bài 20 polyp mũi và các biến chứng

Bài 20:
PÔLYP MŨI
Trên lâm sàng, pôlyp mũi được coi là một khối u nhưng về mặt cơ thể bệnh
học thì pôlyp không phải là một khối u thật sự. Pôlyp mũi (trừ pôlyp viêm) là
những quá phát cục bộ của niêm mạc, trong đó tổ chức đệm bò phù nề, căng phồng
và mọng nước.


Pôlyp là một khối mềm, hình trái xoan có hoặc không có cuống, màu hồng
nhạt trong như thạch, gồm:
- Một lớp biểu mô bên ngoài với những tế bào hình trụ, lông chuyển đôi khi
còn nguyên vẹn. Ở những pôlýp lớn, lớp biểu mô này có thể thay đổi, tế bào trụ
biến thành tế bào khối vuông hoặc tế bào lát.
- Lớp đệm (chorion) là một tổ chức liên kết các tế bào xơ (fibro- blastes)
thành màng mạng lưới lỏng lẻo, bò chất dòch phân tán. Cấu tạo của chất dòch cũng
gần giống huyết tương nhưng có nhiều fibrin hơn.
Pôlyp là hậu quả của phù nề kéo dài mà nguyên nhân có thể là dò ứng, viêm
nhiễm mãn tính, suy nhược niêm mạc, rối loạn vận mạch
Nếu pôlyp thòi ra ngoài lỗ mũi, sẽ bò loét và xơ hóa. Các mạch máu phát triển
nhiều và pôlyp biến dạng giống như u mạch máu.
Trong pôlyp thường có những nang đỏ do các tuyến nhầy tạo ra, chứa đựng
chất nhầy trắng giống mủ, những tế bào viêm như lymphô cầu, plasmô cầu, đơn
nhân cầu, tế bào đa nhân ái toan…
Niêm mạc mũi và niêm mạc xoang giống nhau nên pôlyp xoang cũng có
những đặc điểm giống hệt pôlyp mũi.
I. Triệu chứng.
Pôlyp mũi bắt đầu một cách từ từ. Bệnh nhân bò ngạt mũi ngày càng tăng, có
thể ngạt một hoặc hai bên, kèm theo cảm giác căng ở trán hoặc nặng đầu. Một số
bệnh nhân còn hắt hơi, chảy nước mũi, cay mắt như viêm mũi dò ứng. Những rối
loạn này xuất hiện tuỳ theo thời tiết, độ ẩm và nhiệt độ của không khí.
Soi mũi trong giai đoạn đầu chỉ thấy cuốn giữa bò quá phát, niêm mạc ngách

giữa bò phù nề, một vài pôlyp nhỏ lẩn dưới cuốn giữa. Dần dần pôlyp to lên và thòi
ra khỏi ngách mũi. Khối u này nhẵn, mềm, màu xám nhạt hoặc hơi vàng. Chúng ta
có thể theo dõi nó đến tận gốc ở ngách giữa. Nếu có nhiều pôlyp, chúng chen chúc
với nhau ở ngách giữa như chùm nho và có thể bít kín cả lỗ mũi, bôi côcain hay
êphêdrin, pôlyp không co lại.
Pôlyp có thể to bằng ngón tay cái hoặc nhỏ bằng hạt gạo, loại pôlyp nhỏ khó
nhìn thấy và thường bò sót khi điều trò.
Dùng que trâm thăm dò sẽ thấy pôlyp mềm, không đau và ít chảy máu. Thăm
dò bằng que trâm còn có thể tìm ra chân bám của pôlyp (thường ở ngách giữa,
cuốn giữa) và phân biệt pôlyp với cuốn mũi giữa thoái hoá (pôlyp không có cốt
bằng xương, còn cuốn giữa có cốt xương).
Khi pôlyp phát triển to và thò ra cửa mũi trước hay cửa mũi sau, nó biến dạng
thành khối u đỏ, không bóng, chắc, dễ chảy máu và cánh mũi bò pôlyp đẩy phồng
lên.
Soi mũi sau giúp phát hiện những pôlyp phát triển về phía sau vì pôlyp có thể
vượt cửa mũi sau và thò ra vòm mũi họng.

wwwsinus-pro.com wwwsinus-pro.com
Chụp X quang xoang rất cần thiết vì đa số trường hợp pôlyp mũi chỉ là một
triệu chứng của viêm xoang. Đôi khi cần phải bơm lipiôdol vào xoang mới phát
hiện được bệnh tích trong xoang.
Trong trường hợp có pôlyp xoang chúng ta sẽ thấy lipiôdol chỉ chiếm một phần
hốc xoang và để lại một hình ảnh tròn đều, trong sáng.
Pôlyp diễn tiến chậm, ngày càng to lên nhưng không ác tính hóa. Pôlyp làm
trở ngại hô hấp và sự dẫn lưu tạo điều kiện cho viêm nhiễm kéo dài. Những pôlyp
to có thể ảnh hưởng đến tai vì nó làm tắc vòi ơstasi.
II. Thể lâm sàng.
Các thể lâm sàng như pôlyp đơn độc Killian, pôlyp cửa mũi sau hội chứng
Woakes, bệnh pôlyp mũi (polypose) là những bệnh của xoang nhiều hơn của mũi
nên sẽ nói rõ ở phần viêm xoang mãn tính (trang 125).

Polyp ở ngách bướm sàng (P) Polyp Killian ở khe giữa (P)
III. Chẩn đoán.
Các điểm cần lưu ý:
- Chẩn đoán pôlyp thường hay nhầm với thoái hóa cuốn giữa, phải dùng que
trâm thăm dò mới phân biệt được. Không nên nhầm pôlyp với thoái hóa cuốn mũi
vì cách điều trò hai bệnh khác nhau.
- Pôlyp mũi thường đi đôi với viêm xoang mãn tính, cần phải chụp điện để
kiểm tra có viêm xoang không. Điều trò pôlyp đơn thuần khác với điều trò viêm
xoang mãn tính có pôlyp.
- Pôlyp có thể che giấu u ác tính mũi vì u ác tính ở tận xoang sàng còn pôlyp
lành tính ở ngay đầu cuốn giữa hoặc ở tiền đình. Vì vậy khi bệnh nhân có pôlyp,
nhức đầu, chảy máu chúng ta phải nghó đến ung thư và làm những xét nghiệm cần
thiết (chụp X quang. sinh thiết ).
- Trường hợp pôlyp ở cửa mũi sau rất dễ nhầm với u xơ vòm mũi họng u sợi
mạch họng mũi. U thường gặp ở tuổi thiếu niên và gây chảy máu.
IV. Điều trò.
Nếu là pôlyp đơn thuần, điều trò tương đối dễ, chỉ cần gây tê rồi lấy thòng lọng
giật pôlyp sát tận chân bám. Trên thực te,á những trường hợp pôlyp đơn thuần như
vậy rất hiếm, đại đa số bệnh nhân có pôlyp đều bò viêm xoang mãn tính, vì vậy
nếu chỉ cắt pôlyp mà không điều trò viêm xoang thì pôlyp sẽ mọc lại rất nhanh.
Điều trò các thể lâm sàng của pôlyp mũi do xoang sẽ được trình bày ở phần
viêm xoang mãn tính (xem trang 125).