cách nhân vật robinson crusoe trong tiểu thuyết robinson crusoe của daniel d

GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC






HOÀNG THỊ LẠI

TÍNH CÁCH NHÂN VẬT ROBINSON CRUSOE
TRONG TIỂU THUYẾT ROBINSON CRUSOE
CỦA DANIEL DEFOE

Chuyên ngành: Văn học nƣớc ngoài

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn: ThS. Nguyễn Thị Lan Phƣơng


Sơn La, năm 2014
LỜI CẢM ƠN

Khóa luận này được hoàn thành với sự chỉ bảo và hướng dẫn tận tình của
cô giáo, Thạc sĩ Nguyễn Thị Lan Phương - giảng viên khoa Ngữ Văn. Qua đây
em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến cô, người đã luôn tận tâm, ân cần, chỉ
bảo, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện khóa luận này.
Nhân dịp hoàn thiện khóa luận em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến

Phòng đào tạo, Ban chủ nhiệm khoa Ngữ Văn, tổ Văn học nước ngoài, trung
tâm thông tin thư viện Trường Đại học Tây Bắc đã cung cấp tài liệu, giúp đỡ em
hoàn thành khóa luận này.
Đồng thời tôi xin gửi lời cảm ơn tới toàn thể các bạn sinh viên lớp K51
ĐHSP Ngữ Văn đã động viên, giúp đỡ, chia sẻ kinh nghiệm cho tôi.
Trong quá trình thực hiện khóa luận do thời gian và phạm vi đề tài nên
không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, em rất mong nhận được sự giúp đỡ,
đóng góp ý kiến của quý thầy cô và các bạn để khóa luận của em được hoàn
thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!

Sơn la, tháng 05 năm 2014
Tác giả
Hoàng Thị Lại











MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU 1
1. Lí do chọn đề tài 1
2. Lịch sử vấn đề 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 6
3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài 6
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài 7
4. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 7
5. Phương pháp nghiên cứu 7
5.1. Phương pháp phân tích tổng hợp 7
5.2. Phương pháp so sánh đối chiếu 7
5.3. Phương pháp thống kê 7
5. Đóng góp của khóa luận 7
6. Cấu trúc của khóa luận 8
PHẦN NỘI DUNG 9
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG 9
1.1. Vài nét về văn học thế kỉ XVIII, tác giả và tác phẩm Robinson Crusoe 9
1.1.1. Vài nét về văn học Anh thế kỉ XVIII 9
1.1.2. Tác giả Daniel Defoe và tác phẩm Robinson Crusoe 10
1.1.2.1. Tác giả Daniel Defoe 10
1.1.2.2. Tác phẩm Robinson Crusoe 11
1.2. Một số vấn đề lý luận 12
1.2.1. Nhân vật văn học 12
1.2.2. Tính cách nhân vật 14
1.2.3. Nghệ thuật xây dựng nhân vật 15
Tiểu kết 17
CHƢƠNG 2: TÍNH CÁCH NHÂN VẬT ROBINSON CRUSOE TRONG
TIỂU THUYẾT ROBINSON CRUSOE CỦA DANIEL DEFOE 18
2.1. Thích phiêu lưu mạo hiểm 18
2.2. Thông minh tài trí 20
2.3. Có ý chí và nghị lực 24
2.4. Lạc quan yêu đời 29
2.5. Yêu thương con người, loài vật và quê hương 31
2.6. Chăm chỉ lao động 35

Tiểu kết 37
CHƢƠNG 3: NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG TÍNH CÁCH NHÂN VẬT
ROBINSON CRUSOE TRONG TIỂU THUYẾT ROBINSON CRUSOE
CỦA DANIEL DEFOE 38
3.1. Nghệ thuật miêu tả 38
3.1.1. Miêu tả diện mạo nhân vật 38
3.1.2. Miêu tả hành động nhân vật 40
3.1.3. Miêu tả ngôn ngữ nhân vật 43
3.2. Xây dựng không gian và thời gian nghệ thuật 46
3.2.1. Không gian nghệ thuật 46
3.2.1.1. Không gian nước Anh và Brazil 46
3.2.1.2. Không gian hoang đảo 47
3.2.2 Thời gian nghệ thuật 48
3.2.2.1. Thời gian trước khi đến đảo hoang 48
3.2.2.2. Thời gian sau khi đến đảo hoang 49
Tiểu kết 51
PHẦN KẾT LUẬN 52
TÀI LIỆU THAM KHẢO










1
PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
1.1. Ở phương Tây, chế độ phong kiến đã tồn tại trong một thời gian dài, đặc
biệt là chính sách ngu dân của giáo hội nhà thờ đã kìm kẹp cuộc sống của nhân
dân trong tăm tối mê muội. Cuộc chiến chống phong kiến diễn ra trên toàn châu
Âu. Giai cấp tư sản lên ngôi đã mở ra một thời kì lịch sử mới cho nhân loại. Văn
học thời kì này luôn theo sát, nắm bắt và phản ánh từng biến động của lịch sử xã
hội. Các triết gia, các nhà hoạt động xã hội, các nhà văn tiến bộ của thế kỉ XVIII
ở hầu khắp các nước đã dấy lên một phong trào mạnh mẽ đề cao lí trí, dùng ánh
sáng của lí trí để xua tan bóng tối, soi tỏ chân lý giải phóng tư tưởng cho mọi
người, mở mang trí tuệ cho họ, tạo điều kiện cho họ tiếp xúc với văn học, khoa
học, nghệ thuật. Ánh sáng của lí trí soi vào khắp các lĩnh vực và trở thành một
thứ vũ khí chống phong kiến sắc bén. Trên nền tảng xã hội đó, đã xuất hiện một
dòng văn học với cái tên chứa đầy ý nghĩa - văn học Ánh sáng.
1.2. Daniel Defoe, một trong những nhà văn Anh có tiếng tăm nhất của thế
kỉ XVIII. Ông được đánh giá là một trong những người sáng lập ra nền tiểu
thuyết của Anh và của cả châu Âu. Cuộc đời ông trải qua nhiều biến cố thăng
trầm, những trải nhiệm vất vả mà kì thú chẳng khác gì số phận và cuộc đời của
các nhân vật trong sáng tác của ông. Ngòi bút không biết mệt mỏi ông đã sáng
tạo ra hàng trăm tác phẩm phê phán châm biếm những điều sai trái trong xã hội,
và quan trọng là giúp người đọc hiểu biết và khám phá những bí ẩn trong đời
sống, những phẩm chất tốt đẹp trong tâm hồn con người. Trong đó tiểu thuyết
Robinson Crusoe là nổi tiếng hơn cả và trở thành đóng góp quý báu vào kho
tàng văn học thế giới. Sự thành công của cuốn tiểu thuyết đã đưa ông vào hàng
các nhà văn bất tử của thế giới.
1.3. Có những tác phẩm văn chương đọc đi đọc lại không thấy chán, càng
đọc càng thấy hay, càng thấm thía. Có những nhân vật văn học đi vào tâm hồn
người đọc rồi lại ở mãi, trở thành một phần của thế giới riêng trong tâm hồn con
người. Tác phẩm Robinson Crusoe là một cuốn tiểu thuyết như thế.
Robinson Crusoe được viết dưới hình thức tự truyện, nhân vật chính là

Robinson Crusoe là người ưa hoạt động và ham thích phiêu lưu, say sưa đi đến
những miền đất lạ, bất chấp sóng to gió lớn. Thế nhưng trong một lần đi biển,
con tàu mà Robinson đi đã gặp bão lớn và tất cả thủy thủ trên tàu đều chết hết
chỉ riêng anh là sống sót và bị bão biển hất lên một hoang đảo không có dấu

2
chân người. Bằng ý chí và nghị lực phi thường của mình anh đã tạo ra trên
hoang đảo ấy một thế giới mới. Một thế giới không có nhà thờ, không bị các thể
chế phong kiến ràng buộc, cái thế giới ấy được tạo ra bằng chính bàn tay lao
động và khối óc của Robinson. Nhờ vào nghị lực và niềm tin cùng với lòng
dũng cảm và sự quyết tâm cao Robinson đã vượt lên chính mình và chiến thắng
hoàn cảnh.
Tìm hiểu về nhân vật Robinson chúng ta nhận được những bài học quý
giá là phải biết vượt qua khó khăn, vượt lên số phận là chủ cuộc sống bằng nghị
lực và quyết tâm của chính mình. Đó là lí do tiếp theo tôi muốn tìm hiểu về tác
phẩm này cũng như những phẩm chất tốt đẹp của con người thời đại Ánh sáng.
1.4. Vượt qua không gian, thời gian tiểu thuyết Robinson Crusoe từ lúc mới
ra đời đã được giới thiệu và được dịch ra nhiều thứ tiếng của các nước trên thế
giới. Đặc biệt, ở Việt Nam, tác phẩm này luôn được các thế hệ bạn đọc đón nhận
và ưa chuộng. Là một tác phẩm mang nhiều giá trị trong cuộc sống và mang tính
giáo dục cao đối với con người, vì thế nó đã được đưa vào giảng dạy trong
chương trình Trung học Cơ sở từ rất lâu, đến nay tác phẩm vẫn giữ được vị trí
quan trọng trong chương trình đào tạo.
Là một người ham thích đọc văn học Anh, ngưỡng mộ tài năng của
Defoe và niềm đam mê khi đọc tiểu thuyết Robinson Crusoe. Tôi mong muốn
có điều kiện tìm hiểu sâu hơn về tác phẩm, tôi xin đóng góp đề tài “Tính cách
nhân vật Robinson Crusoe trong tiểu thuyết Robinson Crusoe của Daniel
Defoe” để làm đề tài nghiên cứu cho khóa luận tốt nghiệp của mình. Tôi hy
vọng khóa luận này sẽ giúp cho tôi và mọi người quan tâm có cái nhìn mới hơn
về giá trị của tác phẩm và tìm thấy bài học bổ ích trong cuộc sống của mình

cũng như có thêm tư liệu, kiến thức để việc nghiên cứu, học tập và giảng dạy
trong nhà trường đạt hiệu quả cao hơn.
2. Lịch sử vấn đề
Tác phẩm Robinson Crusoe được khai sinh trong một giai đoạn lịch sử
tràn đầy ánh sáng lý tưởng, từ một câu chuyện thật đến tiểu thuyết để đời.
Robinson Crusoe ngay lập tức chinh phục được trái tim bạn đọc khắp Châu Âu
và thế giới. Nó trở thành cuốn sách có giá trị lớn trong việc rèn luyện ý chí, nghị
lực, trí tuệ, đạo đức cho mọi từng lớp thanh thiếu niên. Tác phẩm mang đậm
hình bóng của tác giả, bởi vậy đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về tác
phẩm, trong phạm vi khóa luận này tôi xin giới thiệu một số công trình nghiên
cứu sau đây.

3
Trong cuốn Giáo trình văn học phương Tây của các tác giả Lê Huy Bắc,
Lê Nguyên Cẩn, Nguyễn Linh Chi đã nhận xét: “Robinson không chỉ là nhân vật
mang đậm dấu ấn của tác giả Defoe mà còn là điển hình lí tưởng cho con người
thời đại Ánh sáng” [1, 89]. Thời Ánh sáng ngoài việc tôn sùng và đề cao lí trí,
các nhà văn còn đề cao ý chí và nghị lực của con người, thêm vào đó là lòng lạc
quan, sự dũng cảm, ước mơ, hoài bão. Trong cuốn sách này các tác giả cũng nói:
“Hình tượng Robinson đã trở thành tấm gương cho nghị lực và trí tuệ của con
người trước mọi hoàn cảnh. Robinson luôn giúp người đọc nuôi khát vọng về
cuộc sống tốt đẹp hơn cho bản thân và cho cả nhân loại” [1 ,90]. Và một khi
được đánh thức thì con người sẽ trở thành một sức mạnh đầy quyền uy, có thể
vượt qua mọi trở ngại làm cho môi trường sống trở nên tốt đẹp hơn.
Cuốn Thiết kế bài giảng (trung học cơ sở) của Nguyễn Văn Đường có
viết: “Chưa cần đọc cả tác phẩm, chỉ vào đoạn văn miêu tả chân dung Robinson
ta đã phần nào thấy được cuộc sống gian nan, vất vả của Robinson Crusoe trên
đảo hoang ròng rã hơn mười năm trời. Chống chọi với đói rét khổ cực, nắng
mưa, gió bão, thú dữ, bệnh tật và cô đơn. Bằng nghị lực, trí thông minh và khả
năng đầu óc thực tế, quyết tâm đã là sức mạnh vật chất và tinh thần gan dạ

trong hoàn cảnh bất hạnh vẫn luôn tồn tại và chiến thắng hoàn cảnh ngặt
nghèo” [7, 334]. Chỉ với những nhận xét ngắn gọn như vậy thôi nhưng tác giả
đã cho chúng ta thấy một hình tượng người anh hùng của thời đại, không bao
giờ chịu chùn bước trước những khó khăn, thử thách, luôn lạc quan tin tưởng
vào cuộc sống dù cuộc sống ấy có gian nan, vất vả, khó khăn đến đâu.
Trong cuốn Lịch sử văn học phương Tây (tập I) các tác giả Trần Duy
Châu, Nguyễn Văn Khỏa, Lương Duy Trung, Nguyễn Trung Hiếu, Phùng Văn
Tửu có nói đến cách mà Defoe xây dựng nhân vật trung tâm trong tác phẩm của
mình thành một mẫu người lý tưởng có ý nghĩa bao quát: “Con người có những
phẩm chất cao quý, sức lực và trí tuệ của con người có khả năng làm thay đổi bộ
mặt của tự nhiên, biến tự nhiên phải phục vụ cho cuộc sống của mình” [5, 230].
Cũng trong cuốn sách này các nhà nghiên cứu đã nói đến giá trị to lớn của tác
phẩm: “Robinson Crusoe là tác phẩm có tác dụng giáo dục tốt, đặc biệt đối với
lứa tuổi thiếu niên [5, 231]. Từ đó, ta hiểu rằng cuốn tiểu thuyết này như một
chân lí của cuộc đời, là những bài học đắt giá hướng con người đến chân, thiện,
mĩ của cuộc sống.
Trong cuốn Văn học phương Tây, Đặng Anh Đào, Hoàng Nhân, Lương
Duy Trung, đã nhận xét về tính cách nổi bật của nhân vật: “Robinson Crusoe là

4
người ưa hoạt động và ham thích phiêu lưu, say sưa đi đến những miền đất lạ
bất chấp sóng to gió lớn và bao nỗi gian truân nguy hiểm khác” [6, 343]. Các
tác giả còn nhấn mạnh tính cách ham thích phiêu lưu của Robinson: “Kiểu người
ham thích đặt chân đến những miền núi non xa lạ như Robinson trở thành mẫu
người của thời đại” [6, 347]. Và tác phẩm này có tác dụng giáo dục tốt, đặc biệt
đối với lứa tuổi thiếu niên. Tiểu thuyết này “bồi dưỡng cho các em tinh thần yêu
lao động, kính trọng con người, rèn luyện cho các em ý chí quyết tâm hành
động, khắc phục khó khăn, kiên trì bền bỉ, dũng cảm tự lực và biết phát huy sáng
kiến” [6, 352]. Daniel Defoe bằng tài năng và trí tuệ của mình đã sáng tạo nên
một tác phẩm có giá trị to lớn đối với cuộc sống con người cũng như góp phần

vào nền văn học thế giới một kiệt tác văn học.
Công trình nghiên cứu của Lê Nguyên Cẩn trong cuốn giáo trình Văn học
phương Tây dành cho hệ đào tạo Giáo dục từ xa của trường Đại học sư phạm Hà
Nội cũng đã nhận định: “Nghị lực và niềm tin vào khả năng bất tận của con người
là cơ sở để tạo ra lòng dũng cảm và quyết tâm cao của nhân vật Robinson. Anh
trở thành con người tự mình và vì mình, tự mình tạo ra hạnh phúc và cuộc sống
no đủ” [3, 146]. Con người dù trong hoàn cảnh nào nếu biết cố gắng và vượt qua
thì sẽ tìm thấy trong cuộc sống những điều thú vị và một tương lai tốt đẹp hơn.
Trong sách Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Ngữ Văn
trung học cơ sở (tập 2) của nhà xuất bản Giáo dục có viết: “Câu chuyện kể về
Robinson Crusoe một người ưa phiêu lưu mạo hiểm. Chàng đã phải đối mặt với
rất nhiều gian nan trong những chuyến đi đến miền đất lạ bằng tàu biển: Đắm tàu,
cướp biển, bị bắt làm nô lệ. Nhưng thử thách lớn nhất là Robinson phải sống một
mình trên một hòn đảo hoang cách biệt xã hội loài người” [13, 191]. Trong cuộc
hành trình đi tìm hiểu, khám phá những bí ẩn của tự nhiên rất nhiều người đã phải
trải qua những phong ba bão táp và có lúc họ phải bỏ mạng sống của mình nơi đất
khách quê người. Và Robinson may mắn hơn là vẫn còn sống sót không bị bão biển
nhấn chìm, nhưng cuộc sống ấy không khác gì cảnh lưu đầy nơi biên ải. Thế nhưng
bằng ý chí và nghị lực của mình anh đã vượt qua hoàn cảnh để tạo lập cuộc sống
mới tại một hòn đảo trơ trọi không có bóng dáng con người.
Trong Sách giáo viên Ngữ Văn 9 (tập hai) của Bộ Giáo dục và đào tạo cũng
đã nói đến ý chí và nghị lực phi thường của Robinson - một con người hiện thân
cho những sức mạnh và niềm tin bất diệt: “Robinson rơi vào hoàn cảnh cực kì
khó khăn. Một người khác ở vào hoàn cảnh ấy có lẽ đã chán nản, tuyệt vọng,
buông xuôi rồi chết. Robinson không như vậy. Chàng bám chắc lấy cuộc sống,

5
không phải chỉ là để sống lay lắt, mà luôn luôn phấn đấu để cuộc sống ngày
càng tốt đẹp hơn. Chàng không để thiên nhiên khuất phục mà đã khuất phục
được thiên nhiên” [15, 138]. Có thể nói đó là những kinh nghiệm, bài học

quý giá cho những ai biết cố gắng và không bao giờ chịu khuất phục trước
hoàn cảnh. Và hình ảnh Robinson luôn tỏa sáng để chỉ lối cho con người có
ước muốn vượt qua hoàn cảnh.
Công trình nghiên cứu của tác giả Lê Bảo trong cuốn Tìm hiểu vẻ đẹp tác
phẩm văn học Ngữ Văn 9 có viết: “Biết vượt lên mọi thử thách khó khăn,
Robinson đã tồn tại, dù hình thức ấy của sự tồn tại hoang dã, thô sơ gần như một
con người ở vào thời tiền sử” [2, 142]. Con người dù sống trong môi trường, hoàn
cảnh nào nhưng nếu có ý thức giữ gìn những gì vốn có của nó thì họ sẽ không bao
giờ bị lãng quên bị lu mờ.
Trong cuốn Phân tích, bình giảng tác phẩm văn học 9 do Trần Đình Sử
làm chủ biên đã nhận định: “Con người trong hoàn cảnh nghiệt ngã bằng nỗ lực
phi thường của mình, bằng ý chí và nghị lực đã chiến thắng hoàn cảnh. Nó chứng
tỏ rằng con người mang trong mình sức mạnh tiềm tàng và một khả năng sáng
tạo vô hạn. Từ đó, hình tượng Robinson trở thành hình ảnh cao cả của con người,
và cuốn tiểu thuyết của nhà văn Defoe xứng đáng là bài ca ca ngợi vẻ đẹp của
con người” [10, 144]. Tác giả khẳng định con người dù trong hoàn cảnh nào nếu
biết cố gắng, nỗ lực thì không bao giờ gục ngã.
Cuốn Lược truyện 101 tác phẩm xuất sắc thế giới khẳng định cái tài của
nhà văn Defoe như sau: “Có lẽ Defoe là người bịa chuyện vĩ đại nhất từ xưa tới
nay. Đồng thời nếu chúng ta đi sâu vào bản chất phức hợp rất phong phú và kì lạ,
chúng ta sẽ thấy được cơ sở ngoan cường của lương tri. Dù cho sự phán xét cuối
cùng về tính trung thực của ông ra sao, cuốn Robinson Crusoe vẫn là một tác
phẩm bất hủ thể hiện tài hư cấu của ông” [14, 551- 552]. Bằng tài năng trí tuệ
của mình Defoe đã sáng tạo ra một tác phẩm xuất sắc. Là một đóng góp vĩ đại vào
kho tàng văn học nhân loại. Điều này thể hiện được tài năng nghệ thuật của nhà
văn Defoe về xây dựng nhân vật.
Trong cuốn Phân tích bình giảng tác phẩm văn học nước ngoài (ở trường
phổ thông cơ sở), Lê Nguyên Cẩn đã nói: “Thoát thai từ loại hình tiểu thuyết
phiêu lưu với hình tượng người thuyền trưởng tài ba, thích cưỡi sóng, đạp gió
bôn ba khắp các nẻo đường để đi tìm đất mới, đi tìm tài nguyên mới. Loại hình

tượng này phổ biến trong văn học Anh thế kỷ XVIII, hình tượng Robinson đã
vượt xa các hình tượng cũ bởi tầm vóc và ý nghĩa nhân đạo của nó” [4, 207].

6
Nghiên cứu trên đã khẳng định rằng con người luôn khát khao tìm hiểu thế giới
xung quanh, khám phá những bí ẩn trong cuộc sống để rồi bằng ý chí, nghị lực
con người biết vượt qua mọi khó khăn thử thách. Đồng thời Lê Nguyên Cẩn còn
chỉ ra rằng: “Con người trong hoàn cảnh nghiệt ngã bằng nỗ lực phi thường của
nó, bằng ý chí và nghị lực ghê gớm đã chiến thắng hoàn cảnh. Từ đấy hình
tượng Robinson trở thành hình ảnh cao cả của con người và cuốn tiểu thuyết mà
Defoe mang lại xứng đáng là bài ca, ca ngợi vẻ đẹp con người” [4, 210]. Bên
cạnh đó trong cuốn sách này Lê Nguyên Cẩn cũng có nói về vai trò quan
trọng của Defoe ông viết “Robinson Crusoe (1719) là cuốn tiểu thuyết đầu
tiên của ông. Thành công của truyện đã đưa vào hàng các nhà văn bất tử của
thế giới” [4, 212]. Từ sự đánh giá đó tác phẩm càng thể hiện rõ những giá trị
cao cả, trong sáng để mỗi người trong chúng ta có cái nhìn đúng đắn hơn về
cuộc sống xung quanh.
Trong cuốn Tác gia tác phẩm văn học nước ngoài trong nhà trường của
tác giả Lưu Đức Trung đã khẳng định giá trị của tác phẩm cũng như vị trí của
tác giả đối với nền văn học thế giới: “Robinson Crusoe (1719) là cuốn tiểu
thuyết đầu tiên của ông. Thành công của cuốn truyện đã đưa ông vào hàng các
nhà văn bất tử của thế giới” [12, 137]. Nền văn học thế giới thật may mắn vì có
được những nhà văn xuất sắc như Defoe và may mắn hơn vì trong muôn vàn
những tác phẩm văn học lại có một tác phẩm làm say đắm lòng người và khắc
sâu trong lòng người dài lâu đến như vậy. Chính nhờ nó mà nhiều người đã biết
vượt qua những khó khăn gian khổ và hoàn cảnh để làm chủ bản thân và cuộc
sống của mình.
Tóm lại, các công trình nghiên cứu mà tôi được biết, cũng ít nhiều đề cập
đến tính cách nhân vật Robinson trên nhiều phương diện và mang tính khái quát
cao. Tuy nhiên chưa có công trình nghiên cứu nào viết về tính cách nhân vật một

cách trọn vẹn và cụ thể. Trên cơ sở kế thừa và phát huy các công trình nghiên
cứu trước đề tài Tính cách nhân vật Robinson Crusoe trong tiểu thuyết Robinson
Crusoe của Daniel Defoe được tôi lựa chọn với mong muốn sẽ soi sáng thêm
một số vấn đề xung quanh tính cách nhân vật Robinson.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
Tìm hiểu tính cách nhân vật Robinson Crusoe trong tiểu thuyết Robinson
Crusoe của Daniel Defoe.


7
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Tập trung tìm hiểu đặc điểm tính cách nhân vật Robinson Crusoe trong
cuốn tiểu thuyết Robinson Crusoe (2001) của Daniel Defoe, NXB văn học.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Khóa luận tập trung vào một số nhiệm vụ chính sau: Tìm hiểu đặc điểm
tính cách nhân vật Robinson Crusoe và nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật
trong tác phẩm để thấy được số phận cũng như nghị lực sống phi thường của con
người trước những khó khăn thử thách trong cuộc sống. Qua đó, thấy được tài
năng nghệ thuật của Defoe trong việc xây dựng nhân vật.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để hoàn thành khóa luận này, chúng tôi sử dụng các phương pháp
nghiên cứu sau:
5.1. Phương pháp phân tích tổng hợp
Trong quá trình tìm hiểu tính cách nhân vật Robinson và những biện pháp
nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật của tác giả Defoe phương pháp này
được sử dụng thường xuyên. Phân tích để thấy được những giá trị về nội dung
và nghệ thuật của tác phẩm. Từ những chi tiết, sự kiện cụ thể trong tác phẩm, tôi
sử dụng phương pháp phân tích để làm sáng tỏ những phẩm chất của nhân vật từ
đó khái quát lại những đặc điểm nổi bật về nhân vật, qua đó thấy được thành

công nghệ thuật của tác giả.
5.2. Phương pháp so sánh đối chiếu
Là phương pháp dùng hình thức đối chiếu hai đối tượng có nét tương
đồng về bản chất để từ đó rút ra được sự giống và khác nhau giữa hai đối tượng
so sánh. Ở khóa luận này, tôi so sánh đối chiếu nhân vật Robinson với nhân vật
trong tác phẩm khác để thấy được những nét tương đồng và khác biệt trong cách
xây dựng nhân vật của tác giả.
5.3. Phương pháp thống kê
Là phương pháp quan trọng dựa vào những khảo sát, những thống kê cụ
thể nhằm chứng minh cho những nhận định, những đánh giá về nội dung và
nghệ thuật của tác phẩm. Phương pháp thống kê giúp cho người nghiên cứu có
những định hướng và tập trung vào những vấn đề cần nghiên cứu.
5. Đóng góp của khóa luận
Thông qua việc tìm hiểu tính cách nhân vật Robinson Crusoe - tiêu biểu
cho phẩm chất con người thế kỉ Ánh sáng. Thế kỉ mà con người luôn khát khao
tìm đến những tiến bộ của loài người. Khóa luận này giúp cho các bạn sinh

8
viên có thêm tư liệu nghiên cứu, cung cấp kiến thức cho những ai quan tâm
đến tác phẩm.
Khóa luận khẳng định thành công nghệ thuật của tác giả trong việc xây
dựng tính cách nhân vật với tất cả những gì chân thực nhất. Qua đó, tác phẩm có
vai trò đặc biệt đối với tuổi trẻ trong việc định hướng nhân sinh quan và triết lý
hành động trong cuộc sống. Tác phẩm đưa lại những bài học quý giá cho mỗi
con người, mà trước hết là biết vượt qua hoàn cảnh và vượt lên số phận.
6. Cấu trúc của khóa luận
Ngoài phần mở đầu và kết luận, khóa luận gồm có 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề chung
Chương 2: Tính cách nhân vật Robinson Crusoe trong tiểu thuyết
Robinson Crusoe của Daniel Defoe

Chương 3: Nghệ thuật xây dựng tính cách nhân vật Robinson Crusoe
trong tiểu thuyết Robinson Crusoe của Daniel Defoe














9
PHẦN NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG

1.1. Vài nét về văn học thế kỉ XVIII, tác giả và tác phẩm Robinson Crusoe
1.1.1. Vài nét về văn học Anh thế kỉ XVIII
Văn học phương Tây thế kỉ XVIII là một thế kỉ văn học sôi động. Các triết
gia, các nhà hoạt động xã hội, các nhà văn tiến bộ của thế kỉ ở hầu khắp các
nước đã dấy lên một phong trào mạnh mẽ đề cao lí trí dùng ánh sáng của lí trí để
xua tan bóng tối, dùng lí trí để giải phóng tư tưởng, mở mang trí tuệ cho mọi
người, tạo điều kiện cho họ tiếp xúc với văn hóa, khoa học, kĩ thuật. Ánh sáng
của lí trí rọi vào khắp các lĩnh vực và trở thành thứ vũ khí chống phong kiến khá
sắc bén. Do đó mà xuất hiện thuật ngữ “Ánh sáng”.
Thuật ngữ Ánh sáng chỉ rõ vai trò tiến bộ lịch sử của giai cấp tư sản so

với giai cấp phong kiến già cỗi trong thời đại cách mạng tư sản bằng cách gợi
lên sự tương phản giữa ánh sáng và bóng tối. Nó cũng nêu bật ý nghĩa tiến bộ
của phong trào tư tưởng và nền văn hóa Ánh sáng thế kỉ XVIII. Thuật ngữ Ánh
sáng không thể hiểu thuần túy theo nghĩa rộng, mà giờ đây là một khái niệm
mang nội dung lịch sử cụ thể và hàm nghĩa chống phong kiến và gắn với giai
cấp tư sản trong một thời điểm nhất định.
Từ thế kỉ XV ở Anh đã trở thành điển hình cho sự tích lũy nguyên thủy
của chủ nghĩa tư bản. Cách mạng tư sản Anh nổ ra từ giữa thế kỉ XVII (1648),
trải qua nhiều khúc quanh co mãi đến 1688 giai cấp tư sản mới lật đổ chế độ
phong kiến đưa Uyliam Orêngiơ lên ngôi vua, thành lập chế độ quân chủ lập
hiến. Cách mạng tư sản Anh là một cuộc cách mạng không triệt để. Sau khi dành
chính quyền giai cấp tư sản đưa đất nước đi lên con đường phát triển tư bản chủ
nghĩa, nhưng sau đó lại thỏa hiệp với tầng lớp phong kiến dưới chính quyền
quân chủ lập hiến. Đỉnh cao của thế kỉ XVIII ở Anh là cuộc cách mạng kinh tế
tạo nên bước ngoặt phát triển công nghiệp mạnh mẽ chưa từng thấy. Tuy nhiên,
kèm theo đó mối quan hệ bóc lột tư bản chủ nghĩa cũng tăng lên, quần chúng lao
động càng bị đẩy nhanh đến tình trạng bị bần cùng hóa.
Tình hình đặc biệt đó đã tác động đến văn học. Mặc dù, cách mạng tư sản
đã nổ ra ở Anh từ lâu nhưng đến thời kì này tính chất phản phong vẫn chưa lu
mờ trong đời sống văn học cũng như trong nhiều lĩnh vực hoạt động tinh thần
khác của đất nước. Đặc biệt, các tác phẩm ít đề cập đến những vấn đề chính trị
xã hội rộng lớn, gay gắt mà hướng vào việc miêu tả đời sống riêng tư với các

10
phong tục, đạo đức của nó. Các nhà văn quan niệm rằng đấy là con đường tốt
nhất tác động đến đời sống xã hội của thời đại mình.
Văn học Anh bốn mươi năm đầu phải kể đến các tác giả tên tuổi nổi tiếng
như Pôp, Xtilơ, Ađixơn, Xuyp, đặc biệt là Daniel Defoe một trong những nhà
văn Anh có tiếng tăm nhất của thế kỉ XVIII. Defoe với tiểu thuyết Robinson
Crusoe đã có đóng góp quý báu vào kho tàng văn học tiến bộ loài người. Tác

phẩm Robinson Crusoe ra đời vào năm 1719 là bài ca về lao động và sức mạnh
của con người trong cuộc đấu tranh với thiên nhiên để mưu cầu hạnh phúc. Đây
là tác phẩm có sức ảnh hưởng lớn đến tư tưởng tình cảm của con người.
Có thể nói, đây là một thời kì văn học sôi động với nhiều thành tựu, tạo
bước phát triển mãnh mẽ trong đời sống văn học thế kỉ Ánh sáng, nhất là nền
văn học Anh.
1.1.2. Tác giả Daniel Defoe và tác phẩm Robinson Crusoe
1.1.2.1. Tác giả Daniel Defoe
Defoe là đại diện ưu tú của văn học Anh thế kỷ XVIII. Ông sinh tại Luân
Đôn trong một gia đình Thanh giáo. Từ nhỏ gia đình đã định hướng cho ông
phải thành mục sư, song đó không phải là sở thích của ông. Defoe sớm gia nhập
vào cuộc cạnh tranh trên thương trường với các mặt hàng buôn vải vóc, mũ, áo
rượu vang… và sớm nếm trải mọi sự thăng trầm trên lĩnh vực này.
Ông cũng sớm tham gia vào hoạt động chính trị, xã hội vì công bằng và
tiến bộ xã hội. Ông tích cực ủng hộ các đường lối, chính sách của vua Uyliam
Ôrengiơ, lên ngôi năm 1689. Đến năm 1703, ông bị bắt, bị kết án, bị đưa ra đài
bêu trước công chúng. Ông nổi tiếng với bài Ca ngợi đài bêu (1703), tác phẩm
châm biếm xuất sắc được sáng tạo bằng sự đan kết khí phách hiên ngang và ý
thức tự hào kiêu hãnh của bản thân ông. Sau sự kiện này, các hoạt động xã hội
chính trị của ông mờ nhạt hơn.
Defoe xuất hiện trước hết là một nhà báo, một nhà chính luận. Từ 1704
đến 1715 ông xuất bản Tạp chí những vấn đề của Pháp và toàn thể Châu Âu. Đề
cập trực tiếp đến các vấn đề thời sự của nước Anh đương thời. Ông quan tâm
đến các lĩnh vực kinh tế và trình bày chúng trong: Khái quát lịch sử các phát
minh và cải tiến, nhất là trong các lĩnh vực lớn thương mại, hàng hải canh nông
(1725.1726); Vòng quanh Anh quốc (1724-1725). Các tác phẩm Người Anh
chính hiệu (1701); Vị quý tộc Anh toàn diện (1729) đã thể hiện tập trung cao độ
khả năng châm biếm đả kích chống các thế lực phong kiến Anh. Các tác phẩm

11

cũng lên tiếng bênh vực cho giai cấp tư sản, ca ngợi năng lực văn hóa trong giới
thương nhân Anh, khẳng định con người tư sản Anh trong thời kỳ mới.
Robinson Crusoe (1719) là cuốn tiểu thuyết đầu tiên của ông. Thành công
của cuốn truyện đã đưa ông vào hàng các nhà văn bất tử của thế giới. Sau đó
ông còn công bố nhiều cuốn khác như Thủ lĩnh Xingơntơn (1720), Môn Flanđơc
(1722), Đại tá Jăc (1722). Sự tham gia muộn màng nhưng không thua kém về
mặt nghệ thuật của ông trong lĩnh vực tiểu thuyết đã giúp ông trở thành một
trong những người có công sáng lập tiểu thuyết Anh thế kỷ XVIII.
Ông mất năm 1731 tại Luân Đôn trong hoàn cảnh nghèo khó nhưng để lại
cho đời một hình tượng bất tử, khơi dậy ý chí cho muôn người, muôn thế hệ.
Những tác phẩm của ông luôn được độc giả yêu mến và trở thành một đóng góp
quý báu vào kho tàng văn học tiến bộ của loài người.
1.1.2.2. Tác phẩm Robinson Crusoe
Cuốn tiểu thuyết gồm có mười tám chương và đoạn kết. Được ông viết
năm 1719 tiểu thuyết có tên đầy đủ là Cuộc đời và những chuyến phiêu lưu kỳ lạ
của Robinson Crusoe. Tiểu thuyết được xây dựng dựa vào một câu chuyện có
thực. Đó là chuyện kể về thủy thủ Xenkiếc, một thủy thủ người Anh, trong một
tai nạn đắm tàu năm 1705 đã lạc vào một đảo hoang gần bờ biển Nam Mỹ. Hòn
đảo ấy ngày nay có tên là đảo Juăng Fecnăngđê. Đến năm 1709 anh được cứu ra
khỏi đảo sau bốn năm bốn tháng sống đơn độc một mình trên hoang đảo. Khi
được cứu anh trở thành người hoang dã. Câu chuyện về Xenkiếc khi được công
bố trên báo chí ngay lập tức thu hút nhiều tác giả viết về sự kiện này nhưng
không ai viết xuất sắc bằng Defoe. Điều này trở thành nguồn cảm hứng cho
Defoe sáng tạo ra hình tượng Robinson.
Tác phẩm tập trung vào nhân vật Robinson là một người ưa hoạt động và
ham thích phiêu lưu, say sưa đi đến những miền đất lạ, bất chấp sóng to gió lớn
và bao nỗi gian nan nguy hiểm khác. Robinson xuống tàu ở Hơn, theo bạn đi
Luân Đôn bằng đường biển. Cuộc hành trình không trót lọt, tàu bị đắm ở
Yacmao. Tai họa ấy không làm anh nhụt chí. Cha mẹ khóc lóc bạn bè can ngăn
không lay chuyển được quyết tâm của Robinson. Anh làm quen với một viên

thuyền trưởng tàu buôn lần này rời bến đi Ghinê. Chuyến đầu tiên thuận buồm
xuôi gió; chuyến thứ hai gặp cướp biển, Robinson bị bắt làm nô lệ ở Xalê. Nhờ
có dịp thuận lợi, Robinson đã trốn đi bằng một chiếc thuyền nhỏ cùng với chú
bé da đen Xuri, họ lênh đênh trên biển suốt hai tuần liền cho tới khi được một
tàu buôn Bồ Đào Nha cứu. Robinson trả ơn cho viên thuyền trưởng bằng cách

12
bán cho ông ta chiếc thuyền và bán cả chú bé da đen. Robinson được đưa đến
đất nước Braxin. Tại đây anh lập trang trại trồng mía. Và mộng hải hồ chưa dứt,
mấy năm sau lại nghe mấy người bạn chủ trại rủ rê, xuống tàu đi Ghinê định
thực hiện một chuyến buôn bán đổi chác lớn. Tàu gặp bão, mất phương hướng
rồi bị đắm. Các thủy thủ trên tàu chết hết, chỉ một mình Robinson sống sót dạt
vào một đảo hoang ngày 30 tháng 9 năm 1659, lúc ấy Robinson hai mươi bảy
tuổi. Trơ trọi một mình giữa chốn hoang vu không có dấu chân người, Robinson
không nản lòng, không thất vọng. Sau khi vớt vát ở chiếc tàu đắm tất cả những
thứ gì còn có thể dùng được, từ bao lúa mì đến chút thực phẩm sót lại, từ mấy
khẩu súng, bao đạn ghém đến hòm đồ nghề thợ mộc dùng để sửa chữa trên tàu,
anh lên đảo dựng lều, săn bắn kiếm sống, rồi tiến tới trồng trọt, chăn nuôi, một
tay làm đủ các nghề, nên chỉ sau một thời gian cuộc sống của anh không những
được ổn định mà ngày càng đầy đủ hơn. Tuy quanh quẩn chỉ có chú chó và con
vẹt làm bạn nhưng có lúc Robinson cũng cảm thấy sung sướng, hạnh phúc khi
nhìn thấy tất cả cơ ngơi đều do bàn tay anh gây dựng nên.
Đến năm thứ hai mươi lăm sống xa cách xã hội loài người, một hôm do sự
tình cờ, Robinson phát hiện thấy những thổ dân ghé thuyền lên đảo chuẩn bị
hành hình tù binh. Anh chiến đấu cứu được một nạn nhân thoát khỏi tay bọn ăn
thịt người đó. Robinson đặt tên cho anh ta là “Thứ Sáu” để ghi nhớ ngày hôm ấy
là ngày thứ sáu. Từ đó hai người chung sống với nhau, Robinson cảm thấy đỡ cô
độc. Ít lâu sau, lại cứu được một người Tây Ban Nha, còn người kia chính là cha
của Thứ Sáu. Cuộc sống trên đảo thêm đông vui. Cuối cùng xuất hiện một chiếc
tàu đến ghé đậu ở cái vịnh nhỏ gần nơi Robinson ở. Bọn thủy thủ nổi loạn chiếm

tàu, chúng trói thuyền trưởng, thuyền phó giải lên đảo định bỏ họ lại đảo.
Robinson giúp viên thuyền trưởng thu hồi được tàu. Anh trở về quê hương, có
cả Thứ Sáu cùng đi, sau 28 năm 2 tháng 19 ngày sống trên đảo hoang, nơi anh
gửi lại bao kỉ niệm gian truân, đau khổ nhưng sung sướng, tự hào.
Đặc biệt, tiểu thuyết Robinson Crusoe đã được chuyển thể thành phim và
được sản xuất năm 1997 do Pod Hardy, George Miller làm đạo diễn.
1.2. Một số vấn đề lý luận
1.2.1. Nhân vật văn học
Nhân vật văn học là khái niệm dùng để chỉ hình tượng các cá thể con
người trong tác phẩm văn học, cái đã được nhà văn nhận thức, tái tạo, thể hiện
bằng các phương tiện riêng của nghệ thuật ngôn từ.

13
Đọc bất cứ văn bản văn học nào, trước hết người đọc đều bắt gặp: “Những
con người được miêu tả, trần thuật cụ thể” [11, 73]. Đó chính là những nhân vật
văn học. Có thể là những nhân vật có tên như Thúy Kiều, Thúy Vân, Chí phèo,
Bá Kiến, A Phủ, có thể là những nhân vật không có danh tính như bình thường
nhưng vẫn được nhận biết nhờ cái “tên” mà nhà văn đặt một cách ước lệ như
lính lệ, phu xe, phu gạo trong Hai đứa trẻ của Thạch Lam; thằng bán tơ trong
Truyện Kiều của Nguyễn Du. Nhân vật không nhất thiết phải mang hình hài của
con người mà có thể đội lốt vật, muông thú, cây cỏ.
Đặc biệt “nhân vật có thể được thể hiện bằng những hình thức khác nhau
nhất. Đó có thể là những con người được miêu tả đầy đặn cả ngoại hình lẫn nội
tâm, có tính cách, tiểu sử như thường thấy trong tác phẩm tự sự, kịch” [11, 277].
Nhà văn Nam Cao đã xây dựng nhân vật Chí Phèo thông qua các chi tiết miêu tả
như: “Đầu trọc lốc, răng cạo trắng hớn, cái mặt mà rất cơng cơng, hai mắt
gườm gườm trông gớm chết” [16, 146]. Nhân vật là phương tiện khái quát hiện
thực. Chức năng của nhân vật là khái quát những quy luật của cuộc sống con
người thể hiện những hiểu biết những ước ao và kì vọng về con người. Nhà văn
sáng tạo nhân vật là để thể hiện những cá nhân, xã hội nhất định và quan niệm

về các cá nhân đó.
Thế giới nhân vật văn học cũng đa dạng, phong phú tương tự như thế giới
con người trong thực tại. Có bao nhiêu nhân vật là có bấy nhiêu đường nét, số
phận, tính cách khác nhau. Dưới ngòi bút của các nhà văn lớn, sự độc đáo của
từng nhân vật lại càng nổi rõ. Tuy nhiên sự đa dạng nào cũng có quy luật phát
sinh, phát triển của nó. Để chiếm lĩnh các nhân vật văn học đa dạng đó cần tìm
hiểu các phương diện loại hình của chúng.
Dựa vào kết cấu, người ta phân loại nhân vật thành nhân vật chính, nhân
vật phụ, nhân vật trung tâm: “Nhân vật chính là nhân vật xuất hiện nhiều trong
tác phẩm, tham gia vào hầu hết các sự kiện chính được miêu tả, giữ vị trí then
chốt” [11, 85]. Nhân vật chính thường được khắc họa ở các mặt khiến độc giả
nhớ mãi. Khi tóm tắt cốt truyện, người ta có thể bỏ qua nhiều sự kiện hoặc nhân
vật phụ nhưng không bao giờ quên việc nhắc tới các nhân vật chính. Trong
Truyện kiều của Nguyễn Du, nhân vật chính là Thuý Kiều, Kim Trọng, Mã
Giám Sinh dựa vào ý thức hệ và sự tác động của nhân vật đối với sự phát triển
của xã hội gắn với những mâu thuẫn đối kháng, nhân vật chia làm hai loại: Nhân
vật chính diện, nhân vật phản diện. Nhân vật chính diện là nhân vật mang vẻ đẹp
lý tưởng, tư tưởng đạo đức tốt đẹp của thời đại. Đó là những nhân vật như

14
Hămlet, Rômêô, Giuliet trong các bi kịch của W. Sêch xpia, hay cô Tấm trong
truyện cổ tích Tấm Cám cũng là nhân vật chính diện. Nhân vật phản diện có
những phẩm chất ngược lại với nhân vật chính diện, bị miêu tả trong tác phẩm
với thái độ phê phán, phủ định. Đó là những nhân vật như Mã Giám Sinh, Tú
Bà, Hồ Tôn Hiến trong Truyện Kiều của Nguyễn Du.
Dựa vào kiểu cấu trúc có nhân vật chức năng, nhân vật loại hình, nhân vật
tính cách nhân vật chức năng chủ yếu xuất hiện trong văn học cổ đại và trung
đại, là loại nhân vật “được giao cho nhiệm vụ” thực hiện một chức năng cố định
trong tác phẩm và trong việc phản ánh đời sống. Chẳng hạn Bụt có chức năng
ban hạnh phúc cho con người đau khổ, an ủi, cho phép lạ giúp con người vượt

qua những trở ngại của cuộc sống. Nhân vật loại hình có thể đứng ra làm đại
diện cho một loại người nhất định trong đời sống, nó thể hiện được nét đặc
trưng, ổn định, và bất biến ở phẩm chất xã hội, đạo đức, tính cách của loại người
đó. Như tên Acpagông nhân vật trong Lão hà tiện của Môlie là một kẻ keo kiệt,
hà tiện. Nhân vật tính cách thường đa diện, chứa đầy mâu thuẫn, và chính những
mâu thuẫn không làm cho tính cách không tĩnh tại mà vận động phát triển đôi
khi làm bất ngờ cả người sáng tạo ra nó.
Ngoài ra nhân vật văn học thường có một chùm dấu hiệu khu biệt để người
đọc có thể nhận biết dễ dàng. Dấu hiệu đầu tiên là cái “tên” của nó hay là “tên” ước
định mà tác giả hoặc người kể chuyện tạm đặt. Những dấu hiệu khác là đặc điểm
“diện mạo, tiểu sử, tính cách, lời nói, hành động và số phận” [11, 75]. Chính nhờ
có chùm dấu hiệu khu biệt này mà ta có thể tính đếm được nhân vật có trong tác
phẩm, cũng như có thể tách riêng được từng nhân vật ra để phân tích.
Tóm lại, nhân vật văn học là con người được miêu tả trong văn học bằng
phương tiện văn học. Đó không phải là sự sao chép đầy đủ mọi chi tiết, mọi
biểu hiện của con người mà chỉ là sự thể hiện con người qua những đặc điểm
điển hình của các nhân vật. Được các nhà văn, nhà thơ miêu tả trong tác phẩm
văn học nhằm thể hiện quan điểm thẩm mĩ của nhà văn về cuộc sống.
1.2.2. Tính cách nhân vật
Tính cách theo nghĩa rộng là “sự thể hiện các phẩm chất xã hội lịch sử
của con người qua các đặc điểm cá nhân gắn liền với phẩm chất tâm sinh lí của
họ” [9, 279]. Tính cách nhân vật giữ vai trò hết sức quan trọng trong mỗi tác
phẩm văn học. Nó góp phần làm cho nhân vật văn học trở nên sống động, có
tâm hồn và đặc biệt có khả năng bước ra ngoài đời, tham gia vào đời sống xã hội
vì thế nó thực hiện chức năng chính là phản ánh hiện thực dựa trên đặc điểm

15
tính cách của nhân vật. Ví dụ như thông qua tính cách tham lam, xấu xa của
Nghị Quế trong tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố chúng ta có thể nhận ra bản
chất ích kỉ, bóc lột, xấu xa của tầng lớp địa chủ phong kiến Việt Nam đương

thời. Hay qua sự tha hóa tính cách của nhân vật Chí Phèo nhà văn Nam Cao đã
phản ánh hiện thực xã hội đương thời thối nát, bất công đẩy người dân lương
thiện vào con đường lưu manh hóa.
“Tính cách có hạt nhân là sự thống nhất của cá tính với cái chung của xã
hội lịch sử” [9, 291]. Nhân vật văn học thể hiện tính cách của mình thông qua
hành động, suy nghĩ do vậy khi xây dựng cốt truyện, miêu tả ngoại hình, nội tâm
và lựa chọn chi tiết… làm phương tiện không thể thiếu để thể hiện tính cách.
Arixtôt khẳng định: “Tôi hiểu tính cách là lí do mà chúng ta gọi nhân vật bằng
một tên nào đó. Nhân vật sẽ là có tính cách nếu trong lời nói hay hành động bộc
lộ một khuynh hướng ý chí nào đó, bất kể nó tốt xấu như thế nào” [9, 291].
“Tính cách nhân vật văn học thường được thể hiện ở phương thức, hành
vi ổn định lặp đi, lặp lại trong các tình huống khác nhau của nhân vật” [8, 287],
đó là những chi tiết, sự kiện không quá phức tạp để nhân vật bộc lộ tính cách rõ
rệt nhất. Ví dụ khi ta nói Bá Kiến có tính cách xảo quyệt, gian hùng; còn chị
Dậu có tính cách dịu dàng, trung thực và ngay thẳng. Trong Robinson Crusoe,
nhân vật Robinson hiện lên với những tính cách nhất quán, tiêu biểu cho con
người thời đại Ánh sáng như: Thích phiêu lưu mạo hiểm, thông minh tài trí, có ý
trí và nghị lực, lạc quan và có đạo đức…
“Tính cách thể hiện qua cách hành động, ý tiếp, suy nghĩ của nhân vật”
[8, 288]. Do vậy xây dựng cốt truyện xung đột, miêu tả ngoại hình và nội tâm
khắc học ngôn ngữ, lựa chọn chi tiết, tổ chức kết cấu là những phương tiện
không thể thiếu để thể hiện tính cách nhân vật. Chỉ có một sự sáng tạo tài năng,
vốn sống phong phú phát hiện sâu sắc mới thực sự làm cho tính cách nhân vật
có sức sống trên trang sách.
Tóm lại, tính cách nhân vật trong tác phẩm văn học giữ một vị trí quan
trọng, nó là linh hồn của nhân vật văn học để gửi gắm mục đích sáng tác của tác
giả. Thông qua tính cách nhân vật, nhà văn phản ánh những vấn đề hiện thực sâu
sắc. Tìm hiểu tính nhân vật ta có thể thấy nội dung tư tưởng cũng như giá trị
nghệ thuật của tác phẩm.
1.2.3. Nghệ thuật xây dựng nhân vật

Nhân vật văn học là một hình tượng nghệ thuật, hình tượng con người cụ

16
thể được miêu tả trong văn học bằng phương tiện văn học. Nói cách khác, nhà
văn phải sử dụng tới các phương thức, phương tiện và biện pháp để thể hiện
nhân vật trong tác phẩm văn học.
Tác giả xây dựng nhân vật thông qua các chi tiết vì: “Văn học dùng chi
tiết để miêu tả chân dung, ngoại hình, tả hành động, tâm trạng, thể hiện những
quá trình nội tâm” [9, 291]. Chi tiết miêu tả ngoại hình là toàn bộ những biểu
hiện tạo nên dáng vẻ bề ngoài của nhân vật như trang phục, diện mạo, điệu
bộ… nhằm mục đích khắc họa rõ nét tính cách nhân vật. Nhà văn Nam Cao
đã xây dựng nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm Chí Phèo, thông qua các chi
tiết: “Đầu thì trọc lốc, răng cạo trắng hớn, cái mắt đen mà rất cơng cơng, hai
mắt gườm gườm trông gớm chết” [16, 146] mà người đọc có thể hình dung ra
đó là con người đã bị tha hóa. Vì vậy, chi tiết là những nét cụ thể mà nhà văn
sử dụng để miêu tả ngoại hình, nội tâm, hành động, cũng như tất cả những
cảnh vật, sự kiện có liên quan đến nhân vật đan dệt hàng loạt chi tiết với nhau
để tạo ra một nhân vật có linh hồn, tạo ấn tượng trong nhận thức của bạn đọc.
Trong tác phẩm văn học “nhân vật còn được hiện qua mâu thuẫn xung
đột, sự kiện. Các mâu thuẫn xung đột bao giờ cũng có tác dụng làm cho nhân
vật bộc lộ cái phần bản chất sâu kín của nó” [9, 291]. Qua sự kiện Robinson
chiến đấu với bọn ăn thịt người để cứu Thứ Sáu trong Robinson Crusoe của
Daniel Defoe, Robinson bộc lộ tình thương người, lòng nhân đạo sâu sắc.
Nhân vật còn được thể hiện bằng các phương tiện kết cấu, bằng các
phương tiện ngôn ngữ, phương thức miêu tả riêng của thể loại. Phương thức,
biện pháp thể hiện đối với nhân vật chính, nhân vật phụ, nhân vật chính diện,
nhân vật phản diện không thể giống nhau. Yêu cầu thể hiện nhân vật mặt nạ,
nhân vật loại hình, nhân vật tính cách, nhân vật tư tưởng cũng mỗi lúc một khác.
Sự thể hiện này luôn gắn liền với phương pháp sáng tác, truyền thống văn học
dân tộc, phong cách nhà văn, đặc trưng thể loại.

Ngoài ra nhân vật văn học được thể hiện qua việc làm, hành động của
nhân vật. Thông qua những hành động cụ thể, tính cách của nhân vật dần dần
được hiện lên một cách rõ rệt. Trong tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao, hành
động giết Bá Kiến của Chí Phèo thể hiện tính cách phản kháng mạnh mẽ, quyết
liệt của nhân vật trước sự đè nén của địa chủ phong kiến. Nhân vật văn học còn
tồn tại trong những không gian, thời gian nhất định gọi là không gian, thời gian
nghệ thuật. Chính điều đó đã thể hiện phương thức tồn tại và triển khai của thế
giới nghệ thuật.

17
Tóm lại, nghệ thuật là yếu tố quan trọng làm nên thành công của tác phẩm
văn học. Thông qua, nghệ thuật chúng ta sẽ nắm được nội dung của tác phẩm.
Vì vậy, tìm hiểu nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tác phẩm văn học là việc
làm cần thiết để hiểu sâu hơn về giá trị của tác phẩm cũng như những vấn đề
mà tác giả gửi gắm trong đó.

Tiểu kết

Văn học thế kỉ XVIII nảy sinh trong bối cảnh xã hội có nhiều thay đổi lớn
song vẫn sản sinh những nhà văn lớn, những tác phẩm tầm cỡ như Daniel Defoe
với tiểu thuyết Robinson Crusoe. Cuộc đời ông là những bước thăng trầm nhưng
bằng chính sự nỗ lực và tài năng của mình Defoe đã cho ra đời hàng loạt tác
phẩm có giá trị. Những tác phẩm ấy nhanh chóng đưa đến cho ông vinh quang
thật sự, nhất là tiểu thuyết Robinson Crusoe. Tác phẩm xoay quanh nhân vật
Robinson một người ham thích phiêu lưu nhưng trong một lần đi phiêu lưu tàu
mà anh đi đã gặp nạn và anh bị bão biển hất lên một đảo hoang. Bằng nỗ lực của
mình anh đã vượt lên hoàn cảnh để tồn tại và chính những nỗ lực đó sau hơn hai
mươi tám năm xa cách thế giới loài người anh đã được trở về với tổ quốc thân
yêu. Thành công của cuốn tiểu thuyết này đã đưa nhà văn Defoe vào hàng
những nhà văn bất tử của thế giới và ông được đánh giá là người sáng lập ra nền

tiểu thuyết của Anh và của cả Châu Âu. Bằng việc nắm vững những vấn đề lí
luận về nhân vật, tính cách nhân vật, nghệ thuật xây dựng nhân vật… sẽ giúp
chúng ta tìm hiểu về tính cách nhân vật Robinson Crusoe trong tiểu thuyết
Robinson Crusoe của Daniel Defoe một cách dễ dàng và rõ nét hơn.


18
CHƢƠNG 2:
TÍNH CÁCH NHÂN VẬT ROBINSON CRUSOE TRONG
TIỂU THUYẾT ROBINSON CRUSOE CỦA DANIEL DEFOE

Robinson Crusoe không chỉ là nhân vật mang đậm dấu ấn của tác giả
Defoe mà còn là điển hình lí tưởng cho con người thời đại Ánh sáng. Hình
tượng nhân vật Robinson đã trở thành tấm gương cao đẹp cho nghị lực và trí tuệ
của con người trước mọi hoàn cảnh, nuôi khát vọng về cuộc sống tốt đẹp hơn.
Tác phẩm tràn đầy tinh thần lạc quan và niềm tin bất diệt để vượt qua mọi khó
khăn gian khổ. Qua tính cách của nhân vật Robinson ta thấy ở anh hiện lên
nhiều phẩm chất đáng quý, đáng trân trọng.
2.1. Thích phiêu lƣu mạo hiểm
Robinson hiện lên trong tác phẩm là một kiểu người ưa thích phiêu lưu.
Đây là một trong những đặc điểm nổi bật của giai cấp tư sản trong thế kỉ Ánh
sáng, họ luôn khát khao vượt qua những giới hạn của sự hiểu biết và khám phá
ra những điều kì thú. Robinson được sinh ra trong một gia đình nề nếp, một cuộc
sống ổn định tại thành phố York nhưng anh đã dám dấn thân vào con đường
phiêu lưu mạo hiểm từ rất sớm. Robinson là người ưa thích phiêu lưu, anh
không chịu gò bó mình trong gia đình và đất nước mình. Vì lẽ đó, anh luôn khao
khát tìm hiểu thế giới bên ngoài, khám phá những bí ẩn trong cuộc sống, bất
chấp mọi nguy hiểm có thể xảy đến.
Robinson thích phiêu lưu đến những vùng đất lạ, bất chấp gian nguy,
nhưng không phải với tư cách một khách du lịch bình thường ham phong cảnh

lạ, hoặc một nhà thám hiểm say mê với những phát hiện khoa học mà các
chuyến đi của anh đa phần gắn với mục đích kinh doanh. Trong tác phẩm dựa
vào cốt truyện chúng ta thấy Robinson đi biển khá nhiều lần. Chuyến đi biển đầu
tiên, Robinson chỉ với mục đích đi du lịch nhưng chẳng may tàu gặp bão và anh
suýt chết. Lần thứ hai tàu bị bọn cướp biển Thổ Nhĩ Kì tấn công, bị bắt làm nô
lệ ở Xalê và sau đó trốn thoát cùng cậu bé da đen Xuri, rồi Robinson lại may
mắn được một chiếc tàu chở hàng Bồ Đào Nha cứu thoát, đưa đến Brazil. Tại
đó, anh lập đồn điền nhỏ và sống bằng nghề trồng mía. Và chuyến đi biển lần
nữa có lẽ là chuyến mang lại tai họa lớn nhất trong đời anh. Tàu bị bão biển
nhấn chìm, tất cả thủy thủ trên tàu đều chết hết, trừ Robinson là thoát được và
anh được sóng biển đánh dạt vào một đảo hoang không có dấu chân người.

19
Được trải nghiệm trong những lần đi biển như vậy đã giúp Robinson tích
lũy được khá nhiều kinh nghiệm khi đi biển “tôi còn được ông ta bày bảo cho
khá đầy đủ về toán học và nghề đi biển, biết ước lượng đúng con đường đi của
một chiếc tàu và biết điều khiển buồm cho thuận hướng” [17, 18]. Ngoài việc
học hỏi được kinh nghiệm đi biển thì Robinson còn kiếm được lợi nhuận từ
buôn bán hàng hóa lớn “tôi đưa về riêng phần mình được năm cân và chín lạng
vàng vụn, giá trị ở Luân Đôn phải được ba trăm đồng Xtéclinh” [17, 18].
Robinson “trở thành lái buôn đi Ghinê thực thụ” [17, 18], như chính anh thú
nhận. Anh được chia lời, anh tính toán lỗ lãi, càng nhiều lãi càng ham và có lúc
đã sướng run lên khi nghĩ đến chuyến hàng có lẽ sẽ phất to. Thậm chí anh còn
tham gia vào việc buôn bán nô lệ.
Thế giới bao la đầy sức hấp dẫn, tầm mắt con người được mở rộng ra ngoài
khuôn khổ ranh giới quốc gia. Thế những rõ ràng một điều phiêu lưu luôn gắn
với thử thách. Đây là, một môtíp kể chuyện rất quen thuộc trong các câu chuyện
cổ. Con người qua những thử thách cam go sẽ trưởng thành hơn. Trong chuyến
phiêu lưu đến Brazil để lập đồn điền, nhờ thế mà về sau Robinson có được một
gia sản lớn: “Sau bốn năm sống ở Bờrêdin, tôi đã có của ăn của để” [17, 36].

Các lần còn lại Robinson đều đi buôn “máu tham mới thấy hơi đồng đã mê! Thật
khó mà từ chối món lợi đó” [17, 37]. Đó là nét riêng biệt của giai cấp tư sản nói
chung và Robinson cũng không ngoại lệ. Kinh doanh được xem là một trong
những động lực thúc đẩy kinh tế tư bản mạnh nhất đương thời. Nhờ kinh doanh
hàng hóa mới được lưu thông và tác động tích cực đến sản xuất. Ngày nay, thời
đại của chúng ta dẫu đã cách xa thời của Robinson hơn 200 năm nhưng hai
nhiệm vụ đó vẫn còn mang tính thời sự cấp bách. Defoe thông qua việc xây
dựng nhân vật phiêu lưu của mình đã chỉ ra được con đường hiệu quả nhất để
tiếp cận với sự thịnh vượng, giàu sang cho bản thân và cho cả cộng đồng.
Có thể nói, tính cách ưa thích phiêu lưu của Robinson là một trong những
thuộc tính cơ bản của thời đại. Vừa thể hiện khát vọng lớn lao của con người và
quá trình phấn đấu liên tục để đạt được khát vọng đó. Đồng thời cho thấy
Robinson là con người hành động, con người không dễ dàng hài lòng với những
gì mình đang có mà luôn muốn chiếm lĩnh nhiều tri thức, nhiều giá trị vật chất
và tinh thần hơn nữa để làm giàu thêm cho bản thân và xã hội. Không một giới
hạn sức mạnh nào (cho dù đó là bão tố khủng khiếp của thiên nhiên) có thể làm
lung lay ý chí của Robinson.


20
2.2. Thông minh tài trí
Không chỉ thích phiêu lưu mạo hiểm mà nhân vật còn bộc lộ sức mạnh
của trí tuệ, đó cũng là đặc trưng nổi bật của con người trong thế kỉ XVIII. Vì
trong thế kỉ này con người coi trọng hiểu biết, đề cao sự ngự trị của hiểu biết,
hiểu biết để khám phá những bí ẩn của cuộc sống.
Thể kỉ XVIII là một thế kỉ đề cao hiểu biết của con người, được nhiều tác
giả thể hiện trong các tác phẩm của mình một cách rõ nét. Nếu như trong tiểu
thuyết Faust của Gớt nhân vật trung tâm của tác phẩm là Faust, một học
giả thông minh, tài giỏi trong chế độ phong kiến. Faust đã học qua bốn khoa của
trường đại học và là một người luôn miệt mài nghiên cứu khoa học. Anh có ba

bằng tiến sĩ. Anh được phong là “Tôn sư”, danh tiếng lừng lẫy, thế nhưng kiểm
điểm lại thì Faust thú nhận mình vẫn “thông minh như cũ” [18, 26], với những
mớ kiến thức nghèo nàn vô nghĩa, giả dối, chẳng ích gì cho đời và những hiểu
biết của mình quá hữu hạn so với bao điều bí mật chưa tìm ra được trong vũ trụ
“thế giới các thần linh không bao giờ khép lại, chỉ có trí tuệ mi khép cửa lại, trái
tim mi héo úa mà thôi” [18, 28]. Sách vở nhà trường không giúp anh hiểu được
cội nguồn của vạn vật và những mối quan hệ bên trong của chúng. Faust chán
ngấy lối học kinh viện trong trường đại học với những “lý thuyết màu xám ngắt”
[18, 97], muốn rời bỏ nó để tìm về “cây vàng của cuộc đời tươi xanh” [18, 97].
Đã có lúc anh tuyệt vọng và định uống thuốc độc tự tử. Điều đó chứng tỏ thế kỉ
Ánh sáng luôn đề cao trí tuệ và chỗ dựa tinh thần của con người lúc này là trí tuệ
chứ không phải những giáo lí cũ, lỗi thời của thánh kinh.
Nhân vật Robinson mà Daniel Defoe xây dựng cũng có nét tương đồng
với nhân vật Faust của Gớt. Thế nhưng, phẩm chất trí tuệ ở Robinson không
phải là tìm hiểu trí thức khoa học của nhân loại, mà ở Robinson là qua quá trình
trải nghiệm cuộc sống để tích lũy được cho mình nhiều kiến thức, kinh nghiệm,
hiểu biết trong cuộc sống luôn phải biết phán đoán và xử lí tình huống một cách
kịp thời và chính xác.
Ngay khi tỉnh lại sau vụ đắm tàu cảm giác đầu tiên mà Robinson cảm
nhận được đó là anh cảm thấy hạnh phúc vì mình vẫn còn sống sót, cảm giác vui
vẻ đó lập tức thay bằng cảm giác buồn, cảm giác trơ trọi một mình trên đảo.
Nhưng rồi, anh chợt nghĩ dù sao mình cũng may mắn sống sót nên anh lập tức
nghĩ đến cách để tồn tại. Thông thường, trước tình thế đó con người luôn rơi vào
trạng thái hoảng sợ và than khóc cho số phận hẩm hiu của mình. Robinson
không hề phí thời gian cho những phút mềm lòng đó, tuy có lúc anh cũng tỏ vẻ

21
lo sợ. Mệnh lệnh tối thượng trong lòng anh lúc này là phải tìm cách thích nghi
với hoàn cảnh: “Nhu cầu cấp bách đã đốc thúc và khuyến khích tôi phải cố gắng
bắt tay vào việc ngay” [17, 50]. Nhận thấy con tàu đắm không xa bờ, Robinson

bơi ra nhặt nhạnh bất cứ thứ gì có thể giúp ích cho anh ổn định cuộc sống vào
lúc này. Anh tìm thấy trên tàu một số loại thức ăn như: bánh mì, pho mát, thịt bò
khô cùng một số dụng cụ như búa, rìu, thanh sắt, súng đạn, bao tải rách trong
đó còn sót lại mấy hạt lúa mì đã bị chuột cắn và anh cũng tìm thấy một chú chó -
người bạn cùng chia sẻ vui buồn với anh. Từ việc tìm thấy những tài sản đó anh
đã thốt lên rằng: “Quả là một kho tàng quý báu, hơn hẳn một chiếc tàu chở đầy
vàng” [17, 51]. Với những thứ vật dụng này Robinson đã bắt đầu xây dựng một
cuộc sống mới “ở một hòn đảo trơ trọi giữa biển cả mênh mông, không còn
mảnh đất nào khác mấy mỏm đá ở xa tít mù khơi. Tôi bị cầm tù trong một hòn
đảo thật hoang vu” [17, 54].
Với vốn liếng kinh nghiệm mà anh có được từ sự trải nghiệm trong những
năm tháng phiêu lưu, cùng với khả năng hiểu biết về nhiều lĩnh vực trong cuộc
sống đã giúp anh biết làm nhiều công việc. Chẳng hạn như dựng nhà và làm
hàng rào để chống thú dữ - một việc làm rất cần thiết bởi có “an cư” mới “lập
nghiệp”. Robinson cân nhắc đến nhiều yếu tố để chọn nơi ở “trước hết, cần có
đủ điều kiện để đảm bảo sức khỏe tốt, gần nước ngọt, tránh được ánh nắng gay
gắt ở xứ này. Mặt khác, những điều kiện để tự bảo vệ chống những cuộc tấn
công của kẻ thù cũng không thể thiếu. Sau nữa, tôi muốn có thể nhìn được ra
ngoài biển cả để nếu thấy chiếc tàu nào qua lại sẽ tìm hết cách thoát khỏi đảo
vắng” [17, 61]. Và ngay cả khi làm hàng rào cũng đầy sáng tạo nghệ thuật “tôi
vạch ra một đường vòng cung, bán kính từ chỗ đất lõm thẳng ra chừng mười sải
còn đường kính chạy theo chân núi thì dài hai mươi sải. Trồng hai dãy cọc chôn
sâu xuống đất, cao hơn mặt đất chừng năm bộ rưỡi và đẽo nhọn ở trên. Hai lớp
rào trong ngoài cách nhau chỉ chừng sáu tấc bộ. Tôi lại đóng thêm những cọc gỗ
cao chừng hai bộ rưỡi, áp chặt vào những cọc trước, để đỡ phía trong” [17, 61 -
62]. Khi làm xong công trình ấy anh cảm thấy hạnh phúc bởi “công trình ấy vững
chãi đến mức không thể có người, hoặc con vật nào phá vỡ hay vượt qua được”
[17, 63]. Có thể thấy từ việc làm nhà, làm hàng rào thôi chúng ta đã hiểu được phần
nào sự sáng tạo thông minh của Robinson, một con người thông minh tài trí dù ở
bất kì nơi đâu, trong hoàn cảnh nào họ cũng không sợ khó khăn, vất vả, không có

gì làm lung lay ý chí của họ.