇn ÿoҥn.
I. ĈҤI CѬѪNG
1956, Tjio và Levan xác ÿӏnh chính xác sӕ lѭӧng NST ngѭӡi là 46 NST: 46, XX
(XY)
1959, Lejeune và cӝng sӵÿã mô tҧ 1 bӋnh nhân ÿҫu tiên vӟi rӕi loҥn nhiӉm sҳc thӇ
(thӯa 1 NST 21) thѭӡng ÿѭӧc gӑi là hӝi chӭng DOWN.
Vài năm sau hàng loҥt các bӋnh có liên quan ÿӃn rӕi loҥn NST ӣ ngѭӡi ÿã ÿѭӧc
công bӕ nhѭ hӝi chӭng Turner, hӝi chӭng Klinefelter Tӯÿó trӣÿi mӝt chѭѫng
mӟi trong bӋnh hӑc ng
ѭӡi ÿã ra ÿӡi ÿ

ó là bӋnh hӑc NST.
Hҫu hӃt các bҩt thѭӡng trong cҩu trúc, tӵ nhân ÿôi NST, phân ly NST ÿӅu gây hұu
quҧ quan sát ÿѭӧc trên lâm sàng.
Các bҩt thѭӡng NST có thӇÿѭӧc chia thành hai nhóm chính: bҩt thѭӡng vӅ sӕ
lѭӧng và bҩt thѭӡng vӅ cҩu trúc.
Hѫn 50% các trѭӡng hӧp sҧy thai tӵ nhiên có liên quan ÿӃn các bҩt thѭӡng NST, ÿa
sӕ là do bҩt thѭӡng sӕ lѭӧng NST dҥng lӋch bӝi (trisomy, monosomy).
II. BҨT THѬӠNG SӔ LѬӦNG NST
1. Ĉҥi cѭѫng
Ӣ ngѭӡi, bҩt kǤ sai lӋch sӕ lѭӧng nào so vӟi 2n = 46 ÿӅu gây ra nhӳng biӇu hiӋn
bҩt thѭӡng cho cá thӇ có thӇ quan sát ÿѭӧc.
Có thӇ chia bҩt thѭӡng sӕ lѭӧng NST thành hai loҥi:
-Tăng chҹn hoһc lҿ cҧ bӝ n NST: 3n, 4n gӑi làÿa bӝi (polyploidy);
-Tăng hoһc giҧm mӝt hoһc vài NST so vӟi bӝ NST bình thѭӡng, gӑi là lӋch
b
ӝi (aneuploidy).
2. Ĉ
a bӝi
a. Nguyên nhân
- Hóa chҩt:Mӝt sӕ hóa chҩt có tác dөng gây tӃ bào ÿa bӝi thӇ là Colchicin,
Vinblastin Trong nuôi cҩy tӃ bào, ngay cҧÿӕi vӟi tӃ bào cӫa ngѭӡi, vӟi
nӗng ÿӝ cao cӫa các chҩt trên sӁ tҥo nên nhiӅu tӃ bào ÿa bӝi;
- Tác nhân vұt lý:SӕcnhiӋt ÿӝ cao hoһc thҩp có tác dөng ӭc chӃ quá trình
giҧm phân tҥo nên giao tӱ lѭӥng bӝi (2n) hoһc ӭc chӃ các l
ҫn phân bào
nguyên nhiӉm ÿҫu tiên cӫa hӧp tӱ, tҥo nên các tӃ bào ÿa bӝi.
Cá th
tӱ bҩ
t
cӵc

v
(1) S
ӵ
các g
i
quҧ:
-
-
-
(2)
K
tѭѫn
g
thѭӡ
n
Trѭӡ
n
ÿӅu:
1
còn p
Trѭӡ
n
b
ào
k
thàn
h
b. C
˯
Ӈÿa bӝi có

t
thѭӡng; (
2
v
ào trӭng ÿ
ã
ӵ
cҧn trӣq
u
i
ao tӱ bҩt t
h
Sӵ thө ti
n
giao tӱ
b
ì
(2n) + (n
)
Sӵ thө ti
n
Sӵ thө ti
n
(n) Æ hӧ
p
K
hi hӧp tӱ
n
g
, ta sӁ có

h
n
g tҥo thàn
h
n
g hӧp bӝ
N
1
nhân nhұ
n
hôi bào (3
n
n
g hӧp tӯ 1
k
hác nhau:
n
h
cѫ thӇ kh
ҧ
˯
ch͇
thӇÿѭӧc h
ì
2
) Sӵ phân
ã
thө tinh.
u
á trình giҧ

m
h
ѭӡng. Sӵ
t
n
h cӫa mӝt
nh thѭӡng
)
Æ
hӧp tӱ
n
h cӫa trӭn
g
n
h kép cӫa
p
tӱ tam b
ӝ
n
hân ÿôi ӣ
g
h
ӧp tӱ tӭ b
ӝ
h
các phôi
b
N
ST cӫa h
ӧ

n
ÿѭӧc 1n;
n
) phát triӇ
n
hӧp tӱ (3
n
n
, 2n, 3n. P
h
ҧ
m có 2 dò
n
ì
nh thành t
ӯ
chia bҩt th
ѭ
m
nhiӉm x
ҧ
t
hө tinh cӫ
a
giao tӱ (tr
ӭ
(n) sӁ tҥo
n
(3n) = 69
N

g
(2n) và ti
n
mӝt trӭng
b
ӝ
i (3n).
g
iai ÿoҥn q
u
ӝ
i (4n). Sa
u
b
ào (4n) và
ӧ
p tӱ nhân
ÿ
1 nhân kia
n
n
thành cѫ
t
n
); các NST
h
ôi bào (n)
n
g tӃ
b

ào2n
/
ӯ
các cѫ c
h
ѭ
ӡng cӫa
h
ҧ
y ra trong
a
các giao
t
ӭ
ng hoһc t
i
n
ên 1 hӧp t
ӱ
N
ST.
n
h trùng (2
n
b
ình thѭӡ
n
u
á sӟm kh
ô

u
ÿó các h
phát triӇn
t
ÿ
ôi
r
ӗi phâ
n
n
hұn ÿѭӧc
t
hӇ tam bӝi
nhân ÿôi
r
ӗ
tiêu vong,
/
3n.
h
Ӄ sau: (1)
S
h
ӧp tӱ; (3)
S
quá trình
t
t
ӱ bҩt thѭӡ
n

i
nh trùng)
b
ӱ
tam bӝi (
3
n
)
Æ
tӭ bӝ
i
n
g (n) vӟi 2
ô
ng kèm th
e
ӧ
p tӱ này
t
t
hành cѫ th
Ӈ
n
bӕ sӕ NS
T
(3n) ; phôi
(3n).
ӗ
i phân chi
còn 2 phôi

S
ӵ thө tinh
S
ӵ xâm nh
ұ
t
ҥo giao tӱ
n
g này kéo
b
ҩt thѭӡng
(
3
n):
i
(4n) = 92
N
tinh trùng
e
o sӵ
p
hân
t
iӃp tөc ph
Ӈ
(4n).
T
cho 2 nh
â
bào (1n) b

ӏ
a theo 3 cӵ
bào 2n và
3
cӫa các gi
a
ұ
p cӫa tӃ b
à
có thӇ tҥo
r
theo các h
ұ
(
2n) vӟi m
ӝ
N
ST.
bình thѭӡ
n
chia cӫa b
à
ân chia bì
n
â
n con khô
n
ӏ
tiêu vong
c cho 3 ph

ô
3
n phát triӇ
n
a
o
à
o
r
a
ұ
u
ӝ
t
n
g
à
o
n
h
n
g
ô
i
n
Trѭӡ
n
thӇ k
h
(3)S

ӵ
cѫ th
Ӈ
Sӵ x
â
2n/3
n
Hҫu
h
Theo
60%
Triso
m
n
g hӧp hӧ
p
h
ҧm 2n/3n.
ӵ
xâm nhұ
p
Ӈ
tam bӝi 3
n
â
m nhұp cӫ
a
n
.
c. H

̵
h
Ӄt các trѭ
ӡ
Boué (19
7
là có
r
ӕi
l
m
y các loҥ
i
tӱ (4n) sa
u
cӫa 1 tӃ
bà
n
.
a
1 tӃ
b
ào
c
̵
u qu̫ÿa
b
ӡ
ng hӧp rӕi
7

7) khi phâ
n
l
oҥn NST
i
53,7%; 4
5
u
khi nhân
ÿ
à
o cӵc (n) v
c
ӵc (n) ӣ gi
a
b
͡i th͋
loҥn NST
ӣ
n
tích Kar
y
cө thӇ là
t
5
, XO chiӃ
m
ÿ
ôi sӕ NST
,

ào hӧp tӱ (
2
a
i ÿoҥn 2 p
h
ӣ
ngѭӡi ÿӅ
u
y
otype ӣ cá
t
hai tam b
ӝ
m
15,3%.
,
phân chia
2
n) ӣ giai
ÿ
h
ôi bào tҥo
u
bӏ chӃt tr
o
c bào thai
s
ӝ
i 19,9%
(

theo 3 cӵc
ÿ
oҥn 1 phôi
thành cѫ t
h
o
ng thӡi kǤ
s
ҭy tӵ nhiê
(
Hình 1); t
ӭ
tҥo thành
c
bàotҥo nê
n
h
Ӈ khҧm
phôi thai.
n, nhұn th
ҩ
ӭ
bӝi 6,2
%
c
ѫ
n
ҩ
y
%

;
Mӝt
s
này t
h
sinh
v
sinh
d
-
-
-
-
-
-
H
(
N
s
ӕ trѭӡng h
ӧ
h
ѭӡng trӑ
n
v
ùng ÿҫu,
m
d
өc.
Trҿ sѫ si

n
bìu chҿÿ
ô
Trҿ sѫ si
n
Karyotyp
15% các
t
vӟi giao
t
85% các
t
2 tinh trù
n
ThӇ tӭ b
ӝ
các trҿ s
ѫ
ình 1: Nhi
Ӊ
N
guӗn: Kh
o
ӧ
p thai ÿѭ
ӧ
n
g lѭӧng k
h
m

һt, dӏ dҥn
g
n
h 69, XX
Y
ô
i.
n
h 69, XX
X
e cӫa mӝt
s

46,

46,

46,

46,
t
rѭӡng hӧ
p
t
ӱ bҩt thѭӡ
n
t
rѭӡng hӧ
p
n

g, gây ra t
h
ӝ
i gһp chӫ
y
ѫ
sinh sӕng.
Ӊ
m sҳc thӇ
ÿ
o
a Di truy
Ӆ
ӧ
c sinh ra, t
h
h
i ÿҿ thҩ
ps
g
xѭѫng, t
a
Y
có
d
ҩu hi
Ӌ
X
có hiӋn t
ѭ

s
ӕ trѭӡng h
ӧ
XX / 69,
X
XX / 69,
X
XY / 69,
X
XY / 69,
X
tam bӝi là
n
g lѭӥng b
ӝ
tam bӝi cò
h
ai t
r
ӭng b
á
y
Ӄu ӣ các tӃ
ÿ
ӗ mӝt trѭ
ӡ
Ӆ
n, BV Hùn
h
ì NST ÿӅ

u
s
o vӟi thai
a
y và chân
c
Ӌ
u rõ rӋt n
h
ѭ
ӧng giҧm
s
ӧ
p tam bӝi
X
XX
X
XY
X
XY
X
YY
kӃt quҧ sӵ
t
ӝ
i (2n).
n lҥi chӫ y
Ӄ
á
n phҫn.

bào thai s
ҭ
ӡ
ng hӧp ta
m
g Vѭѫng,
T
u
ӣ trҥng th
á
bình thѭӡ
n
c
ó thӇ dín
h
ѭ tinh hoà
n
s
ҧn buӗng t
r
thӇ.
t
hө tinh cӫ
a
Ӄ
u là do sӵ
ҭ
y. Rҩt hiӃ
m
m

bӝi thӇ
T
PHCM)
á
i khҧm 2n
/
n
g; kèm th
e
h
ngón, dӏ
d
n
nhӓ, lӛ ti
Ӈ
r
ӭng.
a
giao tӱÿ
ѫ
thө tinh cӫ
a
m
gһp thӇ t
ӭ
/
3n. Các th
a
e
o dӏ tұt bҭ

m
d
ҥng cѫ qu
a
Ӈ
u ÿóng thҩ
p
ѫ
n bӝi (n)
a
1 t
r
ӭng v
ӟ
ӭ
bӝi khҧm
a
i
m
a
n
p
,
ӟ
i
ӣ
3. LӋch bӝi
a. Nguyên nhân
-Do rӕi loҥn chӭc năng tuyӃn giáp: Ngѭӡi ta nhұn thҩy ӣ các gia ÿình có rӕi
loҥn chӭc năng tuyӃn giáp thì tҫn sӕ con cái bӏ hӝi chӭng Down hoһc hӝi

chӭng Klinefelter cao hѫn các gia ÿình bình thѭӡng.
-NhiӉm phóng xҥ: NhiӉm phóng xҥÿѭӧc coi là mӝt nguyên nhân ÿѭa ÿӃn sӵ
không phân ly NST trong quá trình giҧm nhiӉm, tҥo nên các giao tӱ lӋch bӝi.
Ngѭӡi ta thҩy ӣ nhӳng bӋnh nhân có r
ӕi loҥn NST dҥng lӋch bӝi, ÿһc biӋt là
mҽ cӫa nhӳng ngѭӡi bӏ hӝi chӭng Down cho thҩy có sӵ tiӃp xúc vӟi tia xҥ
lâu dài.
-Do bӕ mҽ lӟn tuәi, ÿһc biӋt là tuәi ngѭӡi mҽ: Mӝt hiӋn tѭӧng ÿã ÿѭӧc xác
nhұn hoàn toàn là khi tuәi cӫa ngѭӡi mҽ gҫn 40 thì tӹ lӋ con bӏ h
ӝi chӭng
Down và các loҥi Trisomy khác tăng cao hѫn so vӟi các trѭӡ
ng hӧp mà
ngѭӡi mҽ còn ít tuәi.
b. C˯ ch͇
Cá thӇlӋch bӝi có thӇÿѭӧc hình thành tӯ các cѫ chӃ sau: (1)Không phân ly NST
trong giҧm phân; (2)Không phân ly NST trong nguyên phân; (3) Thҩt lҥc NST ӣ kǤ
sau (Hình 2).
(1) Không phân ly NST trong gi̫m phân
Trong quá trình giҧm phân ÿӕi vӟi tӃ bào mҫm, các NST tѭѫng ÿӗng sӁ phân ly ÿӇ
tҥo nên các giao tӱ bình thѭӡng chӭa bӝ NST
ÿѫn bӝi (n), ÿӇ khi thө tinh sӁ tҥo nên
hӧp tӱ lѭӥng bӝi 2n = 46 NST.
Trong quá trình gi
ҧm phân, nӃu có mӝt cһp NST nào ÿó không phân ly mà cùng
nhau ÿi vào 1 giao tӱ , kӃt quҧ sӁ tҥo nên các giao tӱ bҩt thѭӡng (ta gӑi là các giao
tӱ lӋch bӝi) nghƭa là có giao tӱ thӯa 1 NST và có giao tӱ thiӃu 1 NST. Các giao tӱ
lӋch bӝi khi thө tinh sӁ hình thành các hӧp tӱ lӋch bӝi.
HiӋn tѭӧng không phân ly các NST trong quá trình giҧm phân có thӇ xҧy ra:
-
Ĉӕi vӟi dòng tinh hoһc dòng trӭng.

- Ĉӕi vӟi NST giӟi tính và NST thѭӡng.
- Ӣ lҫn giҧ
m phân I hoһc lҫn giҧm phân II.
(2) Không phân ly NST trong nguyên phân
Cѫ chӃ này gһp khi hӧp tӱÿang phân chia, gây ra nhiӅu dòng tӃ bào có sӕ lѭӧng
NST khác nhau trên mӝt cѫ thӇ (gӑi là tình trҥng khҧm).
Cѫ chӃ này không bao giӡ gây nên lӋch bӝi dҥng Trisomy hoһc monosomy thuҫn
nhҩt.
-
-
(3)
T
h
Ӣ kǤ
ÿѭӧc
,
thiӃu
HiӋn
-
-
Vӟi
c
sau:
Th͋
k
gһ
p
t
r
NӃu hiӋn

tӱ, sӁ tҥo
47 NST.
bào lӋch
b
NӃu hiӋn
sӁ tҥo thà
n
năng sӕn
g
hӧp hiӋn
phӭc tҥp.
h
̭t l̩c NS
T
sau, nӃu c
ó
,
nҵm bҩt
ÿ
1 NST.
tѭӧng thҩt
Giҧm ph
â
Quá trìn
h
c. P
h
c
ác cѫ chӃÿ
k

hông (Nul
l
r
ѭӡng hӧ
pn
tѭӧng khô
n
2 phôi bào
Hai phôi b
à
b
ӝi 45/47 g
tѭӧng khô
n
n
h 3 dòng
t
g
thì cѫ th
Ӈ
tѭӧng khô
n
T
ͧ kǤ sau
ó
1 NST k
h
ÿ
ӝng ӣ tӃ
b

lҥc NST ӣ
k
â
n: tҥo thàn
h
h
phân chia
Hình
h
ân lo̩i
ã ÿѭӧc trìn
l
isomy: 2n
n
ào ӣ ngѭӡ
n
g phân ly
khác nhau
à
o này tiӃ
p
ӑi là thӇ k
h
n
g phân ly
t
Ӄ
b
ào 45/4
6

Ӈ
khҧm chӍ
c
n
g phân ly
x
h
ông bám
v
b
ào chҩt rӗ
i
k
Ǥ sau có t
h
h
giao tӱ t
h
cӫa hӧp tӱ
,
2: Các cѫ
c
h bày ӣ ph
ҫ
- 2): thiӃu
i.
NST xҧy
r
: 1 phôi bà
o

p
tөc phân
c
h
ҧm.
NST xҧy r
6
/47. Dòng
c
òn lҥi 2 d
ò
x
ҧy ra nhi
Ӆ
v
ào thoi v
ô
i
tiêu biӃn
h
Ӈ xҧy ra tr
o
h
iӃu 1 NST
.
,
tҥo thành
c
c
hӃ tҥo gia

o
ҫ
n trên, cѫ
cҧ 2 chiӃc
r
a ӣ lҫn ph
â
o
chӭa 45
N
c
hia tҥo th
à
a ӣ lҫn ph
â
tӃ bào chӭ
ò
ng tӃ
b
ào
Ӆ
u lҫn sӁ tҥ
o
ô
sҳc và kh
ô
ÿi,
k
Ӄt qu
ҧ

o
ng:
.
c
ѫ thӇ khҧ
m
o
tӱ lӋch b
ӝ
thӇ lӋch b
ӝ
cӫa mӝt
c
â
n cҳt thӭ
n
N
ST và 1 p
h
à
nh cѫ thӇ
c
â
n cҳt thӭ I
I
a 45 NST
k
46 và 47.
T
o

thành cѫ
ô
ng trѭӧt
v
ҧ
sӁ có mӝ
t
m
.
ӝ
i
ӝ
i có thӇ th
u
c
һ
p
NST n
à
n
hҩt cӫa h
ӧ
h
ôi bào ch
ӭ
c
ó 2 dòng
t
I
cӫa hӧp t

ӱ
k
hông có k
h
T
rong trѭӡ
n
thӇ khҧm r
ҩ
v
Ӆ cӵc tӃ
bà
t
tӃ bào c
o
u
ӝc các dҥ
n
à
o ÿó, khô
n
ӧ
p
ӭ
a
t
Ӄ
ӱ
,
h

ҧ
n
g
ҩ
t
à
o
o
n
n
g
n
g
Th͋ÿ˯n (Monosomy: 2n - 1): thiӃu 1 chiӃc cӫa 1 cһp NST nào ÿó.
- Không gһp Monosomy NST thѭӡng vì phҫn lӟn ÿӅu bӏ chӃt ӣ thӡi kǤ phôi
thai;
-ChӍ gһp Monosomy NST giӟi tính (45, XO).
Th͋ ba (Trisomy: 2n + 1): có thêm 1 chiӃc thuӝc vӅ cһp NST nào ÿó. Loҥi này hay
gһp ӣ ngѭӡi.
- Ĉӕi vӟi thai sҭy: khҧo sát NST ӣ các thai sҭy, bҩt cӭ trisomy cӫa NST nào
cNJng có thӇ thҩy (ngoҥi tr
ӯ NST sӕ 1 và sӕ 5);
-
Ĉӕi vӟi trҿ sѫ sinh: Trisomy chӍ thҩy ӣ NST 13, 18, 21 và 22.
Th͋ÿa (Polysomy : 2n + 2 ; 2n + 3 ): loҥi này ít gһp.
- 48, XXXY Æ Polysomy X;
- 48, XXX, + 21 Æ Trisomy kép (dѭ NST X và NST sӕ 21)
Th͋ kh̫m (mosaic): trong cùng 1 cѫ thӇ có 2 hoһc nhiӅu dòng tӃ bào chӭa
Karyotype khác nhau.
- 45, XO / 47, XXX;

- 46, XX / 47, XX, +21
d. H̵u qu̫ l͏ch b͡i
ͦ phôi thai
Khi phân tích Karyotype ӣ các thai sҭy tӵ nhiên ta không gһp Monosomy NST
thѭӡng, chӫ yӃu gһ
p các loҥi Trisomy cӫa bҩt kǤ NST nào (trӯ NST sӕ 1 và sӕ 5).
Theo logic thì tӹ lӋ Monosomy và Trisomy ph
ҧi bҵng nhau. Nhѭ vұy, ta có thӇ suy
ra rҵng tҩt cҧ nhӳng hӧp tӱ Monosomy NST thѭӡng ÿӅu chӃt rҩt sӟm ӣ giai ÿoҥn
phôi, không phát triӇn ÿѭӧc tӟi giai ÿoҥn bào thai.
ͦ tr̓ em sau khi sinh
Tӹ lӋ sai lӋch NST chiӃm 0,5% - 1%.
Trong các sai lӋch NST thѭӡng thì Trisomy chiӃm tӹ lӋ cao nhҩt, nhѭng chӍ có 3
lo
ҥi Trisomy là sӕng ÿѭӧc sau khi sinh ÿó là các Trisomy 13, 18 và 21, trong ÿó
Trisomy 21 là có khҧ năng sӕng tӟi tuә
i trѭӣng thành, còn 2 loҥi Trisomy 13 và 18
thì trên 90% ÿӅu chӃt trong vòng 1 năm tuәi.
Các loҥi Trisomy NST thѭӡng khác nhѭ Trisomy 2, 7, 8, 9, 20 và 22 thӍnh thoҧng
cNJng gһp và sӕng ÿѭӧc mӝt khi nó ӣ trong tình trҥng khҧm.
III. BӊNH LÝ BҨT THѬӠNG SӔ LѬӦNG NST
1. Trisomy 21 hay Hӝi chӭng Down
Là ví dө thѭӡng gһp nhҩt cho lӋch bӝi NST ӣ ngѭӡi dҥng trisomy.
Ĉѭӧc mô tҧ lҫn ÿҫu tiên bӣi Langdon Down năm 1866. Tuy nhiên, mãi ÿӃn năm
1959 Lejeune và cӝng sӵ mӟi tìm thҩy ӣ trҿ bӏ hӝi chӭng Down có 47 NST, thӯa 1
NST sӕ 21.
a. Vͣi h͡i chͱng trisomy 21 trên lâm sàng, b̫n ch̭t di truy͉n có th͋
thu͡c các tr˱ͥng hͫp sau:
- Trisomy 21 thuҫn nhҩt, chiӃm khoҧng 90% các trѭӡng hӧp: bӋnh nhân có 3
NST 21. Karyotype cho k

Ӄt quҧ 47, XX, + 21 hoһc 47, XY, + 21. NST 21
thӯa trong 80% trѭӡng hӧp có nguӗn gӕc tӯ mҽ, 20% có nguӗn gӕc tӯ bӕ;
- Trisomy 21 do lһp ÿoҥn liên quan ÿӃn phҫn lӟn cánh dài cӫa NST 21;
- Trisomy 21 chuyӇn ÿoҥn (chi tiӃt trong phҫn Bҩt thѭӡng cҩu trúc NST).
Trong mӝt sӕít trѭӡng hӧp (4% - 6%), các bҩt thѭӡng di truyӅn kӇ trên có thӇ gһp
dҥng thӇ khҧm (xuҩ
t hiӋn trong quá trình nguyên phân cӫa hӧp tӱ, chӍ tìm th
ҩy ӣ
mӝt sӕ cѫ quan). Tùy tӹ lӋ các tӃ bào bình thѭӡng / các tӃ bào trisomy 21 mà các
triӋu chӭng lâm sàng cӫa bӋnh nhân có ÿӝ nһng thay ÿәi.
b. T̯n sṷt
ChiӃm tӹ lӋ khoҧng 1/660 trҿ sѫ sinh sӕng. Tӹ lӋ này càng tăng cao khi phân tích
Karyotype ӣ các thai sҭy.
c. Nguyên nhân
-Tuәi mҽ cao là yӃu tӕ nguy cѫ quan trӑng nhҩt, và là lý do chӍÿӏnh chҭn
ÿoán trѭӟc sinh;
-Tuәi bӕ: không rõ và có lӁ không có ҧnh hѭӣng gì c
ҧ. Mӝt sӕ tài liӋu cho
rҵng nӃu tuәi cha quá lӟn thì cNJng sinh con bӏ dӏ tұt bҭm sinh nhѭng không
phҧi hӝi chӭng Down.
-Bӕ mҽ bӏ nhiӉm phóng xҥ, viêm gan siêu vi.
Tuәi mҽ Nguy cѫ con mҳc hӝi chӭng Trisomy 21
20 - 24 1/1550
25 - 29 1/1000
30-34 1/700
40 1/100
42 1/65
d. Tri͏u chͱng lâm sàng
Các triӋu chӭng lâm sàng sau ÿây có thӇÿѭӧc quan sát thҩy ӣ bӋnh nhân trisomy
21 (Hình 3):

- Ĉҫu nhӓ, trán hҽp, gáy rӝng và phҷng;
-Mһt tròn, nét mһt trҫm cҧm;
-Khe mҳt xӃch, lông mi ngҳn và thѭa;
-Gӕc mNJi tҽt, môi khô và dày;
-Lѭӥi dài, dày, nӭt nҿ, hay thè ra ngoài;
- Tai nhӓ;
-Giҧm trѭѫng lӵc cѫ, dӉÿѭa ÿӃn thoát vӏ r
ӕn;
-ThiӇu năng tâm thҫn, chӍ sӕ thông minh IQ = 25 Æ 50;
-Cѫ quan sinh dө
c kém phát triӇn;
-Thѭӡng kèm theo dӏ tұt bҭm sinh tim và ӕng tiêu hóa;
-NӃp vân da bàn tay có nhӳng thay ÿәi rõ rӋt nhѭ các ÿѭӡng vân tay mӡ, khó
quan sát. Lòng bàn tay có mӝt nӃp ngang ÿѫn ÿӝc (rãnh khӍ) ӣ 1 bên hoһc 2
bên lòng bàn tay (quan sát ÿѭӧc ӣ khoҧng 50% các trѭӡng hӧp);
- Ngón tay út ngҳn, thѭӡng chӍ có 2 ÿӕt và quһp vào trong.
Hình 3: Nét mһt ÿ
iӇn hình cӫa bӋnh nhân Trisomy 21
e. Cẖn ÿoán tr˱ͣc sinh
- Xét nghiӋm huyӃt thanh mҽÿѭӧc thӵc hiӋn nhѭ công cө tҫm soát
ÿҫu tiên,
ÿѭӧc chӍÿӏnh tùy theo tuәi thai:
 Thai 11 - 13 tuҫn tuәi: xét nghiӋm PAPP-A và ȕ-HCG. Có thӇ phӕi hӧp
vӟi ÿo mӝ mӡ da gáy trên siêu âm, ÿӇÿҥt khҧ năng phát hiӋn 85%, vӟi
khҧ năng dѭѫng tính giҧ 5%;
 Thai thuӝc ba tháng giӳa thai kǤ: xét nghiӋmAFP, uE3, và ȕ-HCG.
- Xét nghiӋm di truy
Ӆn làcҫn thiӃt ÿӇ chҭn ÿoán. Các xét nghiӋm có thӇ thӵc
hiӋn là:
 NhiӉm sҳc thӇÿӗ (Hình 4)

 FISH (Hình 5)
 Phân tích SNP (Single Nucleotide Polymorphism)
H
(
N
H
(
N
H
ình 4: Nhi
Ӊ
N
guӗn: Kh
o
H
ình 5: Hì
n
N
guӗn: Kh
o
Ӊ
m sҳc thӇ
ÿ
o
a Di truy
Ӆ
n
h ҧnh FIS
H
o

a Di truy
Ӆ
ÿ
ӗ mӝt trѭ
ӡ
Ӆ
n, BV Hùn
H
mӝt trѭӡ
n
Ӆ
n, BV Hùn
ӡ
ng hӧp Tri
g Vѭѫng,
T
n
g hӧp Tri
s
g Vѭѫng,
T
somy 21
T
PHCM)
s
omy 21
T
PHCM)
f. Ti͇n tri͋n
Tiên lѭӧng sӕng phө thuӝc vào tình trҥng dӏ tұt tim và ӕng tiêu hóa kèm theo. BӋnh

nhi dӉ nhҥy cҧm ÿӕi vӟi vi khuҭn và bӋnh bҥch cҫu.
Tӹ lӋ tӱ vong chiӃm 50% trong vòng 5 năm ÿҫu. Khoҧng 8% bӋnh nhân sӕng ÿӃn
40 tuәi. ChӃÿӝ giáo dөc và chăm sóc ÿһc biӋt cho nhӳng bӋnh nhân trisomy 21 là
cҫn thiӃt ÿӇ tăng chҩt lѭӧng sӕng cӫa bӋnh nhân và gia ÿ
ình.
2. Trisomy 13 hay Hӝi chӭng Patau
Nhӳng biӇu hiӋn dӏ dҥng kiӇu Trisomy 13 có lӁÿã ÿѭӧc mô tҧ cách ÿây 300 năm.
Mãi ÿӃn năm 1960, Patau và cӝng sӵ mӟi xác ÿӏnh có sӵ sai lӋch NST trong hӝi
chӭng này là thӯa 1 NST thuӝc nhóm D (Patau gӑi là D1 Trisomy).
Tuәi thӑ trung bình cӫa bӋnh nhân trisomy 13 khoҧng 90 ngày. BӋnh nhân rҩt hiӃm
khi vѭӧt quá 1 năm tuәi.
a. Nguyên nhân
CNJng phө thuӝc vào tuәi mҽ và các ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng s
ӕng.
b. B̫n ch̭t di truy͉n:
80% trѭӡng hӧp là Trisomy 13 thuҫn nhҩt : 47, XX, + 13.
20% trѭӡng hӧp là Trisomy 13 khҧm 46, XX/47, XX, +13 hoһc chuyӇn ÿoҥn: 46,
XX, -14, + t(13/14),hoһc46, XX, -21, + t(13/21),hoһc46, XX, -21, + t(13/21)
c. T̯n sṷt
Ít gһp hѫn hӝi chӭng Down, chiӃm tӹ lӋ 1/7000 trҿ sѫ sinh.
Tӹ lӋ mҳc bӋnh theo giӟi tính Nam : Nӳ = 1 : 1
d.
Tri͏u chͱng lâm sàng
Trisomy 13 có nhӳng dӏ tұt nһng nhѭ (Hình 6):
-
Ĉҫu nhӓ, nhӓ tӯ phҫn ÿӍnh ra phҫn trán; chiӃm 80% trѭӡng hӧp.
- Da có nhiӅu dӏ dҥng mҥch. Cә ngҳn.
-Mҳt nhӓ hoһc không có mҳt (90%), có thӇÿөc giác mҥc (30%).
-MNJi tҽt và bè; môi trên và hàm Ӄch bӏ hӣ. Sӭt môi mӝt bên hoһc hai bên
chiӃm tӯ 70% - 90% trѭӡng hӧp.

- Tai có nhi
Ӆu dӏ dҥng, vӏ trí hѫi thҩp, vành tai ép sát vào da ÿҫu.
- Bàn tay, bàn chân thѭӡng thӯa ngón chiӃm 80% trѭӡng hӧp.
- Có nhiӅu d
ӏ dҥng ӣ tim và cѫ quan sinh dөc.
Trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp, nhӳng dӏ dҥng mһt cӫa bӋnh nhân có thӇ lҫm vӟi hӝi
chӭng Down không ÿiӇn hình.
Hình 6: Nhӳng dӏ dҥngÿiӇn hình trong hӝi chӭng Patau
3. Trisomy 18 hay Hӝi chӭng Edwards
Ĉѭӧc Edwards và cӝng sӵ mô tҧ vào năm 1960.
a. T̯n sṷt
Tӹ lӋ 1/4000 - 1/8000 trҿ sѫ sinh.
b. Nguyên nhân
Mҽ có công tác liên quan ÿӃn tia xҥ, mҽ bӏ nhiӉm ÿӝc thai nghén trong nhӳng tháng
ÿҫu mang thai.
c. B̫n ch̭t di truy͉n
- 80% trѭӡng hӧp là Trisomy thuҫn nhҩt. Karyotype: 47, XX, +18 hoһc 47,
XY, +18;
- 10% trѭӡng hӧp là Trisomy ӣ dҥng khҧm. Karyotype: 46, XX/ 47,XX, +18
hoһc 46, XY/ 47,XY, +18;
- 10% trѭӡng hӧ
p là Trisomy kép, ví dө karyotype: 48, XXY, +18, thѭӡng
gây thai lѭu.
d. Tri͏u chͱng lâm sàng
Trҿ sѫ sinh trisomy 18 có nhӳng triӋu chӭng lâm sàng ÿһc trѭng mà tӯÿó ta có thӇ
hѭӟng ÿӃn chҭn ÿoán nhѭ:
- Ĉҫu nhӓ, trán hҽp, gáy phҷng và rӝng. Tai ÿóng thҩp và dӏ dҥng, không có
dái tai, gӡ tai không rõ, các xoҳn và ÿӕi xoҳn ít phát triӇn.
-Hàm dѭӟi kém phát triӇn: miӋng nhӓ hình tam giác.
- Bàn tay: cѫ nâng ngón kém phát triӇn do ÿó các ngón tay thѭӡng quһp vào

nhau. Lòng bàn tay có rãnh khӍ giӕng nhѭ tr
ѭӡng hӧp hӝi chӭng Down.
-Dӏ
tұt bҭm sinh chӫ yӃu ӣ tim, thұn, cѫ quan sinh dөc.
-Tәng trҥng: trҿ yӃu, ít vұn ÿӝng, tâm thҫn - vұn ÿӝng kém phát triӇn.
-Tuәi thӑ trung bình khoҧng 2 tháng. Trҿ chӃt chӫ yӃu là do biӃn chӭng tim
và nhiӉm trùng nһng ӣ phәi và cѫ quan niӋu.
Hình 7: Nhӳng dӏ dҥng ÿiӇn hình trong hӝi chӭng Edwards
4. Hӝi chӭng Klinefelter
Ĉѭӧc Klinefelter miêu tҧ vào năm 1942. Trѭӟc tuәi dұy thì, thѭӡng bӋnh nhân
chѭa có biӇu hiӋn lâm sàng ÿӇ phân biӋt vӟi các bé trai bình thѭӡng. Các triӋu
chӭng ÿѭӧc quan sát rõӣ bӋnh nhân trѭӣng thành.
a. T̯n sṷt
Hӝi chӭng Klinefelter là bӋnh lý lӋch bӝi tѭѫng ÿӕi thѭӡng gһp, tӹ lӋ tӯ khoҧng
1/1000 ÿӃn 1/600 trҿ sѫ sinh.
b. Nguyên nhân
Không phân ly trong quá trình giҧm phân tҥo giao tӱ cӫa cha hoһc mҽÿӅ
u có thӇ là
nguyên nhân dҭn ÿӃn sӵ hình thành hӧp tӱ 47, XXY (trӭng XX kӃt hӧp vӟi tinh
trùng Y, hoһc trӭng X kӃt hӧp vӟi tinh trùng XY).
CNJng có trѭӡng hӧp: Trӭng XX kӃt hӧp vӟi tinh trùng XY, Trӭng XXXX kӃt hӧp
vӟi tinh trùng Y
c. B̫n ch̭t di truy͉n
Hӝi chӭng Klinefelter trên lâm sàng có thӇ tѭѫng ӭng vӟi karyotype 47, XXY
(Hình 8), hay 48, XXXY, hay thұm chí 49, XXXXY. Trong nhân tӃ bào cӫa bӋnh
nhân quan sát thҩy sӕ lѭӧ
ng thӇ Barr tѭѫng ӭng vӟi s
ӕ lѭӧng NST X thӯa.
Hình 8: Karyotype mӝt trѭӡng hӧp Klinefelter 47, XXY
(Nguӗn: Karvita B. Ahluwalia. Genetics. New Age International, tái bҧn lҫn thӭ 2, 2009)

d. Tri͏u chͱng lâm sàng
- Cao, tӹ lӋ bҩt thѭӡng: tay chân dài, thân ngҳn;
-Ngӵc rӝng;
- Ít lông tóc;
- Tinh hoàn nhӓ, dѭѫng vұt nhӓ;
- Kém sinh sҧn tinh trùng;
-Giҧm ham muӕn tình dөc, rӕi loҥn tình dөc;
-Chұm phát triӇn tâm thҫn.
ĈiӅu trӏ hӛ trӧ bҵng androgens ngoҥi sinh có thӇ giúp phát triӇn thӇ chҩt và tâm
thҫn tѭѫng ÿӕi bình thѭӡng.
BӋnh nhân Klinefelter ӣ tuәi trѭӣng thành có tҫn suҩt ung thѭ vú cao hѫn so vӟi
nam giӟi bình thѭӡng.
5. Hӝi chӭng Turner
a. T̯n sṷt
Tӹ lӋ1/5.000 trҿ sѫ sinh. Hӝi chӭng này quan sát thҩy trong khoҧng 5% các thai
sҭy.
b. Nguyên nhân
Không phân ly trong quá trình giҧm phân tҥo giao tӱ cӫa mҽ tҥo thành hai loҥi giao
tӱ: thiӃu NST X và thӯa mӝt NST X. Sӵ thө tinh giӳa trӭng thiӃu NST X và tinh
trùng X tҥo thành hӧp tӱ 45, XO (Error! Reference source not found.).
c. B̫n ch̭t di truy͉n
Hӝi chӭng Turner có karyotype 45, XO. Trong nhân các tӃ bào cӫa bӋnh nhân
Turner không quan sát thҩy thӇ Barr nào.
Ĉa sӕ các trѭӡng hӧp bӋnh nhân Turner ӣ thӇ khҧm: 45, XO / 47, XXX, hoһc 45,
XO/46, XX / 47, XXX.
Nghiên cӭu các trѭӡng hӧp hӝi chӭng Turner ÿem lҥi mӝt sӕ kiӃn thӭc bә sung: tuy
có sӵ bҩt hoҥt mӝt NST X ӣ ngѭӡi nӳ bình thѭӡng, nhѭng mӝt sӕ gien trên NST X
vүn hoҥt
ÿӝng trên cҧ hai NST X và cҫn thiӃt cho sӵ phát triӇn bình thѭӡng cӫa
ngѭӡi nӳ.

d. Tri͏u ch
ͱng lâm sàng
-BiӇu hiӋn giӟi tính nӳ, tuy nhiên thѭӡng gһp vô kinh nguyên phát, thiӇu sҧn
và kém chӭc năng buӗng trӭng
-Tҫm vóc thҩp
- Móng tay mӅm, lӗi
-NhiӅu nút ruӗi
-Cә rӝng, chân tóc thҩp
- Chân vòng kiӅng
-Xѭѫng bàn tay, xѭѫng bàn chân thӭ tѭ ngҳn
ĈiӅu trӏ hӛ trӧ bҵng hormone estrogens giúp bӋnh nhân Turner dұy thì và phát triӇn
tѭѫng ÿӕi bình thѭӡng. Ĉa sӕ bӋnh nhân thích ӭng tӕt vӟi cuӝc sӕng.
IV. BҨT THѬӠNG CҨU TRÚC NST
1. Ĉҥi cѭѫng
Ĉa sӕ nhӳng cá thӇ mang bҩt thѭӡng cҩu trúc NST:
-biӇu hiӋn kiӇu hình bӋnh lý;
-tҥo thành các giao tӱ bҩt thѭӡng.
Mӝt sӕ trѭӡng hӧp bҩt thѭӡng cҩu trúc NST ÿѭӧc gӑi là “cân bҵng” không kéo theo
hұu quҧ vӅ kiӇu hình (chuyӇn ÿoҥn cân bҵng, ÿҧo ÿoҥn), nhѭng vүn có khҧ năng tҥo
giao tӱ bҩt th
ѭӡng và gây mҩt cân bҵ
ng chҩt liӋu di truyӅn ӣÿӡi con.
2. Nguyên nhân
- Tia phóng xҥ:
 Là mӝt yӃu tӕ gây ÿӝt biӃn ÿã ÿѭӧc ÿӅ cұp ÿӃn rҩt sӟm;
 Tҫn sӕÿӝt biӃn tӹ lӋ thuұn vӟi liӅu lѭӧng phóng xҥ;
 Các ÿӝt biӃn NST tăng nhanh ngay sau khi bӏ phóng xҥ, NST lҥÿѭӧc
hình thành (NST hai tâm , NST vòng).
-Hoá chҩt gây ÿӝt biӃn :
 Có nhiӅu hӧp chҩt hoá hӑc có khҧ năng làm tăng tҫn s

ӕ rӕi loҥn NST;
 Nhӳng hoá chҩt có tính chҩt kìm hãm phân bào (mӝt sӕ thuӕc chӕng ung
thѭ), mӝt sӕ hoá chҩt vӯa có khҧ năng gây ung thѭ, vӯa có khҧ năng gây
ÿӝt biӃn NST;
 Hoá chҩt nhѭ chì, Benzen, thӫy ngân, thuӕc trӯ sâu, diӋt cӓ cNJng gây
rӕi loҥn cҩu trúc NST.
- Vai trò cӫ
a Virus:
 NhiӅu quan sát cho thҩy: sau khi mҳc bӋnh ÿұu mùa, thӫy ÿұu, rubeola,
viêm gan siêu vi thì sӕ trѭӡng hӧp NST bҩ
t thѭӡng tăng lên ӣ mүu
lympho bào nuôi cҩy.
3. Cѫ chӃ phát sinh bҩt thѭӡng cҩu trúc nhiӉm sҳc tӱ và nhiӉm sҳc
thӇ
Tҩt cҧ các NST có sai lӋch vӅ cҩu trúc ÿӅu do hұu quҧ cӫa sӵÿӭt, gãy cӫa NST.
Các ÿoҥn bӏÿӭt gãy hҫu hӃt ÿӅu ÿѭӧc nӕi lҥi và hàn gҳn lҥi theo ÿúng nhѭ cNJ, nӃu
sӵ hàn gҳn không ÿúng nhѭ cNJ thì mӟ
i gây nên sӵ thay ÿәi vӅ cҩu trúc.
Tron
g
vұy c
Tùy
t
ÿôi
m
-
-
H
4.
-

-
-
-
-
g
chu kǤ tӃ
ác nhân tӕ
h
t
heo các nh
m
à biӇu hiӋ
n
Trѭӟc kh
i
Sau khi
D
kiӇu NS
T
H
ình 9: Phá
t
Các loҥi
KhuyӃt ÿ
ѫ
không bҳ
t
nhiӉm sҳ
c
KhuyӃt k

é
Ĉӭt ÿѫn:
ÿӝ xa cӫ
a
sҳc tӱ.
KhuyӃt k
é
ChuyӇn
n
nhiӉm sҳ
c
b
ào, giai
ÿ
h
ҫu hӃt tác
ân tӕ tác ÿ
ӝ
n
ӣ dҥng sa
i
i
DNA nhâ
n
D
NA nhân
ÿ
T
(sau 1 ch
u

t
sinh sai l
Ӌ
sai lӋch
k
ѫ
n (gap):
M
t
màu. Ĉӝ
l
c
tӱ.
é
p (isogap)
Mӝt ÿoҥn
n
a
khoҧng c
á
é
p: Ĉӭt xҧ
y
n
hiӉm sҳc
t
c
tӱ bӏÿӭt
g
Hình 1

0
ÿ
oҥn phân
b
ÿӝng ӣ gia
ӝ
ng ÿӃn N
S
i
lӋch kiӇu
N
n
ÿôi (G1,
ÿ
ÿ
ôi (S, G2,
uk
Ǥ tiӃ
p
th
e
Ӌ
ch kiӇu nh
k
iӇu nhiӉ
m
M
ӝt chӛ nà
o
l

ӟn cӫa ch
ӛ
: Sӵ không
n
hiӉm sҳc
t
á
ch giӳa 2
y
ra ӣ cҧ ha
i
t
ӱ: Các n
h
g
hép lҥi vӟ
i
0
: Các loҥi
s
b
ào chӍ chi
i ÿoҥn gia
n
S
T ӣ giai ÿ
o
N
ST hoһc
k

ÿ
ҫu pha S):
M)
Æ
Sai
l
e
o).
iӉm sҳc th
Ӈ
m
sҳc tӱ (
H
o
ÿó cӫa
m
ӛ
nhҥt thѭ
ӡ
bҳt màu n
à
t
ӱ bӏÿӭt tá
c
phҫn thѭӡ
n
i
nhiӉm sҳ
c
h

iӉm sҳc tӱ
i
nhau tҥo t
h
s
ai lӋch ki
Ӈ
Ӄm mӝt kh
nk
Ǥ.
o
ҥn trѭӟc
h
k
iӇu nhiӉm
Æ
Sai lӋc
h
l
Ӌch kiӇu
n
Ӈ
và sai lӋc
h
H
ình 10)
m
ӝt nhiӉm s
ӡ
ng không l

à
y lҥi xҧy r
a
c
h ra xa ph
ҫ
n
g lӟn hѫn
c
tӱӣ vӏ trí
cӫa 2 hay
h
ành các h
ì
Ӈ
u nhiӉm s
ҳ
oҧng thӡi
g
h
oһc sau k
h
sҳc tӱ (Hì
n
h
kiӇu NST
n
hiӉm sҳc t
ӱ
h

kiӇu nhiӉ
ҳc tӱ khôn
g
ӟn hѫn ÿѭ
ӡ
a
ӣ cҧ 2 nh
i
ҫ
n nhiӉm s
ҳ
ÿѭӡng kí
n
giӕng nha
u
nhiӅu NS
T
ì
nh 3 cánh
h
ҳ
c tӱ
g
ian ngҳn,
v
h
i DNA nh
â
n
h 9).

;
ӱ
Æ
Sai lӋ
c
m sҳc tӱ
g
liên tөc
d
ӡ
ng kính c
ӫ
i
Ӊm sҳc tӱ.
ҳ
c tӱ còn l
ҥ
n
h cӫa nhiӉ
m
u
.
T
bӏÿӭt, c
á
h
oһc 4 cán
h
v
ì

â
n
c
h
d
o
ӫ
a
ҥ
i,
m
á
c
h
.
5.
Mҩt
ÿ
có tâ
m
ngҳn
-
-
Mҩt
ÿ
ÿӗng
thѭӡ
n
Hìn
h

(N
g
Các loҥi
a. M̭t ÿ
o
ÿ
oҥn là hiӋ
n
m
sӁ tiêu
b
hѫn so vӟi
Mҩt ÿoҥ
n
 Xҧy r
a
 Xҧy r
a
còn l
ҥ
(thѭӡ
n
Mҩt ÿoҥ
n
 Sinh
r
ÿӭt b
ӏ
thành
 Các

N
ÿoҥn
ÿ
NST
n
hiӋn
ÿ
ÿ
oҥn cNJng c
ó
có ÿoҥn k
h
n
g:
m
ӝt NS
T
h
11: Sai lӋ
tro
n
g
uӗn: http:
/
sai lӋch
k
o
̩n (delet
i
n

tѭӧng N
S
b
iӃn ÿi ho
һ
lúc ban ÿҫ
u
n
cuӕi (Ter
m
a
ӣ mӝt nh
á
a
ӣ cҧ hai
n
ҥ
i mang tâ
m
n
g gһp nhҩ
t
n
giӳa (Inte
r
r
a do 2 ch
ӛ
ӏ
tiêu ÿi, 2

m
ӝt NST
m
N
ST
m
ҩt ÿ
o
ÿ
ӭt bӏ mҩt
ÿ
n
guyên vҽn
ÿ
ѭӧc tính c
h
ó
thӇ xҧy ra
t
h
ông tѭѫng
Tm
ҩt ÿoҥn,
m
ch kiӇu nh
i
n
g bӋnh lý
/
/www.ncb

i
k
iӇu nhiӉ
m
i
on)
S
T bӏÿӭt r
ӡ
һ
c gҳn san
g
u
. Ví dө: H
ӝ
m
inal deleti
o
á
nh, ÿoҥn k
h
n
hánh ӣ gҫ
n
m
sӁ uӕn c
o
t
là NST sӕ
r

stitial dele
c
ӛ
ÿӭt xҧy r
a
phҫn còn
l
m
ӟi.
o
ҥn ngҳn h
ѫ
ÿ
i, do vұy
c
. Chính vì
v
h
ҩt cӫa mìn
h
t
rong quá trì
n
ӭng vӟi n
h
m
ӝt NST th
ê
i
Ӊm sҳc tӱ

ÿ
ThiӃu máu
i
.nlm.nih.g
o
m
sҳc thӇ
ӡ
i ra mӝt h
o
g
NST khá
c
ӝ
i chӭng
m
o
n):
h
ông tâm t
i
n cuӕi ; 2
ÿ
o
ng lҥi nӕi
13, 18 và
N
c
tion):
a

ӣ cùng m
l
ҥi cӫa NS
T
ѫ
n so vӟi
N
c
hӍ còn các
v
ұy nhӳng
h
,
d
ù là all
e
n
h bҳt chéo
h
au, hұu qu
ҧ
ê
m ÿoҥn (H
ì
ÿ
iӇn hình q
u
Fanconia.
o
v/books/

N
o
һc nhiӅu
ÿ
c
; phҫn cò
n
m
èo kêu.
i
êu biӃn ÿi.
ÿ
oҥn khôn
g
vӟi nhau
t
N
ST X).
ӝt nhánh.
Ĉ
T
nӕi lҥi v
ӟ
N
ST ÿӗng
d
allele ÿѫn
gen còn lҥ
i
e

le lһn.
và tái tә hӧ
p
ҧ
tҥo thành
ì
nh 12C: M
ҩ
u
an sát thҩ
y
N
BK6087/)
ÿ
oҥn, ÿoҥn
b
n
lҥi mang
g
tâm tiêu
b
t
ҥo nên NS
Ĉ
oҥn nҵm
g
ӟ
i nhau tҥi
d
ҥng cӫa n

ÿӝc ӣÿoҥ
n
i
ӣÿoҥn ÿó
p
giӳa hai c
һ
hai NST t
á
ҩ
t ÿoҥn – th
ê
y
b
ӏÿӭt khô
n
tâm t
r
ӣ n
ê
b
iӃn ÿi, ph
ҫ
T hình vò
n
g
iӳa ӣ 2 c
h
chӛÿӭt t
ҥ

ó, các gen
n
còn lҥi tr
ê
sӁ luôn bi
Ӈ
һ
p
NST tѭѫ
n
á
i tә hӧ
pb
ê
m ÿoҥn).
n
g
ê
n
ҫ
n
n
g
h
ӛ
ҥ
o
ӣ
ê
n

Ӈ
u
n
g
b
ҩt
Hình 12: Cѫ chӃ gây ra các bҩt thѭӡng cҩu trúc NST thѭӡng gһp
b. Ĉ̫o ÿo̩n (inversion)
Ĉҧo ÿoҥn là hiӋn tѭӧng mӝt ÿoҥn NST bӏÿӭt ӣ 2 chӛ, ÿoҥn ÿӭt quay 180º và mӓm
ÿӭt nӕi lҥi theo mӝt trұt tӵ mӟi (Hình 12A).
Có hai kiӇu ÿҧo ÿoҥn:
- Ĉҧo ÿoҥn ngoài tâm: (Paracentric inversion)
 Hai chӛÿӭt cùng ӣ mӝt nhánh, do ÿó khi có ÿҧo ÿoҥn xҧy ra chӍ sӕ tâm
và vӏ trí cӫ
a tâm NST vүn nhѭ cNJ . Trѭӡ
ng hӧp này khó nhұn ra có sӵ
ÿҧo ÿoҥn khi nhuӝm bҵng Giemsa ÿѫn thuҫn;
 Tuy nhiên, vӟi kӻ thuұt nhuӝm băng NST, nhiӅu trѭӡng hӧp ÿҧo ÿoҥn ÿã
ÿѭӧc quan sát rõ.
- Ĉҧo ÿoҥn quanh tâm:
 Hai chӛÿӭt ӣ hai nhánh hai bên tâm;
 NӃu 2 chӛÿӭt cách tâm không bҵng nhau thì NST mӟi tҥo thành có chӍ
sӕ tâm thay ÿәi.
Trong các trѭӡng hӧp ÿҧo ÿoҥn, các NST vүn mang ÿӫ sӕ gien, nhѭng trұt tӵ sҳp
xӃp cӫa nhӳng ә gien bӏ thay ÿәi ӣ phҫn ÿҧo ÿoҥn.
Nhӳng ngѭӡi mang bӝ NST có NST ÿҧo ÿoҥn không có bҩt thѭӡng vӅ kiӇu hình,
nhѭng sӁ có khҧ năng tҥo ra mӝt sӕ giao tӱ bҩt thѭӡng trong khi phát sinh giao tӱ
(trong giai ÿoҥn bҳt chéo):
-
Ngѭӡ

i mang ÿҧo ÿoҥn quanh tâm: tҥo ra giao tӱ bҩt thѭӡng khuyӃt ÿoҥn
hoһc nhân ÿoҥn, do ÿó sӕ con sinh ra sӕng có dӏ tұt bҭm sinh và mang bӝ
NST không cân bҵng chiӃm 10%.
-Ngѭӡi mang ÿҧo ÿoҥn ngoài tâm: tҥo ra giao tӱ bình thѭӡng hoһc bҩt
thѭӡng, do ÿó có thӇ sinh ra con bình thѭӡng hoһc bӏ sҭy thai.
c. NST 2 tâm (Dicentric chromosome)
Hai NST bӏÿӭt ӣ 2 chӛ, các phҫn không tâm b
ӏ tiêu biӃn ÿi, còn 2 phҫn có tâm nӕi
lҥi vӟi nhau tҥo nên NST hai tâm.
Trong các trѭӡng hӧp bӏ nhiӉm xҥ hay gһp NST 2 tâm.
d. Nhân ÿo̩n (Duplication)
Nhân ÿoҥn là hiӋn tѭӧng 1 ÿoҥn nào ÿó cӫa NST tăng lên 2 hoһc 3 lҫn. Có 2 loҥi
nhân ÿoҥn:
- Nhân ÿoҥn nguyên phát (Hình 12 B):
 Xҧy ra giӳa hai NST bình thѭӡng;
 Khi ghép ÿôi và bҳt chéo giӳa 2 NST tѭѫng ÿӗng trong kǤÿҫu cӫ
a phân
chia giҧm nhiӉm, các gien giӳa 2 NST tѭѫng ÿӗng xӃp không tѭѫng ӭng
vӟi nhau;
 KӃt quҧ: có sӵ chuyӇn mӝt ÿoҥn nào ÿó cӫa NST này sang NST kia.Ĉoҥn
bӏ chuyӇn ÿi có thӇ vүn sҳp xӃp thuұn chiӅu (nhân ÿoҥn thuұn chiӅu)
hoһc ÿҧo ngѭӧc trѭӟc khi ÿѭӧc gҳn vào (nhân ÿoҥn ÿҧo chiӅu).
- Nhân ÿoҥn th
ӭ phát (Hình 13):
 Xҧy ra giӳa mӝt NST ÿã ÿҧo ÿoҥn và mӝ
t NST bình thѭӡng;
 Khi ghép ÿôi và bҳt chéo giӳa 2 NST này trong kǤÿҫu cӫa phân chia
giҧm nhiӉm, có ÿoҥn các gien giӳa 2 NST xӃp tѭѫng ӭng vӟi nhau, có
ÿoҥn không tѭѫng ӭng vӟi nhau;
 KӃt quҧ: có sӵ chuyӇn ÿoҥn cӫa NST này sang NST kia.

Hình 13: Cѫ chӃ nhân ÿoҥn thӭ phát
e. NST ÿ͉u (Isochromosome)
Bình thѭӡng, phҫn tâm ÿӝng sӁ phân chia theo chiӅu dӑc ÿӇ tách 2 nhiӉm sҳc tӱ và
tҥo thành 2 NST.
Tuy nhiên trong quá trình phân chia tӃ bào, ÿôi khi phҫn tâm NST lҥi phân chia
theo chiӅu thҷng góc vӟi chiӅu dӑc cӫa NST. KӃt quҧ là sӁ tҥo thành 2 NST bҩt
thѭӡng, mӛi NST này có 2 nhánh ÿӕi xӭng hoàn toàn giӕng nhau vӅ kích thѭӟc
cNJng nhѭ nӝi dung, ta gӑi là NST ÿӅu (NST có hai nhánh ngҳn hoһc có hai nhánh
dài) (Hình 12D).
KӃt quҧ này ÿѭӧc coi nhѭ
là có sӵ nhân
ÿôi mӝt nhánh và mҩt ÿi mӝt nhánh còn lҥi
(nhánh thӭ hai).
- Nhân ÿôi nhánh dài Æ mҩt nhánh ngҳn;
- Nhân ÿôi nhánh ngҳn Æ mҩt nhánh dài.
Loҥi NST ÿӅu hay gһp nhҩt là nhánh dài cӫa NST X, ÿѭӧc ký hiӋu là Xqi.
Ӣ nӳ, vӟi 1 NST X bình thѭӡng và 1 NST ÿӅu nhánh dài cӫa NST Xi(Xq) ÿѭӧc
xem nhѭ là monosomy ÿӕi vӟi nhӳng gen nҵm trên nhánh ngҳn và trisomy ÿӕi vӟi
nhӳng gen nҵm trên nhánh dài.
Khoҧng 15% - 20% nhӳng bӋnh nhân bӏ hӝ
i chӭng Turner có bӝ Karyotype nhѭ
trên: 46 Xi (Xq).
f. Chuy͋n ÿo̩n (Translocation)
Là hiӋn tѭӧng trao ÿәi các ÿoҥn ÿӭt cӫa các NST vӟi nhau. Có hai kiӇu chuyӇn ÿoҥn:
(1) Chuy͋n ÿo̩n t˱˯ng h͟ (Reciprocal translocation)
- Là hiӋn tѭӧng trao ÿәi ÿoҥn giӳa 2 NST, mӛi NST bӏÿӭt 1 chӛ, trao ÿәi
ÿoҥn ÿӭt cho nhau và hình thành 2 NST mӟi (Hình 12E).
-Cҧ hai NST mӟi này ÿӅu thay ÿәi hình thái nӃu nhӳng ÿoҥn trao ÿәi khác
nhau vӅ
kích thѭӟc.

- Ĉһc ÿi
Ӈm cӫa ngѭӡi mang chuyӇn ÿoҥn tѭѫng hӛ:
 Sӕ lѭӧng NST không thay ÿәi (vүn 46 NST)
 Trong bӝ NST có 2 NST không bình thѭӡng.
 Tәng sӕ chҩt liӋu di truyӅn cӫa 2 NST mӟi ÿѭӧc tҥo thành không bӏ mҩt
ÿi mà chӍ chuyӇn vӏ trí cho nhau. Nhѭ vұy, tӃ bào và cѫ thӇ mang 2 NST
chuyӇn ÿoҥn cho nhau ӣ trҥng thái cân bҵng và nhѭ
thӃ thay ÿәi vӅ kiӇu
hình không quan sát ÿѭӧc.

Nhӳng ngѭӡi mang NST chuyӇn ÿoҥn tѭѫng hӛ sӁ sinh ra mӝt sӕ con bӏ
bҩt thѭӡng (lý do là trong quá trình phát sinh tҥo giao tӱ sӁ có mӝt sӕ
giao tӱ bҩt thѭӡng ÿѭӧc tҥo thành).
(2) Chuy͋n ÿo̩n hoà nh̵p tâm (Robersonian translocation)
- ChuyӇn ÿoҥn hoà nhұp tâm chӍ xҧy ra ÿӕi vӟi các NST tâm ÿҫu.
- Trong kiӇu chuyӇn ÿ
oҥn này, hai NST bӏÿӭt qua miӅn gҫn tâm. Các ÿoҥn
ÿӭt chuyӇn ÿoҥ
n cho nhau, kӃt quҧ tҥo nên mӝt NST bҩt thѭӡng và mӝt NST
rҩt nhӓ. NST rҩt nhӓ bӏ tiêu ÿi (Hình 12G).
- Ĉһc ÿiӇm cӫa ngѭӡi mang chuyӇn ÿoҥn hòa nhұp tâm:
 Các cөm cӫa kǤ giӳa chӍ có 45 NST.
 Trong bӝ NST thiӃu 2 NST tâm ÿҫu, thay vào ÿó là 1 NST tâm giӳa lӟn
hѫn t
ѭѫng tӵ NST cӫa nhóm A (trѭӡng hӧp chuyӇn ÿoҥn D/D) hoһc 1
NST tâm lӋch tѭѫng tӵ các NST c
ӫa nhóm C (trѭӡng hӧp chuyӇn ÿoҥn
D/G) hoһc 1 NST tâm giӳa nhӓ (trѭӡng hӧp chuyӇn ÿoҥn G/G).
 Ngѭӡi mang NST chuyӇn ÿoҥn hoà nhұp tâm thѭӡng có kiӇu hình bình
thѭӡng. ĈiӅu này cho phép nghƭ rҵng các nhánh ngҳn cӫa NST tâm ÿҫu

không chӭa các gen quan trӑng.
 Ngѭӡi mang NST chuyӇn ÿ
oҥn hoà nhұp tâm có khҧ năng sinh con bҩt
thѭӡng vì có thӇ tҥo ra mӝt sӕ giao tӱ bҩt thѭӡ
ng
Trong các rӕi loҥn vӅ cҩu trúc NST thì chuyӇn ÿoҥn hoà nhұp tâm là mӝt dҥng rӕi
loҥn cҩu trúc NST thѭӡng gһp nhҩt. Ta có các nhóm t(D/D); t(D/G); t(G/G).
- Trong t(D/D): thѭӡng gһp nhҩt là t(13/14). Ngoài ra, ta cNJng có thӇ gһp
t(13/15); t(13/13); t(14/15); t(15/15); t(14/14).
- Trong t(D/G): thѭӡng nhҩt là t(14/21), sau ÿó là t(13/21) và t(15/21).
- Trong t(G/G): thѭӡng gһp là t(21/21), kӃÿó là t(21/22).
Ví dө bӋnh lý do chuyӇn ÿoҥn hòa nhұp tâm: Hӝi chӭng Down chuyӇn ÿoҥn.
6. Hұu quҧ cӫa rӕi loҥn cҩu trúc NST
Trong rӕi loҥn cҩu trúc NST ngѭӡi ta còn phân biӋt hai nhóm nhѭ sau:
-Rӕi loҥn cҩu trúc NST dҥng bӅn vӳng: các rӕi loҥn nhѭ mҩt ÿoҥn, ÿҧo ÿoҥn,
chuyӇn ÿoҥn, NST ÿӅu. Các rӕi loҥn trên có tham gia vào quá trình phân bào
tiӃp theo.
-Rӕi loҥn c
ҩu trúc NST dҥng không bӅn vӳng: các rӕi loҥn nhѭ NST không
tâm, NST vòng, NST 2 tâm. Các rӕi loҥn này sӁ bӏ tiêu hӫy, không tham gia
vào quá trình phân bào tiӃp theo.
Hҫu hӃt các rӕi loҥn vӅ cҩu trúc NST ÿӅu ҧnh hѭӣng ÿӃn:
-Hoҥt ÿӝng vӅ thӇ chҩt và thҫn kinh tâm thҫn: cѫ thӇ thҩp bé, trí tuӋ kém phát
triӇn.
-Hoҥt ÿӝng chӭc năng cӫa nhiӅu cѫ quan và b
ӝ phұn khác nhau cӫa cѫ thӇ,
ch
ӫ yӃu biӇu hiӋn rõ ӣ sӑ và mһt, phҫn lӟn có kèm theo dӏ tұt bҭm sinh tim.
- Ĉӕi vӟi cѫ quan sinh dөc: dӏ dҥng cѫ quan sinh dөc ngoài Æ rӕi loҥn chӭc
năng tuyӃn sinh dөc Æ vô sinh

V. BӊNH LÝ BҨT THѬӠNG CҨU TRÚC NST
1. Hӝi chӭng mèo kêu và mҩt ÿoҥn cánh ngҳn NST 5
Là hӝi chӭng trҿ sѫ sinh có tiӃng khóc nhѭ mèo kêu do dӏ dҥng thanh quҧn. TriӋu
chӭng tiӃng mèo kêu giҧm dҫn rӗi mҩt hҷn khi trҿÿѭӧc 6 tháng tuәi.
a. T̯n sṷt: 1/ 50.000 trҿ sѫ sinh.
b. Các tri͏u chͱng khác
- Ĉҫu nhӓ (Microcephaly)
-Mһt tròn (Rounded face)
-2 mҳt xa nhau, có nӃp quҥt (Epicanthus)
-Hàm dѭӟi nhӓ (Micrognathia)
-Giҧm trѭѫng lӵc cѫ (Hypotonia)
-Chұm phát triӇ
n thӇ chҩt- tâm thҫn (Mental retardation)
- Có thӇ kèm theo dӏ tұt bҭm sinh tim (Growth failure)
- Tai ÿóng thҩp (low-set ears)
-Dӏ dҥng thanh quҧn (Abnormal larynx)
Ĉa sӕ trҿ chӃt ӣ thӡi kǤ sѫ sinh, mӝt sӕ ca sӁ sӕng ÿӃn tuәi trѭӣng thành nhѭng
chұm phát triӇn tâm thҫn - vұn ÿӝng.
c. B̫n ch
̭t di truy͉n
Karyotype : 46, XX, 5p- hoһc 46, XY, 5p-
Hình 14: A. Nét mһt trҿ sѫ sinh vӟi Hӝi chӭng mèo kêu; B. Vùng mҩt ÿoҥn trên
cánh ngҳn NST 5 và các tính trҥng liên quan.
(Nguӗn: Zhang X, Snijders A, Segraves R, et al: High-resolution mapping of
genotype-phenotype relationships in cri du chat syndrome using array
comparative genome hybridization. Am J Hum Genet 76:312-326, 2005).
2. Hӝi chӭng Di-George và mҩt ÿoҥn nhӓ trên cánh dài NST 22
Hӝi chӭng Di-George còn gӑi là hӝi chӭng mҩt ÿoҥn nhӓ 22q11.2.
Hình 15: Nét mһt ÿiӇn hình cӫa bӋnh nhân vӟi Hӝi chӭng Di-George