bài giảng sinh học 11 bài 21 thực hành đo một số chỉ tiêu sinh lý ở người

Bài 21:Thực hành
Đo một số chỉ tiêu
sinh lý ở người
SINH HỌC 11
Kiểm tra bài cũ:
Kiểm tra bài cũ:
1- Thế nào là chu kì tim? Trình bày các giai
1- Thế nào là chu kì tim? Trình bày các giai
đoạn của chu kì tim?
đoạn của chu kì tim?
2- Thế nào là huyết áp? Huyết áp tâm trương?
2- Thế nào là huyết áp? Huyết áp tâm trương?
Huyết áp tâm thu? Vị trí đo huyết áp ở người,
Huyết áp tâm thu? Vị trí đo huyết áp ở người,
trâu bò?
trâu bò?
Bài mới:
Thực hành :
Đo một số chỉ tiêu sinh lý ở người
I/. Mục tiêu bài học:
I/. Mục tiêu bài học:
?
?
Mục tiêu của bài học là gì?
Mục tiêu của bài học là gì?
Mục tiêu bài học là: biết cách đếm nhịp tim,
đo huyết áp, thân nhiệt. Đo được nhịp tim,
huyết áp, thân nhiệt của học sinh trong lớp
? Để đo được các chỉ tiêu trên, cần chuẩn bị
những gì?
- Huyết áp kế điện tử hoặc huyết áp kế đồng

hồ
-
Nhiệt kế
-
Đồng hồ bấm giây
II/. Chuẩn bị
? Quan sát hình và cho biết Thế nào là
huyết áp, huyết áp tâm thu, huyết áp
tâm trương?
Huyết áp là áp lực dòng máu từ tim
chảy trong động mạch tác động lên
thành mạch. Huyết áp tâm thu tạo ra
khi tim co, huyết áp tâm trương tạo
ra khi tim dãn
1- Cách Đo Huyết Áp
1- Cách Đo Huyết Áp
? Quan sát hình và nhắc
lại hoạt động của hệ dẫn
truyền tim?
Nút xoang nhĩ
Nút nhĩ thất
Bó his
Mạng
puôckin
Nút xoang nhĩ
 tâm nhĩ co

Nút nhĩ thất

Bó his


Mạng puôckin

tâm thất co
Cách Đo Huyết Áp và Các Loại Máy Đo
Cách Đo Huyết Áp và Các Loại Máy Đo
Huyết Áp
Huyết Áp
(Measuring Your Own Blood Pressure At
(Measuring Your Own Blood Pressure At
Home)
Home)
Những điều cần biết khi đo huyết áp
Biết tự đo huyết áp cho mình giúp bạn theo dõi tiến triển bệnh
cao huyết áp của bạn, nhất là khi bạn đang theo một chế độ ăn
uống đặc biệt hay đang uống thuốc cao huyết áp hàng ngày.
Đo huyết áp thường xuyên giúp bác sĩ của bạn theo dõi bệnh tình
và hiệu quả điều trị.
Tốt hơn hết ta nên chọn máy đo huyết áp với túi hơi có bề rộng vừa
vặn với cánh tay của bạn.
Nếu túi hơi quá rộng, huyết áp đo được sẽ thấp hơn huyết áp thật,
và ngược lại nếu túi hơi quá nhỏ, huyết áp đo được sẽ cao hơn
huyết áp thật.
Nói chung khi đo vòng ở khoảng giữa cánh tay của bạn, nếu có số
đo từ 9 đến 13 inches, bạn có thể dùng túi hơi tiêu chuẩn dùng
cho người lớn có bề rộng từ 4.75 đến 5 inches.
Nếu số đo trên 15 inches nên mua túi hơi rộng bản từ 6.00 đến 6.25
inches; số đo nhỏ hơn 9 inches nên mua loại túi hơi nhỏ bản
thường dùng cho trẻ em dưới 12 tuổi.
?

?
Trình bày cấu tạo huyết áp kế và các
Trình bày cấu tạo huyết áp kế và các
bước đo huyết áp bằng huyết áp kế đồng
bước đo huyết áp bằng huyết áp kế đồng
hồ?
hồ?

Các loại máy đo huyết
Các loại máy đo huyết
áp và cách đo huyết áp
áp và cách đo huyết áp

Máy đo huyết áp cổ
Máy đo huyết áp cổ
điển:
điển:



Dụng cụ đo huyết áp cổ
Dụng cụ đo huyết áp cổ
điển có 2 phần: Một túi
điển có 2 phần: Một túi
hơi cao su có gắn đồng
hơi cao su có gắn đồng
hồ áp lực hay cột thủy
hồ áp lực hay cột thủy
ngân và một ống nghe.
ngân và một ống nghe.

Khi túi hơi được quấn quanh cánh
Khi túi hơi được quấn quanh cánh
tay và được bơm lên, áp lực của
tay và được bơm lên, áp lực của
không khí trong túi cao su ép động
không khí trong túi cao su ép động
mạch chính của cánh tay vào xương
mạch chính của cánh tay vào xương
cánh tay. Khi áp lực của túi hơi
cánh tay. Khi áp lực của túi hơi
bằng hay lớn hơn áp lực của động
bằng hay lớn hơn áp lực của động
mạch cánh tay, máu sẽ không đi qua
mạch cánh tay, máu sẽ không đi qua
động mạch và mạch ở cổ tay (phía
động mạch và mạch ở cổ tay (phía
ngón tay cái) sẽ không còn bắt được
ngón tay cái) sẽ không còn bắt được
nữa. Xả bớt không khí nghĩa là làm
nữa. Xả bớt không khí nghĩa là làm
giảm áp lực xuống, máu lưu thông
giảm áp lực xuống, máu lưu thông
trở lại.
trở lại.
Ống nghe đặt ngay trên động mạch
Ống nghe đặt ngay trên động mạch
giúp ta nghe được tiếng đập của động
giúp ta nghe được tiếng đập của động
mạch khi máu đi ngang qua động
mạch khi máu đi ngang qua động

mạch bị ép gây ra. Áp lực khi ta nghe
mạch bị ép gây ra. Áp lực khi ta nghe
tiếng đập đầu tiên là huyết áp tâm thu
tiếng đập đầu tiên là huyết áp tâm thu
(số trên). Trong khi áp lực tiếp tục
(số trên). Trong khi áp lực tiếp tục
giảm, máu tiếp tục chảy qua động
giảm, máu tiếp tục chảy qua động
mạch chỗ bị ép, ta tiếp tục nghe tiếng
mạch chỗ bị ép, ta tiếp tục nghe tiếng
đập. Đến khi áp lực trong túi hơi bằng
đập. Đến khi áp lực trong túi hơi bằng
hay thấp hơn huyết áp tâm trương (số
hay thấp hơn huyết áp tâm trương (số
dưới) thì ta không còn nghe tiếng đập
dưới) thì ta không còn nghe tiếng đập
nữa, như vậy ta đã hiểu nguyên lý của
nữa, như vậy ta đã hiểu nguyên lý của
đo huyết áp.
đo huyết áp.
Trước khi đo huyết áp nên ngồi nghỉ tương đối thoải mái ít
Trước khi đo huyết áp nên ngồi nghỉ tương đối thoải mái ít
nhất từ 3 đến 5 phút. Điều này tránh đo được huyết áp
nhất từ 3 đến 5 phút. Điều này tránh đo được huyết áp
tạm thời đang lên cao, thường có sau một chập đi bộ
tạm thời đang lên cao, thường có sau một chập đi bộ
nhanh, hút một điếu thuốc, hoặc uống một ly cà phê, hay
nhanh, hút một điếu thuốc, hoặc uống một ly cà phê, hay
sau khi có việc gì đó làm cho bạn giậân dữ, lo âu hay bối
sau khi có việc gì đó làm cho bạn giậân dữ, lo âu hay bối

rối.
rối.
Trước hết bạn dùng ngón tay tìm trên lằn xếp của khớp cùi
Trước hết bạn dùng ngón tay tìm trên lằn xếp của khớp cùi
ch
ch
ỏ
ỏ
chỗ có nhịp đập của mạch cánh tay.
chỗ có nhịp đập của mạch cánh tay.
Bạn duỗi thẳng cánh tay và sẽ tìm thấy nó ngay bên trong
Bạn duỗi thẳng cánh tay và sẽ tìm thấy nó ngay bên trong
của đầu cơ cánh tay.
của đầu cơ cánh tay.
Bạn đặt túi hơi chung quanh cánh tay sao cho mũi tên vẽ
Bạn đặt túi hơi chung quanh cánh tay sao cho mũi tên vẽ
trên túi hơi chỉ vào động mạch cánh tay.
trên túi hơi chỉ vào động mạch cánh tay.
Để chừa khoảng cách chừng 1 inch từ lằn xếp cùi ch
Để chừa khoảng cách chừng 1 inch từ lằn xếp cùi ch
ỏ
ỏ
đến bờ dưới của túi hơi.
đến bờ dưới của túi hơi.
Đừng để vải tay áo nằm dưới túi hơi, nếu không sẽ cho kết quả sai.
Đừng để vải tay áo nằm dưới túi hơi, nếu không sẽ cho kết quả sai.
Sau khi đặt túi hơi đúng chỗ cầm cái nắm bơm, vặn nút van cho thật kỹ và bơm
Sau khi đặt túi hơi đúng chỗ cầm cái nắm bơm, vặn nút van cho thật kỹ và bơm
hơi cho đến khi không còn bắt được mạch cổ tay. Đọc con số này trên đồng hồ và
hơi cho đến khi không còn bắt được mạch cổ tay. Đọc con số này trên đồng hồ và

ghi nhớ. Điều này gợi ý cho bạn phải bơm lên bao nhiêu khi bạn đo huyết áp lần
ghi nhớ. Điều này gợi ý cho bạn phải bơm lên bao nhiêu khi bạn đo huyết áp lần
đầu.
đầu.
- Bây giờ mở nút van để làm xẹp túi hơi cho đến khi
- Bây giờ mở nút van để làm xẹp túi hơi cho đến khi
đồng hồ chỉ áp lực chỉ số 0.
đồng hồ chỉ áp lực chỉ số 0.
- Bây giờ là lúc bạn sẵn sàng để đo huyết áp. Trước
- Bây giờ là lúc bạn sẵn sàng để đo huyết áp. Trước
hết bơm hơi cho áp lực lên quá 30 mmHg từ con số
hết bơm hơi cho áp lực lên quá 30 mmHg từ con số
mà lúc nãy bạn đã ghi nhớ khi mạch cổ tay không còn
mà lúc nãy bạn đã ghi nhớ khi mạch cổ tay không còn
bắt được.
bắt được.
- Ví dụ mạch cổ tay mất đi ở số 140 vậy bạn phải
- Ví dụ mạch cổ tay mất đi ở số 140 vậy bạn phải
bơm lên đến 170.
bơm lên đến 170.
- Đặt ống nghe vào tai cho vừa vặn, thoải mái .
- Đặt ống nghe vào tai cho vừa vặn, thoải mái .
- Đặt loa nghe gần mũi trên vùng động mạch cánh tay
- Đặt loa nghe gần mũi trên vùng động mạch cánh tay
vừa phải, đừng đè nặng quá.
vừa phải, đừng đè nặng quá.
-
-
Bơm hơi lên đến con số đã định, sau đó xả ra từ từ cho áp lực
Bơm hơi lên đến con số đã định, sau đó xả ra từ từ cho áp lực

xuống khoảng 2 đến 5 mm/giây, ghi nhớ con số khi bạn nghe
xuống khoảng 2 đến 5 mm/giây, ghi nhớ con số khi bạn nghe
thấy tiếng đập đầu tiên và tiếp tục nghe cho đến khi nghe tiếng
thấy tiếng đập đầu tiên và tiếp tục nghe cho đến khi nghe tiếng
đập sau cùng.
đập sau cùng.
- Tiếng đập đầu tiên là huyết áp tâm thu (số trên) và tiếng đập sau
- Tiếng đập đầu tiên là huyết áp tâm thu (số trên) và tiếng đập sau
cùng là huyết áp tâm trương (số dưới).
cùng là huyết áp tâm trương (số dưới).
Huyết áp kế thuỷ ngân
Huyết áp kế đồng hồ

Máy đo huyết áp điện tử:
Máy đo huyết áp điện tử:



Máy điện tử khác với máy cổ điển ở chỗ túi hơi
Máy điện tử khác với máy cổ điển ở chỗ túi hơi
được gắn liền với bộ phận điện tử, tự động xử lý
được gắn liền với bộ phận điện tử, tự động xử lý
những dữ kiện và cho các con số lên màn hình
những dữ kiện và cho các con số lên màn hình
nhỏ. Máy này còn cho biết thêm nhịp tim. Có hai
nhỏ. Máy này còn cho biết thêm nhịp tim. Có hai
loại máy đo huyết áp điện tử, loại máy bơm bằng
loại máy đo huyết áp điện tử, loại máy bơm bằng
tay và loại máy bơm tự động.
tay và loại máy bơm tự động.

Máy đo huyết áp điện tử bơm bằng tay
? Trình bày cấu tạo của máy đo huyết áp điện tử
? Trình bày cấu tạo của máy đo huyết áp điện tử
và cách đo huyết áp bằng huyết áp kế điện tử?
và cách đo huyết áp bằng huyết áp kế điện tử?
Cách đo huyết áp bằng huyết áp kế điện tử:
Cách đo huyết áp bằng huyết áp kế điện tử:
- Người được đo ngồi, tay trái duỗi, nằm
- Người được đo ngồi, tay trái duỗi, nằm
ngang với vị trí của tim. Tay áo được kéo
ngang với vị trí của tim. Tay áo được kéo
lên gần nách
lên gần nách
- Quấn bao cao su bọc vải quanh cánh tay trái
- Quấn bao cao su bọc vải quanh cánh tay trái
phía trên khuỷu tay.
phía trên khuỷu tay.
-
Với huyết áp kế bơm tự động: ấn núm công
Với huyết áp kế bơm tự động: ấn núm công
tắc, máy sẽ tự động bơm hơi vào làm bao
tắc, máy sẽ tự động bơm hơi vào làm bao
cao su bọc vải phồng lên và tự động xả khí.
cao su bọc vải phồng lên và tự động xả khí.
-
Khi việc đo hoàn thành m
Khi việc đo hoàn thành m
á
á
y sẽ báo giá trị

y sẽ báo giá trị
huyết áp tối đa và tối thiểu.
huyết áp tối đa và tối thiểu.
-
Với huyết áp kế bơm bằng tay: người đo tự
Với huyết áp kế bơm bằng tay: người đo tự
bơm hơi vào bao cao su bọc vải.
bơm hơi vào bao cao su bọc vải.
*). Với máy đo huyết áp điện tử, bên
cạnh đo huyết áp, còn báo cả nhịp tim
? Khi đo huyết áp bằng
? Khi đo huyết áp bằng
huyết áp kế điện tử cần
huyết áp kế điện tử cần
chú ý điều gì?
chú ý điều gì?
2- Cách đếm nhịp tim:
2- Cách đếm nhịp tim:
? Trình bày các cách đếm nhịp tim?
? Trình bày các cách đếm nhịp tim?
Cách 1: Đeo ống nghe tim phổi vào tai, đặt 1 đầu ống nghe
Cách 1: Đeo ống nghe tim phổi vào tai, đặt 1 đầu ống nghe
vào phía ngực trái và đếm nhịp tim trong 1 phút.
vào phía ngực trái và đếm nhịp tim trong 1 phút.
Cách 2: Đếm nhịp tim thông qua bắt mạch cổ tay.
Cách 2: Đếm nhịp tim thông qua bắt mạch cổ tay.
Cách 3: Đếm nhịp tim bằng huyết áp kế điện tử.
Cách 3: Đếm nhịp tim bằng huyết áp kế điện tử.
Cách 4: Đếm nhịp tim bằng máy đếm chuyên dụng
Cách 4: Đếm nhịp tim bằng máy đếm chuyên dụng

2 loại máy đếm nhịp tim
chuyên dụng
3- Cách đo nhiệt độ cơ thể:
3- Cách đo nhiệt độ cơ thể:
? Trình bày cách đo nhiệt độ cơ thể?
? Trình bày cách đo nhiệt độ cơ thể?
- Kẹp nhiệt kế vào nách hoặc ngậm vào miệng
- Kẹp nhiệt kế vào nách hoặc ngậm vào miệng
trong 2 phút rồi lấy ra đọc kết quả
trong 2 phút rồi lấy ra đọc kết quả
Máy đo nhiệt độ cơ
thể
Thu hoạch:
Viết thu hoạch theo mẫu:
Nhịp
tim
H. Áp
tối đa
H. Áp tối
thiểu
Thân
nhiệt
Trước khi chạy
nhanh tại chỗ
Ngay sau khi chạy
nhanh
Sau khi chạy 5 phút
Giải thích kết quả đo các chỉ tiêu trên ở các thời điểm khác nhau?
Bài tập về nhà
Chuẩn bị nội dung ôn tập chương I

Phụ lục: Hình ảnh 1 số loại máy
đo huyết áp