Biện pháp nâng cao hiệu quả phương pháp học tập theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở trường trung học cơ sở

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO VIẾT SÁNG KIẾN
Học theo nhóm là một trong những phương pháp học tập có hiệu quả trong
việc tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh trung hc c¬ s.
Khi học theo nhóm học sinh sẽ được thảo luận theo từng vấn đề của bài học .
Đó là cơ hội cho mọi học sinh tham gia hoạt động học tập . Học theo nhóm cũng là cơ
hội cho học sinh học hỏi lẫn nhau, hổ trợ lẫn nhau về cách tìm kiếm những giải pháp
để giải quyết những tình huống trong bài học . Khi học theo nhóm, học sinh có thể
cùng nhau đạt được những điều mà các em không làm được một mình mà phải bằng
cách là mọi người trong nhóm đóng góp một phần hiểu biết của mình rồi cả nhóm tập
hợp thành một cách giải quyết tốt nhất nhiệm vụ nhận thức mà giáo viên giao cho .
Qua đó tính tích cực , chủ động của học sinh được phát huy đến cao độ .
Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy hiện nay, phương pháp học theo nhóm vẫn
còn một số giáo viên chưa nắm vững, ít khi thực hiện hoặc có thực hiện thì cũng
mang tính hình thức, chưa phát huy được hiệu quả tích cực của nó .
Vì vậy vấn đề đặt ra là phải có các biện pháp tổ chức học tập theo nhóm sao cho
mang lại hiệu quả cao nhất theo đúng bản chất của phương pháp.
Việc tổ chức học tập theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 là rất quan trọng. Nội
dung môn địa lý 8 giúp các em tìm hiểu về địa lý Châu á và địa lý tự nhiên Việt Nam.
Với những nội dung như trên nếu chỉ học tập theo hình thức cá nhân thì các em học
sinh lớp 8 khó có thể đạt được mục tiêu học tập của từng bài học, mà các em cần được
tổ chức học tập theo các nhóm, cùng giúp đỡ, tương trợ cho nhau trong học tập thì
mới hoàn thành được nhiệm vụ học tập của môn địa lý lớp 8.
Như vậy, để giảng dạy tốt chương trình địa lý ở trường THCS nói chung và
chương trình địa lý 8 nói riêng rất cần thiết phải áp dụng có hiệu quả phương pháp
học tập theo nhóm.
Chính vì những lý do trên nên tôi đã chọn sáng kiến: “ Biện pháp nâng cao
hiệu quả phương pháp học tập theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở trường trung
học cơ sở”.

II. MỤC TIÊU CỦA SÁNG KIẾN
Sáng kiến kinh nghiệm các biện pháp nâng cao hiệu quả phương pháp học tập
theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở trường trung học cơ sở nhằm nâng cao chất
lượng giảng dạy và học tập địa lý 8 ở trường THCS.
III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Trên cơ sở những lý do và mục tiêu nghiên cứu đã trình bày ở trên, sáng kiến
tập trung vào những nhiệm vụ sau:
1. Nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc áp dụng các biện pháp nâng
cao hiệu quả phương pháp học tập theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở trường
THCS.
2. Các biện pháp áp dụng phương pháp học tập nhóm có hiệu quả trong giảng dạy
địa lý 8 ở trường THCS.
3. Áp dụng phương pháp học tập nhóm trong thiết kế một số bài giảng cụ thể.
4. Thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá tính khả thi của sáng kiến.
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 1 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
5. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn và đưa ra một số kiến nghị để việc áp
dụng phương pháp học tập theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở trường THCS
có hiệu quả hơn.
IV. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở
trường THCS.
V. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Ở Việt Nam, việc áp dụng phương pháp học tập theo nhóm vào giảng dạy ở
trường THCS nói chung và giảng dạy môn địa lý nói riêng đã được áp dụng từ năm
học 2002-2003, về vấn đề này đã có một số cuốn sách, một số ấn phẩm được xuất
bản:
- Lý luận dạy học địa lý. Nguyễn Dược- Nguyễn Trọng Phúc. (Nhà xuất bản

Đại học sư phạm, 2004)
- Phương pháp dạy học địa lý theo hướng tích cực. Đặng Văn Đức- Nguyễn Thị
Thu Hằng.(Nhà xuất bản Đại học sư phạm, 2004)
- Phương pháp dạy học địa lý. Nguyễn Dược- Đặng Văn Đức- Nguyễn Trọng
Phúc- Nguyễn Thị Thu Hằng.(Nhà xuất bản giáo dục, 1996)
- Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS. Trần Kiều,
2002.
- Nguyễn Ngọc Quang: Lý luận dạy học, tập II.
- Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn địa lý ở trường THCS.
Phạm Thu Phương.(Nhà xuất bản giáo dục, 2008)
VI.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
*Phương pháp thu thập tài liệu
Căn cứ vào mục tiêu nhiệm vụ của đề tại tôi đã tiến hành thu thập tài liệu từ
nhiều nguồn khác nhau như:
- Các cuốn sách viết về vấn đề đổi mới phương pháp dạy học; áp dụng phương
pháp học tập theo nhóm ở trường THCS của các tác giả: Nguyễn Dược; Đặng Văn
Đức; Nguyễn Trọng Phúc; Nguyễn Thị Thu Hằng.
- Các đề tài nghiên cứu khoa học, sáng kiến kinh nghiệm của các thầy, cô giáo
về vấn đề áp dụng phương pháp học tập theo nhóm ở môn địa lý THCS.
- SGK, SGV và những tài liệu bồi dưỡng giáo viên phục vụ cho việc giảng dạy
địa lý 8.
*Phương pháp nghiên cứu hệ thống cấu trúc
Nội dung giảng dạy, phương pháp dạy học và phương tiện dạy học luôn có mối
quan hệ chặt chẽ với nhau và được coi là một thể thống nhất. Tổ chức một giờ học có
áp dụng phương pháp thảo luận nhóm phải quan tâm tới nội dung mỗi bài cụ thể, trình
độ của giáo viên và khả năng của học sinh.
2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
*Phương pháp điều tra quan sát
Để đề tài có giá trị cao đối với giáo viên địa lý 8 ở trường THCS ,tôi đã tiến

hành điều tra về thực trạng dạy học địa lý nói chung và thực trạng dạy học địa lý lớp 8
nói riêng ở các trường THCS , đồng thời tiến hành điều tra về cơ sở vật chất của các
trường như các trang thiết bị dạy học cần thiết( bản đồ, tranh ảnh, mô hình, bảng phụ).
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 2 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
Tôi cũng tiến hành điều tra về tình hình giảng dạy có áp dụng phương pháp học tập
theo nhóm ở môn địa lý lớp 8 THCS.
Bằng phương pháp sử dụng phiếu khảo sát tôi đã tiến hành điều tra:
- 5 giáo viên dạy địa lý 8 ở các trường THCS thuộc thị xã Phú Thọ như:
Phú Hộ, Phong Châu, SAĐEC, Trần Phú.
- 200 học sinh lớp 8 ở 3 trường THCS ở thị xã Phú Thọ.
*Phương pháp chuyên gia
Để khảo sát về tính khả thi của đề tài tôi tiến hành tham khảo ý kiến của một số
chuyên gia có kinh nghiệm , trình độ về chuyên môn và phương pháp giảng dạy.
*Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Tôi đã tiến hành thực nghiệm khảo sát tình hình dạy học địa lý 8 ở một số
trường THCS , thông qua những buổi toạ đàm với giáo viên về đổi mới phương pháp
dạy học địa lý.
Bên cạnh đó tôi cũng tiến hành điều tra thống kê kết quả học tập của học sinh ở
các lớp 8 của trường THCS Phú Hộ và Phong Châu qua các bài kiểm tra từ đầu năm
học đến trước khi thực nghiệm để làm kết quả với sau khi thực nghiệm từ đó nhận
thấy hiệu quả của việc áp dụng phương pháp học tập theo nhóm trong giảng dạy địa lý
8 ở THCS.
Tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm 2 giáo án và đối chứng, tôi đã tiến hành phân
tích cả định tính và định lượng để rút ra kết luận của đề tài.
PHẦN II: NỘI DUNG
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ÁP DỤNG CÁC
BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP NHÓM

TRONG GIẢNG DẠY ĐỊA LÝ 8 Ở THCS.
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1. Khái quát về phương pháp dạy học
Phương pháp dạy học là những hình thức và cách thức, thông qua đó
giáo viên và học sinh lĩnh hội những hiện thực tự nhiên và xã hội xung quanh trong
những điều kiện học tập cụ thể.
Mỗi phương pháp dạy học thường bao gồm các yêu tố:
- Mục tiêu định trước,
- Hệ thống những hành động liên tiếp tương ứng,
- Phương pháp hành động,
- Quá trình biến đổi của đối tượng bị tác động,
- Kết quả thực tế đạt được.
Có thể nói phương pháp dạy học là cách thức hoạt động của giáo viên
trong việc chỉ đạo, tổ chức hoạt động học tập của học sinh nhằm đạt mục tiêu dạy học.
2. Phương pháp dạy học địa lý
Mỗi môn học có nội dung và phương tiện dạy học riêng, nên cũng có
những phương pháp dạy học riêng, đó là phương pháp dạy học bộ môn.
Môn địa lý cũng vậy, trong bản thân môn địa lý có nhiều nội dung khác
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 3 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
nhau như địa lý tự nhiên, địa lý kinh tế xã hội… nên phương pháp dạy học địa lý có
thể phân hoá ra: Phương pháp dạy học địa lý tự nhiên và phương pháp dạy học địa lý
kinh tế xã hội.
Ngoài ra do đặc trưng của môn học địa lý là luôn luôn phải gắn với bản
đồ, với việc quan sát ngoài thực địa cho nên phương pháp dạy học địa lý cũng có sự
khác biệt khá rõ rệt so với phương pháp dạy học các môn học khác. Đó cũng chính là
nguyên nhân làm nảy sinh ra những phương pháp dạy học đặc trưng của bộ môn địa
lý như: Phương pháp bản đồ, phương pháp thực địa

3. Phương pháp học tập theo nhóm
3.1. Khái quát về phương pháp dạy học theo nhóm
Phương pháp học tập theo nhóm là phương pháp đặt học sinh vào môi trường
học tập(nghiên cứu, thảo luận) theo các nhóm học sinh. Một trong những lý do chính
để sử dụng phương pháp này là nhằm khuyến khích học sinh trao đổi và biết cách làm
việc hợp tác với người khác (vì vậy còn gọi là phương pháp dạy học hợp tác theo
nhóm hay thảo luận nhóm).
Học theo nhóm được sử dụng rộng rãi vì nó giúp mọi người tham gai tích cực
vào quá trình học tập, lắng nghe, ghi lại và chia sẻ những kinh nghiệm và quan điểm
khác nhau của mọi người, đưa ra ý kiến giải quyết một vấn đề chung.
Mục tiêu của dạy học theo nhóm: tổ choc học sinh học tập theo nhóm không chỉ
phát huy tính tích cực, tự giác, khả năng chủ động, sáng tạo trong hoạt động nhận thức
của học sinh, tạo điều kiện để mọi người cùng tham gia, chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi
lẫn nhau, chuẩn bị cho lao động phân công hợp tác trong cộng đồng mà qua cách học
này nhiều kỹ năng xã hội cũng được hình thành và phát triển như:
- Kỹ năng giao tiếp,
- Kỹ năng giải quyết vấn đề,
- Kỹ năng nói, diễn đạt,
- Kỹ năng tập hợp và ghi chép tư liệu,
- Kỹ năng báo cáo,
- Ngoài ra khi tổ chức học tập theo nhóm giáo viên còn có cơ hội tận dụng ý
kiến và kinh nghiệm của người học.
3.2. Những ưu điểm và nhược điểm của phương pháp dạy học theo nhóm
*Ưu điểm:
Phương pháp dạy học theo nhóm tạo thuận lợi cho học sinh được giao tiếp, sử
dụng ngôn ngữ để trình bày những hiểu biết của mình cho bạn học nghe, đồng thời
được lắng nghe và bàn bạc về những nội dung bạn trình bày. nhờ vào việc học trong
nhóm, học sinh phát triển được năng lực tự đánh giá (trong khi so sánh ý kiến của
mình và của các bạn trong nhóm với ý kiến của giáo viên) và sự tự tin ở bản thân.
Ngoài ra phương pháp này còn giúp giáo viên đánh giá được kiến thức, kỹ năng,

phương pháp làm việc và thái độ của học sinh.
Khi làm việc theo nhóm học sinh sẽ sử lý các tài liệu mới, tự mình tìm hiểu và
cùng các bạn trong nhóm xoay quanh một bài cụ thể, hoạt động thảo luận theo nhóm
thường làm học sinh sôi nổi trong môi trường học tập, ngay cả học sinh nhút nhát ít
phát biểu trong lớp cũng sẽ mạnh dạn tham gia xây dựng bài. Như vậy hoạt động
nhóm mang lại cho học sinh những cơ hội thuận lợi để gắn bó với nhau hơn, tạo động
cơ để học sinh tích cực hoạt động, đặt biệt khi có yếu tố cạnh tranh(thi đua)
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 4 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
*Nhược điểm:
- Sử dụng phương pháp này thường mất nhiều thời gian,
- Phương pháp này chỉ thực sự có hiệu quả khi giáo viên tổ chức tốt và theo - dõi sát
hoạt động của học sinh,
- Một số học sinh có thể chiếm ưu thế trong phần thảo luận.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
1.Tình hình giảng dạy môn địa lý 8 ở trường THCS
*Về mặt nhận thức xu hướng giảng dạy của giáo viên hiện nay:
Hiện nay tuy có nhiều tài liệu của nhiều tác giả bàn về xu hướng dạy học nhưng cơ
bản có hai xu hướng chính là: Dạy học tích cực hóa hoạt động nhân thức của HS và
dạy học thụ động.
*Về phương pháp trình bày bài giảng:
Giáo viên trình bày bài giảng còn học sinh lắng nghe và tự ghi là chủ yếu.
*Về thiết kế bài giảng
Đa số giáo viên đều thiết kế bài giảng dựa vào cấu trúc trong SGK
*Về sử dụng các phương pháp dạy học
Trong quá trình dạy học giáo viên địa lý thường sử dụng phối hợp nhiều phương
pháp dạy học khác nhau nhưng chủ yếu là các phương pháp dạy học truyền thống. đối
với các phương pháp dạy học tích cực có tác dụng phát huy tư duy của học sinh, giáo

viên ít sử dụng và sử dụng chưa đúng với bản chất của phương pháp.
Các phương tiện dạy học tuy có được sử dụng hợp lý hơn nhưng vẫn nặng về thầy
khai thác cho HS nắm tri thức.
2. Tình hình giảng dạy địa lý 8 có áp dụng phương pháp học tập nhóm ở
trường THCS.
Từ năm học 2002 – 2003 khi bắt đầu thực hiện đổi mới chương trình và
phương pháp giảng dạy, mỗi giáo viên hàng năm đều được tập huấn về đổi mới
phương pháp, trong đó mới nhất là phương pháp tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm
. Đến nay đã gần 5 năm thực hiện, nhưng qua các tiết dự giờ, tham khảo giáo án và
trao đổi chuyên môn với đồng nghiệp gần đây, tôi thấy vẫn còn một số giáo viên
hiểu chưa đúng, lúng túng trong thực hiện và thực hiện chưa có hiệu quả phương pháp
thảo luận nhóm . Những hạn chế đó thể hiện như sau :
- Phần lớn các tiết có tổ chức thảo luận nhóm đều vượt quá thời gian một tiết dạy
( cháy giáo án ), hoặc để đảm bảo thời gian thì giáo viên cắt xén thời gian của các
phần , các khâu khác dẫn đến phân phối thời gian trong tiết dạy không hợp ly.
- Thực hiện không đầy đủ các bước của quy trình thảo luận nhóm như chỉ nêu câu
hỏi cho học sinh thảo luận rồi cho các nhóm báo cáo. Sau đó giáo viên nhận xét
đúng , sai, đầy đủ hay chưa đầy đủ nội dung của các nhóm và chuẩn xác kiến thức rồi
ghi bảng cho học sinh ghi theo . Làm như vậy sẽ thiếu một bước quan trọng là cho
học sinh trong nhóm hoặc các nhóm khác nhận xét, bổ sung làm rõ vấn đề . Vì thế
mỗi nhóm chỉ quan tâm đến câu hỏi của nhóm mình mà không cần biết đến câu hỏi
của nhóm khác dẫn đến kết quả là học sinh nhận thức không đầy đủ nội dung bài học.
- Một số giáo viên lại có quan niệm là tổ chức bao nhiêu nhóm thì phải đưa ra bấy
nhiêu câu hỏi nên khi tổ chức 6 nhóm thì đưa ra 6 câu hỏi thảo luận . Khi các nhóm
thảo luận và lần lượt báo cáo xong 6 câu trả lời, tiếp đến học sinh các nhóm nhận xét ,
bổ sung chéo lẫn nhau và cuối cùng giáo viên nhận xét , chuẩn xác xong 6 đơn vị kiến
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 5 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================

thức thì cũng sắp hết thời gian tiết học . Phần thảo luận nhóm kéo quá dài như vậy sẽ
gây nên tâm lí nhàm chán trong học sinh, làm cho tiết học lẽ ra sinh động nhưng lại
trở nên không sinh động .
- Có giáo viên muốn rút ngắn thời gian thảo luân nhóm để đảm bảo thời gian tiết
dạy bằng cách đưa ra những câu hỏi rất đơn giản ở dạng “ câu hỏi đóng” ( dạng
đúng, sai, có, không ) hoặc nhìn vào sách giáo khoa hay hình ảnh là đã biết được nội
dung trả lời, làm cho cuộc thảo luận trở nên tẻ nhạt, mang tính hình thức . Học sinh
trong nhóm không cần đóng góp ý kiến, chỉ cần một mình thư ký hoặc nhóm trưởng
mở sách giáo khoa, ghi lai nội dung trả lời là xong, không cần phải xin ý kiến các bạn
trong nhóm
- Chưa có hình thức, biện pháp kích thích những học sinh lười biếng hoặc học sinh
yếu tham gia thảo luận . Vì vậy trong nhóm chỉ có một số ít học sinh hoạt động .
- Tổ chức qui mô nhóm không hợp lý : một lớp học có khoảng 40 học sinh mà chỉ
tổ chức có 2 nhóm ( đối với phòng học có 2 dãy bàn ) hoặc 4 nhóm ( đối với phòng
học có 4 dãy bàn ) thì rất khó thảo luận , nhiều học sinh không có chổ ngồi, phải đứng
vây quanh gây mất trật tự và chỉ mang tính hình thức ………
Tóm lại vì nhận thức còn hạn chế về phương pháp thảo luận nhóm như đã nêu trên
nên nhiều giáo viên rất ít tổ chức thảo luận nhóm thường xuyên trong giảng dạy mà
chỉ tổ chức khi có người dự giờ, khi tổ chức thì cũng mang tính hình thức để thể hiện
là có đổi mới phương pháp chứ ít khi mang lại hiệu quả . Bản thân tôi cũng mắc phải
một số hạn chế khi thực hiện phương pháp thảo luận nhóm trong năm đầu thực hiện
đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy . Tôi đã thống kê lại phần rút kinh
nghiệm sau tiết dạy trong giáo án địa lý lớp 8 năm học 2009 - 2010 và chất lượng bộ
môn địa 8 trong năm hc này như sau :
Khối Số bài
dạy
Số bài có tổ
chức hoạt động
nhóm
Số lần hoạt

động nhóm
Số lần hoạt
động nhóm
có hiệu quả
Chất lượng
bộ môn
8
CHƯƠNG II: CÁC BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHƯƠNG PHÁP
HỌC TẬP THEO NHÓM TRONG GIẢNG DẠY ĐỊA LÝ 8 Ở TRƯỜNG THCS
I/ Chuẩn bị hoạt động nhóm:
- Trước khi đưa hoạt động nhóm vào một bài dạy giáo viên cần phải trả lời được các
câu hỏi sau :
- Mục tiêu của hoạt nhóm trong bài này là gì ? Liệu nó có phù hợp với các mục tiêu
tổng thể của bài giảng không ?
- Hoạt động này cần bao nhiêu thời gian ? Thời gian còn lại có đủ để hoàn thành bài
dạy không ?
- Hoạt động này yêu cầu giáo viên và học sinh cần chuẩn bị những phương tiện,
thiết bị gì ? học sinh cần phải tham khảo trước các tài liệu nào ? Liệu những yêu cầu
đó thầy và trò có đáp ứng được không ?
II/ Chọn câu hỏi ( nêu vấn đề ) cho học sinh thảo luận :
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 6 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
- Việc chuẩn bị câu hỏi cho các nhóm thảo luận là một khâu quan trọng . Những câu
hỏi quá đơn giản sẽ làm cho thời gian thảo luận buồn tẻ và rất dễ đi đến tình trạng
thờ ơ của nhiều học sinh . Do đó nên chuẩn bị những “ câu hỏi mở” tức là câu hỏi có
nhiều hướng phát triển, nhiều cách lí giải, đòi hỏi học sinh phải tư duy và trình bày
nhiều ý kiến, thậm chí có phần tranh luận để tìm ra kết quả đúng nhất thì mới lôi
cuốn được nhiều học sinh tham gia .

- Mặt khác khi chọn vấn đề thảo luận cần lưu ý là phải xem xét, nghiên cứu xem học
sinh đã biết gì, cảm thấy gì,suy nghĩ gì về vấn đề giáo viên đưa ra để tránh trường
hợp quá sức học sinh thì buổi thảo luận cũng sẽ mất đi ý nghĩa .
- Nội dung thảo luận có thể lấy từ các câu hỏi khó trong sách giáo khoa hoặc khi
khai thác tình huống mâu thuẩn trong lúc giảng bài để cho học sinh thảo luận tìm
phương án giải quyết .
- Các câu hỏi thảo luận nên cân nhắc kỹ và chuẩn bị trước trong phiếu học tập, hoặc
tiện nhất là viết sẳn trong bảng phụ .Những câu hỏi cần phải tham khảo nhiều tài
liệu mới trả lời được thì giáo viên nên phổ biến ở cuối tiết trước ( trong phần dặn
dò ) và giới thiệu cụ thể tên tài liệu tham khảo . Cần lưu ý là mức độ và dung lượng
kiến thức trong mỗi câu hỏi phải tương đối đồng đều nhau, tránh trường hợp giao
cho nhóm này câu hỏi quá dễ còn nhóm kia thì quá khó .
III/ Cách xếp nhóm :
Vấn đề đặt ra là xếp bao nhiêu học sinh vào một nhóm là vừa ?
- Cần phải suy nghĩ cẩn thận khi chia học sinh thành nhóm . Nếu chia nhóm không
hợp lí thì hoạt động nhóm sẽ thất bại ngay từ đầu vì giáo viên bị mất khả năng kiểm
soát lớp .
- Kinh nghiệm thực tiển cho thấy xếp từ 4 đến 8 học sinh vào một nhóm là hoạt
động có hiệu quả nhất và nhanh nhất vì khi giáo viên yêu cầu thảo luận nhóm thì
từng cặp bàn ( loại 4 chổ ngồi = nhóm 8 HS ; loại 2 chổ ngồi = nhóm 4 HS ), ít tốn
thời gian di chuyển và không gây mất trật tự . Mặt khác nhóm có ít học sinh th×
mỗi học sinh đều phải hoạt động, Số lượng nhóm ít nhất phải gấp đôi số lượng câu
hỏi thảo luận . Nghĩa là một câu hỏi thì ít nhất phải có hai nhóm cùng thảo luận câu
hỏi đó thì mới thực hiện được khâu quan trọng tiếp theo là nhận xét đánh giá lẫn
nhau giữa các nhóm . Nhóm này có ý kiến thảo luận khác với nhóm bạn, hoặc đề
xuất kết quả hợp lý hơn nhóm bạn thì cuộc thảo luận mới sôi nổi .
IV/ Để hoạt động thảo luận nhóm đạt hiệu quả, giáo viên phải thực hiện đầy đủ
các bước sau :
- Cử trưởng nhóm điều khiển thảo luận và thư ký ghi những ý kiến của các thành
viên trong nhóm .

- Phổ biến rõ các câu hỏi thảo luận cho từng nhóm ( đã chuẩn bị sẵn trong phiếu học
tập ) , giải thích rõ yêu cầu thực hiện cho từng câu hỏi để học sinh đi đúng hướng và
qui định thời gian thảo luận sao cho hợp lí . Tuyệt đối không phát trước các dụng cụ
trình bày (giấy khổ to, bảng phụ, viết……) trước khi hướng dẫn thảo luận vì nếu
phát trước học sinh sẽ tiến hành hoạt động chứ không nghe hướng dẫn
- Trong thời gian các nhóm thảo luận, giáo viên nhất thiết không được làm việc khác
mà phải thường xuyên đi kiểm tra hoạt động của từng nhm ®Ĩ nắm được em nào
hoạt động, em nào không, và lắng nghe các em trao đổi có đúng hướng không . Nếu
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 7 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
phát hiện có thành viên trong nhóm không tham gia hoạt động, giáo viên có thể trực
tiếp yêu cầu học sinh đó tham gia phát biểu .
-Ví dụ : “ em A, em hãy nêu ý kiến của em cho cả nhóm nghe về vấn đề mà nhóm
em đang thảo luận” .Nếu thấy nhóm nào gặp khó khăn giáo viên không giải đáp thắc
mắc ngay, mà chỉ giúp học sinh hướng tư duy hoặc cung cấp các nguồn dữ liệu , tư
liệu cần thiết cho việc làm sáng tỏ vấn đề . Giáo viên nên dành sự giúp đỡ cho các
nhóm như nhau, không dành thời gian quá nhiều cho một nhóm hay một cá nhân
nào.
- Giáo viên nên có lời cảnh báo trước khi hết thời gian thảo luận .
- Ví dụ : “chúng ta chỉ còn 2 phút, các em thống nhất ý kiến đi”
- Khi hết thời gian thảo luận, giáo viên yêu cầu một em thay mặt nhóm trình bày kết
quả thảo luận . Tuỳ nội dung c©u hỏi, tuỳ điều kiện từng trường, học sinh có thể
trình bày bằng nhiều cách khác nhau ( dùng đèn chiếu, bảng phụ, giấy khổ to……).
Khi học sinh các nhóm lên trình bày, giáo viên không nên đưa ra các câu hỏi chất
vấn làm học sinh lúng túng hoặc đưa ra câu trả lời đúng, sai lập tức mà phải để ngỏ
cho cả lớp thảo luận .
- Để tiết kiệm thời gian, mỗi câu hỏi giáo viên có thể chỉ yêu cầu một vài nhóm trình
bày kết quả ( nếu các nhóm cùng thảo luận một câu hỏi ) , các nhóm không được

yêu cầu trình bày kết quả thì có nhiệm vụ nhận xét, bổ sung phần trình bày của
nhóm bạn nhằm đảm bảo tất cả đều có cơ hội đóng góp ý kiến, qua đó giáo viên
cũng đánh giá được kết quả thảo luận của các nhóm này . Khi học sinh các nhóm
khác nhận xét bổ sung, giáo viên phải lắng nghe cẩn thận và ghi tóm tắt lên bảng
những điểm cơ bản của mỗi ý kiến phát biểu để phát hiện những mâu thuẩn giữa các
ý kiến , nếu có ý kiến khác nhau thì kịp thời nêu vấn đề cho hoc sinh tiếp tục giải
quyết, tuy nhiên không nên để cuộc thảo luận chệch hướng hoặc kéo dài vì một vấn
đề nhỏ.
- Khi các nhóm không còn ý kiến bổ sung, giáo viên phải dành đủ một khoảng thời
gian thích đáng trong giờ giảng để nhận xét các ý kiến của học sinh và thực hiẹn một
quá trình phản hồi đầy đủ và hoàn chỉnh các thông tin học sinh cần ghi nhớ mà giáo
viên đã chuẩn bị trước trong bảng phụ hay phim trong…. Sau đó giáo viên đặt câu
hỏi kiểm tra một số em xem các em đã nắm được vấn đề chưa. Cuối cùng giáo viên
cũng nên khuyến khích, động viên học sinh tiếp tục tham gia phát biểu trong những
lần sau bằng cách tỏ thái độ hài lòng, khen ngợi kịp thời những câu trả lời của học
sinh, hoặc cho điểm những học sinh xuất sắc.
V/ Biện pháp khuyến khích mọi thành viên trong nhóm tham gia thảo luận
- Trong các tài liệu hướng dẫn yêu cầu giáo viên cho mỗi nhóm tự bầu nhóm trưởng,
thư ký . Tuy nhiên qua thực tế áp dụng chúng tôi thấy không hiệu quả bằng việc
giáo viên chỉ định và bồi dưỡng lần lượt từng học sinh trong nhóm luân phiên theo
thứ tự làm nhóm trưởng hoặc thư ký . Làm như vậy để mỗi học sinh đều có khả
năng hướng dẫn thảo luận trong nhóm mình . Kinh nghiệm này theo chúng tôi là có
thể chấp nhận được vì nó giúp cho mọi học sinh đều có điều kiện để bồi dưỡng cho
mình năng lực tổ chức, điều khiển hoạt động học tập và nâng cao hứng thú tìm tòi,
nghiên cứu, tránh được thói quen cả nhóm chỉ trông chờ, ỷ lại vào một vài thành
viên nổi trội trong nhóm mình .
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 8 NguyÔn ThÞ Xu©n
Sáng kiến kinh nghiệm Môn Địa lý
====================================================================

- i vi nhng lp cha cú phong tro v thúi quen hc tp tt, giỏo viờn cng
khụng nờn cho nhúm t c i din bỏo cỏo kt qu tho lun m giỏo viờn ch
nh bt kỡ mt thnh viờn trong nhúm ( chỳ ý nhng hc sinh cú thỏi l l )
ng lờn bỏo cỏo kt qu tho lun ca nhúm v giỏo viờn cú th t thờm mt s
cõu hi ph yờu cu hc sinh ú lớ gii nhng ni dung va trỡnh by kim tra
xem hc sinh ú cú tham gia tho lun khụng, cú hiu vn khụng, qua ú giỏo
viờn cú th cho im tu theo mc . Cú nh vy thỡ mi thnh viờn trong nhúm
mi tp trung tham gia tho lun, khc phc c tỡnh trng ch cú nhúm trng v
th kớ lm vic, cũn cỏc hc sinh khỏc (a s l nhng hc sinh yu hoc li
bing ) c ngi lm vic riờng hoc cú thỏi li, bt hp tỏc, ch n khi no
giỏo viờn a kt qu chun xỏc ri ghi vo mà không hiểu bản chất vấn đề.
CHNG III: THC NGHIM S PHM
I. T chc thc nghim
Tụi ó tin hnh thc nghim ging dy ti 4 lp 8 trng THCS Phỳ H- Th xó
Phỳ Th:
Lp 8.; Bi 29: c im cỏc khu vc a hỡnh
Lp 8; Bi 30: Thc hnh: c bn a hỡnh Vit Nam
II. Kt qu thc nghim
Trong những tiết dạy thực nghiệm trên tôi đều linh hoạt áp dụng các biên pháp đã
nêu trên trong phần tổ chức thảo luận nhóm cho học sinh, nhng bin phỏp trờn giỳp
cho nhng ln t chc tho lun nhúm cú hiu qu rừ rt :
- Cuc tho lun din ra nhanh gn, ỳng theo thi gian d kin.
- Tt c thnh viờn trong nhúm u tớch cc tham gia tho lun v mnh dn tranh
lun vi cỏc nhúm khỏc .
- Cỏc thnh viờn trong nhúm u cú kh nng iu khin nhúm tho lun hoc tng
hp ý kin tho lun ca nhúm vi vai trũ l nhúm trng hay th kớ .
- c bit l kh nng t duy ca hc sinh tin b rừ rt . Cỏc em khụng cũn thúi
quen chộp li ton b nhng ni dung trong sỏch cú liờn quan n cõu hi vo bi
kim tra, mc dự ú l cõu hi ũi hi hc sinh phi t duy ( phõn tớch, gii thớch, so
sỏnh) .

Nhng hiu qu núi trờn phn no c minh chng qua bng thng kờ sau : ( S
liu c thng kờ trong giỏo ỏn v s im c )
Nm hc Khi S
bi
dy
S bi cú
H nhúm
S ln
H
nhúm
S ln H
nhúm cú
hiu qu
Cht lng b
mụn
====================================================================
Trờng THCS Nam Chính 9 Nguyễn Thị Xuân
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
PHẦN III : KẾT LUẬN
I. KẾT LUẬN
1. Qua quá trình nghiên cứu sáng kiến đã giải quyết được những vấn đề sau:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc áp dụng phương pháp học tập theo nhóm
trong giảng dạy địa lý 8 ở trường THCS.
- Tìm hiểu được thực trạng của việc áp dụng phương pháp học tập theo nhóm
trong giảng dạy địa lý 8 ở trường THCS làm cơ sở thực tiễn cho đề tài.
- Xây dựng được một số biện pháp nhằm áp dụng có hiệu quả phương pháp
học tập theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở trường THCS.
- Áp dụng các biện pháp đó vào một số bài giảng cụ thể trong chương trình địa
lý 8 ở trường THCS.

- Thực nghiệm sư phạm thành công và khẳng định tính khả thi của đề tài
2. Tuy nhiên trong qua trình thực hiện sáng kiến còn nhiều khó khăn, hạn chế
như:
- Bản thân chưa có nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy do số năm công tác ít
nên việc thiết kế giáo án và giảng dạy thực nghiệm theo phương pháp học tập theo
nhóm còn một số thiếu sót.
- Viêc áp dụng phương pháp học tập theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở
trường THCS mặc dù sẽ mang lại hiệu quả cao nhưng lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố:
năng lực, khả năng tổ chức của giáo viên; các phương tiện dạy học trong nhà
trường…
II. KIẾN NGHỊ, ĐỀ XUẤT
Để việc áp dụng phương pháp học tập theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở
trường THCS đạt hiệu quả cao theo tôi cần phải thực hiện tốt một số vấn đề sau đây:
Ở bước chuẩn bị :
- Phải nắm vững qui trình hoạt động nhóm,
- Phải xác định rõ mục tiêu hoạt động trong bài giảng,
- Phải lựa chọn chủ đề thảo luận cho phù hợp mục tiêu bài học và đối tượng học
sinh,
- Phải dự kiến khá chính xác thời gian hoạt động,
- Thầy và trò phải chuẩn bị đủ điều kiện, phương tiện, thiết bị phục vụ cho hoạt
động,
- Phải cho học sinh nắm được những nhiệm vụ cụ thể khi làm việc trong nhóm và
thấy được lợi ích của nó để học sinh có hứng thú tham gia hoạt động.
Trong quá trình hoạt động :
- Phải tạo không khí lớp học thoải mái, sinh động,
- Khuyến khích những học sinh kém tự tin phát biểu,
- Hỗ trợ cho những học sinh kém khả năng diễn đạt có thể diễn đạt được ý kiến của
mình,
- Định hướng cho học sinh thảo luận đúng hướng, làm sáng tỏ những điểm học sinh
có thể hiểu sai vấn đề.

====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 10 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
- Quan sát các nhóm để nhận biết tình hình thảo luận mà kịp thời uốn nắn,
- Định lại trọng tâm, đặt câu hỏi gợi ý khi học sinh bị lúng túng,
- Tôn trọng tất cả các ý kiến, quan điểm, khuyến khích học sinh suy nghĩ và phát
biểu, khen ngợi những nổ lực của học sinh.
Cuối hoạt động :
- Tóm tắt phần thảo luận,
- Đưa ra kết luận đúng,
- Nhấn mạnh trọng tâm vấn đề,
- Liên hệ trở lại kết quả thảo luận của học sinh để đánh giá khả năng nhận thức của
học sinh,
- Kiểm tra lần cuối xem cả lớp hiểu vấn đề chưa.
Từ lí luân vận dụng vào thực tiển đã cho thấy tổ chức một hoạt động thảo luạn nhóm
có hiệu quả sẽ đem lại hiệu quả rất lớn cho một tiết dạy . Tuy nhiên để tạo một hoạt
động nhóm có kết quả như mong muốn là một việc làm tương đối khó, lí do khách
quan cũng có, chủ quan cũng có nhưng tôi nghĩ rằng gi¸o viªn nµo cũng c thĨ ¸p dơng
được với điều kiện là giáo viên phải có nhận thức đúng đắn về phương pháp, phải
dành nhiều thời gian đầu tư suy nghĩ, lập kế hoạch cụ thể, chuẩn bị chu đáo và phải
mạnh dạn thực hành.
Tóm lại : Muốn nâng cao hiệu quả thảo luận nhóm giáo viên phải dốc hết nhiệt
tình, tâm hồn cho nghề nghiệp, phải tìm ra những giải pháp tốt nhất phù hợp với điều
kiện thực tế giảng dạy ở cơ sở, phải tạo cho học sinh có nề nếp, thói quen làm việc
theo nhóm .
Thầy tổ chức hoạt động tốt, trò học tốt, chắc chắn là hiệu quả của một hoạt động
thảo luận theo nhóm sẽ được nâng cao .

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Phương pháp dạy học địa lý. Nguyễn Dược- Đặng Văn Đức- Nguyễn Trọng
Phúc- Nguyễn Thị Thu Hằng (Nhà xuất bản Giáo dục, 1996)
2. Phương pháp dạy học địa lý theo hướng tích cực. Đặng Văn Đức- Nguyễn Thu
Hằng (Nhà xuất bản Đại học sư phạm, 2004)
3. Lý luận dạy học địa lý. Nguyễn Dược, Nguyễn Trọng Phúc (Nhà xuất bản Đại
học sư phạm, 2004)
4. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS. Trần
Kiều.2002
5. Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn địa lý THCS. Phạm Thu
Phương (Nhà xuất bản giáo dục,2008).
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 11 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý
====================================================================
MỤC LỤC

Phần I. Đặt vấn đề
I. Lý do viết sáng kiến……………………………………………
II. Mục tiêu của sáng kiến…………………………………………
III. Nhiệm vụ nghiên cứu……………………………………
IV. Phạm vị nghiên cứu……………………………………………
V. Lịch sử vấn đề nghiên cứu……………………………………….
VI. Phương pháp nghiên cứu…………………………………………
Phần II. Nội dung ………………………………………………………
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của sáng kiến……………………
I. Cơ sở lý luận………………………………………………………
II. Cơ sở thực tiễn…………………………………………………
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 12 NguyÔn ThÞ Xu©n
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm M«n §Þa lý

====================================================================
Chương 2: Các biện pháp nâng cao hiệu quả của việc áp dụng phương pháp học tập
theo nhóm trong giảng dạy địa lý 8 ở trường
THCS………………………………………………………………
I. Chuẩn bị hoạt động nhóm…………………………………
II. Lựa chọn vấn đề cho học sinh thảo luận…………………….
III. Cách xếp nhóm………………………………………
IV. Các bước thực hiện thảo luận nhóm…………………
V. Biện pháp khuyến khích các thành viên trong nhóm
tham gia thảo luận…………………………………………
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm………………………………
I. Tổ chức thực nghiệm……………………………………………
II. Kết quả thực nghiệm…………………………………………….
Phần kết luận…………………………………………………………….
I. Kết luận……………………………………………………
II. Kiến nghị, đề xuất………………………………………… 10
Tài liệu tham khảo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
====================================================================
Trêng THCS Nam ChÝnh 13 NguyÔn ThÞ Xu©n