Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông Huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình theo hướng chuẩn hóa

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
––––––––––––––––––––



TRẦN ÁNH NGUYỆT





PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ
CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN KIẾN XƢƠNG TỈNH THÁI BÌNH
THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA






LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2013

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
––––––––––––––––––––



TRẦN ÁNH NGUYỆT




PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ
CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN KIẾN XƢƠNG TỈNH THÁI BÌNH
THEO HƢỚNG CHUẨN HÓA
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60.14.01.14




LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC



Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ

THÁI NGUYÊN - 2013

XÁC NHẬN CỦA KHOA TÂM LÝ GIÁO DỤC
VÀ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

Cán bộ hƣớng dẫn Trƣởng Khoa Tâm lý Giáo dục



GS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ TS. Phùng Thị Hằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

i
LỜI CAM ĐOAN
Luận văn “Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường THPT huyện
Kiến Xương tỉnh Thái Bình theo hướng chuẩn hố" đƣợc thực hiện từ tháng
11 năm 2012 đến tháng 08 năm 2013.
Tơi xin cam đoan:
- Tơi ln ln nỗ lực, cố gắng và trung thực trong suốt q trình nghiên
cứu đề tài
- Luận văn sử dụng nhiều nguồn thơng tin khác nhau, các thơng tin đă
đƣợc chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đƣa vào luận văn đúng qui định.
- Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hồn tồn trung
thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào
- Quyết tâm đƣa đề tài vào thực tiễn giáo dục của nhà trƣờng.
Thái Ngun, tháng 08 năm 2013

Tác giả


Trần Ánh Nguyệt

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ii
LỜI CẢM ƠN
Tơi xin trân trọng cảm ơn Trƣờng Đại học Sƣ phạm - Đại học Thái
Ngun, các q thầy trong Bộ mơn Quản lý giáo dục đã tạo các điều kiện
thuận lợi cho tơi học tập, nghiên cứu và bảo vệ luận văn. Đặc biệt, tơi xin bày
tỏ lòng biết ơn tới thầy giáo, GS.TSKH. Nguyễn Văn Hộ đã tận tình hƣớng
dẫn, giúp đỡ tơi trong q trình nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Cảm ơn Sở Giáo dục - Đào tạo Thái Bình, các trƣờng trung học phổ
thơng trong huyện Kiến Xƣơng tỉnh Thái Bình và đồng nghiệp đã giúp đỡ tơi
trong q trình nghiên cứu luận văn.
Mặc dù có nhiều cố gắng, song thời gian nghiên cứu có hạn nên luận văn
khơng tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận đƣợc sự góp ý, chỉ dẫn của
các q thầy, cơ và các bạn đồng nghiệp để luận văn đƣợc hồn thiện hơn!
Thái Ngun, tháng 8 năm 2013
Tác giả luận văn


Trần Ánh Nguyệt



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN i
LỜI CẢM ƠN ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT iv
DANH MỤC CÁC BẢNG v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ vi
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ vii
MỞ ĐẦU 1
1.Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục đích nghiên cứu 2
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 2
3.1. Khách thể nghiên cứu 2
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu 2
4. Giả thuyết khoa học 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu 2
6. Phạm vi nghiên cứu 3
7. Phƣơng pháp nghiên cứu 3
7.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận 3
7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 3
7.3. Phƣơng pháp xử lý thơng tin 3
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN
BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG THEO
HƢỚNG CHUẨN HỐ 4
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 4
1.2. Một số khái niệm cơ bản 6
1.3. Những nội dung cơ bản của phát triển đội ngũ CBQL trƣờng THPT 16

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv
1.4. Những nội dung cơ bản của chuẩn Hiệu trƣởng, phó Hiệu trƣởng
trƣờng THPT 21
1.5. Vai trò, nhiệm vụ của giáo dục THPT, CBQL trƣờng THPT và vai trò
của Sở GD & ĐTtrong việc phát triển đội ngũ CBQL trƣờng THPT 26
1.6. Phát triển đội ngũ CBQL trƣờng THPT theo hƣớng chuẩn hóa. 34
TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 38
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN
LÝ TRƢỜNG THPT HUYỆN KIẾN XƢƠNG TỈNH THÁI BÌNH 40
2.1. Khái qt về điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế - xã hội huyện
Kiến Xƣơng 40
2.2. Thực trạng phát triển giáo dục huyện Kiến Xƣơng 40
2.3. Thực trạng đội ngũ CBQL các trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng
tỉnh Thái Bình 44
2.4. Thực trạng cơng tác phát triển đội ngũ CBQL trƣờng THPT huyện
Kiến Xƣơng tỉnh Thái Bình theo hƣớng chuẩn hóa 54
2.5. Thực trạng việc thực hiện các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL ở
trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng tỉnh Thái bình theo Chuẩn 62
2.6. Đánh giá chung về phát triển đội ngũ CBQL trƣờng THPT huyện
Kiến Xƣơng tỉnh Thái Bình theo hƣớng chuẩn hóa 62
TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 66
Chƣơng 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN
BỘ QUẢN LÝ TRƢỜNG THPT HUYỆN KIẾN XƢƠNG TỈNH
THÁI BÌNH THEO HƢỚNG CHUẨN HĨA 68
3.1. Một số ngun tắc cơ bản để lựa chọn giải pháp phát triển đội ngũ
cán bộ quản lý trƣờng THPT theo hƣớng chuẩn hóa 68
3.2. Một số giải pháp phát triển đội ngũ CBQL trƣờng THPT huyện
Kiến Xƣơng tỉnh Thái Bình theo hƣớng chuẩn hóa 71

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

v
3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp 89
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của một số giải pháp 89
TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 94
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 96
1. Kết luận 96
2. Khuyến nghị 96
2.1. Với Bộ Giáo dục và Đào tạo 96
2.2. Với UBND tỉnh Thái Bình 97
2.3. Với Sở Giáo dục và Đào tạo 97
2.4. Với các trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng 98
2.5. Với Hiệu trƣởng các trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng 98
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 99
PHỤ LỤC


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Chữ đầy đủ
BCH
Ban Chấp hành
CBQL
Cán bộ quản lý
CNH

Cơng nghiệp hố
CSGD
Cơ sở giáo dục
GD & ĐT
Giáo dục và đào tạo
GDTX
Giáo dục thƣờng xun
HĐH
Hiện đại hố
TC
Tiêu chí
TCCN
Trung cấp chun nghiệp
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thơng
TTGDTX
Trung tâm Giáo dục thƣờng xun
TW
Trung ƣơng
UBND
Uỷ ban nhân dân





Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

v
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Quy mơ phát triển giáo dục huyện Kiến Xƣơng (Cấp Mầm non,
Tiểu học, THCS) 41
Bảng 2.2. Quy mơ phát triển giáo dục cấp THPT huyện Kiến Xƣơng 41
Bảng 2.3. Tình hình đội ngũ cán bộ giáo viên THPT huyện Kiến Xƣơng
năm học 2012 - 2013 42
Bảng 2.4. Kết quả xếp loại học lực học sinh THPT huyện Kiến Xƣơng
năm học 2011- 2012 43
Bảng 2.5. Kết quả xếp loại hạnh kiểm học sinh THPT huyện Kiến Xƣơng
năm học 2011- 2012 43
Bảng 2.6. Số lƣợng, cơ cấu, trình độ đội ngũ CBQL các trƣờng THPT
huyện Kiến Xƣơng 46
Bảng 3.1: Kết quả thăm dò, đánh giá tính cấp thiết của các giải pháp 90
Bảng 3.2: Kết quả thăm dò, đánh giá mức độ khả thi của các giải pháp 90



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1.a Mức độ đội ngũ Hiệu trƣởng đạt tiêu chuẩn về phẩm chất
chính trị và đạo đức nghề nghiệp theo Chuẩn Hiệu trƣởng 47
Biểu đồ 2.1.b Mức độ đội ngũ phó Hiệu trƣởng đạt tiêu chuẩn về phẩm chất
chính trị và đạo đức nghề nghiệp theo Chuẩn phó Hiệu trƣởng 47
Biểu đồ 2.2.a. Mức độ đội ngũ Hiệu trƣởng đạt tiêu chuẩn về năng lực
chun mơn và nghiệp vụ sƣ phạm theo Chuẩn Hiệu trƣởng 48

Biểu đồ 2.2.b. Mức độ đội ngũ phó Hiệu trƣởng đạt tiêu chuẩn về năng lực
chun mơn và nghiệp vụ sƣ phạm theo Chuẩn phó Hiệu trƣởng 49
Biểu đồ 2.3.a Mức độ đội ngũ Hiệu trƣởng đạt theo các tiêu chí nhóm 1,
tiêu chuẩn 3 của Chuẩn Hiệu trƣởng 50
Biểu đồ 2.3. b Mức độ đội ngũ phó Hiệu trƣởng đạt theo các tiêu chí
nhóm 1, tiêu chuẩn 3 của Chuẩn phó Hiệu trƣởng 51
Biểu đồ 2.4. a Mức độ đội ngũ Hiệu trƣởng đạt theo các tiêu chí thuộc
nhóm 2 tiêu chuẩn 3 của Chuẩn Hiệu trƣởng 52
Biểu đồ 2.4. b Mức độ đội ngũ phó Hiệu trƣởng đạt theo các tiêu chí thuộc
nhóm 2 tiêu chuẩn 3 của Chuẩn phó Hiệu trƣởng 52
Biểu đồ 2.5.a Mức độ đội ngũ Hiệu trƣởng đạt theo các tiêu chí nhóm 3
tiêu chuẩn 3 của Chuẩn Hiệu trƣởng 53
Biểu đồ 2.5.b Mức độ đội ngũ phó Hiệu trƣởng đạt theo các tiêu chí nhóm
3 tiêu chuẩn 3 của Chuẩn phó Hiệu trƣởng 53



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1. Quy trình chuẩn hóa 15
Sơ đồ 1.2. Các bƣớc phát triển CBQL trƣờng THPT 20
Sơ đồ 1.3: Chuẩn Hiệu trƣởng trƣờng THPT 22
Sơ đồ 1.4: Vị trí của trƣờng THPT trong hệ thống giáo dục quốc dân 28
Sơ đồ 3.1: Q trình đào tạo, bồi dƣỡng cho đội ngũ CBQL 81

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

1
MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý (CBQL) giáo dục là phƣơng tiện chủ
yếu nhất góp phần phát triển nguồn nhân lực - quyết định sức mạnh của một
quốc gia, các văn bản chỉ đạo của Đảng, nhà nƣớc và địa phƣơng đã thể hiện rõ
quan điểm này (Chỉ thị số 40 của Ban Bí thƣ TW, Nghị quyết Ban Chấp hành
TW Đảng lần thứ 6 khố 9, Nghị quyết Đại hội Đại biểu tồn quốc lần thứ XI,
Chiến lƣợc phát triển giáo dục giai đoạn 2011-2020, Nghị quyết Đại hội Đại
biểu Đảng bộ Tỉnh Thái Bình lần thứ XVIII )
Chúng ta đã có đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục đƣợc phát triển về cả
số lƣợng, cơ cấu và chất lƣợng, song vẫn còn những hạn chế, bất cập, đòi hỏi
phải đƣợc chuẩn hố. Việc xây dựng và áp dụng chuẩn trong giáo dục đã đƣợc
nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam áp dụng thành cơng và hiệu quả cao.
Trong các nhà trƣờng THPT thì đội ngũ CBQL mà ngƣời đứng đầu là
Hiệu trƣởng cơ bản đạt trình độ chun mơn, nghiệp vụ về bằng cấp theo quy
định của Luật Giáo dục, nhƣng so với các u cầu của Chuẩn ở một số tiêu chí
đạt đƣợc mức chƣa cao; Cơng tác phát triển đội ngũ CBQL theo hƣớng chuẩn
hố còn nhiều hạn chế, kém hiệu quả và chậm đổi mới. Vì vậy, việc phát triển
đội ngũ CBQL theo hƣớng chuẩn hóa đáp ứng u cầu quản lý giáo dục trong

các nhà trƣờng THPT đƣợc coi là nhiệm vụ cấp bách và lâu dài.
Ở Thái Bình giáo dục THPT phát triển mạnh, tuy nhiên so với sự phát
triển của kinh tế - xã hội; với u cầu đổi mới giáo dục; với chuẩn thì còn hạn
chế về nhiều mặt, đặc biệt là năng lực lãnh đạo quản lý của đội ngũ CBQL.
Đối với các trƣờng THPT của huyện Kiến Xƣơng trong một vài năm gần
đây đang có sự chuyển giao thế hệ CBQL nên trong q trình điều hành cơng
việc ở các nhà trƣờng thì đội ngũ này còn lúng túng, việc tiếp cận với Chuẩn
Hiệu trƣởng, phó Hiệu trƣởng còn khá mới mẻ, việc nghiên cứu phát triển đội
ngũ CBQL trƣờng THPT theo hƣớng chuẩn hóa chƣa đầy đủ, hệ thống, rất cần
có cơng trình nghiên cứu, tìm ra những giải pháp đảm bảo đội ngũ này nhanh
chóng đƣợc chuẩn hóa.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

2
Trên đây là lý do tác giả chọn đề tài: “Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý
các trường THPT huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình theo hướng chuẩn hố”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận và khảo sát thực tiễn về phát triển đội ngũ
CBQL trong các trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng - Thái Bình, từ đó đề xuất
một số giải pháp nhằm phát triển đội ngũ CBQL ở các trƣờng Trung học phổ
thơng huyện Kiến Xƣơng tỉnh Thái Bình theo hƣớng chuẩn hố.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Đội ngũ cán bộ quản lý các trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng tỉnh Thái Bình.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là phát triển đội ngũ CBQL các trƣờng
THPT huyện Kiến Xƣơng theo hƣớng chuẩn hố
4. Giả thuyết khoa học
Cơng tác quản lý ở các trƣờng THPT trong huyện Kiến Xƣơng tỉnh Thái

Bình hiện naycòn nhiều hạn chế bất cập. Một trong những ngun nhân dẫn tới
bất cập và yếu kém là do cơng tác quản lý giáo dục nhà trƣờng . Nếu tìm ra sẽ
đƣợc các giải pháp quản lý có tính khoa học, hợp pháp, khả thi, phù hợp với tình
hình kinh tế, xã hội và giáo dục của địa phƣơng sẽ góp phần nâng cao chất
lƣợng giáo dục THPT ở huyện Kiến Xƣơng tỉnh Thái Bình.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận về phát triển đội ngũ CBQL giáo dục nói chung và
phát triển đội ngũ CBQL trƣờng THPT nói riêng theo quan điểm chuẩn hóa.
- Đánh giá thực trạng và cơng tác phát triển đội ngũ CBQL các trƣờng
THPT huyện Kiến Xƣơng, tỉnh Thái Bình hiện nay.
- Đề xuất một số giải pháp phát triển đội ngũ CBQL các trƣờng THPT
huyện Kiến Xƣơng, tỉnh Thái Bình theo hƣớng chuẩn hóa.
- Khảo nghiệm một số giải pháp phát triển đội ngũ CBQL các trƣờng
THPT huyện Kiến Xƣơng, tỉnh Thái Bình theo hƣớng chuẩn hóa.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

3
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu thực trạng phát triển đội ngũ CBQL theo chuẩn quy
định (Hiệu trƣởng, phó Hiệu trƣởng) của 05 trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng
trong một số năm học gần đây từ 2009-2010, 2010-2011, 2011-2012, 2012-
2013. Cán bộ quản lý trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng 15 ngƣời.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu tài liệu, văn bản, vận dụng các quan điểm lý luận liên quan
đến cơng tác quản lý, nhằm phát triển đội ngũ CBQL trong các trƣờng THPT
huyện Kiến Xƣơng theo hƣớng chuẩn hố.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát

Quan sát hoạt động của các CBQL các trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng.
7.2.2. Phương pháp điều tra, khảo nghiệm
Điều tra, khảo nghiệm bằng phiếu hỏi đối với các đồng chí lãnh đạo Sở
GD- ĐT Thái Bình; Hiệu trƣởng, phó Hiệu trƣởng, giáo viên các trƣờng THPT
huyện Kiến Xƣơng tỉnh Thái Bình.
7.3. Phương pháp xử lý thơng tin
Sử dụng cơng cụ tốn học trong việc thu thập, xử lý thơng tin
Cấu trúc của luận văn:
Ngồi phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chƣơng:
Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ CBQLTHPT theo hướng
chuẩn hố.
Chương 2: Thực trạng phát triển đội ngũ CBQL trong các trường THPT
huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình.
Chương 3: Một số giải pháp phát triển đội ngũ CBQL các trường THPT
huyện Kiến Xương tỉnh Thái Bình theo hướng chuẩn hố.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

4
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG THEO HƢỚNG CHUẨN HỐ
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Kinh nghiệm phát triển giáo dục - đào tạo của các nƣớc trên thế giới cho
thấy CBQL CSGD có vai trò quan trọng nhất đối với sự tồn tại, phát triển của
CSGD. Vì vậy hầu hết các quốc gia trong đó có Việt Nam đều quan tâm đến
việc nâng cao chất lƣợng hoạt động nghề nghiệp của CBQL CSGD. Đã có
nhiều nghiên cứu về chất lƣợng hoạt động nghề nghiệp của CBQL CSGD nhằm
đảm bảo cho sự thành cơng và phát triển của các CSGD.
Dƣới nhiều giác độ tiếp cận khác nhau, các nghiên cứu tập trung vào các

vấn đề nhƣ: Quy hoạch, cách thức tuyển chọn, bổ nhiệm; nội dung, chƣơng
trình, hình thức đào tạo, bồi dƣỡng; kỹ năng, phong cách lãnh đạo, năng lực
quản lý; xây dựng, phát triển các chuẩn đào tạo; chuẩn nghề nghiệp của CBQL
CSGD; đánh giá CBQL theo chuẩn. Ngồi ra còn có nhiều nghiên cứu về phát
triển giáo dục - đào tạo; Quản lý giáo dục; Quản lý CSGD; Vai trò, chức trách,
nhiệm vụ và hoạt động nghề nghiệp của CBQL CSGD. Mục tiêu là nâng cao
chất lƣợng CBQL CSGD đáp ứng u cầu đổi mới quản lý giáo dục, đảm bảo
thực thi sứ mạng đào tạo nhân lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và đảm
bảo an ninh - quốc phòng của các quốc gia. Một xu thế đã và đang diễn ra trong
q trình cải cách giáo dục tại các quốc gia là thực hiện quản lý dựa trên chuẩn,
do vậy có khá nhiều nghiên cứu xung quanh vấn đề chất lƣợng của CBQL
CSGD so với chuẩn đã đề ra.
Mỹ là một trong các nƣớc đầu tiên xây dựng chuẩn giáo dục từ những
năm 90 của thế kỷ trƣớc, hầu hết các lĩnh vực giáo dục của quốc gia này đều xây
dựng, ban hành chuẩn và thực hiện quản lý dựa vào chuẩn. Vƣơng quốc Anh có
chuẩn chƣơng trình đào tạo CBQL giáo dục/trƣờng học, cung cấp cho những
ngƣời chuẩn bị làm lãnh đạo trƣờng học các năng lực lãnh đạo và quản lý.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

5
Ở Việt Nam, khoa học quản lý tuy còn non trẻ, song nó đã có những
thành tựu đáng kể, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý xã hội trong những điều
kiện cụ thể tƣơng ứng với tình hình phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc.
Trong lĩnh vực quản lý giáo dục ở Việt Nam những năm qua đã có nhiều cơng
trình nghiên cứu về lý luận cũng nhƣ đề ra đƣợc các giải pháp quản lý có hiệu
quả trong việc phát triển giáo dục và đào tạo ví dụ nhƣ: PGS. TS Nguyễn Ngọc
Quang “Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý giáo dục” đã đề cập đến
những khái niệm cơ bản của quản lý, QLGD, các đối tƣợng của khoa học
QLGD; PGS.TS Đặng Bá Lãm - PGS.TS Phạm Thành Nghị “Chính sách và Kế

hoạch phát triển trong quản lý giáo dục” đã phân tích khá sâu sắc về lý thuyết
và mơ hình chính sách, các phƣơng pháp lập kế hoạch giáo dục; GS.TSKH Vũ
Ngọc Hải - PGS.TS Trần Khánh Đức “Hệ thống giáo dục hiện đại trong những
năm đầu thế kỷ XXI” đã trình bày những quan điểm, mục tiêu, giải pháp phát
triển giáo dục và hệ thống giáo dục.
Một số luận văn, luận án nghiên cứu về xây dựng, quy hoạch phát triển
đội ngũ theo ngành học, bậc học trong phạm vi một/một số địa phƣơng
(tỉnh/huyện) nhƣ:
- Luận văn thạc sĩ: Thực trạng, phƣơng hƣớng và những giải pháp cơ bản
nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng trung học cơ sở tỉnh Bắc
Ninh, của Nguyễn Cơng Duật - năm 2000.
- Một số giải pháp bồi dƣỡng nâng cao năng lực QL q trình dạy học
của Hiệu trƣởng trƣờng THCS tỉnh Quảng Ninh, của Hà Văn Cung - năm 2000.
- Một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý chun mơn của Hiệu
trƣởng các trƣờng THCS các huyện ngoại thành Hải Phòng, của Nguyễn Văn
Tiến - năm 2000.
- Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng THCS huyện Bắc
Mê tỉnh Hà Giang của Đỗ Trọng Thân - năm 2009
Ngồi ra, một số bài báo khoa học đăng trên các tạp chí hoặc hội thảo
khoa học đã đề cập đến vấn đề phát triển đội ngũ CBQL các trƣờng phổ thơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

6
theo hƣớng chuẩn hóa. Các tài liệu nói trên đã phân tích vị trí, vai trò, sứ mạng
của các CBQL giáo dục/CBQL nhà trƣờng và u cầu, nội dung của chuẩn
CBQL giáo dục/nhà trƣờng hiện nay
Tổng quan nghiên cứu vấn đề đội ngũ CBQL giáo dục và phát triển đội
CBQL các trƣờng THPT theo hƣớng chuẩn hóa, rút ra nhận xét sau: Các nghiên
cứu về phát triển đội ngũ CBQL giáo dục theo hƣớng chuẩn hóa đã đƣợc nhiều

nƣớc trên thế giới tiến hành từ khá lâu và áp dụng có hiệu quả vào thực tiễn
quản lý giáo dục. Ở nƣớc ta, vấn đề chuẩn hóa trong giáo dục còn khá mới,
phát triển đội ngũ CBQL CSGD theo hƣớng chuẩn hóa chƣa đƣợc nghiên cứu
một cách đầy đủ và hệ thống; Chƣa có cơng trình chun biệt nghiên cứu về
phát triển đội ngũ CBQL các trƣờng THPT huyện Kiến Xƣơng tỉnh Thái Bình
theo hƣớng chuẩn hóa.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học
1.2.1.1. Khái niệm quản lý
Có thể hiểu khái niệm quản lý theo nhiều quan niệm và cách tiếp cận
khác nhau. Trong khn khổ của luận văn này chúng tơi chỉ đƣa ra một số quan
điểm chủ yếu sau đây:
Theo từ điển tiếng Việt: “Quản lý là tổ chức, điều khiển hoạt động của
đơn vị, cơ quan” [15]. “Quản lý là chăm nom và sắp đặt cơng việc trong một tổ
chức hoặc phụ trách việc chăm nom và sắp đặt cơng việc trong một tổ chức”
[15, tr. 89].
Theo tác giả Bùi Minh Hiển: “Quản lý là hoạt động có tổ chức, có hƣớng
đích của chủ thể quản lý tới đối tƣợng quản lý đạt mục tiêu đề ra” [20,tr.12].
Theo tác giả Trần Quốc Thành: “Quản lý là hoạt động có ý thức của chủ
thể quản lý để chỉ huy, điều chỉnh, hƣớng dẫn các q trình xã hội, hành vi và
hoạt động của con ngƣời nhằm đạt tới mục đích, đúng với ý chí nhà quản lý,
phù hợp với quy luật khách quan” [19,tr.1].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

7
Từ những khái niệm quản lý nêu trên, ta có thể rút ra đƣợc những dấu
hiệu chung chủ yếu về bản chất của hoạt động quản lý là:
- Hoạt động quản lý đƣợc tiến hành trong một tổ chức hay một nhóm xã
hội, là sự tác động có hƣớng đích, có sự phối hợp nỗ lực của các cá nhân nhằm

thực hiện mục tiêu đề ra với hiệu quả cao nhất, phù hợp với quy luật khách quan.
- Hoạt động quản lý gồm hai thành phần chủ yếu là:
+ Chủ thể quản lý: Chỉ có thể là con ngƣời hoặc một tổ chức do con
ngƣời cụ thể lập nên.
+ Đối tƣợng quản lý: Đó có thể là ngƣời, tổ chức, vật chất hay sự việc.
Chủ thể quản lý và đối tƣợng quản lý có tác động qua lại. Chủ thể quản
lý làm nảy sinh các tác động quản lý, còn đối tƣợng quản lý thì sản sinh ra các
giá trị vật chất và tinh thần có giá trị sử dụng, trực tiếp đáp ứng nhu cầu của
con ngƣời, thỏa mãn mục đích của chủ thể quản lý.
Trong hoạt động quản lý, chủ thể quản lý phải có những tác động phù
hợp và sắp xếp các tác động đó một cách hợp lý làm cho đối tƣợng quản lý thay
đổi trạng thái (Từ lộn xộn thành trật tự theo ý trí và mục tiêu của nhà quản lý).
Một số tác giả khác cho rằng quản lý là “tập hợp các hoạt động (bao gồm
cả lập kế hoạch, ra quyết định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra) nhằm sử dụng tất
cả các nguồn lực của tổ chức (con ngƣời, tài chính, vật chất và thơng tin) để đạt
đƣợc những mục tiêu của tổ chức một cách có hiệu quả” (Griffin, 1998) [27,
tr.105]. "Quản lý là q trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra cơng
việc của các thành viên tổ chức, và sử dụng tất cả các nguồn lực sẵn có của tổ
chức để đạt đƣợc các mục tiêu của nó” [13].
Theo quan điểm khá thống nhất trong giới học thuật thì “quản lý là sự
tác động có tổ chức, có hƣớng đích của chủ thể quản lý tới đối tƣợng quản lý
nhằm đạt mục tiêu đề ra” [10,tr 8] và lƣu ý một số điểm nhƣ sau: Quản lý là
một tác động hƣớng đích, có mục tiêu xác định; Thể hiện mối quan hệ giữa
chủ thể và đối tƣợng quản lý (quan hệ ra lệnh - phục tùng, khơng đồng cấp và

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

8
có tính bắt buộc); Bao giờ cũng là quản lý con ngƣời; Mang tính chủ quan
nhƣng phải phù hợp với quy luật khách quan; Xét về mặt cơng nghệ là sự vận

động của thơng tin; Có khả năng thích nghi giữa chủ thể với đối tƣợng quản lý
và ngƣợc lại [10].
1.2.1.2. Khái niệm quản lý giáo dục
Cũng nhƣ khái niệm quản lý, khái niệm quản lý giáo dục tuy vẫn còn
nhiều quan điểm chƣa hồn tồn thống nhất, song đã có nhiều quan điểm cơ
bản đồng nhất với nhau.
Theo tác giả Trần Kiểm khái niệm "quản lý giáo dục” có nhiều cấp độ, ít
nhất có hai cấp độ chủ yếu: Cấp độ vĩ mơ và cấp độ vi mơ.
Ở cấp vĩ mơ “Quản lý giáo dục đƣợc hiểu là những hoạt động tự giác (có
ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản
lý đến tất cả các mắt xích của hệ thống (từ cấp cao nhất đến các cơ sở giáo dục
là nhà trƣờng) nhằm thực hiện có chất lƣợng và hiệu quả mục tiêu phát triển
giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ mà xã hội đặt ra cho ngành Giáo dục”.
Ở cấp vi mơ, tác giả cho rằng: “Quản lý giáo dục đƣợc hiểu là hệ thống
những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp
quy luật) của chủ thể quản lý đến giáo viên, cơng nhân viên, tập thể học sinh,
cha mẹ học sinh và các lực lƣợng xã hội trong và ngồi nhà trƣờng nhằm thực
hiện có chất lƣợng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trƣờng” [21, tr.37].
Theo GS.VS Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trƣờng, quản lý giáo dục nói
chung là thực hiện đƣờng lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình,
tức là đƣa nhà trƣờng vận hành theo ngun lý giáo dục để tiến tới mục tiêu
giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục và thế hệ trẻ, đƣa hệ giáo
dục đến mục tiêu dự kiến” [16].Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng qt là hoạt
động điều hành, phối hợp các lực lƣợng xã hội nhằm đẩy mạnh cơng tác đào
tạo thế hệ trẻ theo u cầu phát triển của xã hội. Ngày nay giáo dục với sứ
mệnh phát triển tồn diện, cơng tác giáo dục khơng chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ mà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

9

là giáo dục thƣờng xun, giáo dục cho mọi ngƣời, tuy nhiên trọng tâm vẫn là
giáo dục thế hệ trẻ cho nên quản lý giáo dục đƣợc hiểu là sự điều hành hệ thống
giáo dục quốc dân, hệ thống các trƣờng trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Cũng nhƣ các hoạt động kinh tế - xã hội, quản lý giáo dục có hai chức
năng tổng qt
- Chức năng ổn định duy trì q trình đào tạo đáp ứng u cầu hiện hành
của nền kinh tế - xã hội.
- Chức năng đổi mới phát triển q trình đào tạo đón đầu khoa học -
kỹ thuật.
Từ chức năng tổng qt trên, quản lý giáo dục cũng phải gắn bó với bốn
chức năng cụ thể nhƣ:
+ Kế hoạch hố: Đƣa mọi hoạt động giáo dục vào kế hoạch hố với mục
tiêu, biện pháp rõ ràng, bƣớc đi cụ thể, chuẩn bị các điều kiện cung ứng cho
việc thực hiện các mục tiêu.
+ Tổ chức: Hình thành và phát triển tổ chức tƣơng xứng với sứ mệnh,
với nhiệm vụ chính trị, với mục tiêu dài hạn ngắn và trung hạn.
+ Chỉ huy, điều hành: Đây là chức năng thể hiện năng lực của ngƣời
quản lý,Sau khi hoạch định và sắp xếp tổ chức, ngƣời CBQL phải điều khiển
cho hệ thống hoạt động nhằm thực hiện mục tiêu đã đề ra.
+ Kiểm tra: Cơng việc này gắn bó với sự đánh giá tổng kết kinh nghiệm
giáo dục, điều chỉnh mục tiêu.
1.2.1.3. Khái niệm quản lý trường học
Khái niệm trường học: Trƣờng học là một tổ chức giáo dục cơ sở của hệ
thống giáo dục quốc dân, trực tiếp đào tạo, giáo dục nhân cách bằng tổ chức
hƣớng dẫn, truyền thụ những tri thức, đạo đức mà nhân loại đã sàng lọc, chiết
xuất đƣợc cho thế hệ trẻ. Vì vậy, trong bất kỳ xã hội nào hoạt động trung tâm
trong các nhà trƣờng là hoạt động giáo dục và quản lý giáo dục.
Theo PGS.TS Đặng Quốc Bảo: “Trƣờng học là một thiết chế xã hội,
trong đó diễn ra q trình đào tạo, giáo dục với sự tƣơng tác của hai nhân tố

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

10
thầy - trò. Trƣờng học là một bộ phận của cộng đồng và trong guồng máy của
hệ thống giáo dục quốc dân, nó là đơn vị cơ sở” [2, tr.63].
Khái niệm quản lý trường học
Trong phạm vi nhà trƣờng, hoạt động quản lý bao gồm quản lý hoạt
động giáo dục, các đối tƣợng giáo dục nhƣ: Quản lý hoạt động dạy học, hoạt
động lao động, hoạt động ngoại khố, hoạt động xã hội; quản lý giáo viên,
quản lý học sinh, quản lý tài chính, tài sản …Ta cần phân biệt rõ quản lý
giáo dục với quản lý nhà trƣờng. Quản lý giáo dục là quản lý một hoạt động,
còn quản lý nhà trƣờng là quản lý một thiết chế của hệ thống giáo dục. Nhƣ
ta đã biết, quản lý giáo dục bao gồm hai cấp độ: Quản lý cấp vĩ mơ và quản
lý cấp vi mơ. Quản lý cấp vĩ mơ là quản lý hệ thống giáo dục quốc dân từ
TW đến địa phƣơng và quản lý cấp vi mơ là quản lý hoạt động giáo dục
trong nhà trƣờng. Nhƣ vậy, quản lý giáo dục trong nhà trƣờng chính là nội
dung quan trọng trong quản lý giáo dục.
Theo GS.VS Phạm Minh Hạc: “ Quản lý nhà trƣờng là thực hiện đƣờng
lối giáo dục của Đảng trong pham vi trách nhiệm của mình, tức là đƣa nhà
trƣờng vận hành theo ngun lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu
đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh” [16, tr.22].
Quản lý nhà trƣờng thực chất là những tác động của chủ thể quản lý vào
q trình giáo dục (đƣợc tiến hành bởi tập thể giáo viên và học sinh, với sự hỗ
trợ của các lực lƣợng xã hội) nhằm hình thành và phát triển tồn diện nhân cách
học sinh theo mục tiêu đào tạo của nhà trƣờng [19,tr.38].
Nội dung quản lý trường học
Bao gồm các nội dung: Quản lý hoạt động dạy và học; Quản lý hoạt
động giáo dục ngồi giờ lên lớp; Quản lý thơng tin trong nhà trƣờng; Quản lý
nhân sự; Quản lý đồn thể và xây dựng các mối quan hệ trong nhà trƣờng;
Quản lý hành chính; Quản lý cơ sở vật chất - kỹ thuật; Quản lý tài chính; Quản

lý cơng tác huy động cộng đồng tham gia xây dựng và phát triển nhà trƣờng;
Quản lý thanh tra, kiểm tra nội bộ trong nhà trƣờng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

11
1.2.2. Khái niệm phát triển
Từ các cấp độ xem xét khác nhau, có nhiều cách định nghĩa về phát triển.
Theo triết học, phát triển là sự biến đổi từ ít đến nhiều, từ hẹp đến rộng, từ thấp
đến cao, từ đơn giản đến phức tạp. Đó là q trình tích luỹ dần về lƣợng dẫn
đến sự thay đổi về chất, là q trình nảy sinh cái mới trên cơ sở cái cũ, do sự
đấu tranh giữa các mặt đối lập nằm ngay trong bản thân sự vật, hiện tƣợng.
Hiểu một cách đơn giản, phát triển là “mở rộng ra, làm cho mạnh hơn lên, tốt
hơn lên” [17, tr 89]. Ở cấp độ chung nhất, “phát triển đƣợc hiểu là sự thay đổi
hay biến đổi tiến bộ, là một phƣơng thức của vận động, hay là q trình diễn ra
có ngun nhân, dƣới những hình thức khác nhau nhƣ tăng trƣởng, tiến hóa,
chuyển đổi, mở rộng, cuối cùng tạo ra biến đổi về chất” [17, tr 79].
Nhƣ vậy, mọi sự vật, hiện tƣợng, con ngƣời, xã hội hoặc là biến đổi để
tăng tiến số lƣợng, thay đổi chất lƣợng hoặc dƣới tác động của bên ngồi làm
cho biến đổi tăng tiến đều đƣợc coi là phát triển.
1.2.3. Khái niệm đội ngũ và phát triển đội ngũ, quản lý phát triển đội ngũ
1.2.3.1. Đội ngũ
Có nhiều cách diễn đạt khác nhau, nhƣng các định nghĩa đều nêu rõ “đội
ngũ là một khối đơng ngƣời đƣợc tập hợp và tổ chức thành một lực lƣợng để
cùng thực hiện một hay nhiều chức năng, có thể cùng nghề nghiệp hoặc khơng,
nhƣng cùng chung một mục đích nhất định và cùng hƣớng tới mục đích đó”.
Trong ngành giáo dục, đội ngũ bao gồm CBQL, giáo viên, cơng nhân viên. Nếu
chỉ đề cập đến đặc điểm của ngành thì đội ngũ chủ yếu là đội ngũ giáo viên và
đội ngũ CBQL giáo dục
* Đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT

Đội ngũ cán bộ trƣờng THPT gồm: Hiệu trƣởng và phó Hiệu trƣởng.
- Trong luật giáo dục, tại điều 54 quy định: “1. Hiệu trƣởng là ngƣời chịu
trách nhiệm quản lý các hoạt động của nhà trƣờng, do cơ quan nhà nƣớc có
thẩm quyền bổ nhiệm, cơng nhận; 2. Hiệu trƣởng các trƣờng thuộc hệ thống

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

12
giáo dục quốc dân phải đƣợc đào tạo, bồi dƣỡng nghiệp vụ quản lý trƣờng học”
[23, tr.46].
- Theo điều lệ trƣờng trung học: “1. Trƣờng trung học có một Hiệu
trƣởng và từ 1 đến 3 phó Hiệu trƣởng theo nhiệm kỳ 5 năm. Thời gian đảm
nhiệm những chức vụ này là khơng q hai nhiệm kỳ ở một trƣờng trung học;
2. Hiệu trƣởng và phó Hiệu trƣởng phải là giáo viên đạt trình độ chuẩn quy
định, đã dạy ít nhất 5 năm ở cấp trung học hoặc ở cấp học cao hơn. Có phẩn
chất chính trị và đạo đức tốt; có trình độ chun mơn vững vàng; có năng lực
quản lý đƣợc bồi dƣỡng lýluận và nghiệp vụ quản lý giáo dục, có sức khoẻ,
đƣợc tập thể giáo viên, nhân viên tín nhiệm” [3, tr.12].
Từ định nghĩa trên có thể hiểu đội ngũ CBQL trƣờng THPT là tập hợp
các cán bộ, nhà giáo cùng thực hiện chức năng lãnh đạo và quản lý trƣờng
THPT với cùng một mục đích nâng cao chất lƣợng và hiệu quả hoạt động của
trƣờng THPT đáp ứng các u cầu đổi mới của giáo dục và có một số lƣợng
nhất định (theo quy định của Nhà nƣớc). Đội ngũ cán bộ quản lý trƣờng học có
vị trí quyết định sự thành bại của q trình giáo dục, đào tạo.
1.2.3.2. Phát triển đội ngũ
Có khá nhiều quan điểm về phát triển đội ngũ, nhƣng có thể quy lại
thành ba nhóm: Phát triển đội ngũ lấy cá nhân của đội ngũ làm trọng tâm; Phát
triển đội ngũ lấy mục tiêu đơn vị làm trọng tâm và phát triển đội ngũ trên cơ sở
kết hợp phát triển cá nhân trong đội ngũ với các mục tiêu phát triển đơn vị.
Giáo dục- đào tạo, với định hƣớng đổi mới giáo dục lấy ngƣời học làm trung

tâm thì quan điểm phát triển đội ngũ đƣợc lựa chọn tối ƣu là phát triển đội ngũ
trên cơ sở kết hợp phát triển cá nhân trong đội ngũ với các mục tiêu phát triển
CSGD. Quan điểm này chú trọng tính hợp tác, coi trọng nhu cầu, lợi ích cá
nhân trong đội ngũ trong mục tiêu chung của CSGD. Cả hai nhu cầu cá nhân và
tập thể đƣợc hài hồ và cân bằng tạo cho cơng tác phát triển đội ngũ đạt kết quả
cao và bền vững.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

13
Nhƣ vậy, phát triển đội ngũ đƣợc hiểu là q trình hình thành một lực
lƣợng ngƣời lao động đủ về số lƣợng, đảm bảo chuẩn về chất lƣợng, đồng bộ
về cơ cấu và có tính đồng thuận cao, đáp ứng u cầu phát triển kinh tế - xã hội
của đất nƣớc trong từng giai đoạn.
1.2.3.3. Quản lý phát triển đội ngũ
Quản lý là vừa để tìm ra đƣờng lối, chủ trƣơng, tầm nhìn, sứ mạng, định
ra phƣơng pháp hoạt động, đồng thời trực tiếp điều khiển tổ chức thực hiện để
đạt đƣợc những mục tiêu hệ giá trị của tổ chức.
Quản lý phát triển đội ngũ là thực hiện các chức năng quản lý tác động
vào đội ngũ làm phát triển từng cá nhân, nhằm đáp ứng mục tiêu giáo dục, các
u cầu của việc nâng cao chất lƣợng giáo dục trên các mặt qui mơ, chất lƣợng,
hiệu quả.
Quản lý phát triển đội ngũ là tạo ra mơi trƣờng liên nhân cách để phát
triển, hồn thiện mọi nhân cách, đó là mơi trƣờng giáo dục mà các hoạt động
đó đem tới cho con ngƣời khả năng tự giáo dục
Chất lƣợng của đội ngũ CBQL là yếu tố quyết định đến chất lƣợng giáo
dục của các trƣờng THPT, do đó quản lý phát triển đội ngũ CBQL là khâu đặc
biệt quan trọng.
1.2.4. Khái niệm Chuẩn, Chuẩn hóa.
1.2.4.1. Khái niệm Chuẩn

Đại từ điển bách khoa tồn thƣ thế giới Britannica - 2002 định nghĩa
Chuẩn và những phạm trù gần với Chuẩn là cái đƣợc xác lập bởi quyền lực, tập
qn hoặc sự thỏa thuận chung để làm mẫu mực hoặc vật so sánh hoặc là cái
đƣợc đặt ra và xác lập bởi quyền lực để làm luật lệ (quy tắc) đo lƣờng số lƣợng,
trọng lƣợng, giá trị hoặc chất lƣợng.
Theo Bách khoa tồn thƣ giáo dục quốc tế thì “Chuẩn là mức độ ƣu việt
cần phải có để đạt đƣợc những mục đích đặc biệt; là cái đo xem điều gì là phù
hợp; là trình độ thực hiện mong muốn trên thực tế hoặc mang tính xã hội” [30].