annh phuc mot tang gia

:Đề Phân tích ngh thu t trào phúng trong o n tríchệ ậ đ ạ H nh phúc ạ
c aủ m t tang giaộ (S ốđỏ - V Tr ng Ph ng).ũ ọ ụ
T lâu nhi u ng i ã kừ ề ườ đ ể S ốđỏ c a V Tr ng Ph ng vào hàng nh ng tác ph m ủ ũ ọ ụ ữ ẩ
xu t s c c a th lo i ti u thuy t trào phúng.ấ ắ ủ ể ạ ể ế S ốđỏ nh chính là hi n thân c a ngh ư ệ ủ ệ
thu t trào phúng trong v n xuôi Vi t Nam. V iậ ă ệ ớ S ốđỏ , ng i c c c i t u ườ đọ đượ ườ ừđầ
n cu i, c i m t cách h hê, tho i mái. Nh ng c ng v iđế ố ườ ộ ả ả ư ũ ớ S ốđỏ ng i c ph i ườ đọ ả
ph n u t mà kêu lên: Tr i, cái xã h i gì, cái l ng i gì mà gi d i, b p b m n ẫ ấ ờ ộ ũ ườ ả ố ị ợ đế
th , b t nhân b c ác n th .ế ấ ạ đế ế
cĐọ S ốđỏ , ng i ta ngh : ây úng là t s tr ng c a V Tr ng Ph ng, ây th t ườ ĩ đ đ đấ ở ườ ủ ũ ọ ụ đ ậ
là ngón võ s tr ng c a V Tr ng Ph ng. Trong tác ph m này, ngón võ y c ở ườ ủ ũ ọ ụ ẩ ấ đượ
s d ng m t cách c c k l i h i trong m t ch ng, ch ng XV, có nhan ử ụ ộ ự ỳ ợ ạ ộ ươ ươ đề
là H nh phúc c a m tạ ủ ộ tang gia. Ngón võ y là ngón gì? y chính là ngh thu t t o ấ Ấ ệ ậ ạ
mâu thu n. Th t ra thì không ph i V Tr ng Ph ng t o ra mâu thu n. Mâu thu n ẫ ậ ả ũ ọ ụ ạ ẫ ẫ
v n nó t có trong b n ch t xã h i, và nhà v n V , v i cái nhìn s c nh dao c a ố ự ả ấ ộ ă ũ ớ ắ ư ủ
mình, v i cái tài c a m t nhà trào phúng b m sinh, ã nh n ra nó, ch nó ra, nâng ớ ủ ộ ẩ đ ậ ỉ
nó lên cho c bàn dân thiên h nhìn th y, c i, c m ghét và khinh b nó.ả ạ ấ để ườ để ă ỉ
Cách t nhan ch ng sách c a V Tr ng Ph ng ã l lùng, y mâu đặ đề ươ ủ ũ ọ ụ đ ạ đầ
thu n:ẫ H nhạ phúc c a m t tang giaủ ộ . Tang gia mà c ng h nh phúc à? Tang gia mà ũ ạ
c ng có th h nh phúc c ? Cái ch t, cái ch t c a ng i thân gia ình có th ũ ể ạ đượ ư ế ế ủ ườ đ ể
em l i cho ng i ta h nh phúc c sao? N u ch c nhan , ng i ta có th đ ạ ườ ạ đượ ế ỉđọ đề ườ ể
ngh là nhà v n ã b a ra, ba ra m t cách ác ý s k t h p c a hai khái ni m hoàn ĩ ă đ ị ị ộ ự ế ợ ủ ệ
toàn i l p y. Nh ng không, ó không ph i là ác ý c a nhà v n, ó là s th t c a đố ậ ấ ư đ ả ủ ă đ ự ậ ủ
i s ng, s th t c a m t xã h i mà nhà v n mu n m x ra m i ng i nhìn đờ ố ự ậ ủ ộ ộ ă ố ổ ẻ để ọ ườ
th y nó t n m t.ấ ậ ặ
M i s b t u t cái ch t c a m t ông già. Ông già y là cha, là ông c a m t gia ọ ự ắđầ ừ ế ủ ộ ấ ủ ộ
ình ông o vàđ đ đả “ áng kính”đ c a m t xã h iủ ộ ộ “th ng l u”ượ ư . C gia ình y ã ả đ ấ đ
nhao lên, “nhao lên m i ng i m t cách”. Nh ng nhao lên vì au kh , vì au n, ỗ ườ ộ ư đ ổ đ đớ
vì lo l ng… tr c cái ch t c a ng i thân ch ng? Không ph i, chúng ã nhao lên ắ ướ ế ủ ườ ă ả đ
vì … h nh phúc!ạ
“Cái ch t kia ã làm cho nhi u ng i sung s ng l m”ế đ ề ườ ướ ắ . Câu v n t ng ch ng ă ưở ừ
ng c i kia c a V Tr ng Ph ng ã thâu tóm c m t thượ đờ ủ ũ ọ ụ đ ả ộ ứ “th thái nhân tình”ế .

Nh n nh y không h là m t s b a t cho vui c a nhà v n. S th t rành rành r tậ đị ấ ề ộ ự ị đặ ủ ă ự ậ ấ
c th này ây:ụ ể đ
Ông phán m c s ng, sau cái ch t c a ông b v , b ng th y cáiọ ừ ế ủ ố ợ ỗ ấ “s m c s ng”ự ọ ừ c a ủ
mình t nhiên t ng giá lên thêm vài nghìn ng. C c H ng sung s ngđộ ă đồ ụ ố ồ ướ “m ơ
màng n cáiđế lúc m c xô gai, l kh ch ng g y, v a ho kh c v a khóc m u”ặ đồ ụ ụ ố ậ ừ ạ ừ ế để
c ng i ta ng i khenđượ ườ ợ “m t cái ám ma nh th , m t cái g y nh th …”ộ đ ư ế ộ ậ ư ế . Còn
ông V n Minh, cháu ích tôn, nhà c i cách xã h i? Ông ta sung s ng t t nh, b iă đ ả ộ ướ ộ đỉ ở
vì, v i cái ch t c a ông n i, ông ta th y r ng cái t di chúc ã c th c hi n, ớ ế ủ ộ ấ ằ ờ đ đượ ự ệ
ngh a là cái ao c cho ông n i mình ch t i, chia c a, ã tr thành s th t. Bà ĩ ướ ộ ếđ để ủ đ ở ự ậ
V n Minh sung s ng theo úng cách c a m t ph n tân th i, bà ta nh n ra t cái ă ướ đ ủ ộ ụ ữ ờ ậ ừ
ch t c a ông n i ch ng m t d p may hi m có có th m c “ế ủ ộ ồ ộ ị ế để ể ặ tang ph c tân th i”ụ ờ ,
xô gai tân th i,đồ ờ “dernìeres créations” c a ti m may Âu Hóa!ủ ệ
Tâm a cái l ng i kia t ng n th ã là t m. Nh ng ch a h t. n ây, V đị ũ ườ ưở đế ếđ ở ư ư ế Đế đ ũ
Tr ng Ph ng còn y mâu thu n lên m t t ng n a. B i b n con cháu b t hi u b t ọ ụ đầ ẫ ộ ầ ữ ở ọ ấ ế ấ
m c nh t tr n i ó còn mu n t ra mình là nh ng k có hi u có th o c ng nh t ụ ấ ầ đờ đ ố ỏ ữ ẻ ế ả ũ ấ
tr n i n a kia. Th là d i ngòi bút c a nhà v n trào phúng, s b p b m cao ầ đờ ữ ế ướ ủ ă ự ị ợ
nh t, áng ph nh nh t c ng b c l ra. Nh ng k mong cho ông già mau ch t ã ấ đ ỉ ổ ấ ũ ộ ộ ữ ẻ ếđ
t ch c m t ám ma th t to bày t lòng hi u th o, ngh a ti c th ng i v i ổ ứ ộ đ ậ để ỏ ế ả ĩ ế ươ đố ớ
ng i ã ch t! Chính vì th , ngòi bút c a V Tr ng Ph ng ã t p trung s c m nh, ườđ ế ế ủ ũ ọ ụ đ ậ ứ ạ
nh có th n, trong ph n th hai c a ch ng sách, ngh a là ph n t c nh ám ma.ư ầ ầ ứ ủ ươ ĩ ầ ả ả đ
Tr c h t, nhà v n t cô Tuy t, m t cô gái h h ng nh chướ ế ă ả ế ộ ư ỏ ư ỉ “h h ng m t n a”ư ỏ ộ ử ,
m t th thi u n ang r t tiêu bi u trong xã h iộ ứ ế ữđ ấ ể ộ “tân th i ngày y”ờ ấ . Tuy t m c b ế ặ ộ
tang ph cụ “ngây th ”ơ n a kín n a h , v i nét m t cóử ử ở ớ ặ “v bu n lãng m n”ẻ ồ ạ (vì nh ớ
nhân tình ch không ph i vì th ng ng i ch t) ã gây m t hi u qu l lùng: các vứ ả ươ ườ ế đ ộ ệ ả ạ ị
tai to m t l n i a ám ch nhìn vào v khêu g i c a Tuy t mà c m ng, c ặ ớ đ đư đ ỉ ẻ ợ ủ ế để ả độ ứ
nh th c s c m ng tr c n i bu n tang tóc v y.ư ự ự ả độ ướ ỗ ồ ậ
ám ma th t to, to n n cĐ ậ đế ướ “có th làm cho ng i ch t n m trong quan tài c ng ể ườ ế ằ ũ
ph iả m m c i sung s ng”ỉ ườ ướ . Ng i ta ã l i d ng ám ma n m c cao nh t ườ đ ợ ụ đ đế ứ ấ để
khoe giàu khoe sang và khoe lòng hi u th o gi v c a mình! N u nh mong mu nế ả ả ờ ủ ế ư ố
c a t t c ám con cháu c a ng i ch t kia là, trong ám ma này, a s gi d i, ủ ấ ảđ ủ ườ ế đ đư ự ả ố

b p b m ng th i c ng là s tàn nh n, b t nhân, u gi c a mình lên n m c ị ợ đồ ờ ũ ự ẫ ấ để ả ủ đế ứ
hoàn toàn, thì qu th t chúng ã t c m t cách tr n v n, xu t s c.ả ậ đ đạ đượ ộ ọ ẹ ấ ắ
Nh ng ch a h t âu, d i m t V Tr ng Ph ng, cái l ng i gi d i không ch baoư ư ế đ ướ ắ ũ ọ ụ ũ ườ ả ố ỉ
g m m t nhóm nh y âu. Chúng ông o l m. Chúng là toàn xã h i.ồ ộ ỏấ đ đ đả ắ ộ
B t u là i di n b máy c nh sát, ngh a là i di n c a Nhà n c: th y Min ắ đầ đạ ệ ộ ả ĩ đạ ệ ủ ướ ầ Đơ
và th y Min Toa. Tác gi ã nói n v m ng r hí h ng c a hai th y khi c nhàầ ảđ đế ẻ ừ ỡ ử ủ ầ đượ
ch ám ma thuê làm ng i gi tr t t . Lí do c a s m ng r duy nh t ch là vì h ủ đ ườ ữ ậ ự ủ ự ừ ỡ ấ ỉ ọ
ang không có vi c gì làm, và angđ ệ để đ “bu n r u nh nhà buôn s p v n ”ồ ầ ư ắ ỡ ơ . Th ứ
n là các v tai to m t l n, l pđế ị ặ ớ ớ “tinh hoa” c a gi i th ng l u xã h i, m t m i ủ ớ ượ ư ộ ặ ũ
long tr ng, ng c eo y thọ ự đ đầ đủ ứ “b i tinh”ộ . Trong ám ma này, s c m ng c a đ ự ả độ ủ
h không ph i vì t ng nh n ng i ã khu t, c ng không vì ti ng kèn a ma ọ ả ưở ớ đế ườ đ ấ ũ ế đư
não ru t bi ai, mà ch vì… c ng m không m t ti n làn da tr ng th p thò trong ộ ỉ đượ ắ ấ ề ắ ậ
làn áo m ng c a cô Tuy t.ỏ ủ ế
S xu t hi n c a hai tên i b p trong d p này l i khi n ng i taự ấ ệ ủ đạ ị ị ạ ế ườ “c m ng”ả độ n đế
c c i m: Xuân Tóc và s c T ng Phú. Vì sao? Vì v i sáu chi c xe kéo và ự để Đỏ ư ụ ă ớ ế
nh ng vòng hoa s , hai k này ã làm cho ám ma thêm long tr ng, to tát. n ữ đồ ộ ẻ đ đ ọ Đế
bà c c H ng, có l ng i l ng thi n nh t trong cái gia ình v a h h ng v a iụ ố ồ ẽ ườ ươ ệ ấ đ ừ ư ỏ ừ đạ
b p y, c ng c m ng n h t hãi lên.ị ấ ũ ả độ đế ớ
Nh ng ng i i a ám th t ông o. B ng i p khúcữ ườ đ đư đ ậ đ đả ằ đệ “ ám c i…”Đ ứ đ c nh cđượ ắ
l i n m y l n, tác gi nh mu n nói: ám ma th t là to, th t là ông, thiên h tha ạ đế ấ ầ ả ư ố đ ậ ậ đ ạ
h màchiêm ng ng th y rõ s to tát c a nó. Nh ng c tìm th xem trong ám ồ ưỡ để ấ ự ủ ư ứ ử đ
ng i ông o y có ai là ng i ang th c sườ đ đả ấ ườ đ ự ự “ i a ám”đ đư đ , ngh a là th c s có ĩ ự ự
chút ti c th ng i v i ng i ch t mà h ang a ti n? Không có ai c . T t c ế ươ đố ớ ườ ế ọ đ đư ễ ả ấ ả
m i ng i àn ông c ng nh àn bà, già c ng nh tr , tuy ang gi m t v nghiêmọ ườ đ ũ ưđ ũ ư ẻ đ ữ ộ ẻ
ch nh, nh ng u ang nói m t i u gì ó, làm m t i u gì ó, ngh m t i u gì óỉ ư đề đ ộ đề đ ộ đề đ ĩ ộ đề đ
không dính dáng n ng i ch t và ám ma c . Trai thanh gái l ch thì chim nhau, đế ườ ế đ ả ị
bình ph m, chê bai nhau, ghen tuông nhau, h n hò nhau… nh ng t t c uẩ ẹ ư ấ ảđề “b ng ằ
v m t bu n r u c a nh ngẻ ặ ồ ầ ủ ữ ng i i a ma”ườ đ đư .
Th t là nh n tâm, th t là vô liêm s . Ta s ngh th . Nh ng v i V Tr ng Ph ng, cóậ ẫ ậ ỉ ẽ ĩ ế ư ớ ũ ọ ụ
nghe c nh ng l i mà b n h nói v i nhau m i th y s vô liêm s y còn tr tráođượ ữ ờ ọ ọ ớ ớ ấ ự ỉ ấ ơ

n m c nào. Và nhà v n ã a ra m t s l i y.đế ứ ă đ đư ộ ố ờ ấ
“ ám c i…”Đ ứ đ ngh a là s vô liêm s y không h khép l i, nó còn kéo dài.ĩ ự ỉ ấ ề ạ
n lúc ám khôngĐế đ “c i”ứđ n a mà d ng l i h huy t. V Tr ng Ph ng còn ữ ừ ạ để ạ ệ ũ ọ ụ
hi n cho ng i c hai chi ti t c s c, y c nh a ám này lên n nh i m. ế ườ đọ ế đặ ắ đẩ ả đư đ đế đỉ để
Chi ti t th nh t là c nh c u Tú Tân b t b t ng ng i m t làm nh ng ng tác, ế ứ ấ ả ậ ắ ẻ ừ ườ ộ ữ độ
gi nh ng t th au bu n cho c u ta ch p nh. Chi ti t th hai là ông phán ữ ữ ư ếđ ồ để ậ ụ ả ế ứ
m c s ng, cái k gi d i và vô liêm s nh t trong gia ình này, ã khóc n t ng ọ ừ ẻ ả ố ỉ ấ đ đ đế ưở
ch ng ng t i. Tuy v y, gi a lúc o n ng i khóc lóc, chính ông ta ã giúi vào tay ừ ấ đ ậ ữ ằ ườ đ
Xuân Tóc món ti n n m ng vì ã có công g i ông ta làĐỏ ề ă đồ đ ọ “ng i ch ng m c ườ ồ ọ
s ng”ừ (chính là cái công gián ti p khi n cho ông già ã ch t). Th t là nh ng k ch sế ế đ ế ậ ữ ị ĩ
th ng h ng c a nh ng t n trò i. Hai chi ti t y óng l i m t cách tr n v n và ượ ạ ủ ữ ấ đờ ế ấ đ ạ ộ ọ ẹ
s c s o ch ng sách nói v s gi d i c a ng i i.ắ ả ươ ề ự ả ố ủ ườ đờ
Nh ng i u V Tr ng Ph ng vi t trong ch ng sách là chuy n th t ? L nào… ữ đề ũ ọ ụ ế ươ ệ ậ ư ẽ
Nh ng di u y toàn là h c u ? Nh ng nh ng i u y u h p lí l m mà, và hình ữ ề ấ ư ấ ư ư ữ đề ấ đề ợ ắ
nh u có th t c . Ngòi bút V Tr ng Ph ng úng là s c nh dao. ng sau ưđề ậ ả ũ ọ ụ đ ắ ư Đằ
nh ng l i nói nh ùa, s th t c a i s ng c hi n ra l l trên ó n i lên hai i u ữ ờ ưđ ự ậ ủ đờ ố ứ ệ ồ ộ đ ổ đề
l n nh t: s tàn nh n và s d i trá.ớ ấ ự ẫ ự ố
__________________