CHUYÊN ĐỀ : TẬP LÀM VĂN - LỚP 4, 5

CHUYÊN ĐỀ :
DẠY VÀ HỌC
TẬP LÀM VĂN LỚP4,5
NGƯỜI THỰC HIỆN : LÊ THỊ LỘC

TRƯỜNG TIỂU HỌC HUA TAO

I/ Nội dung chương trình:
Nội dung chương trình tập làm văn lớp 5 gồm :
+ Tả cảnh 14 tiết
+ Tả người 12 tiết
+ Báo cáo thống kê 2 tiết
+ Làm đơn 3 tiết
+ Làm biên bản 3 tiết
+ Thuyết trình tranh luận 2 tiết
+ Lập CT hoạt động 3 tiết
+ Tập viết đoạn đối thoại 3 tiết
+ Ôn tập CT lớp 4 20 tiết (Trong đó có 3
tiết KC)

Ngoài việc cung cấp một số kiến thức
mới nội dung dạy học TLV lớp 5 còn có
các bài ôn tập nhằm củng cố, hệ thống
hoá những kiến thức đã học về văn kể
chuyện, văn miêu tả ( tả đồ vật, tả cây cối,
tả con vật) đã học ở lớp 4.

III/ Các loại bài học :
Chương trình TLV lớp 5 được cụ thể hoá

trong SGK TV5 chủ yếu qua 2 loại bài học,
tương tự như ở SGK TV4 đó là loại bài
hình thành kiến thức và loại bài luyện tập
thực hành.

1. Loại bài hình thành kiến thức :
Được cấu trúc theo 3 phần :
+ Nhận xét
+ Ghi nhớ
+ Luyện tập
Nhằm cung cấp các kiến thức làm văn, giúp
học sinh có những hiểu biết về văn kể chuyện,
miêu tả như : Cấu tạo của bài văn kể chuyện,
miêu tả cách viết đoạn và phát triển ý cho
đoạn văn kể chuyện, miêu tả, cách quan sát
lập dàn ý cho bài văn tả cảnh, những hiểu biết
về mục đích giao tiếp và hoàn cảnh giao tiếp
để tạo lập các loại văn bản thông dụng như
báo cáo thống kê, biên bản lập CT hoạt động,
thuyết trình,tranh luận.

2. Loại bài luyện tập thực hành :
Thường gồm 2-3 bài tập nhỏ hoặc 1 đề
bài TLV kèm gợi ý thực hành luyện tập
theo hai hình thức : nói, viết .
Nhằm rèn các kĩ năng tiếp nhận tạo lập
văn bản giúp học sinh được hoàn thiện
các kĩ năng quan sát, tìm ý, lập dàn ý,
viết đoạn, viết bài, liên kết đoạn trong bài,
viết một văn bản thông dụng (làm báo

cáo thống kê, lập biên bản, lập CT hoạt
động, thuyết trình, tranh luận… )

IV. Một số điểm cần lưu ý khi dạy các loại bài
học :
1- Dạy bài hình thành kiến thức TLV.
Cũng như ở lớp 4, bài hình thành kiến thức
TLV lớp 5 có cấu tạo 3 phần : Phần nhận xét -
GV hướng dẫn, HS trả lời các câu hỏi và làm
các bài tập để rút
ra ghi nhớ - yêu cầu hs đọc và học thuộc tại lớp.
Phần luỵện tập - GV hướng dẫn HS vận dụng
kiến thức ở phần ghi nhớ để thực hành nói, viết
củng cố ghi nhớ.

GV cần tập trung vào những yêu cầu cơ bản, có
biện pháp dạy học linh hoạt, tránh kéo dài thời
gian và gây không khí nặng nề trong tiết dạy .
Đối với các bài dạy có văn bản làm ngữ liệu để
khai thác hình thành kiến thức TLV hoặc bài tập
có số lượng chữ khá nhiều, bài có nhiều câu hỏi
hoặc bài tập cần có nhiều thời gian để thực hiện,
GV không nên tập trung nhiều thời gian vào việc
đọc văn bản thành tiếng mà cần chú trọng thực
hành kĩ năng đọc hiểu ; tập trung giải quyết
những bài tập, câu hỏi trọng tâm ; tìm cách giảm
độ khó của bài tập cho HS dễ thực hiện .

* Từ tuần 1 đến tuần 11 của lớp 5. HS được
học kiểu bài tả cảnh. Số tiết học dành cho

kiểu bài này là 14 trong đó có một tiết các
em được học hình thành kiến thức Cấu
tạo của bài văn tả cảnh, còn lại là 9 tiết
luyện tập, 2 tiết làm bài viết (kiểm tra) và 2
tiết trả bài.

Từ lớp 4, hs đã được học cấu tạo của bài văn
tả đồ vật, tả cây cối, con vật. Bởi vậy, lên
lớp 5, các em không quá bở ngỡ, khó khăn
khi học về cấu tạo của bài văn tả cảnh. Vì
thế khi dạy bài này, bên cạnh việc vận dụng
các biện pháp dạy học các bài hình thành
kiến thức … GV nên giúp hs liên hệ, tiếp nối
với những kiến thức, kỹ năng có liên quan
mà các em đã được học ở lớp 4.

2- Dạy bài luyện tập thực hành :
GV cần nắm vững trình độ của học sinh để
giải quyết những khó khăn mà các em thường
gặp như : Chưa biết vận dụng kiến thức đã học
để làm bài ; chưa có cơ sở để tạo lập một số
loại văn bản thông thường ( VD : Làm văn bản,
làm đơn … ) để giải quyết những khó khăn trên,
GV có thể giúp HS nắm được thứ tự các thao
tác cần thực hiện khi làm bài tập ; hướng dẫn
học sinh nhắc lại kiến thức đã học có liên quan
làm cơ sở cho bài luyện tập ; làm mẫu một phần
và gợi mở bằng câu hỏi cho học sinh dựa vào
đó mà thực hiện .

Dạy các bài tập viết đoạn đối thoại, GV cũng
cần sử dụng triệt để biện pháp gợi ý bằng
câu hỏi, biện pháp làm mẫu để dẫn dắt
HS luyện tập, tăng cường tính trực quan
và phát huy cao độ năng lực của từng đối
tượng HS, nhất là những em tiếp thu
chậm .

IV/ Những phương pháp dạy học được
vận dụng có hiệu quả trong dạy học TLV ở
lớp 5 .
Phân môn tập làm văn là phân môn đòi hỏi
học sinh phát huy cao độ trí tuệ và cảm xúc để
thực hiện các yêu cầu bài học, chính vì vậy
người dạy cần biết vận dụng các PPDH thích
hợp để khuyến khích HS bộc lộ trí tuệ và cảm
xúc của mình trong các ngôn bản mà các em tạo
lập tuỳ theo mỗi loại bài học để giờ dạy đạt hiệu
quả .

1 . Đối với loại bài tiếp nhận và tạo lập văn bản
miêu tả ở bài hình thành kiến thức GV cần lựa
chọn PPDH thích hợp để hướng dẫn học sinh
khai thác đúng và trúng phần kiến thức thể hiện
ở văn bản thuộc yêu cầu của bài học tránh sa đà
khai thác tất cả những nội dung kiến thức có
trong đoạn văn bài văn đó . Vì vậy GV phải
hướng dẫn HS biết quan sát phân tích văn bản
có chọn lọc, tập trung khai thác nội dung trọng
tâm của bài, biết sàng lọc, biết gạt đi, những nội

dung không thuộc đối tượng của giờ học thì mới
tránh được sự nặng nề về kiến thức, đảm bảo
thời gian cho phép
của tiết học .

2. Đối với loại bài tiếp nhận và tạo lập các
văn bản thông dụng ( làm đơn, làm báo cáo
thống kê, làm biên bản, lập CT hoạt động ) chỉ
yêu cầu các em ghi nhớ mẫu văn bản, cấu trúc,
thể thức của văn bản để khi cần các em có thể
thực hành . Với loại bài này, GV cần vận dụng
các PPDH như : PP trực quan ( HS được quan
sát các văn bản mẫu ), PP phân tích ngôn ngữ
( HS được phân tích cấu trúc, đặc điểm của các
văn bản mẫu ), PP rèn luyện theo mẫu ( HS
dựa theo văn bản mẫu để tạo lập văn bản tương
tự ), PP thực hành giao tiếp ( HS được đặt vào
tình huống giả định để tạo lập văn bản và sử
dụng văn bản ….) phối hợp hợp lý với PP thuyết
trình, thảo luận .

V/ Một số điểm cần chú ý khi thực hiện
chương trình :
Chương trình TLV lớp 5 được xây dựng trên
cơ sở kế thừa, phát triển chương trình cũ, nối
tiếp nội dung chương trình các lớp dưới và liên
thông với CT làm văn ở các lớp trên quan điểm
tích hợp trên nền tảng vận dụng lý thuyết hoạt
động giao tiếp. Căn cứ vào mục đích dạy TLV
lớp 5, từ đặc điểm nội dung chương trình được

cụ thể hoá qua từng bài học cụ thể, quá trình
triển khai dạy TLV lớp 5 có một số điểm cần chú
ý.

Trọng tâm chương trình TLV lớp 5 là giúp hs
luyện tập thành thạo các kỹ năng viết đoạn, viết
bài (với văn miêu tả, kể chuyện); nâng cao luyện
tập thực hành văn làm đơn … ; mở rộng luyện
tập cách viết các đoạn văn, trong đó có đoạn đối
thoại và làm quen với một số loại văn thuộc kiểu
văn bản điều hành sau này hs được học tiếp ở
các lớp trên. Sự đa dạng của các loại văn được
dạy trong chương trình sẽ tạo cho hs có nhiều
cơ hội để có thể chủ động trong học tập trong
giao tiếp. Song điều này cũng sẽ đưa đến không
ít khó khăn đối với giáo viên trong quá trình dạy
học, bởi sự đổi mới về nội dung cũng đồng thời
là sự đổi với về phương pháp tiếp cận.

Mặt khác mỗi bài học cụ thể trong SGK
đều có thể đưa đến cho hs sự tiếp nhận
kiến thức - kỹ năng bằng nhiều con đường
khác nhau. Điều này rất phù hợp với tâm
lý lứa tuổi HS tiểu học nhưng lại đòi hỏi ở
người gv sự linh hoạt trong quá trình tổ
chức một giờ học cụ thể sao cho đạt được
mục tiêu bài học đặt ra.

Đối với vịêc dạy văn miêu tả (tả cảnh, tả
người), GV không nên sa vào dạy tỉ mỉ từng

cảnh, từng người mà quan trọng hơn là mang
đến cho hs cách tả, cách quan sát, tìm và sắp
xếp ý trong quan sát, biết triển khai mỗi ý để
nói hoặc viết thành đoạn, biết sắp xếp các ý
để viết thành bài; biết vận dụng kiến thức về
các phép liên kết câu trong bài, các cách nối
các vế câu ghép để viết đoạn, bài.

Để HS có thể chủ động khi viết bài, GV
giúp HS nhận biết được cách viết từng loại
đoạn và cách nối kết các đoạn trong bài :
(VD : Đoạn mở bài, các đoạn ở thân bài;
đoạn mở bài ; các đoạn ở thân bài và đoạn
kết bài. Ví dụ, đoạn mở bài thường có tính
chất giới thiệu chung về đối tượng được tả,
hoặc kể … và ấn tượng của người tả (kể)
về đối tượng đó ). Hoặc phần thân bài là
phần chính của bài văn bao gồm nhiều
đoạn văn liên kết với nhau, mỗi đoạn văn
chứa đựng một ý.

Sau khi tìm được một ý cho bài GV giúp HS
phát triển các ý để viết thành từng đoạn. Việc
phát triển ý thành đoạn lời khi tạo lập bài văn
sẽ giúp HS tránh được hiện tượng liệt kê chi
tiết trong khi tả và đồng thời hạn chế được
việc tả mà như kể, hoặc kể lể. Đoạn trong
một bài văn của hs có thể chỉ vài 3 câu, cũng
có thể 5, 7 câu tuỳ thuộc nội dung đang triển
khai nhưng phải vẫn đảm bảo những yêu cầu

cơ bản của một đoạn văn.

Chương trình giới thiệu một loại văn mới là
tập viết đoạn đối thoại, giúp hs rèn luyện cách
viết một đoạn văn theo kiểu đối thoại giữa các
nhân vật.
Đoạn lời đối thoại trong kịch không phải để
đọc mà để nói hoặc có thể để trình diễn. Lời văn
đối thoại dễ hiểu ngắn gọn. Vì thế, dung lượng
các sự kiện thường hạn chế nhưng rất logic, cô
đọng. Mặt khác ngôn ngữ đối thoại mang tính
hành động chứ không phải ngôn ngữ miêu tả, nó
đòi hỏi súc tích dễ hiểu giản dị. Khi hướng dẫn
học sinh tập viết đoạn đối thoại GV cần lưu ý HS
điểm khác nhau về ngôn ngữ kể chuyện và
ngôn ngữ kịch.

Với văn thuyết trình tranh luận GV cần giúp
học sinh thấy những yêu cầu và điều kiện cần có
trong quá trình trình bày trong một vấn đề, quá
trình người nói có một ý kiến để dẫn đến một kết
luận được gọi là lập luận. Lập luận thường có 2
phần : Phần trình bày các lý do, phần trình bày
các lý luận. Trong quá trình GV lưu ý HS nên lập
đề cương cho bài thuyết trình để tránh nói lan
man, không trúng vào vấn đề cần trao đổi. Ngữ
điệu được sử dụng trong quá trình thuyết trình,
tranh luận tự nhiên, biết nhấn mạnh những từ
quan trọng.

Đối với loại văn làm biên bản, giáo viên
lưu ý học sinh nắm vững cấu trúc của một
biên bản (bao gồm những nội dung cụ thể
của từng phần, cách trình bày văn bản).
Nội dung thông tin ghi trong biên bản phải
chính xác, rõ ràng, đầy đủ, ngắn gọn,
tường minh.