Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ

Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ
PHẦN GIỚI THIỆU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trải qua nhiều cuộc chiến tranh khó khăn làm cho nền kinh tế đất nước ta bị
đình trệ và suy kiệt. Tuy nhiên, với đà tăng trưởng phát triển vượt bật, Việt
Nam đang dần cải thiện nền kinh tế với những mặt hàng xuất khẩu như gạo,
cafe, cao su, dầu thô, dệt may, thủy sản…. trong đó, ngành thủy sản được xem
là một trong những ngành chủ lực của đất nước và xuất khẩu cá tra, cá ba sa
đang phát triển nhanh chóng, ngày càng chiếm vai trò quan trọng trong ngành
thuỷ sản, đem lại công ăn việc làm cho hơn 500.000 lao động (2003).
Bên cạnh đó, toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng đã tạo ra
các thách thức to lớn cho các quốc gia cùng với sự cạnh tranh ngày càng gay
gắt trên thị trường thế giới. Kể từ khi Việt nam bắt đầu hội nhập kinh tế thế
giới và chấp nhận những nguyên tắc của thương mại quốc tế, các doanh
nghiệp xuất khẩu của Việt Nam đang phải đối mặt với vô số những hàng rào
thương mại phi thuế quan ở các nước nhập khẩu nhằm bảo hộ, hạn chế tự do
thương mại dưới nhiều hình thức như chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự
vệ… làm giảm đáng kể hiệu quả của những nỗ lực tìm kiếm, mở rộng, xúc
tiến thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu của Việt Nam trong
thời gian qua và khiến triển vọng xuất khẩu trở nên bấp bênh, tiêu biểu trong
đó là ở thị trường Mỹ.
Mỹ là một nước phát triển với thị trường rộng lớn, thu nhập đầu người cao
vào loại bậc nhất thế giới, vì vậy đây là thị trường tiềm năng mà các doanh
nghiệp xuất khẩu của Việt Nam hướng đến, đặc biệt là sau khi Hiệp định
thương mại song phương được ký kết vào ngày 13/7/2000, bắt đầu có hiệu lực
từ tháng 12/2001 đã mở ra một viễn cảnh tươi sáng cho nền thương mại của
hai nước.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ
Trong vài năm gần đây, cá ba sa và cá tra Việt Nam được nhập khẩu vào thị
trường Mỹ dưới dạng philê đông lạnh đã góp phần đáp ứng nhu cầu tiêu thụ cá

của người dân Mỹ, đồng thời thúc đẩy được nghề nuôi loại cá này ở Việt
Nam, mang lại lợi ích cho cả hai quốc gia. Nhưng thật đáng tiếc, Hiệp hội các
chủ trại nuôi cá nheo Mỹ đã sớm lo ngại về sự xâm nhập ngày càng lớn mạnh
của cá ba sa và cá tra vào thị trường của họ đến mức đâm đơn kiện các doanh
nghiệp Việt Nam bán phá giá các sản phẩm này vào thị trường Mỹ. Sau một
thời gian đấu tranh, kết luận cuối cùng của Bộ Thương mại Mỹ (DOC) là có
bằng chứng “ hiển nhiên “ chứng minh Việt Nam bán phá giá. Đối với các
doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam, kiện chống bán phá giá là một rào cản
nguy hiểm bởi chúng có thể gây ra những thiệt hại lâu dài, trên diện rộng nếu
không được đối phó hợp lý. Vì vậy, việc hiểu biết đầy đủ và chủ động chuẩn
bị phòng tránh, đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá là rất cần thiết.
Từ những phân tích trên, đề tài “Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá
ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ” được lựa chọn để tìm hiểu với hy vọng
đưa ra được những giải pháp giúp các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra, cá ba sa
của Việt Nam chủ động phòng ngừa và tích cực đối phó với các vụ kiện chống
bán phá giá của Mỹ đối với hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam vào
thị trường này trong thời gian tới.
2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
2.1. Mục tiêu chung:
Khái quát được tình hình xuất khẩu cá tra, cá ba sa của Việt Nam sang thị
trường Mỹ, đồng thời làm rõ đâu là sự thật của vấn đề bán phá giá của Việt
Nam, từ đó đưa ra được những giải pháp nhằm góp phần phòng ngừa, hạn chế
các vụ kiện chống bán phá giá đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra, cá
ba sa của Việt Nam sang các nước nói chung và sang thị trường Mỹ nói riêng.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Tìm hiểu và phân tích thực trạng xuất khẩu cá tra, cá ba sa của
Việt Nam sang thị trường Mỹ trước khi bị kiện bán phá giá.
- Tìm hiểu, đánh giá về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của

Việt Nam ở thị trường Mỹ và tác động của nó tới tình hình xuất khẩu cá tra, cá
ba sa của Việt Nam.
- Đưa ra giải pháp góp phần phòng ngừa, hạn chế các vụ kiện
chống bán phá giá đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra, cá ba sa của Việt
Nam.
3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Phạm vi về không gian
Do năng lực và thời gian có hạn nên đề tài chỉ thực hiện trong phạm vi
nghiên cứu vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ.
3.2. Phạm vi về thời gian
Thời gian thực hiện đề tài từ 24/05/2010 đến 19/06/2010.
Số liệu sử dụng trong đề tài lấy từ năm 1999 đến 2009.
3.3. Phạm vi về nội dung
Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường
Mỹ.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
4.1. Phương pháp thu thập số liệu
Tổng hợp các thông tin, số liệu thứ cấp trên các phương tiện thông tin đại
chúng: Báo chí, thời báo kinh tế, các trang web có liên quan…
4.2. Phương pháp phân tích
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ
- Mục tiêu 1: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để mô tả tình hình xuất
khẩu cá tra, cá ba sa của Việt Nam sang thị trường Mỹ.
- Mục tiêu 2: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá về vấn đề
bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ.
- Mục tiêu 3: Từ mô tả và phân tích trên để đưa ra giải pháp góp phần
phòng ngừa, hạn chế các vụ kiện chống bán phá giá đối với các doanh nghiệp
xuất khẩu cá tra, cá ba sa của Việt Nam.
PHẦN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1 KHÁI NIỆM CÁ TRA, CÁ BA SA
1.1.1 Đối với Việt Nam
Cá tra và ba sa phân bổ ở một số nước Ðông Nam Á như Campuchia, Thái
Lan, Indonexia và Việt Nam, là hai loài cá nuôi có giá trị kinh tế cao. Cá tra
được nuôi phổ biến hầu hết ở các nước Ðông Nam Á, là một trong các loài cá
nuôi quan trọng nhất của khu vực này. Bốn nước trong hạ lưu sông Mê Kông
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ
đã có nghề nuôi cá tra truyền thống là Thái Lan, Campuchia, Lào và Việt Nam
do có nguồn cá tra tự nhiên phong phú.
Cá tra và cá ba sa là các loài cá đặc hữu của vùng châu thổ sông Mê Kông
thuộc giống Pangasius, họ Pangasidae, bộ Silurifornes - bộ cá gồm hơn 2.500
loài cá da trơn, phân bổ trên khắp thế giới. Cụ thể là:
- Đối với cá ba sa - tên khoa học Pangasius bocourti, tên thương mại Ba
sa, Bocourti, Bocourti fish, Ba sa catfish, Bocourti catfish.
- Đối với cá tra - tên khoa học: Pangasius hypophthalmus, tên thương
mại: Swai, Striped catfish, Sutchi catfish.
Còn cá da trơn nuôi ở Mỹ gồm hai loài cá nheo channel catfish (Ictalurus
punctatus) và blue catfish (Ictalurus furcatus) thuộc họ Ictaluridae được nuôi
trong các ao nước tĩnh ở các tiểu bang (Mississippi, Alabama, Arkansas và
Louisiana) thuộc Đồng bằng sông Mississippi
1.1.2 Đối với Mỹ
- Năm 2002, Quốc hội Mỹ đã ra đạo luật không cho phép gọi cá tra hay ba
sa nhập khẩu từ Việt Nam là “catfish”, chỉ có cá da trơn (cá nheo) của Mỹ mới
được quyền ghi nhãn catfish, tạo điều kiện để ngư dân Mỹ cản trở cá của Việt
Nam vào thị trường nước này, buộc lòng các doanh nghiệp Việt Nam phải đổi
tên thành pangasius pish, cá ba sa thì có tên pangasius ba sa.
- Tháng 5/2008, Quốc hội Mỹ đã thảo luận để thông qua “Đạo luật Nông

trại” (Farm Bill). Theo Farm bill 2008 thì cá tra và cá ba sa Việt Nam có thể bị
xếp vào trong nhóm catfish của Mỹ, điều mà trước đây chính họ, chứ không
phải ai khác, đã đưa ra nhiều luận điểm để chứng minh là cá tra và cá ba sa
của Việt Nam không thuộc dòng cá này. Điều này dẫn đến cá tra và cá ba sa
của chúng ta nhập khẩu vào Mỹ sẽ phải chịu những kiểm tra đặc biệt, gây khó
khăn cho các nhà xuất khẩu trong nước.
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ
1.2 KHÁI NIỆM XUẤT KHẨU
Xuất khẩu là một trong những hình thức kinh doanh quan trọng nhất, nó
phản ánh quan hệ thương mại, buôn bán giữa các quốc gia trong phạm vi
khu vực và thế giới. Cùng với hình thức kinh doanh nhập khẩu, hình thức
kinh doanh xuất khẩu là hoạt động kinh tế cơ bản của một quốc gia, nó là
“chiếc chìa khóa” mở ra những giao dịch kinh tế quốc tế cho một quốc gia,
tạo ra nguồn thu chi ngoại tệ chủ yếu của một nước khi tham gia vào hoạt
động kinh tế quốc tế.
Kinh doanh xuất nhập khẩu cũng chính là một hoạt động kinh doanh
quốc tế đầu tiên của một doanh nghiệp. Hoạt động này được tiếp tục ngay
cả khi doanh nghiệp đã đa dạng hóa các hoạt động kinh doanh của mình.
Kinh doanh xuất nhập khẩu thường diễn ra các hình thức sau: Xuất khẩu
hàng hóa hữu hình, hàng hóa vô hình (dịch vụ); xuất khẩu trực tiếp do chính
các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh hàng xuất khẩu đảm nhận; xuất khẩu
gián tiếp (hay ủy thác) do các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, tổ chức
kinh doanh trung gian đảm nhận. Gắn liền với xuất khẩu hàng hóa hữu
hình, ngày nay xuất khẩu dịch vụ rất phát triển..
1.3 KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ BÁN PHÁ GIÁ
Điều 2.1 Hiệp định Chống bán phá giá (ADA) của WTO: "…một hàng hóa
được coi là bị bán phá giá, có nghĩa là được đưa vào thị trường của nước khác
ở mức thấp hơn giá trị thông thường, nếu giá xuất khẩu của một hàng hóa
được xuất khẩu từ một nước sang một nước khác thấp hơn giá có thể so sánh

được, trong điều kiện thương mại thông thường, là giá của hàng hóa tương tự
được bán để tiêu dùng tại nước xuất khẩu đó.”
Điều 3.1 Pháp lệnh chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam
(Pháp lệnh chống bán phá giá): “Hàng hóa có xuất xứ từ nước hoặc vùng lãnh
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ
thổ bị coi là bán phá giá khi nhập khẩu vào Việt Nam nếu hàng hóa đó được
bán với giá thấp hơn giá trị thông thường…”
Tóm lại, có 3 cách xác định bán phá giá:
Thứ 1: Giá xuất khẩu của sản phẩm nhỏ hơn giá trị thông thường của sản
phẩm tương tự được tiêu thụ tại nước xuất khẩu.
Thứ 2: Giá xuất khẩu của sản phẩm nhỏ hơn mức giá có thể so sánh được
của sản phẩm tương tự được xuất khẩu sang một nước thứ ba thích hợp.
Thứ 3: Giá xuất khẩu của sản phẩm nhỏ hơn trị giá cấu thành.
Nếu trường hợp nước xuất khẩu là có nền kinh tế phi thị trường thì bán phá
giá được xác định bằng cách so sánh giá xuất khẩu với giá trị cấu thành của
hành hóa tương tự được sản xuất tại nước thứ 3 có nền kinh tế thị trường và
nước đó phát triển tương đương.
Để áp dụng được biện pháp chống bán phá giá, cơ quan điều tra phải trải
qua một cuộc điều tra kỹ lưỡng và phải chứng minh được đủ ba điều kiện:
- Có bán phá giá và biên độ bán phá giá cụ thể (“xác định bán phá
giá”)
- Ngành công nghiệp sản xuất hàng hóa tương tự trong nước nhập
khẩu bị thiệt hại một cách đáng kể hoặc bị đe dọa gây thiệt hại một cách
đáng kể hoặc việc bán phá giá gây khó khăn cho việc hình thành một
ngành sản xuất trong nước (“xác định thiệt hại”)
- Thiệt hại mà ngành sản xuất trong nước phải gánh chịu xảy ra
hoặc bị đe dọa xảy ra là do hàng hóa nhập khẩu bị bán phá giá gây ra (“xác
định mối quan hệ nhân quả”)
Website: Email : Tel : 0918.775.368

Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ
CHƯƠNG 2
TÌM HIỂU, ĐÁNH GIÁ VỀ VẤN ĐỀ BÁN PHÁ GIÁ CÁ TRA,
CÁ BA SA Ở MỸ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ TỚI TÌNH HÌNH
XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM
2.1. THỰC TRẠNG XUẤT KHẨU CÁ TRA, CÁ BA SA CỦA VIỆT NAM
TRƯỚC VÀ SAU KHI BỊ KIỆN BÁN PHÁ GIÁ (1999 – 2009)
2.1.1. Trước khi bị kiện bán phá giá (1999-2001)
Việt Nam bắt đầu xuất khẩu cá tra và cá ba sa sang Mỹ từ năm 1996. Năm
1998, khi gia nhập APEC, sản phẩm cá da trơn phi lê đông lạnh của Việt Nam
xuất khẩu sang đây mới chỉ đạt 260 tấn, nhưng đến năm 2000, lượng hàng này
tăng vọt lên hơn 3.000 tấn và đến năm 2001 thì đã đạt con số kỷ lục: xấp xỉ
8.000 tấn. Sản phẩm cá tra, cá ba sa philê do Việt Nam sản xuất được người
tiêu dùng Mỹ đặc biệt ưa chuộng do chất lượng ngon, giá thành hạ. Việc gia
tăng nhanh chóng này ngoài lý do là hàng rào thuế quan đối với sản phẩm
thủy sản gần như đã được bãi bỏ (khi thuế nhập khẩu chỉ là 0%) còn có lý do
nguồn cung cấp cá tra, cá ba sa tăng nhanh chóng sau khi Việt nam đã thành
công trong việc ứng dụng kỹ thuật sản xuất giống nhân tạo trên cả hai đối
tượng cá tra, cá ba sa và kỹ thuật nuôi cá tra thịt trắng.
Bảng 1: GIÁ VÀ SẢN LƯỢNG CÁ DA TRƠN TẠI MỸ 1999-2001
Đơn vị 1999 2000 2001
Giá cá phi lê
Việt Nam
$/Kg 4,53 3,38 2,80
Giá cá phi lê Mỹ $/Kg 6,13 6,29 5,80
Nhập khẩu từ
Việt Nam
Tấn 900 3.150 7.650
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ

(Bài viết “Hội nhập kinh tế thế giới – Bài học từ cuộc chiến cá da trơn” TS.
Nguyễn Minh Đức, Khoa Thủy Sản, ĐH Nông Lâm TPHCM năm 2008)
Tuy nhiên, mặc dù diện tích nuôi được mở rộng, năng suất, sản lượng và
kim ngạch xuất khẩu luôn tăng qua từng năm song nghề nuôi cá tra và cá ba sa
vẫn chưa thật sự ổn định và bền vững. Trong sản xuất vẫn tiềm ẩn nhiều nguy
cơ về ô nhiễm môi trường, biến động về thị trường, giá cả.
Ngoài khó khăn do không dự báo được tình hình thị trường khiến hiện
tượng ùn tắc nguyên liệu xảy ra trong thời gian gần đây, hoạt động sản xuất và
tiêu thụ cá tra, cá ba sa vẫn còn những vấn đề cần sớm được giải quyết như: tỷ
lệ sản phẩm có giá trị gia tăng còn thấp, chủ yếu mới chỉ xuất khẩu ở dạng filê
cấp đông đơn thuần nên giá xuất khẩu không cao (bình quân 3USD/kg); thiếu
kho chứa hàng, thiếu các chợ đầu mối thủy sản tập trung để làm cầu nối ổn
định giá cho cả người sản xuất và các nhà máy chế biến; hệ thống xử lý nước
thải và các công trình bảo vệ môi trường tuy đã được đầu tư nhưng chưa
thường xuyên được nâng cấp nên vẫn còn tình trạng nước thải từ nhà máy đổ
trực tiếp ra sông mà chưa qua xử lý; chưa phổ biến rộng khắp quy trình sản
xuất sạch theo tiêu chuẩn HACCP; vẫn còn việc mua bán và sử dụng hóa chất,
kháng sinh…
2.1.2. Sau khi bị kiện bán phá giá (2001-2009)
Ta có thể dễ dàng nhận thấy rằng kể từ ngày 28/06/2002, khi Hiệp hội chủ
trại nuôi cá da trơn Mỹ (CFA) đệ đơn lên Uỷ ban Hiệp thương Quốc tế Mỹ
(ITC) và Bộ Thương mại Mỹ (DOC) kiện một số doanh nghiệp Việt Nam bán
phá giá mặt hàng này vào Mỹ, thì lượng nhập khẩu ca tra, cá ba sa của Việt
Nam xuất khẩu vào thị trường Mỹ đã giảm tới 40% (từ 7.650 tấn năm 2001
Website: Email : Tel : 0918.775.368
Tìm hiểu về vấn đề bán phá giá cá tra, cá ba sa của Việt Nam ở thị trường Mỹ
xuống còn 4.500 tấn năm 2002) và khi bắt đầu bị đánh thuế chống bán phá giá
với mức thuế suất rất cao 64% thì lượng xuất khẩu chỉ còn 1.800 tấn.
Bảng 2: GIÁ VÀ SẢN LƯỢNG CÁ DA TRƠN TẠI MỸ 1999-2005
Đơn

vị
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Giá cá phi lê
Việt Nam
$/Kg 4,53 3,38 2,80 2,87 2,69 2,56 2,07
Giá cá phi lê
Mỹ
$/Kg 6,13 6,29 5,80 5,31 5,36 5,82 5,93
Thuế chống
phá giá
$/Kg -- -- -- -- 0,64 0,61 0,49
Nhập khẩu
từ Việt Nam
Tấn 900 3.150 7.650 4.500 1.800 3.150 7.650
(Bài viết “HỘI NHẬP KINH TẾ THẾ GIỚI – BÀI HỌC TỪ CUỘC CHIẾN CÁ
DA TRƠN của TS. Nguyễn Minh Đức, Khoa Thủy Sản, ĐH Nông Lâm
TPHCM)
Mất tỷ trọng xuất khẩu trên thị trường Mỹ, đối với Việt Nam sẽ là một đòn
giáng vào một trong những nước nghèo nhất Châu Á hiện nay. Phán quyết
cuối cùng của Uỷ ban Thương mại quốc tế Mỹ hôm 24/7/2003 một lần nữa lại
khiến hàng vạn ngư dân vùng đồng bằng sông Cửu Long mất nghề và không
có nghề sinh nhai do chưa có điều kiện làm nghề khác. Điều này không chỉ
Website: Email : Tel : 0918.775.368