Nghiên cứu mật độ trồng của giống ngô NK67, NK54 vụ hè thu tại huyện thuận châu, tỉnh sơn la

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I

NGUY N DUY LÂM

NGHIÊN C U M T ð TR NG
C A GI NG NGÔ NK67; NK54 V HÈ THU
T I HUY N THU N CHÂU, T NH SƠN LA

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành: TR NG TR T
Mã s
: 60.62.01.10

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. HÀ TH THANH BÌNH

HÀ N I, 2013


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là
trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này đã
đư c cám ơn và các thơng tin trích d n đã đư c ghi rõ ngu n g c.

TÁC GI LU N VĂN

Nguy n Duy Lâm

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

i


L I C M ƠN
Trong quá trình th c hi n Lu n văn t t nghi p, tơi đã g p khơng ít
nh ng khó khăn b ng . Ngoài s n l c c a b n thân, tơi ln nh n đư c s
đ ng viên, giúp ñ t gia ñình, b n bè và ngư i thân. ð c bi t tơi đã nh n
đư c s giúp đ t n tình c a các th y cô trong B môn Canh tác, Khoa Nông
h c - Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i.
Qua đây cho phép tơi đư c bày t lòng bi t ơn sâu s c nh t t i cơ Hà
Th Thanh Bình và th y Nguy n Xuân Mai, cán b gi ng d y t i B môn
Canh tác, Khoa Nông h c - Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i đã t n tình
hư ng d n tơi hồn thành Lu n văn tôt nghi p này.
Tôi cũng xin g i l i c m ơn chân thành nh t t i phịng Nơng nghi p và
PTNT huy n Thu n Châu, t nh Sơn La, ngư i dân, b n Nam Ti n, xã Bon
Ph ng, huy n Thu n Châu, t nh Sơn La; Cô Nguy n Th Lan, B môn H
th ng nông nghi p; các th y cô trong B môn Canh tác, Khoa Nông h c Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i.
Xin tr n tr ng c m ơn!

Sơn La, ngày

tháng 3 năm 2013

TÁC GI LU N VĂN

Nguy n Duy Lâm

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

ii


M CL C
L I CAM ðOAN ........................................................................................... i
L I C M ƠN................................................................................................ ii
M C L C .................................................................................................... iii
DANH M C CÁC CH

VI T T T............................................................ vi

DANH M C B NG.................................................................................... vii
DANH M C ð TH ................................................................................... ix
PH N I. M ð U ........................................................................................ 1
1.1. ð t v n ñ ............................................................................................ 1
1.2. M c đích và u c u ............................................................................ 2
1.2.1. M c đích........................................................................................ 2
1.2.2. u c u.......................................................................................... 2
PH N II: T NG QUAN TÀI LI U .............................................................. 4
2.1. Vai trò c a cây ngơ .............................................................................. 4
2.2. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i và

Vi t Nam ............................. 6

2.2.1. Tình hình s n xu t ngơ trên th gi i ............................................... 6
2.2.2. Tình hình s d ng ngơ trên th gi i.............................................. 12
2.2.3. Tình hình s n xu t và s d ng ngô

Vi t Nam............................ 14

2.3. Tình hình nghiên c u v m t đ tr ng ngô trên th gi i và
Vi t Nam ............................................................................................ 17
2.3.1. K t qu nghiên c u v m t ñ tr ng ngô trên th gi i.................. 17
2.3.2. K t qu nghiên c u v m t ñ và kho ng cách tr ng ngô
Vi t Nam ..................................................................................... 20
PH N III: V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ... 23
3.1. V t li u, ñ a ñi m và th i gian nghiên c u ......................................... 23
3.2. N i dung nghiên c u.......................................................................... 23
3.3. Phương pháp nghiên c u.................................................................... 23
3.4. Các bi n pháp k thu t áp d ng.......................................................... 25
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

iii


3.5. Các ch tiêu và phương pháp theo dõi................................................. 25
3.5.1. Các ch tiêu theo dõi v sinh trư ng, phát tri n ............................ 25
3.5.2. ðánh giá kh năng ch ng ch u sâu b nh và các y u t
ngo i c nh.................................................................................... 27
3.6. Phương pháp x lý s li u.................................................................. 27
4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ........................................ 28
4.1. Khái quát ñi u ki n t nhiên – Kinh t xã h i và tình hình s n
xu t nơng nghi p c a huy n Thu n Châu........................................... 28
4.1.1. ði u ki n t nhiên - Kinh t xã h i c a huy n Thu n Châu.......... 28
4.1.2. Tình hình s n xu t nông nghi p huy n Thu n Châu..................... 31
4.2. K t q a nghiên c u nh hư ng m t ñ ñ n th i gian sinh trư ng
c a gi ng ngô NK67 và gi ng ngơ NK54........................................... 33
4.2.1.

nh hư ng c a m t đ ñ n các giai ño n sinh trư ng c a

gi ng ngô NK67 và gi ng ngô NK54........................................... 33

4.2.2.

nh hư ng c a m t ñ ñ n ñ ng thái tăng trư ng chi u
cao cây......................................................................................... 34

4.2.3. nh hư ng c a m t ñ ñ n ñ ng thái ra lá c a các gi ng ngô ...... 36
4.2.4.

nh hư ng c a m t ñ ñ n chi u cao cây cu i cùng và chi u
cao đóng b p c a gi ng ngơ NK67 và gi ng ngô NK 54.............. 38

4.2.5.

nh hư ng c a m t đ đ n di n tích lá và ch s di n tích lá
(LAI) c a gi ng ngô NK67, gi ng ngô NK54.............................. 41

4.2.6.

nh hư ng c a m t ñ ñ n kh năng ch ng ch u c a gi ng
ngô NK67 và gi ng ngô NK54 .................................................... 44

4.2.7. nh hư ng m t ñ ñ n hình thái b p c a gi ng ngô NK67 và
gi ng ngô NK54 .......................................................................... 46
4.2.8.

nh hư ng m t ñ ñ n các y u t c u thành năng su t c a
gi ng ngô NK67 và gi ng ngô NK54........................................... 47

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

iv


4.2.9.

nh hư ng m t ñ ñ n năng su t c a gi ng ngô NK67 và
gi ng ngô NK54 .......................................................................... 50

5. K T LU N VÀ ð NGH ...................................................................... 54
5.1. K t lu n.............................................................................................. 54
5.2. ð ngh .............................................................................................. 55
TÀI LI U THAM KH O............................................................................ 56
PH L C .................................................................................................... 59

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

v


DANH M C CÁC CH

VI T T T

BHH

: b p h u hi u

CCCCC

: chi u cao cây cu i cùng

CCðB

: chi u cao đóng b p

CIMMYT

: Trung tâm c i t o Ngô và lúa mỳ Qu c t

G-M

: gieo ñ n m c

G-PR

: gieo ñ n phun râu

G-T

: gieo ñ n tr

G-TP

: gieo ñ n tung ph n

LAI

: ch s di n tích lá

NSM

: ngày sau m c

NSLT

: năng su t lý thuy t

NSTT

: năng su t th c thu

P1000 h t

: kh i lư ng 1000 h t

TLBHH

: t l b p h u hi u

TP-PR

: tung ph n ñ n phun râu

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

vi

DANH M C B NG
TT

Tên b ng

Trang

B ng 2.1.

Di n tích, năng su t, s n lư ng ngơ, lúa mì, lúa nư c
trên th gi i 2000 – 2009............................................................ 7

B ng 2.2.

S n xu t ngô trên th

gi i và m t s

nư c chính

giai đo n 2000 – 2009 ................................................................ 9
B ng 2.3.

D báo tình hình s n xu t ngô trên th gi i c a m t s
nư c năm 2010......................................................................... 11

B ng 2.4.

D báo nhu c u ngơ th gi i đ n năm 2020.............................. 13

B ng 2.5.

Di n tích, năng su t và s n lư ng ngơ

Vi t Nam

(1990-2010).............................................................................. 15
B ng 4.1.

Tình hình s n xu t lúa, ngô c a huy n Thu n Châu trong
các năm 2007-2011 .................................................................. 31

B ng 4.2.

Tình hình s n xu t lúa, ngơ c a t nh Sơn La trong năm
2007-2011 ................................................................................ 32

B ng 4.3.

nh hư ng c a m t ñ ñ n th i gian sinh trư ng c a
gi ng ngô NK67 và gi ng ngô NK54 ....................................... 33

B ng 4.4.

nh hư ng c a m t ñ ñ n tăng trư ng chi u cao cây.............. 34

B ng 4.5.

nh hư ng c a m t ñ ñ n ñ ng thái ra lá ............................... 36

B ng 4.6a.

nh hư ng c a m t ñ ñ n chi u cao cây cu i cùng và
chi u cao đóng b p c a gi ng ngô NK67 và gi ng
ngô NK 54................................................................................ 38

B ng 4.6b.

nh hư ng c a m t ñ ñ n chi u cao cây cu i cùng và
chi u cao đóng b p c a gi ng ngơ NK67 và gi ng
ngô NK 54................................................................................ 40

B ng 4.6c.

nh hư ng c a gi ng ngơ đ n chi u cao cây cu i cùng và
chi u cao đóng b p................................................................... 40

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

vii


B ng 4.7a.

nh hư ng m t ñ và gi ng đ n ch s di n tích lá (LAI)
c a gi ng ngô NK67 và gi ng ngô NK54................................. 42

B ng 4.7b.

nh hư ng c a m t ñ ñ n ch s di n tích lá (LAI) c a

gi ng ngô NK67 và gi ng ngô NK54 ....................................... 43

B ng 4.7c.

nh hư ng c a gi ng ngô ñ n ch s di n tích lá (LAI). .......... 44

B ng 4.8.

nh hư ng m t ñ ñ n kh năng ch ng ch u c a gi ng
ngô NK67 và gi ng ngô NK54................................................. 45

B ng 4.9a.

nh hư ng m t đ

đ n hình thái b p c a gi ng ngô

NK67 và gi ng ngô NK54........................................................ 46
B ng 4.9b.

nh hư ng m t ñ ñ n các y u t c u thành năng su t
c a gi ng ngô NK67 và gi ng ngô NK54................................. 48

B ng 4.9c.

nh hư ng t ng gi ng ngơ đ n các y u t c u thành
năng su t .................................................................................. 49

B ng 4.9d.

nh hư ng t ng m c m t ñ ñ n y u t c u thành năng
su t c a 2 gi ng ngô NK67, NK54........................................... 50

B ng 4.10a. nh hư ng m t ñ và gi ng đ n năng su t ngơ NK67,
NK54 ....................................................................................... 51
B ng 4.10b. nh hư ng c a t ng m c m t ñ ñ n năng su t c a gi ng....... 53
B ng 4.10c. nh hư ng c a gi ng ngơ đ n năng su t .................................. 53

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

viii


DANH M C ð
TT

TH

Tên đ th

Trang

Hình 4.1.

nh hư ng c a m t ñ ñ n tăng trư ng chi u cao cây ............. 35

Hình 4.2.

nh hư ng c a m t ñ ñ n ñ ng thái ra lá ............................... 37

Hình 4.3.

ð th

nh hư ng m t đ đ n năng su t c a gi ng ngô

NK67 và gi ng ngô NK54........................................................ 52

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

ix


PH N I. M

ð U

1.1. ð t v n ñ
Cây ngơ (Zea mays L.) thu c h hịa th o Poaceae, có ngu n g c t
Mêhicơ. Ngơ có vai trò r t quan tr ng trong vi c gi i quy t v n ñ an ninh
lương th c

m i qu c gia trên th gi i nh t là

các nư c ñang phát tri n,

ñ ng th i là nhân t ñ m b o s phát tri n b n v ng lâu dài và n ñ nh xã h i.
Ngơ đư c s d ng v i ba m c đích chính: S d ng làm lương th c cho
con ngư i, làm th c ăn cho chăn nuôi và nguyên li u cho n n công nghi p
ch bi n như là nguyên li u chính cho các nhà máy s n xu t rư u, bánh k o,

tinh b t, ... Trong nh ng năm g n đây, ngành cơng nghi p ch bi n th c ph m
ngày càng phát tri n thì ngơ càng kh ng đ nh vai trị to l n trong vi c s n xu t
các s n ph m ph c v xu t kh u mang l i hi u qu kinh t cao. Trên th gi i
hàng năm ngơ đư c s n xu t kho ng 766,2 tri u t n (FAOSTAT, USDA
2008) [26].
ð không ng ng nâng cao năng su t, s n lư ng ngơ nh m đáp ng nhu
c u lương th c c a con ngư i, làm th c ăn cho chăn nuôi và làm nguyên li u
cho ngành công nghi p ch bi n th c ph m trên th gi i, chúng ta ph i áp
d ng nh ng ti n b khoa h c k thu t đ có đư c nh ng s n ph m có năng
su t và ch t lư ng cao, ñáp ng v i yêu c u phát tri n nơng nghi p theo
hư ng b n v ng. Vì v y ngày càng có nhi u đ tài nghiên c u khoa h c nh m
không ng ng c i ti n và nâng cao vi c áp d ng các bi n pháp k thu t vào s n
xu t, ph c v đ i s ng.
Cây ngơ khơng ch bi t đ n b i giá tr dinh dư ng cao mà còn là m t
cây tr ng quan tr ng, có kh năng khai thác tơt trên các lo i đ t khó khăn,
trên các vùng ñ i núi, vùng khô h n, cho nên giai ño n 2000 - 2002 di n tích

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

1


tr ng ngơ trên th gi i đ t 138,4 tri u ha, v i năng su t bình quân ñ t 4,93
t n/ha, s n lư ng ñ t 614,95 tri u t n [33].
Thu n Châu là huy n vùng cao, n m

phía Tây B c c a t nh Sơn La

cách thành ph Sơn La 34 km v phía Tây B c. Có đ cao trung bình 700 750 m so v i m t nư c bi n, đ a hình huy n Thu n Châu khá ph c t p, chia
c t m nh, ph n l n là đ a hình cao và d c, di n tích đ t b ng chi m t l nh

và phân tán, t o ra nhi u ti u vùng cho phép phát tri n nhi u lo i hình s n
xu t nơng lâm nghi p khác nhau. Khí h u đư c chia thành 2 mùa rõ r t: mùa
mưa và mùa khô. ðây là m t trong nh ng nguyên nhân làm cho hi u qu
canh tác

ñây r t th p.

M t trong nh ng nguyên nhân làm năng su t và s n lư ng ngơ c a Sơn
La nói chung và huy n Thu n Châu nói riêng chưa cao là do y u t v k
thu t s n xu t, nh t là y u t v m t ñ .
M c dù hi n đã có nh ng k t q a nghiên c u v m t ñ cho m t s
vùng đ ngơ có năng su t cao nhưng chưa có nhi u nghiên c u c th v m t
đ thích h p cho cho gi ng ngô lai NK54 và gi ng ngô lai NK67

huy n

Thu n Châu, t nh Sơn La. Chính vì v y, chúng tơi ti n hành đ tài: “Nghiên
c u m t đ tr ng c a gi ng ngơ NK67; NK54 v Hè thu t i huy n Thu n
Châu, t nh Sơn La”.
1.2. M c đích và u c u
1.2.1. M c đích
Xác đ nh m t đ tr ng thích h p cho gi ng ngơ NK 67; NK 54 ñ nâng
cao hi u qu s n xu t Ngô t i huy n Thu n Châu, t nh Sơn La.
1.2.2. Yêu c u
- ðánh giá nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n sinh trư ng phát tri n c a
gi ng ngơ NK 67; NK 54 trong đi u ki n v Hè Thu 2012 t i huy n Thu n
Châu, t nh Sơn La.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

2


- ðánh giá kh năng quang h p c a gi ng ngơ NK 67; NK 54

các m t

đ khác nhau.
- ðánh giá kh năng ch ng ch u c a gi ng ngơ NK 67; NK 54

các

m t đ tr ng khác nhau.
- ðánh giá năng su t và y u t t o thành năng su t c a gi ng ngơ NK
67; NK 54

các m t đ tr ng khác nhau.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

3


PH N II: T NG QUAN TÀI LI U
2.1. Vai trị c a cây ngơ
Cây ngơ (Zeamays, L.) là cây tr ng c n có ngu n g c

Mêhicơ.Theo

lu n c khoa h c ngư i ta kh ng ñ nh cây ngơ đư c con ngư i tìm ra cách

đây nhi u nghìn năm.
Vi c tr ng ngơ đư c b t ngu n

Trung M , t đó ngơ ñư c truy n bá

lên phía B c t i Canada và xu ng phía Nam t i Achentina. Ngơ c nh t
kho ng 7000 năm, ñư c các nhà kh o c h c tìm th y
thung lũng g n puebla
ngun th c p

Teotihuncan, m t

Mêhicơ, nhưng có l cịn có các trung tâm kh i

Châu M [10]. Ngu n g c này nh hư ng t i m t s ñ c

ñi m sinh trư ng, phát tri n c a cây ngơ, nh hư ng đ n m t s u c u c a
cây ngơ đ i v i ñi u ki n ngo i c nh và là nh ng ñi u c n ñư c chú ý đ n
trong q trình tác đ ng các y u t k thu t tăng năng su t ngơ [5] ngơ là cây
ngũ c c lâu đ i và ph bi n trên th gi i, có kh năng thích ng r ng, đư c
tr ng t 550 vĩ B c ñ n 400 vĩ ñ Nam, thu c 69 nư c trên th gi i, ñ ng th i
có kh năng thích ng t t v i các ñi u ki n sinh thái khác nhau, cao ñ t 12m so v i m t nư c bi n

vùng Andet – Peru ñ n g n 4,000m [16]. Chính

nh đ c tính sinh h c và nơng h c q báu trên mà cây ngơ đư c coi là cây
tr ng có nhi u tri n v ng, báo hi u s no m c a th k 21.
Cây ngô là lo i cây v a có giá tr kinh t cao v a có kh năng phát tri n
trong tương lai trên bình di n c th gi i nói chung và

Vi t Nam nói riêng

cây ngơ ch y u đư c s d ng cho các m c đích sau:
Ngơ s d ng làm lương th c cho con ngư i
ðã t lâu, ngô v n là ngu n lương th c cho nhi u dân t c trên th gi i,
ngơ đư c dùng trong các b a ăn hàng ngày
nhi u nư c khác

Mehico,

n ð , Philippin và

Châu Phi, Châu Á và Châu Âu [6]. T t c các nư c tr ng

ngơ đ u dùng ngơ làm lương th c

các m c đ khác nhau, tồn th gi i s

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

4


d ng 21% s n lư ng ngô làm lương th c cho con ngư i. Các nư c Trung M ,
Nam Á và Châu Phi s d ng ngô làm lương th c chính. Các nư c ðơng Nam
Phi s d ng 85% s n lư ng ngô làm lương th c cho ngư i, Tây Trung Phi
80%, B c Phi 42%, Tây Á 27%, ðông Nam Á và Thái Bình Dương 39%
ðơng Á 30%, Trung M và Caribe 61%...

Vi t Nam t l s d ng ngô làm

lương th c chi m 15 – 20%, s dĩ ngô là cây lương th c quan tr ng vì nó có
thành ph n dinh dư ng cao hơn g o [17].
Như v y cây ngơ đư c coi là cây tr ng chính, nó có vai trị quan tr ng
trong đ i s ng xã h i lồi ngư i.
Ngơ làm th c ăn cho chăn ni:
Ngồi vai trị làm ngu n lương th c quan tr ng cho con ngư i , ngơ
cịn là lo i th c ăn lý tư ng c a các nư c có n n chăn nuôi phát tri n. Cây
ngô là ngu n th c ăn cho gia súc, gia c m chi m 66% s n lư ng ngô trên th
gi i giai đo n 1995 – 1997 (CIMMYT, 2001) [24]. Có th nói ngơ là ngu n
ngun li u đ c bi t ñ ch bi n th c ăn cho gia súc, nh t là th c ăn công
nghi p, 70% ch t tinh trong th c ăn t ng h p là t ngô.

các nư c phát tri n,

ph n l n s n lư ng ngơ đư c dùng cho chăn nuôi: M 76%, B ðào Nha
91%, Italia 93%, Trung Qu c 76%, Thái Lan 93% ...[16].
Ngoài vi c cung c p ch t tinh, cây ngơ cịn ñư c dùng làm th c ăn
xanh và

chua lý tư ng cho ñ i gia súc, ñ c bi t là bị s a. Khi đ i s ng c a

ngư i dân phát tri n thì nhu c u th t, tr ng, s a và các s n ph m chăn nuôi
khác ngày càng tăng. Hi n nay

Vi t Nam hơn 70% s n lư ng ngơ đư c

dùng cho m c đích chăn ni.
Ngơ làm th c ph m và thu c ch a b nh:
Nh ng năm g n đây, ngơ cịn đư c dùng như m t cây th c ph m,

ngư i ta dùng b p ngô b o t như m t lo i rau cao c p. S dĩ ngơ rau đư c ưa
dùng vì có hàm lư ng ch t dinh dư ng cao và có th coi là m t lo i rau s ch.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

5


Ngồi ra các lo i ngơ n p, ngơ đư ng ñư c dùng làm th c ăn tươi ho c
đóng h p làm th c ph m xt kh u.
Theo ðơng y, các b ph n cây ngơ đ u đư c dùng làm thu c v i cơng
d ng chính là l i thu , tiêu thũng, tr th p, góp ph n tr m t s b nh như:
B ơu c , s t rét. Theo Tây y, ngơ ch a nhi u kali, có tác d ng tăng bài ti t
m t, gi m Bililubin trong máu. Nhi u tài li u cho th y ngô có l i cho h tiêu
hố, tim m ch, ti t ni u, sinh d c, ch ng ơxy hố, lão hố, ung thư [13].
Cây ngơ khơng ch đư c biêt ñ n b i giá tr kinh t và giá tr dinh
dư ng cao mà còn là m t cây tr ng quan tr ng có kh năng khai thác t t trên
các lo i đ t khó khăn, trên các vùng đ i núi, vùng khơ h n, cho nên giai đo n
2000 – 2002 di n tích ngơ trên th gi i đ t 138,4 tri u ha; v i năng su t bình
qn đ t 4,93 t n/ha; s n lư ng ñ t 614,95 tri u t n [27]. Nhu c u c a loài
ngư i càng tăng lên, vi c tăng năng su t và s n lư ng ngô là vi c làm vô cùng
quan tr ng và h t s c c n thi t. Mu n v y trong s n xu t ngơ ph i có s đ u
tư v n, có s t p trung nghiên c u chon t o nh ng gi ng ngô m i cho năng
su t cao, thích nghi v i t ng đi u ki n sinh thái và ch u ñư c trong ñi u ki n
thâm canh cao. M t lĩnh v c khơng th thi u đó là ph i ti p thu, áp d ng
nhanh chóng nh ng ti n b khoa h c tiên ti n, trong đó ti n b v phân bón
cũng như tìm hi u nh ng gi ng m i ñ t năng su t cao thích ng r ng đang là
v n đ ñư c quan tâm hàng ñ u.
2.2. Tình hình s n xu t ngô trên th gi i và

Vi t Nam

2.2.1. Tình hình s n xu t ngơ trên th gi i
Trên th gi i cây ngô là cây lương th c quan tr ng có ưu th v năng
su t vàa n lư ng so v i các loài cây làm lương th c khác, có di n tích l n
đ ng th ba sau lúa mì và lúa nư c, (FAOSTAT, 2004) [25].
Tình hình s n xu t ngô trên th gi i tăng lên liên t c t ñ u th k 20
ñ n nay (B ng 2.1) Năm 2000 năng su t ngơ trung bình c a th g i ñ t 4,3

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

6


t n/ha, năm 2005 ñ t 4,8 t n /ha và ñ n năm 2009 ñ t 5,2 t n/ha, di n tích
tr ng ngơ trên th gi i đ t 156,04 tri u ha và s n lư ng ñ t k l c v i 808,8
tri u t n ( USDA, 2010) [31].
B ng 2.1. Di n tích, năng su t, s n lư ng ngơ, lúa mì, lúa nư c
trên th gi i 2000 – 2009
ðơn v : Di n tích (tri u ha); Năng su t (t n/ha); S n lư ng (tri u t n)
Ngô
Năm

Di n
tích

Lúa mì

Năng
su t

S n
lư ng

Di n
tích

Lúa nư c

Năng
su t

S n
lư ng

Di n
tích

Năng
su t

S n
lư ng

2000

137,2

4,3

591,5

218,0

2,7

583,1

151,9

3,9

399,4

2004

145,0

4,9

714,8

217,2

2,9

625,1

150,6

4,0

595,8

2005

145,6

4,8

696,3

218,5

2,8

621,5

152,6

4,1

622,1

2006

148,6

4,7

704,2

212,3

2,8

593,2

153,0

4,1

622,2

2007

157,0

4,9

766,2

217,2

2,8

603,6

153,7

4,1

626,7

2008

158,2

5,0

798,0

225,6

3,0

683,2

157,8

4,25

447,9

2009

156,0

5,2

808,8

225,6

3,0

680,0

155,1

4,25

440,6

Ngu n: USDA ( 2010)

Trư c ñây 1/3 dân s trên th gi i ñã ñư c nuôi s ng b i s n ph m
ngô. Tính chung trong giai đo n 1995 – 1997 con ngư i đã s d ng lư ng
ngơ chi m kho ng 17% (CIMMYT, 2001) [24].
Theo s li u c a B nông nghi p M (USDA, 2010) [31] t ng di n tích
ngơ trên tồn th gi i năm 2009 là 156,0 tri u ha, năng su t bình quân ñ t 5,2
tân/ha và cho t ng s n lư ng 808,8 tri u t n. Nh ng thành t u mà ngành ngơ
th gi i đ t đư c trong nh ng năm g n đây có th nói là đã vư t ngồi m i d
đốn l c quan nh t. Năm 2000 do ñi u ki n khí h u khó khăn s n lư ng ngơ
trên th gi i đ t 591,5 tri u t n, v y mà vào năm 2007 ñã ñ t t i 766,2 tri u

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

7

t n, t c là ch sau có 12 năm, s n lư ng ngơ th gi i đã tăng thêm hơn 50%.
Riêng 7 năm g n ñây ñã tăng thêm g n 300 tri u t n và giá ngô trên th gi i
v n

m c cao. Trong khi đó, vào năm 2003, viên nghiên c u chương trình

lương th c th gi i (IFPRI) d báo nhu c u ngô trên th gi i vào năm 2020
ch lên ñ n 852 tri u t n [28].
Như v y t năm 2000 đ n năm 2009 nhìn chung di n tích tr ng ngơ
trên th gi i ln th p hơn so v i di n tích tr ng lúa mì và lúa nư c, tuy nhiên
năm 2001 s n lư ng ngơ th gi i đã vư t qua s n lư ng lúa mì và lúa nư c
vươn lên d n ñ u và ti p t c gi v trí n đ nh trong các năm ti p theo.
K t qu trên có đư c, trư c h t là nh

ng d ng r ng rãi lý thuy t ưu

th lai trong ch n t o gi ng, đ ng th i khơng ng ng c i thi n các bi n pháp
k thu t canh tác. ð c bi t t hơn 10 năm tr l i ñây, cùng v i nh ng thành
t u l n trong ch n t o gi ng lai nh k t h p phương pháp truy n th ng v i
cơng ngh sinh h c thì vi c ng d ng công ngh cao trong k thu t canh tác,
phân bón cho cây ngơ đã góp ph n ñưa s n lư ng ngô trên th gi i vư t lên
trên lúa mì và lúa nư c [7].
So v i năm 2000 thì t l tăng trư ng di n tích qua m i năm là
1,17%, tăng trư ng năng su t/năm ñ t 2,06% và tăng trư ng s n lư ng/năm
là 3,67%. Trong đó, M là nư c có di n tích ngơ l n nh t th gi i (32,2
tri u t n) chi m 20,7% di n tích ngơ trên th gi i và cho s n lư ng là 333
tri u t n (chi m 41,2% s n lư ng ngô th gi i), đ c bi t có năng su t cao
nh t th gi i 10,34 t n/ha (cao g p 1,99 l n so v i năng su t ngô th gi i).
Ti p theo M là Trung Qu c v i 30,4 tri u ha, năng su t ñ t 5,1 t n/ha và

s n lư ng ñ t 155 tri u t n, Brazil là nư c ñ ng th 3 v di n tích ngơ trên
th gi i v i 13 tri u ha, cho năng su t bình qn đ t 4,08 t n/ha và cho s n
lư ng ñ t 53 tri u t n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

8


B ng 2.2. S n xu t ngô trên th gi i và m t s nư c chính
giai đo n 2000 – 2009
Ch tiêu

Di n tích

ðơn v

tri u ha

Năm

Th gi i

M

Trung
Qu c

Brazil

2000

137,2

29,3

23,1

13,0

2009

156,0

32,2

30,4

13,0

2000

4,3

8,6

4,6

3,2

2009

5,20

10,3

5,1

4,1

Năng su t

t n/ha

S n lư ng

tri u
t n/ha

2000

591,5

251,9

106,0

41,5

2009

808,8

333,0

155,0

53,0

%

2009/2000

1,17

0,99

3,19

0,02

2009/2000

2,06

2,04

1,09

2,75

2009/2000

3,67

3,22

4,62

2,76

Tăng trư ng
di n tích/năm
Tăng trư ng
năng su t/năm

%

Tăng trư ng
s n lư ng/năm

%

Ngu n: B nông nghi p M ( 2010)

Theo B Nông nghi p M (2010) trong năm 2009 ngoài các nư c M ,
Trung Qu c và Brazil là nh ng nư c s n su t ngơ lơn nh t th gi i, cịn có
m t s nư c s n xu t ngô lơn nh t là Mehico v i 6,23 tri u ha, năng su t 3,42
t n/ha, s n lư ng 21,3 tri u t n;

n ð v i v i 8 tri u ha, năng su t 2,16

t n/ha, s n lư ng 17,3 tri u t n. Nh ng nư c có di n tích tr ng ngơ lai cao là:
M 32,2 tri u ha, Trung Qu c 30,4 tri u ha, Brazil 13,00 tri u ha, Meexco
6,23 tri u ha,

n ð 6,55 tri u ha, Achentina 3,13 tri u ha, Thái Lan 1,15

tri u ha [30]. M t s nư c giai đo n 2000 – 2003 có năng su t ngô cao là: Áo
9,7 t n/ha, Italya 9,6 t n/ha, Hy L p 9,1 t n/ha, M 8,3 t n/ha [16].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

9


Các nư c ðơng Nam Á có di n tích ngơ là 8,64 tri u ha, năng su t bính
qn ñ t 3,12 t n/ha và cho s n lư ng đ t 26,977 tri u t n. Trong đó nư c
Inđơnêxia có 3,13 tri u ha, năng xu t ñ t 2.65 t n/ha và s n lư ng ñ t 8,3
tri u t n; Philippin có di n tích 2,5 tri u ha, năng xu t đ t 2,65 t n/ha, cho s n
lư ng 6,2 tri u t n; Thái Lan có di n tích tr ng ngơ đ t 1 tri u ha, năng su t
4,1 t n/ha, cho s n lư ng 4,1 tri u t n.
Hi n nay s n lư ng ngô s n xu t ra ngày càng tăng và Châu Á chi m
s n lư ng ngô s n xu t ra l n nh t th gi i. ði ñ u là Trung Qu c v i di n
tích đ ng th hai trên th gi i chi m 20% t ng s n lư ng ngô trên th gi i và
ðơng Nam Á đ t 27 tri u t n. Năm 2000 Trung Qu c ñ t di n tích trơng ngơ
là 23,1 tri u ha. Năng su t 4,6 t n/ha và s n lư ng ñ t 106,0 tri u t n (Corn
production in Asian. December 2001). ð n năm 209, di n tích đã lên t i 30,4
tri u ha, trong đó hơn 90% di n tích tr ng ngơ là ngơ lai và năng su t bình
qn đ t 5,1 t n/ha.

Theo d báo đ u tiên c a B Nông nghi p M , t ng s n lư ng ngô th
gi i năm 2010 s ñ t 853,03 tri u t n, t ng di n tích ngơ đ t 159,32 tri u ha,
v i năng su t bính qn d báo đ t 5,24 t n/ha.
S n lư ng ngô năm 2010 c a các nư c d báo ñ t: Argentina 24,9 tri u
t n; Brazin 54,9 tri u t n; Canada 28,2 tri u t n; Trung Qu c 166,0 tri u t n;
Ai C p 7,00 tri u t n; EU – 27 57,0 tri u t n; n ð 20,0 tri u t n, Inñonêxia
8,4 tri u t n; Mêhicô 24,5 tri u t n; Nigêria 8,7 tri u t n, Philippin 6,8 tri u
t n, Nga 5,5 tri u t n; Xécbi 6,5 tri u t n; Nam Phi 12,5 tri u t n; Ukraina
11,5 tri u t n; M 339,6 tri u t n và các nư c khác 78,49 tri u t n. T ng nh p
kh u ngô trên th gi i trong năm 2010 d báo ñ t 89,25 tri u t n, tăng so v i
84,61 tri u t n c a năm 2009.
Xu t kh u ngô các nư c trong năm 2010 d báo ñ t ( ñơn v : Tri u t n)
Argentina 13,0; Brazin7,5; Myanmar 0,4; EU – 27 1,2;

n ð 2,0; Paragoay

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

10


1,0; Xécbi 2,0; Nam Phi 2,5; Thái Lan 0,7; Ukraina 5,0;M 51,0 và các nư c
khác 2,95. T ng m c tiêu dùng ngô trên th gi i năm 2010 d báo ñ t 853,03
tri u t n, tăng so v i 808,8 tri u t n c a năm 2009. T ng tr lư ng ngô trên
th gi i cu i niên v 2010 d báo ñ t 154,21 tri u t n, tăng so v i 147,04
tri u t n cu i niên v 2009 [4].
B ng 2.3. D báo tình hình s n xu t ngơ trên th gi i c a m t s nư c
năm 2010
STT

Nư c

Di n tích

Năng su t

S n lư ng

( tri u ha)

( T n/ha)

( Tri u t n)

1

M

33,09

10,26

339,5

2

Trung Qu c

30,8

5,39

166,0

3

Brazin

12,00

4,58

54,9

4

Mêhicô

6,97

4,02

24,5

5

Argentina

3,00

8,33

24,9

6

Canada

8,86

3,18

28,2

7

Th gi i

159,32

5,24

834,8
( Ngu n USDA.2010)

Khó khăn l n nh t hi n nay là nhu c u s d ng ngô làm lương th c,
th c ph m cũng như làm nguyên li u cho các ngành công nghi p ch bi n
ngày càng tăng, trong khi đó di n tích tr ng ngơ ngày càng gi m. Do v y ñ
ñáp ng nhu c u thi t y u c a ngư i tiêu dùng thì m t trong nh ng v n ñ c p
thi t ñư c ñ t ra là c n nâng cao năng su t đ tăng s n lư ng ngơ.

Di n tích tr ng ngơ trên th gi i có xu hư ng gi m t năm 2008 t i
nay, ñ tăng s n lư ng ngô c n tăng năng su t ngô. Mu n tăng năng su t ngô
tăng như mong mu n mà ñúng v i hi u su t quang h p mà cây ngơ có th đ t
đư c thì chúng ta c n r t nhi u nh ng nghiên c u ph c v cho s n xu t gi ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

11


ngơ. Trong các y u t tác đ ng bên c nh các bi n pháp canh tác thì y u t
gi ng đóng vai trị then ch t đ t o ra năng xu t cao. Các nhà khoa h c trên
th gi i luôn luôn nghiên c u, lai t o ra các gi ng ngô v a có ti m năng năng
su t cao v a có kh năng ch ng ch u t t. Do v y ñ xu t các bi n pháp k
thu t song song thúc ñ y y u t gi ng phát tri n là ngu n g c giúp cho năng
su t ngơ trên th gi i tăng lên.
2.2.2. Tình hình s d ng ngơ trên th gi i
Tồn th gi i trong nh ng năm 2007-2009 s d ng kho ng 20% s n
lư ng ngô làm lương th c, trong đó các nư c đang phát tri n là 30%, các
nư c phát tri n là 4% còn các nư c Trung M , Nam Á, Châu Phi s d ng ngơ
làm lương th c chính.
Theo d báo c a Vi n nghiên c u chương trình lương th c th gi i
(IFPRI, 2003) [28], nhu c u ngô trên th gi i vào năm 2020 lên t i 852
tri u t n (s n lư ng năm 2005 ch m i ñ t 705,3 tri u t n), tăng 45% so v i
năm 1997, ch y u

các nư c đang phát tri n (72%), riêng ðơng Nam Á

tăng 70% so v i năm 1997. Xét v nhu c u đ a lý thì nhu c u tăng trư ng
nhanh nh t

Châu Á, ch y u là Trung Qu c, sau đó đ n M La Tinh

(Chi n lư c qu c gia sau thu ho ch lúa, ngơ, đ u tương và l c đ n 2020,
2010) [2].
Nhu c u ngô tăng do dân s phát tri n nhanh, thu nh p bình qn đ u
ngư i ñư c c i thi n nên vi c tiêu th th t, cá, tr ng, s a tăng m nh, d n
đ n lư ng ngơ dùng cho chăn ni tăng. Thách th c đ t ra là 80% nhu c u
ngô trên th gi i tăng (266 tri u t n) l i t p trung

các nư c ñang phát

tri n, trong khi ñó ch kho ng 10% s n lư ng ngô t các nư c công nghi p
có th xu t sang các nư c này. Vì v y, các nư c đang phát tri n ph i t đáp
ng nhu c u c a mình trên di n tích ngơ h u như là khơng tăng (IFPRI,
2003) [28].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

12


B ng 2.4. D báo nhu c u ngô th gi i ñ n năm 2020
1997

2020

%

(tri u t n)

(tri u t n)

thay ñ i

Th gi i

586

852

45

Các nư c ñang phát tri n

295

508

72

ðông Á

136

252

85

M Latinh

75

118

57

C n Saha-Châuphi

29

52

79

Tây và B c Phi

18

28

56

Nam Á

14

19

36

Vùng

Ngu n: (IFPRI, 2003)[56].

Như v y, nhu c u v ngô trên th gi i ngày càng tăng t năm 1997 ñ n
2020 nhu c u c n tăng thêm 45%, trong đó s lư ng tăng nhi u

các nư c

ñang phát tri n (năm 1997 nhu c u 295 tri u t n lên 508 tri u t n vào năm
2020), s thay ñ i l n nh t thu c v các nư c ðông Á v i s tăng thêm 85%
vào năm 2020.
Ngô là cây dùng làm th c ăn chăn nuôi quan tr ng nh t hi n nay. Theo
s li u th ng kê c a CIMMYT năm 2008, th gi i dùng ngô làm th c ăn chăn
nuôi kho ng 72% chi m kho ng 600 tri u t n/năm [23].
T ñ u th k 20 tr l i đây, b p ngơ bao t cịn đư c s d ng làm m t
lo i rau cao c p. V i ñ y ñ giá tr dinh dư ng thi t y u c a m t lo i rau
thơng thư ng thì ngơ bao t còn là m t lo i th c ăn có kh u v khá h p d n
như b t kỳ lo i s n ph m giàu ñ m nào.

m t s nư c M Latinh, Châu Phi

và Trung Qu c ngơ đư ng cịn đư c s d ng dư i d ng huy n phù c a b t
ngô làm th c u ng hàng ngày. Bên c nh đó, ngơ khơng ch là ngun li u
chính cho các nhà máy s n xu t bánh k o, c n tinh b t d u ... Ngư i ta ñã s n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

13

xu t ra kho ng 670 m t hàng khác nhau c a các ngành c ng nghi p lương
th c th c ph m và công nghi p nh [16].
Trong nh ng năm g n đây ngành cơng nghi p ch bi n nhiên li u
ethanol ñang phát tri n m nh và ngơ h t đư c coi là ngu n nguyên li u quan
tr ng ñ s n xu t ethanol. Theo th ng kê c a B Nông Nghi p M , nhu c u
s dung ngô cho công nghi p ch bi n ethanol năm 2005-2006 là 40,6 tri u
t n, năm 2008-2009 là 50,5 tri u t n, d ki n ñ n năm 2010-2011 là g n 100
tri u t n và d báo ñ n năm 2012 là kho ng 190,3 tri u t n cho công nghi p
ch biên ethanol (USDA, 2010) [31].
2.2.3. Tình hình s n xu t và s d ng ngô

Vi t Nam

Vi t Nam, cây ngô là cây x p h ng th 2 ñ ng sau cây lúa nư c
ñư c ñưa vào Vi t Nam cách đây kho ng 300 năm [18]. Do có vai trị quan
tr ng đ i v i kinh t xã h i c ng v i ñi u ki n khí h u nhi t đ i gió mùa nên
ngơ ñã nhanh chóng ñư c m r ng, tr ng kh p các vùng mi n c nư c.
Năm 1975 ñ t nư c m i ñư c gi i phóng nhưng khó khăn ch ng ch t
lên nhau nên cây ngơ chưa đư c chú tr ng phát tri n, di n tích tr ng ngơ
ch đ t 267 nghìn ha, năng su t 1,05 t n/ha, v i t ng s n lư ng 280,6 nghìn
t n. Bên c nh đó chúng ta g p khơng ít khó khăn v v t li u kh i ñ u, cùng
v i vi c cơ s v t ch t chưa ñáp ng t t trong các khâu s n xu t ngô.
Vi t Nam ngô tuy ch chi m 12,9% di n tích cây tr ng có h t, nhưng có ý
nghĩa quan tr ng th 2 sau lúa. Trong nh ng năm g n đây di n tích, năng
su t và s n lư ng ngô c a nư c ta cũng không ng ng tăng lên. Năm 1990
di n tích tr ng ngơ c nư c m i đ t 431,8 nghìn ha v i năng su t 1,55
t n/ha, năm 2000 di n tích tr ng ngơ đã đ t 730,2 nghìn ha và năng su t
ñ t 2,75 t n/ha. ð n năm 2010 con s này đã đ t 1200 nghìn ha và năng

su t bình qn c nư c đ t t i 4,58 t n/ha, đưa s n lư ng ngơ c nư c lên
t i 5496 nghìn t n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

14


B ng 2.5. Di n tích, năng su t và s n lư ng ngô

Vi t Nam (1990-2010)
S n lư ng

Năm

Di n tích
(1000 ha)

Năng su t (t n/ha)

1990

431,8

1,55

671,0

1992

478,0

1,56

747,9

1994

534,7

2,14

1143,9

1996

615,2

2,50

1536,7

1998

649,7

2,48

1612,0

2000

730,2

2,75

2005,9

2002

816,0

3,07

2511,2

2004

991,1

3,46

3430,9

2005

1052,6

3,60

3787,1

2006

1033,1

3,73

3854,6

2007

1096,1

3,93

4303,2

2008

1140,2

4,01

4573,1

2009

1200,0

4,40

5280,0

2010

1200,0

4,58

5496,0

(1000 t n)

Ngu n: T ng c c Th ng kê 2011 [23]

Qua b ng s li u trên cho th y r ng, v i nh ng thành t u ñã ñ t đư c có
th nói đây là m t bư c ti n vư t b c c a n n nông nghi p Vi t Nam. K t qu
trên ñã ñư c CYMMYT và nhi u nư c trên th gi i đánh giá cao. Năng su t
ngơ tăng trư c tiên là do tăng di n tích tr ng các gi ng ngô lai ti m năng
năng su t cao.
Cùng v i nh ng thành t u v gi ng, các ti n b k thu t trong canh tác
ngơ như bón phân và b trí m t đ tr ng thích h p đã góp ph n to l n trong
vi c tăng trư ng v năng su t và s n lư ng ngô trong nh ng năm g n ñây.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………

15