BÀI GIẢNG NGỮ VĂN 11 BÀI CHA CON NGHĨA NẶNG

Giáo án Ngữ văn 11
Đọc thêm: CHA CON NGHĨA NẶNG
(trích)
(Hồ Biểu Chánh)
A- Mục đích – yêu cầu
1. Kiến thức
- Nắm được những nét chính về cuộc đời Hồ Biểu Chánh.
- Nắm được nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
2. Kỹ năng
- Rèn luyện kỹ năng tóm tắt tác phẩm.
3. Giáo dục
- Rút ra được bài học ý nghĩa nhân văn sâu sắc về tình cảm cha con.
B- Phương tiện – phương pháp dạy học
1. Phương tiện thực hiện
- Giáo viên: Sách giáo khoa, sách giáo viên, giáo án, tiểu thuyết “Cha
con nghĩa nặng” của Hồ Biểu Chánh…
- Học sinh: Sách giáo khoa, sách bài tập, vở soạn văn…
2. Phương pháp dạy học
- Kết hợp các phương pháp: Đọc sáng tạo, giảng bình, tái tạo và gợi
mở…
C- Tiến trình bài giảng
1. Ổn định tổ chức
- Sĩ số:
- Vắng:
2. Kiểm tra bài cũ
- Câu hỏi: “ Hãy nêu ý nghĩa hình ảnh bát cháo hành trong truyện ngắn
Chí Phèo của nhà văn Nam Cao”?
3. Bài mới
 Lời vào bài:
Trong tiến trình phát triển của văn học Việt Nam, bên cạnh một Tản Đà đặt
được viên gạch nối giữa văn học truyền thống với văn học hiện đại đã xuất hiện

một Hồ Biểu Chánh – nhà văn Nam Bộ - cây cầu nối giữa giá trị cổ truyền với con
người hiện đại.Tiểu thuyết của ông luôn luôn được đan cài trong đó các bài học về
đạo lý làm người. Tiểu thuyết “Cha con nghĩa nặng” là một tác phẩm tiêu biểu thể
Cha con nghĩa nặng Page 1
Giáo án Ngữ văn 11
hiện rõ quan điểm trên của nhà văn. Hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu đoạn trích “Cha
con nghĩa nặng” trong tiểu thuyết cùng tên của ông.
 Tiến trình dạy học:
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung cần đạt
Hoạt động (HĐ) 1: tìm
hiểu khái quát về tác giả
Hồ Biểu Chánh và tiểu
thuyết “Cha con nghĩa
nặng”.
-Giáo viên(GV): Yêu cầu
học sinh đọc nhanh phần
“Tiểu dấn” trong sách
giáo khoa (sgk).
- GV: đặt câu hỏi: “Qua
phần tiểu dẫn trong sgk,
một em cho cô biết những
nét chình về cuộc đời của
nhà văn Hồ Biểu
Chánh?”
- GV: Nhận xét, bổ sung:
64 tác phẩm tiểu thuyết là
một khối lượng đồ sộ mà
không phải nhà văn nào
cũng có được. bên cạnh
đó, ông còn để lại cho

đời: 12 tập truyện ngắn và
truyện kể, 12 vở hài kịch
và ca kịch, 5 tập thơ và
truyện thơ, 8 tập ký, 28
tập khảo cứu phê bình.
Ngoài ra còn có các bài
diễn thuyết và 2 tác phẩm
dịch.
- GV: yêu cầu một học
sinh đọc phần tóm tắt tiểu
thuyết “Cha con nghĩa
nặng” trong sgk.
- Học sinh (HS): đọc
nhanh phấn “Tiểu dẫn”
và ghi những ý chính ra
giấy nháp.
-HS: Trả lời câu hỏi.
-HS: lắng nghe và ghi
chép bài.
- HS: Đọc phần tóm
tắt tác phẩm trong sgk.
- HS: Đọc, kể tóm
tắt đoạn trích cho đến
I. Tiểu dẫn
1. Tác giả
- Tên khai sinh: Hồ Văn
Trung(1885 – 1958).
- Quê: Làng Bình Thành –
Tỉnh Gò Công( nay là
xã Thành Công – Gò

Công Tây – Tiền Giang)
- Cuộc đời:
+ Học xong bậc Thành
chung, thi đậu ngành ký lục,
từng giữ chức Đốc phủ sứ,
Nghị viên Hội đồng liên
bang Đông Dương…
+ 1946: thôi hoạt động
chính trị và theo đuổi sự
nghiệp sáng tác cho đến lúc
mất.
- Sự nghiệp sáng tác:
+ Thành công nhất ở thể loại
tiểu thuyết với 64 tác phẩm.
2. Tác phẩm
- Ra đời 1929, gồm mười
chương.
- Đoạn trích tìm hiểu
thuộc nửa sau chương IX.
- Tóm tắt đoạn trích:
Đoạn trích kể chuyện người
cha là Trần Văn Sửu vô tình
giết vợ, bỏ nhà, bỏ quê trốn
tránh nhiều năm. Vì quá nhớ
con nên một đêm anh lẻn về
thăm con. Được biết cuộc
Cha con nghĩa nặng Page 2
Giáo án Ngữ văn 11
- GV: Đọc một đoạn
ngắn: “Trần Văn Sửu

chắp tay xá cha vợ….co
giò mà chạy”
Nêu yêu cầu cách đọc,
cách kể tóm tắt, chú ý
những từ ngữ địa phương
Nam Bộ.
- GV: nhận xét cách đọc,
cách kể, giải thích từ
khó,luyện cách phát âm,
cách đọc đúng.
HĐ 2: Tìm hiểu đoạn
trích “Cha con nghĩa
nặng”.
- GV: Qua phần chuẩn bị
bài ở nhà, hãy cho cô biết
bố cục của đoạn trích?
- GV nhận xét, bổ sung.
- GV cho học sinh trả lời
lần lượt các câu hỏi trong
sgk để từ đó khái quát nội
dung cũng như nghệ thuật
của tác phẩm.
hết.
- HS trả lời câu hỏi.
-HS dựa vào sự chuẩn bị
bài ở nhà, trả lời các câu
hỏi.
sống của cả hai con đều ổn
định, hạnh phúc, sự có mắt
của anh là bất lợi, Sửu đành

ra đi. Thằng Tí – con trai
anh chạy theo tìm. Hai cha
con gặp lại nhau trên cầu
Mê Tức. Sau đó, ông cùng
con trai trở về Phú Tiên.
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Bố cục:
Chia làm 3 phần:
-P1: từ “ Trần Văn Sửu chắp
tay xá cha vợ” cho đến “Ai
đó? Phải cha đó không
,cha?”
 Tâm trạng tuyệt vọng
của Trần Văn Sửu trên cầu
Mê Tức.
-P2: tiếp theo cho đến: “
chút xíu rồi con trở lại liền”
 Cuộc gặp gỡ và trò
truyện của hai cha con
ngay trên cầu Mê Tức.
-P3: còn lại.
 Hai cha con trở lên Phú
Tiên.
2. Nội dung
a. Tình cha với con:
Trần Văn Sửu là người cha
bất hạnh nặng tình với các
con:
- Vì nhớ thương và lo lắng
cho các con mà không

Cha con nghĩa nặng Page 3
Giáo án Ngữ văn 11
ngại hiểm nguy lén về
thăm các con.
- Chọn cái chết vì không
muốn gây khó khăn cho
các con, tạo gánh nặng
cho các con.
- Chấp nhận sống một cuộc
sống chui lủi, khổ cực để
không làm ảnh hưởng đến
hạnh phúc tương lai cảu
các con.
Trần Văn Sửu còn là một
người cha khoan dung, độ
lượng:
- Tha thứ cho người phụ nữ
đã phản bội mình.
- Khuyên ngăn con không
nên thù oán mẹ.
 Trần Văn Sửu là một
người cha tốt, yêu thương
con cái và hy sinh vì con
cái.
b. Tình cảm của con với cha:
Nhân vật Tý là một thằng bé
mới lớn khỏe mạnh, tình cảm
mạnh mẽ và là một đứa con
ngoan, hiếu thảo:
- Ngầm theo dõi câu chuyện

của ông ngoại với cha, hiểu
và càng thương cha nhiều
hơn.
- Khi gặp cha thì xúc động,
ôm chầm lấy cha, trò chuyện
ân cần.
- Thương cha mình vất vả,
sẵn sang từ bỏ tất cả hạnh
phúc cá nhân để đi theo cha,
chăm sóc báo đền.
 Tý là một người con hiếu
Cha con nghĩa nặng Page 4
Giáo án Ngữ văn 11
-GV: “Em có nhận xét gì
về tình huống truyện
trong đoạn trích”?
- GV: nhận xét, bổ sung.
- GV:
Tình huống truyện
trong đoạn trích là một
tình huống có kịch tính,
tái hiện một tình cảnh
éo le ngang trái. Người
cha vì thương nhớ con
mà trở lại thăm con
nhưng lại không dám ở
lại để cùng các con
sống cuộc sống gia đình
vì sợ liên lụy đến con.
Ông chọn cách ra đi

nhưng đầy ngậm ngùi,
buồn tủi. Trong khi đó,
cậu con trai không
muốn cha phải sống
cuộc sống chui lủi, khổ
cực, muốn từ bỏ hạnh
phúc cá nhân để theo
cha báo hiếu. Ai cũng
muốn nhận lấy thiệt
thòi về mình. Chính
điều này đã làm người
đọc cảm động.
Không những thế, tình
huống truyện trong
đoạn trích còn thể hiện
mâu thuẫn sâu sắc:
- Nếu Trần Văn Sửu
bỏ đi thì sẽ rất khó để
hai cha con gặp lại được
nhau. Nhưng nếu ở lại
- HS: Suy nghĩ trả
lời.
- HS: Lắng nghe và
ghi chép bài.
thảo, hiểu lẽ đời và có
hiếu với cha.
3. Nghệ thuật
- Tình huống truyện kịch
tính, mâu thuẫn, tái hiện
một tình cảnh éo le ngang

trái.
- Lời văn giản dị, mộc mạc,
là lời ăn tiếng nói hàng
ngày của người dân Nam
Bộ.
- Lối kể chuyện tự nhiên,
giản dị, theo trình tự thời
gian như truyện kể dân
gian.
- Miêu tả nhân vật:ít tả nội
tâm; tả trực tiếp, rành
mạch giữa người kể và
nhân vật; chú ý nhiều đến
lời nói và hành động.
Cha con nghĩa nặng Page 5
Giáo án Ngữ văn 11
thì ông vô tình làm ảnh
hưởng tới hạnh phúc
tương lai của con trai
mình.
- Người con trai
muốn được sống cùng cha
vì tình yêu thương, kính
trọng, lòng hiếu nghĩa
nhưng nếu vậy có thể cha
sẽ bị bắt và hạnh phúc cá
nhân sẽ không còn được
trọn vẹn. Đó là mâu thuẫn
giữa hạnh phúc cá nhân
với tình thương và lòng

hiếu thảo.
 Thể hiện tình cảm cha
con sâu sắc, mang ý
nghĩa giáo dục cao.
- GV: “Ngoài tình
huống truyện kịch
tính, em có nhận xét
gì về nghệ thuật được
sử dụng trong đoạn
trích?”
-GV: Tổng kết lại giá trị
về nội dung và nghệ thuật
của tác phẩm.
-GV: “Em rút ra bài học
gì qua việc tìm hiểu đoạn
trích”Cha con nghĩa
nặng”?
-GV: Cái kết của đoạn
trích thể hiện quan niệm
đạo lý của tác giả, theo
quy luật nhân quả. Tư
tưởng vì nghĩa, vì tình là
tư tưởng được đề cao.
-HS: Suy nghĩ trả lời.
-HS:Suy nghĩ trả lời.
Cha con nghĩa nặng Page 6
Giáo án Ngữ văn 11
 Lời kết bài: “Cha con nghĩa nặng” là tiểu thuyết đạo lí – đạo đức bằng văn xuôi
quốc ngữ đầu tiên ở Miền Nam. Đoạn trích đã thể hiện được quan niệm nghệ
thuật của tác giả đó là yếu tố đạo lý là yếu tố xuyên suốt và căn bản trong sáng

tác của ông. Bên cạnh đó câu chuyện dựng lên một cảnh ngộ thương tâm của
con người trong cuộc sống. Dù con người bị đẩy vào hoàn cảnh nghiệt ngã đến
đâu, con người có đạo lý vẫn ngẩng cao đầu đầy kiêu hãnh.
D- Củng cố - dặn dò
- Soạn bài: Luyện tập viết bản tin
- Nắm chắc nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Cha con nghĩa
nặng”.
E- Rút kinh nghiệm
Cha con nghĩa nặng Page 7