Tổng quan về tài chính công

Môn học
TÀI CHÍNH CÔNG
Người thực hiện: Lê Hoàng Anh
Khoa: Kế toán-Tài chính
1
TÀI LIỆU HỌC TẬP
Giáo trình: Lý thuyết tài chính công – PGS.TS.
Sử Đình Thành và TS. Bùi Thị Mai Hoài (tái bản
lần 1).
Tham khảo thêm:
1. Kinh tế và tài chính công- Th.S Vũ Cương (ĐH KTQD
2002)
2. Tài chính công- GS.TS Dương Thị Bình Minh (ĐH
KTTPHCM 2005)
3. Cân đối NSNN Việt Nam trong nền kinh tế thị trường-
TS Bùi Thị Mai Hoài (ĐH KTTPHCM 2007)
2
Khái niệm cơ bản
•
Nguồn lực?
•
Giá trị?
•
Quỹ tiền tệ?
•
Sự vận động?
•
Quan hệ kinh tế?
•
Tài chính là gì?
3

Tạo lập và sử
dụng quỹ tiền tệ
Khái niệm cơ bản
•
Quỹ tiền tệ của ai?
•
Mục đích của chủ thể là gì?
•
Nguồn từ đâu?
•
Sử dụng như thế nào?
4
Nội dung học phần
Chương 1. Khu vực công và tài chính công
Chương 2: Hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội

Chương 3: Hàng hóa công và chi tiêu công
Chương 4: Tổng quan về thuế
Chương 5: Thuế và phân phối thu nhập
Chương 6: Thuế và hiệu quả kinh tế
Chương 7: Ngân sách nhà nước
5
Chương 1:
KHU VỰC CÔNG
VÀ TÀI CHÍNH CÔNG
6
I. Khu vực công – khái niệm

Khái niệm 1: khu vực công = khu vực nhà
nước (quyết định bởi nhà nước).


Khái niệm 2: khu vực công là khu vực mà: (i)
Người lãnh đạo trực tiếp hay gián tiếp do công
chúng bầu ra hoặc chỉ định; (ii) các đơn vị
được giao một số quyền hạn nhất định mang
tính bắt buộc, cưỡng chế mà các cơ quan tư
nhân không thể có được. (J.E. Stiglitz).
7
Khu vực công - những hoạt động chính
1. Các cơ quan công quyền
- Hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước (lập pháp,
hành pháp và tư pháp).
- Hệ thống quốc phòng và an ninh.
- Hệ thống dịch vụ công (giáo dục, y tế …)
- Hệ thống an sinh xã hội.
2. Lực lượng kinh tế nhà nước (Doanh nghiệp nhà nước,
ngân hàng trung ương, trung gian tài chính, các đơn
vị được nhà nước cấp vốn)
8
Khu vực công - tại sao?
1. Các vấn đề kinh tế cơ bản (cái gì? Thế nào? Cho ai?
…) về nguyên tắc được giải quyết bằng thị trường.
2. Cơ chế thị trường không đảm bảo về tính hiệu quả
và công bằng về mặt xã hội => vai trò và sự can
thiệp của chính phủ vào thị trường (cơ chế kinh tế
hỗn hợp).
3. Khu vực công hình thành giải quyết các vấn đề kinh
tế cơ bản trong quá trình phân bổ nguồn lực công.
9
II. TÀI CHÍNH CÔNG

Tài chính công và khu vực công quan hệ chặt chẽ với
nhau.
•
Nhà nước xuất hiện => chi tiêu của nhà nước hình
thành => xuất hiện các hình thức tài trợ.
•
Tài chính công được coi là các hoạt động tài chính
gắn liền với chủ thể nhà nước.
•
Theo thời gian, tài chính công bắt đầu được tiếp cận
dưới nhiều giác độ khác nhau. Các định nghĩa được
tìm thấy từ A. Smith; H. Rosen; F. Adam et al.
10
TÀI CHÍNH CÔNG – khái niệm (tt)
Tài chính công là khoa học nghiên cứu sự tài trợ các khoản chi
tiêu công (A. Smith).
Tài chính công là lĩnh vực kinh tế học phân tích thuế và chính
sách chi tiêu của chính phủ (H. Rosen).
Tài chính công nghiên cứu quản lý tài chính của các tổ chức công
quyền (F. Adam et al).
Kết luận: Tài chính công là:
1. Một nhánh của kinh tế học
2. Nghiên cứu vai trò của chính phủ.
3. Phân tích tác động của thu và chi ngân sách đến các hoạt
động kinh tế - xã hội.
11
Vai trò của chính phủ
Vai trò của chính phủ quyết định phạm vi và mức độ hoạt động của khu
vực công.
Trong cơ chế kinh tế giản đơn và kinh tế thị trường tự do cạnh tranh:

nhà nước thực hiện chức năng cai trị, không thực hiện quản lý kinh tế.
Thế kỷ XX, quan điểm mới sau đại khủng hoảng (1929-1933) cho rằng
nhà nước cần can thiệp vào nền kinh tế nhằm mục đích điều tiết thị
trường, duy trì sự ổn định và phát triển:
J.M.Keynes: “Khủng hoảng kinh tế và thất nghiệp là do thiếu
sự can thiệp của nhà nước”.
P. Samuelson: “Nền kinh tế nếu không có sự can thiệp của nhà
nước cũng giống như việc vỗ tay chỉ với một bàn tay”.
12
Vai trò của chính phủ (tt)
Sự can thiệp của chính phủ vào thị trường khác nhau
trong mỗi giai đoạn phát triển
•
Giai đoạn 1950-1970: chính sách phát triển hướng nội
– chính phủ quyết định phân bổ mọi nguồn lực của xã
hội
•
Giai đoạn 1970-1990: đẩy mạnh tự do hóa kinh tế,
thu hẹp sự can thiệp của chính phủ
•
Giai đoạn từ 1990 đến nay: Khu vực công và khu vực
tư đều có vai trò quan trọng như nhau trong quá trình
phát triển kinh tế
13
Tài chính công – những vấn đề lớn
1. Khi nào thì chính phủ can thiệp? (khi thị trường thất
bại; tái phân phôi thu nhập)
2. Can thiệp như thế nào? (thuế và trợ cấp; giới hạn
mua bán hàng hóa; cung cấp hàng hóa công; tài trợ
cho khu vực tư nhân cung cấp hàng hóa công).

3. Tác động của sự can thiệp? (trực tiếp và gián tiếp)
4. Tại sao lại lựa chọn như vậy? (bản chất chính trị
của lựa chọn).
14
III. Sự phát triển của tài chính công
•
Tài chính công cổ điển (đến hết thế kỷ 19).
•
Tài chính công hiện đại (từ đầu thế kỷ 20 đến
nay).
15
Tài chính công cổ điển
•
Từ thế kỷ XIX về trước.
•
Mang tính trung lập: (i) không ảnh hưởng đến
các hoạt động kinh tế; (ii) độc lập với kế hoạch
phát triển kinh tế - xã hội.
•
Thuế là khoản thu quan trọng nhất của tài
chính công (ngoài thu nhập khác từ việc cho
thuê công sản và nguồn thu từ công trái).
16
Tài chính công hiện đại
•
Bối cảnh kinh tế xã hội: (i) Kinh tế thị trường
có sự can thiệp của nhà nước; (ii) hệ thống tiền
tệ không ổn định; (iii) Xu hướng quốc tế hóa
•
Đặc trưng của tài chính công hiện đại:

1. Quy mô ngày càng tăng.
2. Tính phi trung lập.
3. Có nhiều công cụ khác nhau.
4. Cải cách mang tính toàn cầu.
17
IV. Tài chính công - bản chất và chức năng
•
Bản chất kinh tế: thể hiện trong quá trình phân
phối.
•
Bản chất chính trị: gắn liền với quyền lực chính
trị của nhà nước.
•
Chức năng cơ bản: (i) Huy động nguồn lực. (ii)
Phân bổ nguồn lực; (iii) Tái phân phối thu nhập
(iv) giám sát.
18
Tài chính công và huy động nguồn lực
•
Sự tồn tại của khu vực công đòi hỏi phải có nguồn lực để đảm bảo.
•
Để huy động nguồn lực nhà nước thiết lập hệ thống gồm nhiều công
cụ khác nhau: cưỡng chế và tự nguyện.
•
Huy động nguồn lực của Tài chính công phảI đặt trên nền tảng:
1. Đánh giá tiềm năng của nguồn lực tài chính trong nền kinh
tế.
2. Tính toán nhu cầu chi tiêu công và quan hệ giữa chính sách
thu với các biến số vĩ mô.
3. Lựa chọn công cụ phù hợp.

4. Đánh giá hiệu quả chính sách huy động nguồn lực.
•
Hạn chế: thuế chỉ có thể tăng khi GDP tăng, ngược lại sẽ làm giảm
tăng trưởng; tác động lấn hất (crowding-out) đầu tư tư nhân.
19
Tài chính công và phân bổ nguồn lực
•
Thể hiện bằng việc sắp xếp và lựa chọn, đánh
đổi giữa nhu cầu chi tiêu và giới hạn của
nguồn lực để hướng vào các ưu tiên.
•
Thể hiện bằng các kế hoạch và chiến lược chi
tiêu.
- Mục tiêu cơ bản?
- Mục tiêu ưu tiên?
20
Tài chính công và tái phân phối thu nhập
•
Chức năng này được hiểu thông qua việc huy động và
phân bổ nguồn lực.
•
Tái phân phối = phân phối lại thông qua: (i) thu thuế;
(ii) chuyển giao
•
Cơ chế chuyển giao:
1. Cung cấp hàng hóa và dịch vụ công.
2. Hỗ trợ trực tiếp cho một số đối tượng đặc
biệt được sàng lọc qua các tiêu chí.
•
Mục tiêu: Công bằng xã hội nhưng còn nhiều giới

hạn.
21
Tài chính công và giám sát
•
Bắt nguồn từ bản chất kinh tế và bản chất
chính trị của tài chính công.
•
Nội dung giám sát của tài chính công bao
gồm:
1. Kiểm tra các hoạt động có sử dụng
nguồn lực công về: tính tuân thủ luật pháp; kết
quả hoạt động.
2. Cung cấp thông tin cho người quản lý để
đưa ra các giải pháp điều chỉnh.
22
Hết chương 1
23