Kẻ làm người chịu - Hồ Biểu Chánh

 làm ngi chu 1 www.hobieuchanh.com
 LÀM NGI CHU
 Biu Chánh
I- NG THINH TNG NG
y ba rày nht báo  Sài Gòn rp nhau mà khen ngi rp hát Casino hát
tung “ Les Miserables”
1
hay lm.
Nàng Lý T Nga a coi hát b, ch ít ham coi hát bóng, nhng vì nàng  nhà c
c truyn hoài ri cng bun, mà li thy nht báo khen quá, nên ti li nàng ra
t, gu, thay qun, i áo, tính i coi hát bóng mt ba mà chi.
Nàng bc vô rp hát thy có ngi ta ngi ri rác các hng c chng nm sáu
chc ngi. Nàng la hàng gh trng ri phng phng i li ngi cái ghu, ng
vãn hát i ra cho d.
Nàng T Nga mình mc mt cái áo ten phía trong lót màu bông hng lt,
i bn mt cái qun lc trng chn mang mt ôi giày nhung en.Tuy tay có eo
t b cà rá ht xoàn, tai có eo mt ôi bông ht xoàn, và c cng có eo mt si
dây chuyn cng nhn ht xoàn, song s trang sc ca nàng coi cng tm thng,
ch không có v chng din chi ht. Chng hiu vì c nào lúc nàng mi i vô thì
ngi ta li chong mt, day u li mà ngó nàng, ri chng nàng kim ch ngi yên,
ngi ta li cng c ngó nàng hoài na.
Có l nàng thy ngi ta ngó thì nàng e l, nên nàng lt cái khn màu ht gà
xung mà b trong lòng, ri vi tay ly t chng trình hát bóng cm mà coi.
Cách chng bao lâu có hai ngi àn bà i vô, ri xm xm li hàng gh ca T
Nga mà ngi, ngi nh chng mi by mi tám tui, thì ngi mt bên T Nga,
còn ngi ln, tóc ã bc hoa râm thì ngi kó na.
 Nga lic mt ngó ngi tr tui, mà ngi y cng lic mt ngó nàng hai
ngi ngó nhau ri ci nhng vì không quen vi nhau, nên không chào hi chi ht.
Hai ngi mi vô ó va ngi yên ch, thì ngi tr tui nói vi ngi kia
ng: “Mình ngi hàng gh ny có gn mt chút. Ch chi mình vô sm, mình mua
giy ngi phía sau d coi hn?” Ngi kia áp nh rng: ”Ngi ây cng c. Phía

sau có Tây nhiu, khó lòng “.
 Nga nghe ngi nh kêu ngi ln bng dì, thì bit không phi là m con.
Nàng coi k thy ngi ln mc áo xuyn en, qun lãnh en tay eo mt chic
huyn, mang mt ôi dõn
2
. Ngi y trng tro, mp mp, tuy tóc ã m bc mà
da mt còn cha dùn. Còn ngi nh mc áo màu nguyt bch, qun lãnh en, u
choàng khn lc trng có thêu bìa, chn mang giày thêu kim tuyn, tai eo bông ht
xoàn, ceo mt si dây chuyn nh có nhn ba ht xoàn ln tay trái eo mt chic
m thch, tay mt eo mt chic huyn
3
cn. Ngi dong dy, không mp không
1
Nhng k khn kh
2
 mang di chn ca àn bà, nhng mi qt, gót thp
3
vòng tay bng á en
 làm ngi chu 2 www.hobieuchanh.com
m nhng cm tay no tròn, ngón tay suông t, bàn tay du nhiu, da mt không
i phn mà trng trong, môi không thoa son mà ng , rng nh rc li trong
ngn, mt hin lng li sáng r.
 Nga thy ngi dung nhan thit là p , mun làm quen ng hi thm
coi ngi âu, song nàng cha kim c chc mà làm quen, thì li nghe rung
chuông sa son hát.
èn trong rp tt ht, ri nghe phía ngoài ca máy quây lch xch. Chng bao
lâu khi s coi hát. Ngi ln ai cng ngi im lìm chóng mt mà coi, duy có sp con
nít la ó ri li v tay vang rân.
 Nga mc coi, nên cái khn rt xung t nàng không hay. Ngi con gái
ngi mt bên ó dòm thy lt t cúi xung lm giùm, ri a cho nàng. T Nga

i và nói: ”Cám n cô”. Ting nghe ngt xt.
Hai ngi u có ý mun làm quen vi nhau, li cng mun tha dp y mà
nói, ngt vì bóng ng chp, èn còn tt, liu th nói nhiu không tin, nên làm l
mà coi hát. Bóng chp n lúc nàng Fantine khn kh, phi ct tóc nh rng mà bán
ng ly tin tr cho ngi lãnh nuôi con mình thì hai nàng u cm xúc nên a
c mt mt lt. Thình lình ht lp, h vn èn khí bc lên sáng lòa. Hai nàng
ngi nào cp mt cng t rt, ngi nào cng s h thn, nên ng thò tay vào
túi móc khn nh ra mà lau nc mt.
 Nga thy nàng ngi mt bên ó cng lc lõng nh mình, thì nàng ht ái ngi
a, nên nàng day qua má nói rng: ”Tung ny hát coi ng lòng quá cô há”. Nàng
y lin chúm chím ci và áp rng: ”Nãy gi tôi khóc ngay. Tôi thy ngi àn bà
mà b khn kh quá nh vy tôi chu không c. Tôi hay mi lòng lm, nên tôi ít
mun i coi hát”.
 Nga nghe my li tht thà y rt hip vi ý nàng nên nàng nói tip rng:
- Tôi cng vy. Tôi coi hát h ti my khúc ngi ngay mà b hon nn, thì tôi
chy nc mt. Hm nay tôi thy nht báo khen tung ny hay lm, nên
a nay tôi i coi th, té ra tung hay thit.
- Tôi cng vy.Ti tôi thy nht báo khen quá, nên tôi mi xin dì tôi dt tôi i
coi ây.
- Nhà cô âu?
- Tôi  trong Ch Ln.
- Dì ây là dì rut ca cô hay là dì sao?
- Dì rut tôi. Ch rut ca má tôi. Còn cô  Sài Gòn hay là  lc tnh lên chi?
- Tôi  Sài Gòn. Tôi ngi gc Trà Vinh, mi mua nhà v trên ny chng vài
m nay.
- Thy i v làm vic  trên ny hay sao?
- Không.  nhà tôi làm vic Tòa án di M Tho. Vì thng em tôi nó còn hc
trng Chasseloup, mà tôi mun gn gi nó, nên mi mua nhà mà  trên
y.
- Thy làm vic di M, sao cô li  trên ny?

 Nga nghe hi câu ó, thì nàng cúi mt b coi bun xo, song nàng gng mà
áp rng:
 làm ngi chu 3 www.hobieuchanh.com
- Vì tôi còn có mt mình má tôi, nên tôi phi  h h vi má tôi cho vui Cô có
chng hay cha?
Chuyn ny ti nàng mc áo màu nguyt bch y nghe hi nh vy, có sc h
thn, nên cng cúi mt xung và áp nh rng:
- Cha.
- Hai bác còn mnh gii ht há?
- Tía má tôi u khut ht.
- u vy thì bây gi cô  vi dì ây phi hôn?
- Phi.
- Cô nm nay c my tui?
- Tôi mi by tui.
- Té ra cô nh hn tôi ba tui.
Hai nàng mi nói chuyn ti ó, k h tt èn hát tip nên phi nín thinh  coi
hát. Tó v sau h ht chp thì hai nàng nói chuyn vi nhau, lúc thì lun v tung
hát, lúc thì hi vic gia ình, tuy mi gp mt ln u, mà câu chuên có hi dan
díu, chng khác nào nhã quen bit lâu ri vy.
n mi mt gi ri mi vãn hát. T Nga khuyên dì cháu nàng  Ch Ln
ó ngi nán i h ra bt ri mình s ra sau, cho d. Khi ng dy i ra T Nga mi
nói vi hai dì cháu rng: ”V Ch Ln ng vng quá, tôi si xe kéo không tin.
Ngi ln tui áp rng: ”Dám i xe kéo âu.  ra ngoài kim xe mui mn i”.
Ra ti ca ri, T Nga t giã, bèn nói vi ngi con gái rng: ”Nhà tôi ng
Thun Kiu, s 112; tôi mi cô vi dì ba nào có dp ra ngoài ny ban ngày thì ghé
nhà tôi chi”. Nàng y cúi u và áp rng: ”Cám n cô,  khi nào có dp tôi s ra
thm cô. Còn cô có vô Ch Ln chi, tôi cng xin cô ghé nhà tôi ung nc. Tôi 
ng Cây Mai, s 82”. Hai nàng cúi u chào nhau ri lên xe kéo mà i.
 Nga v dc ng, trong trí nàng thm khen nàng y hoài, không bit nàng
là con ca ai mà dung nhan p  vn nói có duyên, tng i tng ng du dàng,

cách ngó cách ci m thm, thu nay cha gp mt nàng nào ngôn dung c
y.
Nàng ny là con gái ca ông Bang Siêu, tên nàng là Thái Cm Vân nm nay
c 17 tui ri mà cha có chng. Ông Bang Siêu là Triu Châu  bên Tàu qua Vit
Nam hi 22 tui. Ông buôn bán làm n khá ln ri mi lp mt tim trà ti ng
Gia Long. Ông ci mt ngi v Vit Nam  phía di Cn Giuc, cách ít nm mi
sanh nàng Cm Vân. Ông buôn bán ngày càng thêm khá.V ông là ngi chn cht
ngay thng bi vy ngi mt nc u tin cy ông, nên có mt nm nu hip
nhau mà c ông làm Ban Trng.
Khi Cm Vân c 9 tui, ông Bang Siêu  tim trà cho v coi, ng ông v
Tàu mà thm t quán. Ai cng tng ông v Tàu ít tháng ri ông tr qua, nào dè ông
i mi có mt tháng ri thì có th bên Tàu gi qua nói ông cht.
 ông Bang Siêu ly làm bi ri, phn thì tim ln mua bán bc muôn, phn
thì bà không bit ch Tàu, bà không xem s sách c. Bà s tài phú gian ln, bi
y bà sang tim cho ngi khác, ly ba muôn ri ng bc bà mua nm cn ph
u ti ng Cây mai, giá hai muôn tám còn by ngàn bà  làm vn mà nuôi con.
 làm ngi chu 4 www.hobieuchanh.com
Bà dn  cn u, còn li bn cn bà cho mn, mi tháng góp tin phc vài
trm ng.
Qua nm sau bà cho Cm Vân vào nhà trng
4
Ch Ln mà hc, Cm Vân sn
khiu thông minh, li nh tánh cn c, nên nàng mi hc 5 nm ã bit nói ting Tây,
bit vit ch Tây  dùng, mà nàng li bit thêu thùa và may vá khéo lm. Nàng tính
c luôn cho n 20 tui mi thôi chng dè khi nàng mi c 15 tui, m nàng t
trn nhà ca không ai coi bi vy nàng phi thôi hc ng v nhà mà cai qun s
nghip. Nàng không có bà con ông: bên ni thì có vài ngi chú h mà thôi, ch
không có bà con rut; còn bên ngoi thì có mt ngi dì, chng cht không có con, 
i Rch Kin ch không còn ai na.
 Cm Vân là con khách Triu Châu nhng vì cha cht hi nàng còn nh di,

i ty v sau  nhà thì gn gi vi m Vit Nam, vô trng thì bu bn vi con gái
Vit Nam, nàng tp tánh nt l ngha theo con ngi Vit Nam bi vy nu ai không
rõ ci r ca nàng thì chng bao gi mà nghi nàng là con khách trú. Khi m nàng
khut ri nàng liu  mt mình không tin, nên nn n vi dì, là cô ba Hài, v vi
nàng. Cô ba Hài cng có vn nm by trm, ch không phi nghèo cc gì, nhng vì
bà không chng, không con,  mt mình qunh hiu, li thy cháu còn nh di không
 không bo bc nó, bi vy bà mi bán nhà v Cm Vân.
m Vân c tang báo hiu cho m thit là chính chn. Trn hai nm nàng xn
n  trong nhà mà h h vi dì chng khi nào nàng ló ra ng, h khen hát Qung
ông hay nàng làm l mà hn l Khng T ln nàng cng không k. Nàng mi
mãn tang mc vài tháng mà ã có hai ngi mái chính
5
vi mt ngi con ông
Bang cy mai nói mà ci nàng. Trong ba chy nàng không ng ch nào ht. Hai
ngi chú mt hn khuyên ln nàng ht sc, mà nàng cng không chu. H gin
 ry và hi vì c nào mà my chu giàu có xng áng mà nàng li chê ht thy,
thì nàng nói rng, nàng còn nh, nên cha mun ly chng, ch nàng không nói
duyên c nào khác.
a nay nàng c nht báo thy có li khen rp hát Casino ngoài Sài Gòn hát
tung mi hay lm nàng mi dì i coi th nên nàng mi gp nàng T Nga mà làm
quen ó.
Còn nàng T Nga là con bà Tng Hin, gc  Láng Thé, thuc tnh Trà Vinh.
Không ai bit ông Tng Hin sanh  ti x nào. Theo li my ông già bà c nói
i, thì lúc Hin còn trai tráng anh ta n Láng Thé kim ch làm n. Anh ta vào 
i cu Hng c Khoan. Hng c Khoan có chng vài chc mu rung mà thôi,
ch không giàu chi lm.V ông cht sm,  li cho ông mt a con gái tên là Th
Lài. Lúc ông mn tên Hin  thì Th Lài c 21 tui ri mà cha có chng. Tuy
Hin nghèo i , nhng mà anh ta bit ch nho chút ít, b tng mnh dn, vn
nói khôn lanh, mt mày sáng láng. Anh ta c có ít tháng thì ã t tình vi con
gái ông ch nhà, Hng c Khoan s làm ry ra càng thêm xu h, bi vy g pht

Th Lài cho tên Hin, ng trong khi oán thù, ngoài khi d ngh.
4
trng n do nhà th qun lý, còn gi là trng bà phc
5
(compradore), ngi thay mt hãng buôn ln  làm môi gii, giao thip vi khách hàng; còn gi là mãi bin
hay mi bn
 làm ngi chu 5 www.hobieuchanh.com
Hin là tay khôn ngoan, khi Hng c Khoan cht ri, anh ta k nghip thì anh
ta tung hoành, quyt dùng gia tài chút nh ca cha v  li ó mà làm mt s
nghip ln  trong tnh Trà Vinh. Anh ta ngh nu không có quyn th thì khó mà
làm giàu c. Anh ta mi ra làm làng, ban u làm Hng hào, xã trng, ln ln
mò lên chc Hng qun Hng s. Anh ta dùng cái quyn Hng chc mà hung
hip lng gt nhng Th dân kh kho  trong làng, nh làm nh vy nên làm
ng chc trong mi nm thì rung t ã tng s lên ti mt trm mu. Anh ta
i gp dp may, lúc y trong tng khuyt chc Phó Tng. Anh ta ra tranh c, nh
trong nhà có tin, h nói âu ngi ta nghe ó bi vy cho nên lo có mt tháng, tn
có mt ngàn ng, mà c làm thy Phó. Anh ta làm Phó Tng không có quyn
hành gì bao nhiêu, nhng mà anh ta là ngi thy xa, nên không ly só làm bun
ngh vì ông Cai Tng ã già ri nu mình bit nhn nhn trong mt ít nm thì cái
quyn cai Tng không lt khi tay mình c. Thit qu ông Hin làm phó Tng mi
ba nm, k Cai Tng qua i, ông ta c cp bng làm Cai Tng.
Quyn th ã sn ri, oai nghi lp thêm không khó gì, ông Hin mi dùng
quyn th, lp oai nghi mà sa tr dân làng trong tng. Cách ông sa tr khác hn
ngi ta ht thy; ông sa là sa bn ba; ông tr là tr th tá canh ch không
phi ông sa tc xu thói hèn, không phi ông tr côn  cp n nh mt hai ông
Cai Tng khác. Ông sa tr có my nm mà rung t ca dân Th mi phn ã
sang tên ông ng b ht by tám phn.
Ông Tng Hin có hai a con: a con gái ln tên là Lý T Nga, a con trai
nh tên là Lý Chánh Tâm. Tuy ông làm quan ông ít thng dân, nhng ông làm cha
thì ông thng con nhiu lm. a con gái ông cho lên N hc ng mà hc, còn

a con trai thì ông gi nhà ngi quen ng i hc trng tnh Trà Vinh. T Nga
c ti 16 tui, có bng s hc ri ông mi em v tính g ly chng. Cách ba nm
trc ông xin phép i Sài Gòn hu Toà Phúc Án v v ông kin giành 120 mu t
i tên Thch Gng. Khi ông vn nhà thì khí sc ông hân hoan lm. Ông nói cho
 con hay rng, ông ã ng kin ri, mà ông ã ha g T Nga cho con trai ông
Cai Tng H M Tho, chàng y tên là Lê Phùng Xuân, ng làm thông ngôn Toà
Phúc Án trên Sài Gòn.
Ông vui cha c my ngày, Lê Phùng Xuân cha i l chi ht, k ông mang
t chng bnh phi thng bng ông mt ngày mt thêm ln, da mt vi tròng con
t ông mt ngày mt thêm vàng, ông ung thuc Tây, thuc Tàu, thuc Nam, 
th mà bnh cng không thy gim. Nhng hng chc n thm ông có nhiu
ngi oán chc ông b th, hoc b thuc, nên khuyên ông rc thy mà m hoc
may mi ht c. Ông nghe có ông Lc Ba  chùa Cn Chông m ngi gii lm.
Ông lt t cho ngi i rc, thì ông Lc Ba không chu i. Ông cùng th phi
n xe hi mà qua ó, té ra qua n ch ông Lc ba coi bnh ri thì ông lc u
ng không bit làm thuc.
Ông Tng Hin tr v nhà, bnh càng ngày càng thêm nng, n ung không
c, c nm mà th è è hoài. Mt êm n, ông bit trong mình không chu lâu na
c, ông bèn kêu v con li ng gn ông ri ông tri hai u: mt là phi g T
 làm ngi chu 6 www.hobieuchanh.com
Nga cho Lê Phùng Xuân, hai là phi lo cho Chánh Tâm n hc cho có cp bng. V
con ông khóc rùm, ông nhng mt nhìn v nhìn con mt ln chót ri tt hi.
Cai Tng H M Tho hay tin Tng Hin cht, thì dt con là thy thông ngôn
Lê Phùng Xuân, xung u tang. Bà Tng Hin nhn dp y, bà thut li tri ca
chng li cho Cai Tng H nghe, Cai Tng H rt vui lòng; nên làm bá nht
6
cho Tng
Hin ri, thì cai Tng H cy mai n nói mà ci T Nga cho Phùng Xuân.
Bà Tng Hin thm ngh chng cht  li cho bà bc hn mi ngàn ng, lúa
n hai chc ngàn gi, rung hn nm trm mu, mà con trai thì kh di, mi hc

p nht trng tnh mà thôi, nu bà không lo g con gái ly chng, thong nh vic
nhà có xy ra u chi trc tr, thì bà bit nh cy ai. ã vy mà chng cht cn dn
vic ân cn lm, nên du thng con, bà cng không l ph ý chng.
Còn nàng T Nga, tuy sanh trong nhà Tng Hin mc du, song tánh tình c
ch nàng không ging cha chút nào ht.  trong nhà thì nàng hin lng ra ngoài
ng thì nàng khiêm nhng, vi ngi ln thì nàng cung kính, vi k nh thì
nàng du mm, nht là i vi cha m cùng em thì nàng tho thun, tng cng ít
con gái nào bì kp. Tuy trong lúc ám tang ca cha nàng dòm thy Phùng Xuân b
ch vúc vc, vn nói xc xc, da en, ming rng rng hô, trán thp coi không ra v
ngi phong lu, nhng vì có li tri ca cha, nên nàng phi ánh liu nhm mt mà
phú duyên n cho tri ch nàng không dám h môi mà khen chê chi ht.
Phùng Xuân ci T Nga v mi chung gi mt ba u thì T Nga ã tht chí,
vì nàng thì thanh nhã, còn chàng thì ô tp, nàng thì hoà hn, còn chàng thì táo bo,
nàng m ming nói nhn ngha còn chàng thì m ning nói bc tin, nàng hc ít mà
trí cao, còn chàng hc nhiu mà trí thp, v chng mà tánh ý khác nhau nh vy thì
có th nào mà vui v cùng nhau cho c. Cách ba ngày chàng lin xúi nàng v xin
t ngàn ng bc ng cho chàng lp th lo i v Trà Vinh. Vì nàng thng m
nh em, nàng mun v gn gi ng thm nom cho d, bi vy nàng lt t v t
thit vi m ri ly bc  sem a cho chng.
Cách có ít ngày giy i Phùng Xuân xung giúp vic Toà án M Tho, T Nga
chng hng t ý trách chng sao n gt mình, Phùng Xuân nói di rng, vì Toà án
Trà Vinh lúc ny có  ngi làm vic, nên quan trên sai i tm M Tho ít ngày, ch
chng nào Trà Vinh trng ch ri si xung ó.
 Nga tuy bit my li y là li gi di, nhng mà vic ã l ri, du mình
phin trách cng không ích gì, bi vy nàng ci ri b qua, c gi phn gái theo
chng, không thèm nhc ti.
 chng v M Tho  trong vài tháng thì T Nga ã rõ tánh ý ca Phùng
Xuân. Chàng là mt tay bài bc n chi, ci v là mt chc kim tin, ch không
phi chú tâm lp gia tht. Trong nhà sn có v hin lng xinh p, mà chàng không
 chi ti, êm nào chàng cng thi chi ti hai ba gi khuya chàng mi v, gp

th by thì chàng i n sáng bét. Ba nào chàng ht tin chàng hi, nu nàng có mà
a thì êm, còn nàng không có thì chàng mng chi om sòm, túng th nàng phi i
m  n trang mà a mi êm.
6
 mt trm ngày tang, l mãng tang
 làm ngi chu 7 www.hobieuchanh.com
 Nga tht chí, nhiu ba chng i chi, nàng nm co  nhà git ly cha
chan. Vì bi nàng là gái bit u, nên gp duyên n nh vy thì nàng bun thm mà
thôi, ch không dám trách cha, mà cng không n cho m bit.
Phùng Xuân có v nh vy mà chàng không bit hng hnh phc, c trông
mong rút tin bc mà thôi. Mi ln nàng v Trà Vinh thm m vi em, có cho nm
bãy chc  nàng b túi mà xài, thì Phùng Xuân ly ht, mà chàng cng không va
lòng c xúi v phi xin nm ba trm chàng xài mi . Ban u T Nga mun c
ng chng, nên nàng v than th xin m vài trm. Chàng c tin thì vui mà h ht
tin thì quu na. Nàng xin hai ba ln, ri thy m không c vui; nên nàng không
dám xin na. Chàng không có tin, ban u còn mng chi, thét ri chàng ánh p
nàng x mt u u. Nàng khóc lóc khuyên ln chàng ng có chi bi tu sc, thì
vic n xài trong nhà có thn thiu bao nhiêu nàng chu cho ht. Chàng ã không
nghe li nói phi mà li còn ánh thêm và nói rng: “My có khôn thì v di Láng
Thé mà dy m my, chng có dy tao.  chó, ng có  giàu mà làm phách.
May là cha my cht, ch phi mà cha my còn sng tao ánh, cho my thy cha
y.”
 Nga là gái thanh nhã, nàng nghe nhng li võ phu y chng khác nào nh
inh óng vào l tai bi vy nàng khóc nc n, nàng ti cho linh hn cha ngày còn
ng tng chn c r hin li quá ra bt hiu. Trong tai nàng vng vng nghe
thy ting “ chó…thng cha my” hoài, nàng không th nào nguôi c, bi
y sáng ba sau, chàng i làm vic ri nàng lén mn xe v nhà cha chng, mà
thut các li ca chng li cho cha m chng nghe.
Ông Cai Tng H dt nàng tr ra M Tho, i chàng i làm v, ông ry s sài ít
ting ri ông v, coi b chàng không m xa gì ht. T Nga thy vy càng thêm

bun hn na. Nàng  nán vài ngày cho lành vt tích ri nàng nói vi chàng ng v
Trà Vinh thm m. Chàng cho i, song chàng hm rng: ”My v ri chng tr lên
phi có nm trm ng bc, nu không có thì my coi tao”.
 Nga vì s m bun ru, nên t ngày nàng theo chng, nàng o no th nào
nàng cng ôm p trong lòng không dám h môi cho m bit. Chuyn ny chng làm
quá bng nàng ri, á, ánh p mà li còn nhc m nàng và cha m nàng na, bi
y vn nhà nàng th th t ht mi vic cho m nghe.
Bà Tng Hin cng con, bà nghe con bà bánh b chi ti ngày mà anh sui ch
sui không trng tr thng r, thì bà ni gin, bi vy bà nht nh bt con bà li,
không cho v nhà chng na. Chng phi T Nga không thng chng, nhng vì h
nàng nh my li chàng nhc m thì nàng tc ti, nên m dy  li thì nàng vâng
ch nàng không cãi chi ht.
Phùng Xuân i n na tháng mà không thy v lên. Chàng bèn xin phép
ngh hai ngày i Trà Vinh mà thm v. Chàng bc vô nhà, va ngó thy mt v thì
chàng trn tro ry la om sòm. Bà Tng Hin binh con, bà gin run, nên bà óng ting
nhic chàng cho mt hi, ri i chàng ra khi nhà bà cho mau, nu không nghe li
thì bà biu y t vác chi nó p. Phùng Xuân cng không va, chàng c ln vi
bà, tuy chàng không dám mng nhic song chàng cng tr treo nhiu ting nng n
 làm ngi chu 8 www.hobieuchanh.com
m. T Nga thy vy càng thêm não n, nàng c ngi day mt vô vách mà khóc, ch
không nói c ting nào ht.
 v vi chàng r ry mt hi ri Phùng Xuân ngoe ngoy b ra v. Khi chàng
ra ti ca chàng nói vi rng: “Má mun bt v tôi li,  tôi làm má ht nhà cho má
coi”. Bà Tng Hin áp rng: “, my có gii thì my làm sao thì my làm i. Tao thí
vài ngàn ng bc cho thy kin thì my  tù rc xng, nói cho mà bit, ng có
ánh phách.”
Phùng Xuân v ri bà Tng Hin nói vi T Nga rng: “Nó có gii thì nó vào
n mà kin xin  my ch nó làm gì my c. Thây k nó,  coi nó làm sao cho
bit. My ây, ng có theo na“. T Nga c ngi khóc hoài.
Cách chng bao lâu, Chánh Tâm thi u bng s hc. Bà Tng Hin tuân theo ý

chng, nên lo cho con vào trng Chasseloup Laubat.
Chánh Tâm i hc xa, m nhà lo lng hoài n ng không c. Và t khi ông
ng Hin cht ri, thì làng xóm h không kiêng n bà Tng nh hi trc na: ã
y mà dân Th b ông Tng ly t hi trc, chúng nó hm he hng ngày. Bà Tng
Hin thy dân tình nh vy thì bà ã  ý mun mua nhà v Châu Thành.
Lúc ny con bà lên hc trên Sài Gòn, bà mi i ý tính lên Sài Gòn mua nhà mà
, trc cho thong th tm thân sau na gn con cho d.
t ba n bà dt T Nga lên Sài Gòn thm Chánh Tâm. Bà nghe nói ng
Thun Kiu có bán mt cái nhà lu mi hai ngàn ng. Bà i coi, thy chc chn,
ming t rng rãi, bà va ý lm, nên bà tr xung hai ba ngày ri bà dt giá mi
ngàn ri. Bà v bán lúa em bc chng , ri mua sm bàn gh, t ging dn dp
mà . Bà cy mt ngi em con nhà chú ca bà là Hng b Hunh, coi giùm nhà
a rung t ca bà  Láng Thé, ri bà dt T Nga  nhà mi trên Sài Gòn vi bà.
Phùng Xuân hm da nghe mnh m lm, mà ã nm sáu tháng ri, không
thy chàng kin cáo chi ht. Chng m con bà Tng Hin v trên Sài Gòn, chàng lót
cót lên xin li vi bà và xin rc v v. Bà Tng ry chàng mt hi bà bt gin; tuy bà
không i chàng na song bà nht nh không cho T Nga v nhà chàng. Phùng
Xuân theo d l vi v, cng bt gin, nhng mà chàng có hi âu thì nàng mi nói
ó, coi ra lt lt, ch không có v mn nng.Tuy là nàng chuyn vãn vi chàng mc
u, song h chàng bo nàng v M Tho thì nàng lc u, trong trí còn nh my thoi
y p, còn ghi my nhc m ngày n hoài.
Phùng Xuân nn n ht sc không c, thì chàng mi lòng, bi vy chàng
không nói ti chuyn y na, mà h mi ba hoc na tháng thì chàng l m lên
t ln, ln nào lên chàng cng chà lt n cm ri ng ti ó. Bà Tng không i
xô ry rà na, song bà cng không ngó ngàng ti, lên bà không hi, mà v bà cng
không cm.
 chng Phùng Xuân lt lo nh vy ã gn ba nm mà cng cha hip mt
nhà c. Hôm gp Cm Vân trong rp hát Casino, T Nga nói vì mc  h h vi
, nên không theo chng c, y là li nói di, bi vì T Nga xa chng là ti phin
chng, ch không phi vì tríu

7
m.
7
thng yêu
 làm ngi chu 9 www.hobieuchanh.com
II - YÊU NHAU NÊN PHI TÌM NHAU
Bui sm mai, tri ma r r, gió pht lao rao. Bà Tng Hin ngi trên b ván
a ca s mà n tru, tay bà xa thuc sng, mt bà ngó ra ngoài vn. Lá cây nh
tri ra t loi ngoi, con cóc s gió lnh ngi núp di gc mn.
Con Nên là a  hu tru nc cho bà, trc chng bn mi lm tui, mt
mày sáng láng, y phc sch s,  phía sau i ra mt tay xách bình trà, mt tay bng
ng nhem  mt bên bà. Bà day li hi nó rng:
- Con Li i ch v ri hay cha?
- m bà, cha.
- Còn thng Ðiu i âu?
- m bà, nh ngi di nhà bp.
- i hôm tao dn nó phi sa hàng rào li. Sao mà t hi tng sáng cho n
bây gi nó cha chu i làm?
- m bà, nh nói  mt lát tnh ma ri nh s làm.
-  hôn! i làm tri ma ri cht hay sao mà s! Thu nay có ai mà b tri
a ri cht bao gi? Cái quân ó thit là khn nn!  di rung i làm
i ngày ngoài ma, không nghe nó nói ting gì. em nó lên Sài Gòn mi
y tháng, nó hc theo thói  ch, ri nó núc ních
8
thy phát ghét.
Con Nên thng thng i tr vô phía trong. Cách chng bao lâu thì thy thng
Ðiu  trn khoe lng en try, dm ma ra ng da hàng rào mà sa cây h, chèn
y l trng.
ng h gõ 8 gi. Bà Tng ngi nói mt mình rng: “Con nh hi hôm nó i coi
hát v khuya lm hay sao, mà nó ng tra d”. Bà va nói thì T Nga  trên lu

ng va i xung.
 Nga mình mc mt cái áo bà ba la trng, mt cái qun lãnh en lng màu
bông hng dt, chn mang mt ôi dép Nht Bn, tóc tai dã di, mt mày st s,
nàng lc c ra mt  trong bung mt hi, ri cm cái lt tha, gò má no tròn,
bàn chn vun xn, hàm rng khít li trong bóng, cp mt sáng li ôn hoà, dung nhan
y có la tình, mà gng mt y chc là hu c.
Bà Tng ngó nàng, b bà c ý lm, nên bà chúm chím ci ri hi rng:
- i hôm hát hay lm sao mà  khuya d vy?
- Hay lm má à! Má không i coi thit ung quá. Ti nay nó thôi hát tung ó
i. Con ít a hát bóng, mà con coi quên v. Gn 12 gi mi vãn.
- Hay ging gì! Hát bóng chp chp coi mi con mt hòng cht.
- Tha phi. Coi hát bóng mi con mt thit. Mà nu h hát tung nh hi
hôm ny thì áng coi lm má à….Ý! Nè má! Hi hôm con coi hát, con có gp
t cô nh nh thit là lch s. Con ai vy không bit. Con ngi gn mt bên
8
cách i ng o ca ngi mp
 làm ngi chu 10 www.hobieuchanh.com
cô, con coi t bàn tay bàn chn, con nói chuyn vi cô, ngi ã p mà vn
nói cng phi th lm.
- Chng bao ln?
- Cô nói cô mi by tui.  ba nào con có i Ch Ln con kim nhà cô con
thm, ri con mi cô ra ây chi cho má coi. Thit d thng lm.
-  Ch Ln hay sao?
- . Cô nói cô ng Cây Mai.
-  khi con chch khách nào ó ch gì?
- Tha không bit na….Mà không l con chch âu má. Cô ny ng nghnh,
i vn nói d thng lm mà, con chch âu c vy.
- i hôm con i coi hát ri, chà nó có em li mt cái th kìa. Má  trong t
u trong hc phía ngoài ca ó. Con ly c coi th cùa ai vy.
 Nga bi u vén khéo ri, va ng dy i ly th, va kêu con Nên mà nói

ng: ”Nên à, coi có nc sôi, my khuy cho tao mt tách cafê sa ung chi, Nên.
Khuy sa nhiu nhiu mt chút, nghé”.
Con Nên  phía sau d rân. T Nga kéo hc t ly phong th ri thng thng i
i cái gh ca na phé
9
ngi m ra mà xem, trên cái gh có  hai cái gi da, bao bng
 màu trng sáo
10
li có thêu sen; nàng chng tay da vào gi, màu gi di mt
nàng, coi thit là p . Chng hiu vì c nào nàng c th mà nàng li châu mày,
mà nàng c, ri xé tan xé nát em qung vào ng nh, sc mt cô ht vui.
Bà Tng hi rng:
- Th ca ai vy con?
- Tha, th ca thy hai.
- Nó mi lên hôm nào ây, còn gi th chi na? Th nó nói ging gì ó? B
khi xin tin phài hôn?
Con Nên bng tách cafê sa em ra. T Nga rc ly ri bng li bàn n ngi
mà ung, không tr li my câu hi ca m. Nàng ung vài mung ri ó, chng
tay ngó sng ra ngoài sân mt hi lâu ri hp thêm vài mung na. Bà Tng kéo gh
m nga trên ván và nói rng: ”Má ngh thit má gin thy con lm. Tánh hc tc,
 thy thì  bng, không coi i coi li, ri bây gi mi  cái ha li cho v con
ó”.
 Nga châu mày áp rng:
- Vic ã l ri, má trách thy làm chi má. Thy cng mun cho con có chng
 t, ch phi thy mun hi con sao. Ti phn s ca con phi ri nh vy,
thì con chu ch.
- Thit không thy con gái nào vô phc nh con.
- Tri bo sao thì phi chu vy, ch bit làm sao bây gi.
- Tri gì! Má mun con vào n mà xin  phc cho khi cc lòng.
- Có l nào con làm nh vy, má. Li thy tri trc mt con, con ghi trong trí

mà nh hoài. Chng nào thy hai thy xin  con thì thy , ch l nào con
dám  thy.
9
(canapé), trng k
10
màu trng con chim sáo: màu vàng m
 làm ngi chu 11 www.hobieuchanh.com
- Ít ngày ti xin mt trm, ít ngày ti xin hai trm ai có tin âu mà cho hoài.
Th khi nó tng ca ông cha gì nó  li ây sao mà. Nó gi th xin bao
nhiêu na ó?
- Tha thy không có xin tin.
- y ch gi th xin ging gì?
- Thy nn n con v vi thy. Thy nói bây gi thy không chi bi na….
- Thôi, thôi, không ai mà tin na. Hi ó mà ánh phách, nó nói  nó làm
cho má ht nhà, sao hai ba nm nay không làm th coi, ri bây gi li xung
c mà nn n. Té ra nó làm má không c, mà cha nó ã ht nhà trc
i. Má nghe nói n tch nhà ca rung t ht ráo ri, không bit chng h
còn bt h giam thân na a.
 Nga ng dy i li rót nc trà ung vài hp ri men men ra ca chng tay
lên lan can mà ngó ra ng. Tri ã tnh ma ri, song nc còn ng trên lá cây,
nên h gió thi thì lá lay nc . Nàng ng ng mà nhm king vt, tuy tri m
 song c cây mát m nên ua nhau trt m bông. Nàng thy có mt cái bông
p ã rng ri mà màu còn ti nàng ngh phn nàng chng khác nào cái bông y,
thì nàng bát ngát trong lòng. Thình lình con mèo mun,  trong nhà thng thng i ra,
nó khò khè bc li c chn nàng mt hi ri cn ng qun nàng mà trì nhng
nhng. T Nga cúi xung v con mèo mt cái nó chy i xa, ri nàng kéo ng qun
lên mà phi bi, lòi bp chui trn nõn mà tròn vo. Nàng tr vô nhà leo lên gh xích
u mà nm, bà Tng hi rng:
- Em con có dn chúa nht ny vô rc nó hay không?
- Tha không. Nó nói lúc ny bài v nhiu lm; nó liu chúa nht nào rnh

nó v nhà chi c thì nó ra chng i rc tht công.
- i nghip quá! Thng lo hc d! Nó không nói trc,  v thình lình ri
n âu có sn cho nó n.
- Má lo d hôn! t Sài Gòn mà thiu vt gì. Nó v nó mun n gì nó nói i
mua cho nó n ch cn gì phi lo mua sm sn.
- i nghip,  trong trng n cc kh, nên nó cng thèm ht thy. Con, mà
nó hc c thit má mng quá. Má tính v trên ny mà  cho gn nó thit
là hay lm, ch di Láng Thé thì hi nào mà i thm nó.
Con Li i ch v nu cm kho tht xong ri, con Nên bng dn lên bàn. M
con bà Tng ngi li n. T Nga và n và nói chuyn vi m, song nàng nói mà trí lo
ra.
n tra tri nng, nên ng sá khô ráo ht thy. T Nga ng thc dy thì
nghe ng hã gõ ba gi chiu. Nàng thy tri tt, bèn xin phép mi Ch Ln
kim hàng trng tt mà mua ít thc v may áo mát bn ng. Bà Tng gt u và nói
ng: ”, con có i Ch Ln luôn dp coi có th hàng nào tt con mua may cho em
con vi, nghé. Má coi  la ca nó ã c ht ri”.
 Nga bo con Nên sa son i vi nàng. Nàng lên lu thay  ri kêu xe kéo
i vi con Nên li nhà ga Chi mua giy xe la mà i Ch Ln. Lên xe ri nàng
tính thm trong trí, h mua  xong ri sm, thì nàng s i kim nhà ca cô gp
trong rp hát hi hôm ó, ng thm cô chi.
 làm ngi chu 12 www.hobieuchanh.com
Vô ti Ch Ln, nàng dt con Nên thng thng i b mà coi  chi luôn th.
Nàng i ng Thu Binh ri qua ng Quãng Tng Cái, i  xung mé sông.
Nàng ghé my tim bán lãnh nhiu kim hàng mà mua, thì không có th nào va ý
t. Nàng i ln li ch, ri ghé tim Nam Sanh, nàng va bc vô thì nàng Cm
Vân  trong tim cng va bc ra, tay cm mt xp hàng, nách cp mt cây dù ng
ng. Hai nàng gp nhau c hai cùng chng hng, nên ng khng li ri ngó nhau
mà ci.
 Nga nói rng: ”May d hôn! Tôi tính  tôi mua  mt lát ri tôi i kim
nhà cô mà thm cô a“. Cm Vân l sc mng mà áp rng:

- u c vy thì em mng lm.Thôi sn dp ây, em xin mi cô i vi em.
Cô li nhà em chi ri mai mt em s ra thm cô li cho bit nhà.
- c, c.  ri tôi i vi cô. Cô ch tôi mua  mt chút c hôn?
- Tha, cô có mua vt chi thì mua i, em i theo chi vi cho vui. Cô mua
xong ri si, nhà em  gn ây.
- Cô còn mua chi na hôn?
- Tha không. Em mua ri, em mua vài thc lc sn v thêu khn chi, ch
không mua chi na.
- u vy thì cô chu phin i tôi mua ít thc hàng ri tôi i vi.
- Hai nàng dt nhau vô tim; T Nga hi hàng trng và biu ly th thit tt
cho nàng coi. Tài phú không bit nàng hi hàng trng mà mun mua nhiu,
hay là la, hay là xuyn, nên ng d d, không bit ly th nào. Cm Vân
thy vy bèn hi rng: ”Cô mua hàng trng ng may áo qun hay là dùng
vic chi?” T Nga áp rng: “, may áo qun. Tôi mun may vài cái áo bà
ba mc trong nhà, li tôi cng mun may cho thng em tôi vài b mát
a”. Cm Vân gt u nói rng: ”Tim ny có bán xuyn trng tt lm,
may áo mát thì cô mua xuyn ó mà may, còn may qun thì phi mua lc
n Bc Tho.”
 Nga gt u và ci. Cm Vân bo Tài phú ly xuyn vi lc sn trng. T
Nga cm hàng mà coi thì nàng va ý lm nên nàng hi giá. Tài phú thách giá cao
quá, nàng không quen mua hàng nên ng b ng không bit phi tr bao nhiêu cho
a. Cm Vân rc mà tr giùm cho T Nga. Dt giá xong ri T Nga mi mua hai
p xuyn vi mi thc lc sn Bc Tho. Nàng móc bóp ra ly bc mà tr cho
tim. Cm Vân lic thy trong bóp có bn nm tm giy trm và vài tm giy hai
chc. T Nga a mt tm giy trm cho tài phú thi, còn Cm Vân thì ng gói
hàng ri a cho con Nên ôm. Tin bc tr xong ri hai nàng bèn dt nhau tr ra.
m Vân hi T Nga rng:
- Cô còn mua vt chi na hôn?
- Thôi, có mua vt chi na âu.
- y thì  em kêu xe, ng rc cô vô nhà em chi.

- c. Có xe king
11
kia.
11
xe do 1 hoc 2 nga kéo, có bng ngi âu mt nhau, hai bên có king
 làm ngi chu 13 www.hobieuchanh.com
m Vân ngot mt cái xe king li ri mi nhau lên xe, hai nàng ngi phía sau,
con Nên ngi phía trc. Cm Vân biu ngi ánh xe i qua ng Cây Mai. Xe rút
chy, hai nàng ti ci; bt lun ai thy hai nàng dung nhan u p  c hai, thì
ng day mt mà ngó.
Xe qua ng Cây Mai, chy c mt khúc ri, Cm Vân a tay và ch và
biu ngi ánh xe ngng ngay s 82. Nàng m ca leo xung, móc tin trong túi
mà tr tin xe ri mi T Nga vô nhà.
 Nga bc xung thy có mt dãy ph lu nm cn, mà cn s 82  v phía
u di. Hai bên lan can ngoài ca có  mi bên mt chu cau vàng, vì thèm nng
khát ma nên lá không c ti tn. Ngay trc ca gia có treo mt bc sáo xanh
nhng nhnh  cho ngi i qua i li ngoài ng không thy c trong nhà.
Hai bên ca s có cm song sc sn màu xám, li có treo màn bng vi b trng kt
p ren thiêu.
m Vân bc vô trc ri d bc sáo cho T Nga vi con nên vô, cô ba Hài là
dì ca Cm Vân ang nm trên b ván gõ nh phía trong nghe ting giày tng
khách nào l, nên lm cm ngi dy. Cm Vân nói ln lên rng: ”Tha dì, có cô 
ngoài Sài Gòn, ghé thm cháu ây.”
Cô ba Hài chào hi lng xng, mi T Nga ngi, kêu a , là con Ngó, mà hi
ch nc ung.
m Vân mi T Nga ngi ti b gh sa long Thng Hi  chính gia nhà và
biu con Nên ngi bên gh bành tng da ca s. Khách ngi ri, Cm Vân bc
vô trong,  cây dù gói hàng trên ván ngi ch dì ngi ó và kêu con Ngó mà nói
nho nh.
 Nga dòm trong nhà thì thy di t lót gch bông trên ánh sáp láng bóng

trên la phong
12
sn trng li có v vi, hai bên vách tng có treo hai khuôn hình ln,
bên tay mt thì là chn dung mt ngi chc chng nm mi tui không mp
không m còn bên tay trái thì là chn dung mt ngi àn bà Vit Nam trc chng
n mi lm tui, mt mày m, b tng dong dy. Phía trong thì mt bên có
 mt cái t ru, trên t sp chén n cm, chén ung trà, u bng kiu, li có bt
c ht thy, còn mt bên có  mt cái bàn vit phía trên có treo mt b tng bn
m, vit ch Tàu lng qung, tng coi c xì mà li lng khuôn king. Tuy trong
nhà c không bao nhiêu, li cng không có vt chi quí báu, nhng mà nh ch
nhà dn dp vén khéo sch s, bi vy ai bc vô cng mun ngi chi lâu.
 Nga ng ngi ngó , k Cm Vân bc ra, nàng bèn hi rng:
- Hai khuôn hình treo ây, là chn dung ca ai mà th v khéo quá?
- Hình ca tía má em.
 Nga ngó Cm Vân. Ri ngó hai khuôn hình ming chúm chím ci. Chng
hiu Cm Vân ngh th nào, mà nàng thy T Nga ngó mình mà ci thì nàng cng
i và nói rng:
- Tía em hi trc có tim trà ln ng Gia Long. Tía em v Tàu ri mt
luôn  bn; má em mi sang tim cho ngi ta ri mua dãy ph lu ny ây.
12
(plafond): trn nhà
 làm ngi chu 14 www.hobieuchanh.com
- Bác gái mt hi nào?
- i mãn tang ít tháng nay.
- Té ra ph lu ny ca cô hay sao?
- Tha phi.
- c my cn.
- m cn.
- Cô cho mn mt cn c bao nhiêu?
- m mi lm ng.

- Ph trong ny có l cho mn mc lm há?
- Tha có ngi ta mn luôn luôn, không khi nào mà b trng bao gi.
Cô ba Hài bc ra nói vi Cm Vân rng:
- Sao cháu không biu con Ngó nó i mua bánh v dn cho cô n chi.
- Tha, cháu ã sai nó i ri.
 Nga nghe nói nh vy bèn ng dy nói rng: ”ng có mua bánh trái làm
chi mt công.  tôi thm mt chút ri tôi v. Ba nào có rnh, tôi vô sm ri s
chi lâu”.
m Vân ci và áp rng: ”Tha cô, còn sm mà, mi bn gi ri. Cô ngi
ng nc chi mt chút ri s v. ây vó có bao xa mà s ti”.
 Nga ngi li, dòm thy trên ván phía trong có mt bàn thêu, bèn hi Cm
Vân rng:
- Cô thêu chi ó?
- Em không có vic chi mà làm,  nhà lúc thúc bun quá, nên my ba rày em
thêu mt cp mt giày ng óng i chi.
- Cô cho phép tôi coi c hôn?
- Tha c.
m Vân i li ly cái bàn thêu em ra. T Nga cm coi thì thy có mt cp mt
giày bng nhung tím, mi thêu ri mt mt, thêu song phng giao u la toàn
m ct mà thêu, li b màu coi ti lm. Nàng cm trm tr khen ng hoài. Cm
Vân thy vy mi nói rng: ”Cô có mun, thì  em thêu rit ít ba ri cô ly mà
dùng”.
 Nga ci và nói:
- Cô thêu ng cô dùng, nu tôi ly vy sao cho phi.
- Tha không hi gì. Xin cô ng ngi.  em thêu cp ny cho cô, ri em
thêu cp khác cho em.
Hai nàng ng nói chuyn ti ó, k con Ngó bng ra mt mâm bánh  trên
cái bàn gia, trong mâm có bn da bánh, mt da bánh bao, mt da bánh xp, mt
a bánh bt lc và mt da bánh bông lan nhng u en. Nó tr vô ri bng ra mt
mâm na có ba chén trà, chén kiu bt bc, di có chn, trên có np. Cô ba Hài bc

i ngi cái gh ngoài ri nói vi Cm Vân rng: ”Cháu mi cô n bánh i cháu”.
m Vân ng dy chp tay mi khách. T Nga t chi vì không mun n, xin
 ung nc mà thôi, nhng vì dì cháu Cm Vân khuyên mi ép ung quá, nên
nàng phi v tình ly mt ming bánh bông lan mà n. Nàng n bánh ri bng chén
c mà ung, thì mùi trà thm phc tuy nàng không dám khen ngon, song trong trí
 làm ngi chu 15 www.hobieuchanh.com
nàng bit trà ny là trà mc tin. Nàng ung nc, mà mt ngó trên b tng treo
trên bàn vit và hi Cm Vân rng:
- Cô bit ch nho hay sao?
- i nh tía em có dy chút nh.
-  tranh ó ca tía em  li. Má em nói ch vit hay lm; hi trc tía em
mua ti mt trm tám.
- Coi lôi thôi mà mc d há?
- i ch vit, mà ngi vit ã cht ri, không còn ai vit hay bng, nên giá
i mc. Hi nm ngoái chú em nói có mt mt ngi ch nhà máy nào ó
nài b ny li hai trm ri. Chú em xúi bán, em không n bán du tích ca
tía em, nên mi còn ó.
- Cô còn mt ông chú hay sao?
- Tha, chú ó là chú h. Bà con rut ca em bây gi k ht bên ni bên ngoi
còn có mt mình dì em ây mà thôi.
 Nga thy tri gn ti nên phi t giã mà v. Con Nên chy kêu mt chic xe
king em li, tr giá nm ct mn a thng ra Sài Gòn. Khi T Nga ra ca, Cm
Vân i theo, T Nga bèn nói rng:
- a nào ra nhà tôi nghe hôn. Tôi trông lm a.
-  em thêu cp mt giày xong ri em ra. Chng ba ba na chc ri.
- c. Nh s nhà tôi hôn? s 112 ng Thun Kiu.
- Em nh.
- Thôi, cô vô,  tôi v ko ti
T Nga lên xe, xe rút chy mà nàng còn nói vói rng: “Cô có ra thì ra sm,
ng  chi lâu mt chút, nghe hôn“.

m Vân cúi u. T Nga ngó ngoái li, hai ngi ci vi nhau ri chy xe
tut.
 Nga v nhà, a hàng ra mà khoe vi m và nói rng, nh gp Cm Vân ch
biu và tr giá giùm nên mi mua c hàng tt mà r. Bà Tng Hin coi hàng thì bà
ng va ý lm.
Lúc ngi li mà n cm ti, T Nga mi nói rng:
- Má cha thy mt, mà má nh do hay quá.
- nh do ging gì?
- i sm mai con khen cô  ch Ln ó, má nói cô là con chc. Thit qu, cô
là con chch, cha chch m Vit Nam. Cha m cht ht, bây gi cô  vi mt
bà dì. Nhà ca dn dp ng quá, mà bà dì cng bãi buôi t t d, cô thiêu
thit là khéo. Cô ha thêu cho con mt cp mt giày,  ba nào thêu ri cô
em ra má coi.
- Con có vô nhà nó hay sao ?
- Tha có, Con gp cô ri cô mi con li nhà chi. Cô ãi trà ãi bánh. Cha
ch! Tía cô hi trc bán tim trà, nên cô cho ung trà ngon quá.
- Th con chch khách mà làm quen vi nó làm chi.
- Con chch mà cô ny phi th lm mà.  ba nào cô ra y má coi. Má
thy ây má cng thng na.
 làm ngi chu 16 www.hobieuchanh.com
Bà Tng làm l, vì bà ã sn trí khinh khi con chch nên bà cng không tin li
a T Nga nói chút nào ht.
III - T BÀY TÂM S
Cách ba ngày sau, li tám gi ri sm mai T Nga nm trên gh xít u mà c
nht báo, còn bà Tng Hin lc c  sau nhà bp ng kim coi con Li i ch v
mà nó mua nhng vt gì.
Thình lình T Nga nghe có ting xe nga ngng trc ca, nàng lin ngi dy
mà dòm. Nàng thy Cm Vân trên xe king bc xung, mình mc áo nhung màu
t xay lót bông hng, trên u i khn lc sn trng, chn mang mt ôi giày
láng, tay cm gói giy mng, thì nàng mng r lt t ng dy ra tip khách. Nàng

c xung nc thang thy Cm Vân còn ng b ng ngoài ca ngõ, thì nàng a
tay mà ngot và nói rng: “ Mi cô vô, cô hn ba ba thit úng ba ba”.
m Vân và ci và bc vô sân. Nàng tng T Nga  ph, hoc  mt cái
nhà trt nho nh, chng dè n ây nàng thy mt cái nhà lu p , trc sân có
bông có king, hai bên có mn và xoài, bi vy trong ý nàng có ý hi st sè ái ngi
t chút. T Nga bc ra sân mà tip khách. Khi vô gn ti ca, T Nga nói rng:
”Ba nay tri nng khô ráo, tôi chc sao cô cng ra, nên t hi sáng n bây gi tôi
m c nht trình mà tôi có ý trông cô”.
m Vân áp rng: ” Cô có lòng chiu c, cô n nhà thm em trc, mà em 
ba ba mi i thm li, thit em có li nhiu quá. Cng vì cp mt giày nên em mi
mang li, bng không em ã i thm cô lâu ri. Em mi thêu ri hi hôm ny, nên lt
t em ra cho cô”. Cm Vân nói dt li thì a cái gói giy cm trong tay ó cho T
Nga. Lúc y ã vô trong nhà ri mà T Nga không mi khách ngi, li lt t ly cp
t giày ra, ri cm âu li trong tay mà nhm. Nàng khen nc khen n, khen b
màu khéo, khen thêu hai mt ging nhau. Cm Vân c khen thì sc vui, song nét
t thì coi cng có v ái ngi.
 Nga coi mt giày mt hi ri mi Cm Vân ngi trên gh ca na pê  theo b
sa lông  gia nhà. Cm Vân dòm trong nhà, thy c chng dn hc h, thì
nàng càng thêm ái ngi, mun i li b ván  da ca s mà ngi. T Nga nm tay
nàng và nói rng: “Cô ngi ây mà. Ngi ây c. Trong nhà tôi có mt mình tôi và
má tôi, ch có ai âu mà ngi”.
m Vân ngi ghé trên gh ca na pê, T Nga ngi mt bên ri kêu con Nên rót
c ung. Con Nên bng ra hai tách trà em ra. T Nga hi Cm Vân rng:
- m mai có lót lòng ri hay cha?  tôi sai bày tri mua bánh vn chi
nghé?
- Em có lót lòng ri em mi i.  vi ch em thì em thit tình lm. H em ói
thì em tha thit vi cô ch, xin cô ng có mua vt chi ht. Em ung tách
c trà ny  ri.
 làm ngi chu 17 www.hobieuchanh.com
m Vân và nói và bng tách nc trà và ung, tay bng coi diu nhiu, ming

ng rt hu duyên. T Nga ngó ra ngoài ng thy cái xe king còn u ó, thì
nàng nói vi Cm Vân rng:
- a xe nó còn u chi ó kìa?
- Em có biu nó ch em.
- Ch làm chi? Ngoài ny thiu gì xe chng nào v kêu xe khác mà v, hoc
 xe la cng c.
- Tha, thây k nó. Ch bây gi mình th nó v xe không thì ti nghip nó.
- Tôi mun cô ây n cm vi tôi chi, ri x chiu s v.
- Tha cô, không c. Em có tha vi dì em rng, em i mt chút ri em v.
u em  chi lâu quá, s dì em trông.
- Tôi mun cô  chi vi tôi mt ngày. Thôi,  tôi tr tin xe ri biu nó tr
 trng nó tha cho dì hay.
- Tha, không nên  khi khác. Ch em còn nhiu ngày, ch phi mt ln ny
i t bit nhau hay sao.
Hai nàng ng ép t vi nhau, bng âu bà Tng  nhà sau i ra trc, Cm
Vân thy bà, lin ng dy chp tay cúi u. T Nga cng ng dy và nói rng:
”Tha má có cô  trong Ch Ln ra thm con ây. Cô có thêu con cho con mt cái
p mt giày tht là khéo; ây má coi th coi”.
 Nga ly cp mt giày a cho m. Bà Tng cm i li b ván mà coi. Chng
hiu bà khen hay là chê, mà bà coi thoáng qua ri  trên gh nghi, day li têm tru
mà n không nói chi ht. T Nga mi Cm Vân ngi li nói chuyn chi. Cách mt
i, bà Tng hi Cm Vân rng:
- Em là con ca ai vy?
- m bà, con ây là con ca Bang Siêu.
- Cha m còn  hay không ?
- m bà, cha m ca con khut sm.
- Có anh em gì hay không?
- m không.
Bà Tng hi có my li ri bà bi ra àng trc. Hai nàng ngi nói chuyn
dông dài vi nhau mt hi ri T Nga mi Cm Vân lên lu chi.

m Vân lên trên lu, thy nào là t king mt mt, nào là t áo hai ca, nào là
bàn cm thch t xoài
13
, nào là gh tô nê
14
thng hng, nào là bàn bu rô, nào là bàn
a mt, th nào coi cng mc tin. T Nga m ca cái phòng bên tay mt và nói vi
m Vân rng: ”Mi cô vô phòng tôi chi. Ban êm má tôi ng tng di; tôi  trên
y có mt mình, bun quá”.
m Vân bc vô phòng, ngó thy da vách tng mt cái ging ng lau
chùi sáng ngi, mùng li nm gòn trng nõn. Trên u nm có  mt cái t king
ng sách y my ngn, phía di chân có mt cái t áo bng cây gõ. Da ca s
có  mt cái bàn nh mt vuông vi vài cái gh tô nê.
13
bàn có hình ng cong tng t ht xoài, kin trúc ny thông dng cho ti nhng nm 50  châu Âu và M
14
do ch Michael Thonet, nhà sn xut bàn ghu th k 20.
 làm ngi chu 18 www.hobieuchanh.com
 Nga kéo gh tô nê mi Cm Vân ngi da ca s, ri nàng cng ngi ngang
ó. Cm Vân lic mt ngó T Nga thy sc nàng không c vui nh hi nãy. T
Nga xây mt ngó ra ngoài ca s mt lát ri nàng th dài mà nói rng:
- Cô coi ó mà coi. Nhà ca mênh mông nh vy mà có hai m con  thì vui
sao c. Tôi có mt thng em trai, ngt vì nó mc i hc, chúa nht nó v
chi ri ti nó vô trng. Tôi biu nó xin  ngoài nó không chu, nó nói mi
a i mc công, bi vy lúc bãi trng mi có nó, còn ngày thng thì có
t mình má tôi  vi tôi mà thôi. Ch chi tôi có thêm mt a em gái nh
cô vy ng h h vi nhau thì nói gì….
- u cô có mt a em gái, thì chc cô bt nó  nhà vi bà, ng cô theo
thy, ch cô có ây âu mà h h.
- Theo thy làm chi.Theo sao c….

 Nga nói ti ó, thì sc mt nàng bun nghin. Cm Vân không hiu tâm s
a T Nga, song nàng thy T Nga bun nàng không dám hi; tuy vy mà có l
nàng kim li gii bun giùm cho T Nga, nên nàng nói rng: Cô còn mt bà m li
có c mt a em trai na, mà cô bun. Vy ch phn em cha mã khut ht mà
anh em cng không ngây sao”
Hai nàng ngó nhau ri cúi mt xung Cm Vân thì r tay lên bàn, T Nga thì
nhp chn di gch, không ai nói ti ai ht. Cách mt hi lâu, Cm Vân ng dy
n tay vào song ca s mà ngó ra ngoài vn.T Nga s nàng v nên nói rng: ”Cô
ngi ó chi mà. Cô ngi ri tôi nói chuyn cho cô nghe”.
m Vân ngi li, T Nga nói rng: “Tôi mi quen vi cô, mà không bit ti sao
tôi thng cô quá. Tôi mun hai a mình kt làm ch em vi nhau chi, không bit
có ng chng?” Cm Vân ci và áp rng:
- Phn em hèn mn quá, nu cô sn lòng chiu c thì em rt i n, ch em
âu dám èo bòng.
- Thôi, ng có khiêm nhng chi ht.  tôi nói nh vy: Tôi hai mi tui,
n hn cô ba tui. Vy t rày sp lên kêu tôi bng ch chng có kêu bng
cô na, nghe lt lt lm.
- Xin vng. Mà chi cng phi kêu em bng em chng có kêu bng cô na
nhé.
- , ch sao.
Hai nàng ci vi nhau, coi b tng c lm.T Nga hi rng:
- Em ã trng ri, vy mà dì ã có nh g em ni nào hay cha?
- Cha. Em cha mun ly chng.
- i sao vy?
- i tôi cha mun ch sao. i ny àn ông con trai h yêu ma lm, phn
nhiu h mê ng tin ch không k nhn ngha chi ht. Phn em là gái, em
phi gn c lóng trong; em còn nh không gp gì.
- Em tính nh vy phi lm. Em phi thng thng mà chn la, nu em vi
m, ri gp chng không bit u thì em phi mang kh trn i. Ch có i
cái ng ó ri, ch ngó thy chông gai rõ lm nên ch khuyên em phi dè

t. Hi trc ch cng tính nh em vy ó, tính  thng thng mà chn
 làm ngi chu 19 www.hobieuchanh.com
a. Té ra cái phn ca ch là phn ri, nên ch chn la không c, bi vy
y nm nay ch ru r không bit chng nào.
- Ch ru vic chi?
-  ch nói cho em nghe. Ch gc  di Láng Thé, thuc tnh Trà Vinh, ông
già ch hi lúc trc làm Cai Tng. Hi ch mi by tui, cng bng em bây
gió, ông già chi hu kin trên ny gp thy, là chng ca ch bây gi
i M Tho ó, thy nói th nào không bit mà ông già ch ha g ch cho
thy. Ông già ch v nhà ri nhum bnh, chng mt tháng ri t trn. Tuy
lúc ông già ch mt thì chng chi cha có i coi i nói chi ht, song trc khi
t hi ông già ch có tri vi má ch, biu mt hai phi g ch ch ó
15
. Làm
con mà cãi cha m sao phi, nht là di chúc ca cha mà mình không k, thì
ai gi mình là con có hiu, bi vy ch phi nhm mt ánh liu, mà vng
i cha. Thit hi ó ch tng thy hai làm thy thông thy ký, du tánh
tình không c cao thng i na, cng không ln ni ê tin. Té ra
phn s ca ch ri lm em ôi, ch gp mt ngi chng không có liêm s,
không bit nhn ngha chi ht, c thi bài bc, ru trà m hoài. Mi
i v nm ba ngày thì nói gt ch mà git mt ngàn ng bc, ri tó v
sau cánh chi ch, biu phi v xin tin cho thy xài, ch không thy nói
t ting nào có tình hoc ngha bao gi. H có tin a cho thy thì êm,
còn không có tin thì thy tay ánh ming chi. Ch rán mà chu my tháng
i ch mi than phin vi má ch. Má ch nghe nói ni gin bèn nht nh
t ch li không cho  vi thy na. Má ch c biu vi ch vào n mà xin
phá hôn thú hoài, song ch ngh phn àn bà con gái, trong mi hai bn
c, gp may thì nh, gp ri phi chu; nay ch ri gp chng vô tình bt
ngha, ch xin phá hôn thú ri ly chng khác hay sao. Hung chi thy hai là
chng ca ông già chnh, nu ch b thy, thành th ch mang li vi linh

n ca ông già ch lm. Thà là thy xin  ch ch du thy có quy my i
a ch cng không n thy.
m Vân ngi chm ch mà nghe. T Nga nói ti ây nàng châu mày th ra.
m Vân thy vy mi hhi rng:
- Té ra my nm nay ch vi thy hai không  chung vi nhau na.
- Tuy không  chung mt nhà, song thy cng chà lt lên xung hoài. Hi ban
u ch mi v di nhà, thy xung thy ry rà, hm kin tha tng bng,
m làm ht nhà ch. Không hiu thy ngh th nào mà hm nh vy ri
không kin, li t ngày ch v trên ny, thy lên dã lã ch không làm hung
a. Má ch ghét thy lm, nên thy lên thy ngn nghn ch không dám
ngang tàng. Má ch ry om xòm, thy không dám nói na, song v di ri
i th nói rng, thy mc n hòi hung quá, nên xin ch hai trm ng
c ng tr n. Ch thy vy cng ti nghip quá nên ch mi lén mua
ng a gi cho thy ngày hôm kia.
- Té ra thy quy mà ch cng còn thng.
15
gia ình ó
 làm ngi chu 20 www.hobieuchanh.com
- ó là ch làm theo phn s ngi v, ch nào có phi gi tin mà cho ó là
thng âu. Thy vi ch khác nhau nh mt trng vi mt en, c x cng
khác, tánh tình cng khác, ý t cng khác, cái nào cng khác ht. V chng
nh vy thì  chung vi nhau sao c, có cái gì thích vi nhau âu mà
thng. Trí thy th nào ch bit r ht, còn phn thy thì ch dám nói chc,
i ngày thy cht cng cha hiu bng chc.
m Vân ci, T Nga gng ci theo, mà nàng a nc mt, ng h treo
ng di gõ mi ting. Cm Vân ng dy xin t giã mà v, T Nga cm n cm
t sc mà không c, nên phi ép lòng a nàng xung tng di ng cho nàng
. Hai nàng bc ra khi phòng, T Nga mc lui cui óng ca phòng Cm Vân i
i ng da bàn bu rô mà ch.
m Vân thy trên bàn có  hai khuôn hình dng ng, còn mt khuôn na

thì nm úp mt xung bàn, bi bm óng y. Nàng cm hai khuôn dng ng mà
coi thì thy mt khuôn có lng hình ca T Nga, còn mt khuôn na thì là ca mt
ngi trai, u chy tóc ma ninh
16
, mình mc  tây u hc ng tréo chn, cánh tay
trái thì da nính trên cái bàn có  mt bình bông vi ít cun sách, còn tay mt thì
thc vào túi qun. Nàng ng cm cái hình ca ngi trai ó mà coi. T Nga khoá
a ri mon men li, ngó thy Cm Vân ng coi hình bèn nói rng: “Hình ó là
hình ca thng em tôi, thng ba nó chp hôm bãi trng.”
m Vân lt t  hình ngi y xung, chp ly hình ca T Nga mà nói
ng: “Hình ch chp khéo quá, ch còn d cho em mt tm ng lng king  làm
 nim chi”.
 Nga kéo hc t ly mt cái bao th ri m ra ly a cho Cm Vân mt tm
hình. Cm Vân chúm chím ci và nói rng: ”Cm n ch ba nào em em hình
a em ra cho ch mt tm… còn hình ca ai mà b úp ây?” Cm Vân vi ly cái
khuôn hình b úp trên bàn ó, T Nga nói rng: ”Hình ca thy hai”, Cm Vân cm
coi thì thy ngi con trai, b tng lng khng, cng chi tóc ma ninh cng mc 
âu phc, song trán thp mt thn rng hô, coi không c thanh nhã nh cái hình
a ngi trai hi nãy.
Hai nàng dt nhau xung lu. T Nga và thò thò tay vào túi và nói rng:
-  ch tr tin cp mt giày cho em ch. Bao nhiêu vy em?
- Không, không. Em cho chng óng i chi, tin go làm chi.
- Em cho ch thì ch cm n; nhng mà du em không n tin công thì cng
 cho ch thi tin cm tin chung li cho em ch.
- i! Chút nh mà hi gì. Em cho ch làm k nim chi, li không c
hay sao.
 Nga không bit nói sao c, nên phi b cái bóp vô túi li. Cm Vân bc
vô trong ng tha vi bà Tng mà v. Bà  ri thôi mà bà không cm n cm, mà
ng không day li ngó mt Cm Vân.
 Nga a Cm Vân ra xe quyn luyn, ngi mi vô chi, k dn có ra thì

phi ghé.
16
i ht tóc ngn nhng mái tóc phía trc vn  dài
 làm ngi chu 21 www.hobieuchanh.com
Hai nàng mi quen nhau, mà vì tâm u ý hip nên thng yêu triu mn nhau
ng nh quen hi t còn nh. Cách nm sáu ba Cm Vân không thy T Nga ra
chi, nàng mi nói vi mng i Ch Ln mà thm. Bà Tng nói rng:
- Con nhó coi cng không ng gì lm, mà sao con a d vy?
- Má coi làm sao! C lch s lm ch. Tánh nt mm mng, vn nói nh nhoi,
con chu lm.
- Con chch khách mà bit ging gì.
- Con ai thì con ch.
Tuy bà Tng nói nh vy, song T Nga i Ch Ln bà không cn, mà Cm Vân
ra chi bà cng không bun. T Nga vô nhà Cm Vân thì Cm Vân mua mì mua
bánh mà ãi, ri li mi lên lu chi. T Nga thy Cm Vân ã lng king cái hình
a mình mà treo ngang cái hình ca nàng. Cm Vân li ly mt tm hình mà trao
cho T Nga em v nhà làm k nim. Ty v sau, hai nàng vô ra thm nhau luôn
luôn, tình càng mn nng, ý càng quyn luyn, khi thì dy nhau thêu mt gi mt
giày, khi thì cho mn tung mn sách, khi thì cãi nhau sn mc, khi thì thut
vic nhà vi nhau, bi vy mi quen vài tháng mà ã bit tâm s vi nhau không
còn sót mt ch nào. Cm Vân thì bit T Nga tuy không n b chng, song không
có bng thng chng, còn T Nga thì bit Cm Vân tuy con chch song nàng không
chu ly chng chch dc lòng kim mt ngi chng Vit Nam, chng cn giàu hay
nghèo, min là có hc và bit nhn ngha thì thôi.
t ba n bà Tng Hin có vic nên bà i v Trà Vinh, T Nga  nhà mt
mình bun, nên mi tng sáng nàng vit tha con Nên vô Ch Ln mi Cm Vân
ra n cm và  chi mt ngày. Con Nên i ri, T Nga a tin cho con Li i ch
mua n. Nàng thay áo i qun, trang m sn sàng, tính i Cm Vân ra, ch
em dt nhau i ch Bn Thành chi, ri s vn cm.
i by gi ri, Cm Vân ra ti, T Nga bc ra ngoài ca ngõ mà tip mng.

 Nga nói rng: “ Ba nay chúa nht, má qua i Trà Vinh còn thng ba nó nhn v
có bài v nhiu nó không ra c. Qua  nhà mt mình bun quá, nên mi em ra
chi“. Cm Vân ci ri ch em dt nhau vô nhà.
Khi bc vô ca, T Nga ngó Cm Vân mà hi rng:
- Em i cái khn gì mà coi l d vy?
- Em rô ê
17
. Ch coi c hôn?
m Vân t nhiên lt khn mà a cho T Nga coi, T Nga cm cái khn vc
bìa mà coi ri nói rng:
- Em làm thit là khéo. i coi l mt mt chút, mà ng ch.
- Thu nay cha ai làm. Em làm thi chi.
- Em làm dùm cho qua mt cái c không?
- c ch.
- Qua có ý i em ra ri ri ch Bn Thành chi.
- c.
17
(broder), mt kiu thêu
 làm ngi chu 22 www.hobieuchanh.com
Hai nàng kêu xe kéo mà i ch. Gn mi gi hai nàng mi v. Khi bc vô
sân, Cm Vân thy có mt thy, mc  tây, ang ng da ca mà ngó ra. Cm Vân
không bit là ai, nên lic mt ngó T Nga, trong ý mun hi ai ó, nhng vì nàng
thy T Nga châu mày  mt, nên nàng không dám hi. Hai nàng bc lên thm,
thy y ngó T Nga trân trân mà nói rng: “i ch sao mà lâu quá. Ta lên t hi sm
i ti bây gi,  nhà ch ht sc “.
 Nga không tr li, c thng thng i vô nhà: Cm Vân không bit là ai, nên
cúi u ln ln vô. Thy n cng i theo mà vô nhà, và i và hi rng: “Bà già i Trà
Vinh phi hôn? Lên thình lình mà may d. Bà già i hi nào, ba nào mi v?“ T
Nga dt Cm Vân li b ván da ca s mà ngi, ri nói rng: “Má i hôm qua. Má
nói vài ba ba má v“.

Thy n không ngi, hai tay thc trong túi qun, ri i qua i li mà hút gió.
m Vân m sp hàng trng mi mua v ó ri tri trên ván ri hi nh T Nga
ng: “ Thy hai ó có phi hôn? “ T Nga gt u. Cm Vân ci và nói nh nh
a rng: “Thôi,  em v, ba khác ri s ra chi “.
 Nga lc u áp rng:
-  chi mà. V làm chi?
- Có thy hai lên, mà chi ging gì.
- Thy lên thì lên ch! Mình chi vi nhau thì chi, ai cm cn gì mà s.
m Vân ái ngi trong lòng, nên nàng không vui. Còn T Nga thì mc lo ra, nên
nàng cng không bit chuyn chi mà nói. Hai nàng c cm khúc hàng, mt ngi
m mt u mà coi hoài.
Thy hai, là Lê Phùng Xuân, bc li, hai tay chng trên cái gh nghi
18
 da
ván, mt thì ngó chm ch Cm Vân mà hi rng: “Cô ny âu ?” T Nga rc mà
tr li rng: “Ch em bn ca tôi  trong Ch Ln “.
Phùng xuân ci ri bi li gh xích u nm a lúc lc. Hai nàng bun chí,
kim không ra chuyn mà nói, nên ly kéo ct khúc hàng cho vuông vt thành cái
khn.
m nu dn lên ri, con Nên mi ra mi n. Phùng Xuân ci áo u hoe ra mà
máng trên gh xích u, ri i li bàn n mà ngi, v tay áo s mi lên ti cáng ch, coi
 chm hm lm. T Nga mi Cm Vân i n. Cm Vân do d. T Nga nm tay mà
biu i. Phùng Xuân tip nói rng: ”Cô li n cm chi mà mc c ging gì. i, li n
luôn th“. Cc chng ã Cm Vân phi i theo T Nga mà li bàn n. T Nga ngi
ngang chng, còn Cm Vân thì ngi da mt bên nàng.
 Nga theo ép mi Cm Vân n, mà Cm Vân rón rén n không ngon. Phùng
Xuân nhai ngm ngm và hi T Nga rng:
- Sao? Hm nay có nói vi bà già hay cha? Sao không tr li cho ta bit,  ta
ch hoài vy?
- Nói ging gì ?

- a! Hi l hôn! Nói ng mà v di mà , ch nói ging gì.
- Má không chu.
18
t loi bàn nh, cao hn bàn thng, dùng làm ch khai tru hay  món n trong lúc dn tic
 làm ngi chu 23 www.hobieuchanh.com
- Còn gin hay sao ?
- Làm sao mà ht cho c.
- Sao ta lên b không ry?
Chng hiu vì T Nga gin ting “b” hay là ý vì khác, mà nàng lng thinh,
không thèm tr li na. Phùng Xuân gm xung n mt hi na, ri nói rng:
- Xung  di ngi ta,  có mt mình bun gn cht.
- Không có tôi, thy càng vui, ch sao li bun ?
- Vui ging gì!  mt mình hao tn quá!
- u vy thy mun có tôi, ng thy khi tn tin, ch có phi thy vì tình
ngha gì âu.
- Nói by nà! Con ny thit k quá, nói chuyn gì vi nó cng không c ht
thy, h nói thì nó bt quanh bt quo hoài.
 Nga không thèm nói na, nàng day qua mà nói chuyn vi Cm Vân. n
m ri Cm Vân òi v. T Nga không cho v, nàng theo cm  li, ri hai ch em
m trên ván mà nói chuyn thì thm vi nhau hoài. Phùng Xuân nm trên gh xích
u, chàng lc mt hi ri ng khò.
n chiu Cm Vân t mà v. Phùng Xuân còn  li ó. T Nga a Cm Vân
ra xe mà mt nàng bun xo.
IV - MI T VNG VN
m gi ri chiu, mt tri ã chen ln. Bà Tng Hin vi T Nga ng trc
a ngõ mà ngó mong theo ng Thun Kiu. Thy thi làm v, ngi i b hip
nhau i t tp; kp xe máy rung chuông nghe reng reng. u trên xe king chy
xung, bánh lng trên lá rm rm; u di xe kéo chy lên, xa phu kéo mt th
hào hn. C mc hai bên ng b bi cát óng, nên i màu hoe hoe; cây trng dài
theo l gp gió lao rao, nên ot nhành lay lá.

Bà Tng ng ngó mt hi ri nó vi T Nga rng:
- Thng nh sao ti chng ny mà nó cha v kìa. Mà phi ba nay bãi
trng hay không?
- Tha, phi.
- a hm nó có nói mà tao quên.
- Tha, nó nói ba nay, mà nht trình cng nói ba nay bãi trng.
- Nó còn hc mt nm na. Vái nó thi u pht cho ri, ng tao nh lo…Kìa,
nó v kia phi. Phi nó ngi xe kéo ó không?
Bà và nói và chong mt mà dòm. T Nga cng dòm và nói rng: “Phi. Thng
ba ó ch ai”. Thit qu hai chic xe kéo lt bt ngng ngay trc ca ng xe trc
thì ch Lý Chánh Tâm ngi, còn xe sau thì ch mt cai rng ln, Chánh Tâm bc
xung, bà Tng lin hi rng:
- Sao mà v tr d vy?
- c kim xe kéo lâu quá. Hc trò ra ông, nên xe không có  mà i.
 làm ngi chu 24 www.hobieuchanh.com
- Phi dè nh vy, hi chiu tao biu thng u kêu xe em vô rc nó
chng là xong.
- Phi c nh vy thì nói gì.  kim xe cc lòng hòng cht.
Chánh Tâm day li biu hai xa phu khiêng rng vô nhà. Chàng vi bà Tng
thng thng dt nhau i vô sân. T Nga móc túi ly bc cc tr cho xa phu ri nàng
vô sau.
m ã dn sn trên bàn. T Nga vn èn khí bt lên sáng lòa ri i m t ly
 mát bng la trng mà a cho Chánh Tâm thay. Nàng li biu thng u vác
ng em thng lên lu, vì lúc bãi trng nàng ng tng di có cái phòng  da
thang lu, còn cái phòng  trên thì nàng nhng cho em.
Chánh Tâm lên lu thay áo i qun ra mt ra tay xong ri chàng mi xung
mà n cm.
Ba m con và n và nói chuyn coi vui v lm.
Chánh Tâm thy m vi ch cng, thì chàng ng nh nói nhiu ting ngang
tàng, mà bà Tng ci ch bà không la ry chi ht.

n cm xong ri Chánh Tâm li nm nga trên cái gh ca na pê mà hi T Nga
ng:
- m rày có anh hai lên hôn ch?
- Lên hoài.
- Anh ó thit là khn nn. Lên xin tin hoài. Ti ch hin quá nên nh không
. Tôi biu chánh nh cho nh tht kinh, ht dám chi bi na mà.
 Nga lng thinh. Bà Tng rc nói rng:
- Bây gi nó theo nn n biu ch hai con xung di  vi nó.
- , nh biu thì vi. V ri coi nh còn i chi thì o nh cho nh tn,
nh b cái tánh h ch gì.
- Quân ó mà theo  vi nó làm gì.
- y ch má bt ch hai li ng má g cho thng khác hay sao? Thng nào
ng vy ht thy, nó thy mình giàu t nhiên nó quyt git tin. Anh hai
ó mà còn khá hn thng khác nhiêu lm a má à.
- Cha ch! Nó n  nh vy mà con còn khen nó ch!
-  má, sáng mai má cho con mt trm ng mua ôi giày vi mt cái nón n
thit tt dùng chi nghe hôn má?
- Giày nón gì mà mc tin d vy?
- Thì má cho tin, ta mua còn li bao nhiêu  ta xài, ch ai di gì a ht cho
 sao mà má s. Má cho mt trm nghe hôn má.
- .
Ba m con nói chuyn chi cho ti mi gi, Chánh Tâm mi lên lu mà ng.
Chàng lên thang ri, i ti cái bàn bu rô, ngó thy có ba cái hình ó, hình ch
gia, hình mình mt bên, còn hình mt ngi con gái nào l mt bên, chàng bèn cm
cái hình ca Cm Vân lên mà coi. Chàng coi mt hi ri bc li thang lu kêu ln
lên rng: “Ch hai i, ch hai. Lên cho tôi hi cái ny mt chút ch”
 Nga nghe em kêu, không bit vic chi, nên bn b lên thang. Chng nàng
lên ti ri, Chánh Tâm mi hi rng:
 làm ngi chu 25 www.hobieuchanh.com
- Hình ca ai ây ch?

-  hôn! Tng có vic gì quan trng lm kêu om sòm làm git mình git
y.
- Hình ca ai mà tôi không bit?
- Hình con hai  trong Ch Ln.
- Con hai nào? Con ca ai vy?
- Con ca ông Bang Siêu.
- Sao ch li có hình ca ngi ta c?
- Nó quen vi ch, nên cho ch hình  làm k nim.
- Tên gì vy?
- Nó h Thái, tên Cm Vân.
Chánh Tâm cm tm hình nhm nghía mt hi na ri hi thêm rng:
- Con ông bang Siêu, té ra cô ny là con chc hay sao, ch?
- .
- Con chch mà ng quá ha ch h! My tui vy ch?
- Nó mi by tui.
- Quen vi ch hi nào?
- Ba bn tháng nay.
- Hay ra nhà mình chi hôn?
- Ra hoài.
- Ra hoài mà sao tôi không gp?
- Ngi ta ra ngoài, thng em mc  trong trng mà làm sao mà gp c.
- Cô ó cho ch hình bao gi?
- y tháng nay ri.
- Cho lâu ri mà châu sao tôi không thy?
- ó châu; My ln em v em có lên trên ny âu mà thy.
- Phi a. My tháng nay tôi v mà không có lên ây. Ng trên ny có ma hôn,
ch?
- Ma quâu mà.
- Tôi nhát lm.
- Ê! àn ông con trai gì mà h lm vy nà. Xa rày ch ngó mt mình ch

ó sao.
Chánh Tâm  cái hình trên bàn ri i vô phòng. T Nga tr xung di tt èn
mà ng. Chánh Tâm óng ca s li ri leo lên ging b mùng mà nm. Tay gác
ngang qua trán, cp mt nhm lim dim, chng hiu chàng t tng vic gì, mà cách
chng na ging h, chàng li ngi dy tc mùng chung ra i rit li bàn bu rô
n èn lên mà kéo gh mà ngi. Chàng khoanh tay ngó ri vói ly cái hình ca Cm
Vân mà nhìn. Chàng lc c coi my khuôn hình cho ti chng nghe ng h gõ
i mt gi chàng mi chu i ng.
t bui sm mai, li chng tám gi Chánh Tâm n lót lòng ri, chàng mi
c ra trc sân ng chi, chàng mc áo bà ba xuyn trng, qun lc son Bc
tho, u i nón trng, chn mang giày hàm ch. Chàng coi my chu king ri i
i rào mà coi my bi bông lài, thình lình chàng thy có mt cái xe kéo ngng ngay