Tiểu luận Triết học Sự ra đời của Triết học Mác là bước ngoặc cách mạng trong lịch sử Triết học


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC










!"# 
$%
&'()&*+, +/01+  234 !
&+,)&*+5,67,&8+  9$:;
<5,=56  >?
.@  A B
C,DE  F?G
TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2012

-1-
Lời mở đầu
I. Điều kiện, tiền đề ra đời của Triết học Mác
1. Điều kiện về kinh tế - xã hội
2. Tiền đề về lý luận
3. Tiền đề về khoa học tự nhiên
II. Sự ra đời của Triết học Mác là bước ngoặt trong lịch sử Triết học
1. Sự thống nhất giữa chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng
2. Sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật lịch sử

3. Thống nhất giữa lý luận với thực tiễn
4. Thống nhất giữa tính khoa học với tính cách mạng
5. Xác định mối quan hệ giữa triết học với các khoa học cụ thể
Kết luận
Tài liệu tham khảo
-2-
 HI
Như chúng ta đã biết, chủ nghĩa Mác - Lê-nin là một hệ thống lý luận
khoa học và cách mạng, là vũ khí tư tưởng của giai cấp công nhân và nhân dân
lao động trong cuộc đấu tranh để nhận thức và cải tạo thế giới, được tổng kết,
đúc rút từ sự phân tích toàn bộ lịch sử nhân loại và thực tiễn xã hội thời kỳ phát
triển chủ nghĩa tư bản, kế thừa một cách có hệ thống những giá trị tư tưởng và
thành tựu khoa học quan trọng nhất của loài người. Nó cung cấp cho chúng ta
một thế giới quan khoa học và cách mạng, những quy luật phổ biến về sự vận
động và phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy con người. Đặc biệt, về mặt xã
hội, chủ nghĩa Mác - Lênin đã chỉ ra quy luật vận động của lịch sử nhân loại và
con đường tất yếu tới chủ nghĩa cộng sản - một hình thái phát triển cao của xã
hội loài người, trong đó con người được tự do, hạnh phúc, có đủ các điều kiện để
phát triển và hoàn thiện một cách toàn diện. Hiện nay, cuộc đấu tranh tư tưởng và
thực tiễn mới xây dựng đất nước đòi hỏi chúng ta phải tìm hiểu và nhận thức lại
những giá trị đích thực của chủ nghĩa Mác - Lênin, trong đó có việc nghiên cứu
và quán triệt những nguyên lý cơ bản của triết học duy vật biện chứng, để phát
triển và vận dụng học thuyết cách mạng vào khoa học đó một cách sáng tạo trong
hoạt động thực tiễn. Vì vậy để hiểu sâu hơn và nhận thấy tầm quan trọng của chủ
nghĩa Mác – Lênin, em xin trình bày một cách ngắn gọn và sơ lược quá trình
hình thành và ra đời của triết học duy vật biện chứng mácxít: “6JEKL&7ME
5J&N5,O7 '7PQRS5T 7+/(U57D5V+,7'7,RW+/5J(+/PX7,YZJ&N5,O7[2
Vì thời gian và trình độ có hạn, bài tiểu luận không thể tránh khỏi những thiếu
sót. Em mong được sự chỉ bảo của các thầy và những ai quan tâm đến vấn đề
này.

-3-
2 F\] 
E2 &^_C&8+C&+,5N`ab,S&
Giữa thế kỉ XIX, chủ nghĩa tư bản đã phát triển mạnh ở các nước Tây Âu,
nhất là ở Anh, Pháp và một phần ở Đức. Vượt qua thời kì phong kiến, sự phát
triển mạnh mẽ của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa đã chứng minh tính ưu
việt của nó so với các chế độ xã hội khác trong lịch sử. Nước Anh và nước Pháp
trở thành những quốc gia tư bản hùng mạnh, làm động lực cho sự phát triển của
chủ nghĩa tư bản châu Âu.
Quá trình hình thành và phát triển của chủ nghĩa tư bản tất yếu tạo ra trong
lòng nó một lực lượng đối lập là giai cấp vô sản hiện đại. Trong Tuyên ngôn
đảng cộng sản C.Mác và Ăngghen viết : “ Những vũ khí mà giai cấp tư sản đã
dùng để đánh đổ chế độ phong kiến thì ngày nay quay lại đập vào chính ngay giai
cấp tư sản. Nhưng giai cấp tư sản không những rèn những vũ khí sẽ giết mình; nó
còn tạo ra những người vũ khí ấy chống lại nó, đó là những người công nhân
hiện đại, những người vô sản.”
Triết học Mác (chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa vật lịch sử) là
bộ phận cấu thành đồng thời là cơ sở triết học của chủ nghĩa Mác, là chìa khoá để
giải thích trên cơ sở khoa học quá trình phát triển của tư tưởng nhân loại.
Quê hương của chủ nghĩa Mác là nước Đức. Sự phát triển mạnh mẽ của
lực lượng sản xuất ở Anh, Pháp, Đức và của các nước tư bản chủ nghĩa khác đã
chứng tỏ phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa ưu việt hơn hẳn phương thức
sản xuất phong kiến. Song cùng với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản, những
mâu thuẫn giai cấp - xã hội vốn có của bản thân nó cũng nẩy sinh và ngày càng
bộc lộ gay gắt, trước hết là mâu thuẫn giữa hai giai cấp vô sản và tư sản. Mâu
thuẫn này là biểu hiện về mặt xã hội của mâu thuẫn cơ bản của phương thức sản
xuất tư bản chủ nghĩa, mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hoá và trình độ phát triển
ngày càng cao của lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất tư nhân tư bản chủ
nghĩa.

Trong thời kỳ này, phong trào của giai cấp vô sản đã phát triển mạnh mẽ.
Cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản ở nhiều nơi đã trở thành các cuộc khởi nghĩa
với những yêu sách giai cấp rõ ràng. Cuộc khởi nghĩa của công nhân Liông
-4-
(Pháp) năm 1831 và năm 1834, cuộc khởi nghĩa của thợ dệt ở Xilêdi (Đức) năm
1834 và phong trào Hiến chương ở Anh vào cuối những năm 30 đầu những năm
40 của thế kỷ XIX đã thu hút được sự chú ý của các đại biểu tiên tiến của các
tầng lớp tri thức tư sản tiến bộ, trước hết là C. Mác và Ph.Ăngghen tới vấn đề
nguyên nhân, bản chất của các cuộc đấu tranh giai cấp - xã hội và những triển
vọng của các cuộc đấu tranh giai cấp ấy. Rõ ràng những cuộc đấu tranh giai cấp
ở các nước tư bản chủ nghĩa tiên tiến ở châu Âu những năm 30 - 40 của thế kỷ
XIX là nhân tố khách quan chứng tỏ rằng đã có những tiền đề xã hội - giai cấp và
những điều kiện để xuất hiện chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật
lịch sử, là chứng cứ để nói rằng nhu cầu xã hội đã chín muồi để xuất hiện một thế
giới quan triết học mới - triết học mácxít.
Mặt khác lý luận chủ nghĩa xã hội không tưởng của Xanh Ximong,
Phuriê… Về bản chất, không đáp ứng được yêu cầu, lợi ích và sứ mệnh lịch sử
của giai cấp vô sản. Chỉ có triết học Mác ra đời mới đáp ứng được nhu cầu là vũ
khí tinh thần của giai cấp vô sản cũng như giai cấp vô sản là vũ khí vật chất của
triết học Mác, bởi vì chỉ có triết học Mác mới có khả năng cải tạo chủ nghĩa xã
hội không tưởng thành chủ nghĩa xã hội khoa học.
T2 &^+K^PcP_d+
Tiền đề về lý luận của triết học Mác là biểu hiện quá trình tiếp nhận, trên
tinh thần phê phán những giá trị nổi bật trong triết học cổ điển Đức, kinh tế chính
trị học Anh và chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp.
Sự ra đời của triết học Mác không phải là hiện tượng biệt lập, tách rời lịch
sử nhân loại, mà là kết quả của toàn bộ quá trình đó.
Tuy nhiên cần phải khẳng định rằng tiền đề lý luận trực tiếp cho triết học
Mác ra đời là triết học cổ điển Đức mà tiêu biểu là triết học Hêghen và Phoiơbắc.
Triết học duy tâm khách quan của Hêghen là đỉnh cao của triết học cổ điển Đức.

Ông là người đã trình bày một cách có hệ thống tư tưởng biện chứng duy tâm, đã
triển khai những quy luật và phạm trù của biện chứng xuất phát từ “ý niệm tuyệt
đối”. Bằng thiên tài của mình C.Mác và Ăngghen đã cải tạo phép biện chứng duy
tâm thành phép biện chứng duy vật triệt để, để phép biện chứng duy vật trở thành
công cụ nhận thức các lĩnh vực tự nhiên xã hội tư duy và con người.
-5-
Một trong những đại biểu lớn nhất của triết học cổ điển Đức là Phoiơbắc.
Ông là nhà triết học duy vật, chủ nghĩa duy vật của Phoiơbắc là chủ nghĩa duy
vật nhân bản. Ông coi con người với tư cách là một thực thể của tự nhiên- là đối
tượng nghiên cứu của triết học. C.Mác và Ăngghen đã đánh giá cao chủ nghĩa
duy vật của Phoiơbắc nhưng đồng thời cũng phê phán tư duy siêu hình và duy
tâm về lịch sủ của ông. Chính C.Mác và Ăngghen là những người nhận thức một
cách chính xác đóng góp và hạn chế của Phoiơbắc, làm tiền đề cho sự hình thành
và phát triển của thế giới quan duy vật biện chứng của mình.
Xét trong tiến trình phát triển của lịch sử triết học, sự ra đời cuả triết học Mác
còn là sự tiếp nhận tinh thần phê phán tinh hoa của lịch sử triết học nhân loại.
Những học thuyết đó là những đỉnh cao của sự phát triển tư tưởng lý luận xã hội
của loài người trong thời kỳ trước Mác. Sự phát triển hơn nữa về kinh tế chính trị
học, lý luận về chủ nghĩa xã hội khoa học và triết học chỉ có thể có được với sự
ra đời của phép biện chứng duy vật. Song rõ ràng, những thành tựu đã đạt tới của
nhân loại lại là những tiền đề lý luận tất yếu về mặt lịch sử; và là nguồn gốc của
chủ nghĩa Mác nói chung và của triết học mácxít nói riêng.
72 &^+K^C,(E,O756+,&*+
Chẳng những thế, vào giữa thế kỷ XIX, nhân loại đã đạt tới những đỉnh
cảo trong khoa học tự nhiên. Các nhà khoa học tự nhiên như R. Maye (Đức), P.P.
Giulơ (Anh), E. Kh. Lenxơ (Nga), L.A. Cônđinh ( Đan Mạch) đã xác định sự thật
về chuyển hoá năng lượng. R.Meye và P.P. Giulơ đã nêu lên thành định luật bảo
toàn và chuyển hoá năng lượng, đã chứng minh sự phát triển của vật chất là một
quá trình vô tận của sự chuyển biến những hình thức vận động của chúng. Các
nhà sinh vật học người Đức như Svan và Slâyđen đã đề ra lý luận tế bào, đã

chứng minh rằng các tế bào là cơ sở của kết cấu và sự phát triển của tất cả các cơ
thể động vật và thực vật, và do vậy tìm ra bản chất sự phát triển của cơ thể động
vật, thực vật đều là sự phát triển bằng sự hình thành tế bào.
Nhà khoa học người Anh Đác Uyn cũng đã phát hiện ra lý luận duy vật về
nguồn gốc và sự phát triển của các loài thực vật và động vật. Chính định luật bảo
toàn và chuyển hoá năng lượng, lý luận tế bào, học thuyết về sự xuất hiện và phát
triển các loài là tiền đề về mặt khoa học tự nhiên của chủ nghĩa duy vật biện
chứng.
-6-
Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học tự nhiên, nhất là trên lĩnh vực vật lý
học và sinh học đã làm thay đổi quan niệm siêu hình về thế giới tự nhiên; đồng
thời khẳng định tính biện chứng khách quan của mọi quá trình trong sự vận động
và phát triển của thế giới. Khoa học tự nhiên mang tính chất lý luận trong giai
đoạn này là tiền đề cho sự ra đời của triết học Mác; cũng như những khái quát
của triết học Mác đặt cơ sở về thế giới quan và phương pháp luận cho các lĩnh
vực khoa học cụ thể trong việc nhận thức thế giới khách quan.
Chủ nghĩa Mác ra đời trong bối cảnh ấy và nó là sản phẩm mang tính quy
luật của khoa học và triết học mà nhân loại đã đạt tới, nó được hình thành như là
kết quả của các phát hiện của Mác và Ăngghen về những quy luật chung nhất của
sự phát triển thế giới. Chủ nghĩa Mác do Mác và Ăngghen sáng lập là một học
thuyết thống nhất, hoàn chỉnh, gồm ba bộ phận cấu thành: triết học mácxít, kinh
tế chính trị học mácxít và chủ nghĩa xã hội khoa học.
Sự hình thành thế giới quan duy vật của Mác và Ăngghen cũng đồng thời
là quá trình nghiên cứu những cơ sở của chủ nghĩa duy vật biện chứng của các
ông diễn ra trong nửa đầu của những năm 40 thế kỷ XIX dưới ảnh hưởng trực
tiếp của phong trào công nhân và những phát minh về khoa học tự nhiên và khoa
học xã hội, trong quá trình đấu tranh chống phép biện chứng duy tâm của
Hêghen và phê phán chủ nghĩa duy vật siêu hình của Phoiơbắc.
2  !"#
$%

G2 65,<+/+,e5/&fE7,M+/,gE0_h)d5)Q@,i@T&8+7,=+/
Trong lịch sử triết học trước C.Mác, chủ nghĩa duy vật và phép biện
chứng tách rời nhau. Các nhà duy vật dù đã thể hiện những tư tưởng biện chứng,
nhưng suy cho cùng do hạn chế bởi điều kiện lịch sử xã hội và khoa học cho nên
họ vẫn bị chi phối bơi phương pháp tư duy siêu hình. Tư tưởng bịên chứng đã đạt
được những thành tựu lớn lao trong triết học cổ điển Đức, đặc biệt là triết học
Hêghen, nhưng nó lại phát triển trong hệ thống triết học duy tâm thần bí. Do đó,
nhìn chung, lịch sử triết học trước Mác thể hiện thế giới quan duy vật trong mối
quan hệ với phương pháp nhận thức siêu hình, hoặc là thế giới duy tâm trong mối
quan hệ với phương pháp nhận thức biện chứng.
-7-
Phép biện chứng duy vật ra đời trong điều kiện phương thức sản xuất tư bản
chủ nghĩa đang phát triển, cuộc đấu tranh giai cấp giữa vô sản và tư sản đã cung
cấp thực tiễn cho C.Mác và Ph.Ănghen để đúc kết và kiểm nghiệm lý luận về
phép biện chứng. Dựa trên cơ sở thành tựu khoa học tự nhiên (cuối thế kỷ XVIII,
đầu thế kỷ XIX) đi vào hệ thống hóa tài liệu khoa học thực nghiệm. Đây là hai
tiền đề thực tiễn rất quan trọng cho sự ra đời của phép biện chứng duy vật.
Tiền đề lý luận của phép biện chứng duy vật chính là phép biện chứng duy
tâm của Hêghen. Các ông đã tách ra cái hạt nhân hợp lý vốn có của nó là phép
biện chứng và vứt bỏ cách giải thích hiện tượng tự nhiên xã hội và tư duy một
cách thần thánh hóa tư duy, nói cách khác các ông đã cải tạo một cách duy vật
phép biện chứng duy tâm Hêghen.
Phép biện chứng duy vật là sự thống nhất giữa chủ nghĩa duy vật và phép
biện chứng, trong khi đó các học thuyết triết học trước đây duy vật nhưng siêu
hình (Triết học cận đại) hoặc biện chứng nhưng duy tâm (cổ điển Đức). Phép
biện chứng duy vật không chỉ duy vật trong tự nhiên mà đi đến cùng trong lĩnh
vực xã hội, do đó các ông đã xây dựng sáng lập ra chủ nghĩa duy vật lịch sử.
Theo C.Mác: Biện chứng khách quan là cái có trước, còn biện chứng chủ
quan (tư duy biện chứng) là cái có sau và là phản ánh của biện chứng khách
quan, đây là sự khác nhau giữa phép biện chứng duy vật của ông với phép biện

chứng duy tâm của Hêghen. C.Mác cho rằng ông chỉ làm cái công việc là đặt
phép biện chứng duy tâm của Hêghen "đứng trên hai chân của mình" tức là đứng
trên nền tảng duy vật.
Theo C.Mác thì phép biện chứng chính là "khoa học về mối liên hệ phổ biến
trong tự nhiên xã hội và tự nhiên trong tư duy". Theo Lênin thì phép biện chứng
là "học thuyết về sự phát triển đầy đủ, sâu sắc và toàn diện nhất, học thuyết về
tính tương đối của sự vật".
Ba mối liên hệ chủ yếu trong phép biện chứng duy vật là: 1. Mối liên hệ
cùng tồn tại và phát triển; 2. Mối liên hệ thâm nhập lẫn nhau tuy có sự khác nhau
nhưng vẫn có sự giống nhau; 3. Mối liên hệ về sự chuyển hoá vận động và phát
triển. Các mối liên hệ được khái quát thành các cặp phạm trù như (phần tử - hệ
thống, nguyên nhân - kết quả, lượng - chất) và các quy luật (quy luật lượng -
chất, quy luật đấu tranh và thống nhất của các mặt đối lập, quy luật phủ định của
phủ định).
-8-
Lần đầu tiên trong lịch sử triết học, Mác đã công khai tính giai cấp để bảo
vệ lợi ích của giai cấp công nhân và toàn thể nhân dân lao động. Trong khi đó
các nền triết học trước Mác che dấu lợi ích của nó, bảo vệ lợi ích của giai cấp
thống trị, của một nhóm người thiểu số trong xã hội.
Triết học C.Mác là một hệ thống sáng tạo, là một hệ thống mở, không
ngừng được bổ sung, được làm phong phú thêm bởi chính thực tiễn và phát triển.
Cùng với chính sự phát triển thực tiễn, học thuyết của C.Mác là kim chỉ nam cho
hành động.
Những nội dung chính của phép biện chứng được C.Mác và Ph.Ănghen
luận chứng trong tác phẩm: "Biện chứng của tự nhiên" (1873 - 1883), "Chống
Đuy -rinh" (1876 -1878), "Lút-vich Phoiơ Bắc và sự cáo chung của triết học cổ
điển Đức" và một số tác phẩm do V.I.Lênin viết như: "Chủ nghĩa duy vật và chủ
nghĩa kinh nghiệm phê phán" (1908 -1909), "Bút ký triết học".
Tóm lại, phép biện chứng duy vật Mác - xít là kết quả của sự chín muồi về
mặt lịch sử của nhận thức khoa học và của thực tiễn xã hội. Sự ra đời của nó đáp

ứng nhu cầu về mặt lý luận của giai cấp công nhân. Giai đoạn mới trong sự phát
triển của phép biện chứng gắn với tên tuổi của V.I.Lênin đã vận dụng thành công
phép biện chứng Mác-xít trong cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười
Nga năm 1917. Sự phát triển của V.I.Lênin về phép biện chứng duy vật thể hiện
trong lý luận cách mạng xã hội chủ nghĩa như là một công cụ sắc bén để cải tạo
thế giới một cách cách mạng nhất.
Triết học Mác ra đời đã chứng minh tính thống nhất giữa thế giới quan và
phương pháp luận: thế giới quan duy vật biện chứng trong sự thống nhất hữu cơ
với phương pháp biện chứng duy vật. Kế thừa chủ nghĩa duy vật và phép biện
chứng trong triết học cổ điển Đức, C.Mác đã xây dựng chủ nghĩa duy vật biện
chứng, hình thức phát triển cao nhất của chủ nghĩa duy vật trong lich sử triết học
và phép biện chứng duy vật với tính cách là khoa học về sự phát triển của thế
giới tự nhiên, lịch sử xã hội loài người và tư duy. Chủ nghĩa duy vật và phép biện
chứng trong triết học C.Mác và Ph.Ăngghen là cơ sở hình thành nên triết học vĩ
đại nhất trong lịch sử : triết học Mac-Lênin. Đánh giá về tính triệt để trong triết
học Mác, V.I.Lênin viết: “ Triết học của Mác là một triết học hoàn bị, nó cung
cấp cho loài người và nhất là giai cấp công nhân những công cụ nhận thức vĩ
đại”.
-9-
T2 '+/5W(JE7,M+/,gE0_h)d5PX7,YZ
Một đặc điểm có ý nghĩa to lớn của cuộc cách mạng trong triết học là mở
rộng chủ nghĩa duy vật sang xã hội loài người, hình thành nên chủ nghĩa duy vật
lịch sử .V.I.Lenin đánh giá rằng : “ Trong khi nghiên cứu sâu và phát triển chủ
nghĩa duy vật triết học, Mác đã đưa ra học thuyết đó tới chỗ hoàn bị và mở rộng
nhận thức ấy từ chỗ nhận thức giới tự nhiên đến chỗ nhận thức xã hội loài người.
Chủ nghĩa duy vật lịch sử của Mác là thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng khoa
học. Một lý luận khoa học hết sức hoàn chỉnh và chặt chẽ đã thay cho sự tùy tiện,
vẫn ngự trị từ trước đến nay trong các quan niệm về lịch sử và chính trị ”
Chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác đã chỉ ra quy luật vận động của
lịch sử xã hội loài người, sự thay thế các hình thái kinh tế xã hội là một quá trình

lịch sử – tự nhiên. Trong các quy luật của lịch sử xã hội, quy luật biện chứng
giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất có vai trò quyết định. Các quan hệ
về kinh tế quyết định các quan hệ về kiến trúc thượng tầng. Triết học lịch sử
cũng đã phát hiện vai trò sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là người “đào
huyệt chôn chủ nghĩa tư bản” thực hiện cách mạng xã hội chủ nghĩa, hướng tới
mục tiêu giải phóng con người. Với bản chất duy vật triệt để trong lĩnh vực xã
hội, triết học Mác trở thành công cụ vĩ đại để nhận thức và cải tạo thế giới, tạo ra
bước phát triển mới về chất, một bước nhảy vọt so với các hệ thống triết học
khác trong lịch sử.
72 ,<+/+,e5/&fEPcP_d+).&5,675&j+
Triết hoc Mác không chỉ là lý luận khoa học phản ánh bản chất, quy luật
của sự vận động và phát triển của thế giới, mà quan trọng hơn, đó là học thuyết
nhằm mục đích cải tạo thế giới. Vì vậy sự thống nhất biện chứng giữa lý luận và
thực tiễn là một nguyên tắc cơ bản của triết học Mác.
Trong lịch sử các hệ thống triết học trước Mác, kể cả các hệ thống triết học
tiến bộ, đều chưa thấy vai trò của thực tiễn là cơ sở, động lực, mục đích của nhận
thức và tiêu chuẩn của chân lý, chưa nhận thức hết ý nghĩa thực tiễn cao nhất của
triết học là hướng đến phát triển xã hội và giải phóng con người. Vì vậy tách rời
giữa lý luận và thực tiễn là đặc điểm vốn có của triết học trước Mác.
Chỉ khi triết học Mác ra đời, vai trò thực tiễn và sự thống nhất giữa lý luận
và thực tiễn mới được xem là một nguyên tắc cơ bản, chi phối mọi hoạt động.
-10-
C.Mác viết : “ Khuyết điểm chủ yếu của toàn bộ chủ nghĩa duy vật từ trước
đến nay- kể cả chủ nghĩa duy vật của Phoiơbắc- là sự thật, hiện thực, cái cảm
giác được, chỉ được nhận thức dưới hình thức khách thể hay hình thức trực quan,
chứ không nhận thức là hoạt động cảm giác con người, là thực tiễn không nhận
thức về mặt chủ quan”. “Vấn đề tìm hiểu xem tư duy con người có thể đạt tới
chân lý khách quan không, hoàn toàn không phải là một vấn đề lý luận mà là một
vấn đề thực tiễn. Chính trong thực tiễn con người phải chứng minh chân lý, nghĩa
là chứng minh tính hiện thực và sức mạnh, tính trần tục của tư duy của mình. Sự

tranh cãi về tính hiện thực và tính không hiện thực của tư duy tách rời hiện
tượng, là một vấn đề kinh viện thuần tuý”. “Các nhà triết học đã chỉ giải thích thế
giới bằng nhiều cách khác nhau, song vấn đề cải tạo thế giới”. Đó là biểu hiện
của tính hiện thực, tính thực tiễn vô cùng sâu sắc trong triết học Mác- Lênin.
02 ,<+/+,e5/&fE5V+,C,(E,O7).&5V+,7'7,RW+/
Bản chất khoa học của triết học Mác đã bao hàm tính cách mạng. Tính khoa
học càng sâu sắc, càng phản ánh đúng quy luật của sự phát triển thế giới thì tính
cách mạng càng cao, càng triệt để.
Triết học Mác biểu hiện tính cách mạng ở từng bản chất khoa học của học
thuyết, trong mục đích cải tạo thế giới, trong vai trò và sứ mệnh lịch sử của giai
cấp vô sản. Triết hoc Mác đã chứng minh, bằng sức mạnh của phương pháp biện
chứng, sự thay thế chủ nghĩa tư bản bằng chế độ xã hội chủ nghĩa là một tất yếu
lịch sử. “Chỉ có chủ nghĩa duy vật triết học của Mác là đã chỉ cho giai cấp vô sản
con đường phải đi theo để thoát khỏi chế độ nô lệ về mặt tinh thần, trong đó tất
cả các giai cấp bị áp bức đã sống lay lắt từ trước tới nay”. Triết học Mác là vũ khí
tinh thần của giai cấp vô sản, còn giai cấp vô sản là vũ khí vật chất của triết học
Mác trong cuộc đấu tranh vì xã hội tương lai.
Tính cách mạng của triết học Mác biểu hiện ở bản chất khoa học và cách
mạng của phép biện chứng. C.Mác cho rằng : “Dưới dạng hợp lý của nó, phép
biện chứng chỉ đem lại sự giận giữ và kinh hoàng cho giai cấp tư sản và bọn tư
tưởng gia giáo điều của chúng mà thôi, vì trong tính tích cực của cái hiện đang
tồn tại, phép biện chứng đồng thời bao hàm cả quan niệm về sự phủ định cái hiện
đang tồn tại đó và về sự diệt vong tất yếu của nó. Vì mỗi hình thái đã hình thành
đều được phép biện chứng xét trong sự vận động, tức là xét cả mặt tức thời trong
-11-
sự vận động hình thái đó; vì phép biện chứng không khuất phục trước một cái gì
cả, và về thực chất thì nó có tính phê phán và tính cách mạng”.
k2 l'7KX+,Km+/R<&n_E+,8/&fE5J&N5,O7).&7'7C,(E,O77o
5,p
Quan niệm truyền thống trong lịch sử triết học trước C.Mác coi : “Triết

học là khoa học của mọi khoa học”. Triết học Mác ra đời đã chấm dứt quan niệm
đó, đồng thời xác định tính đúng đối tượng của triết học là nghiên cứu những quy
luật chung nhất của tự nhiên , xã hội và tư duy. Vì vậy không những không tách
rời mà trái lại triết học Mác càng có mối quan hệ thống nhất và độc lập với các
chuyên ngành. Sự phát triển của các khoa học khác nhau trong nghiên cứu thế
giới tự nhiên và xã hội đặt cơ sở cho những khái quát mang tính phổ biến của
triết học. Mặt khác những kết luận của triết học trở thành thế giới quan khoa học
và phương pháp luận chung nhất cho sự phát triển của các lĩnh khoa học. Thực
tiễn khoa học đã chứng minh rằng, những thành tựu nghiên cứu khoa học của tự
nhiên và xã hội là tiền đề cho hệ thống phạm trù, quy luật triết học ngày càng vận
động, phát triển, đồng thời, ngược lại, hệ thống phạm trù, quy luật triết học định
hướng cho sự phát triển hợp quy luật của các lĩnh vực khoa học khác nhau.
Không có triết học duy vật biện chứng, khoa học hiện đại không thể tiến lên.
Ph.Ăngghen viết: “Sinh lý học, tế bào (quá trình phát triển hữu cơ của một cá thể
riêng lẻ cũng như của các loài, giống bằng con đường phân hoá là chứng cớ hiển
nhiên nhất của phép biện chứng hợp lý); và cuối cùng, sự đồng nhất giữa lực
lượng của tự nhiên và sự chuyển hóa lẫn nhau giữa chúng chấm dứt tính cố định
của các phạm trù phép biện chứng trở thành một sự cần thiết tuyệt đối cho
khoa học tự nhiên ”. Sự phát triển của khoa học hiện đại ngày nay càng chứng
minh cho mối quan hệ thống nhất giữa khoa học với triết học Mác trên con
đường nhận thức và cải tạo thế giới.
-12-
F
Bằng việc trình bày sự ra đời của triết học Mác cùng với bước ngoặt vĩ đại
trong triết học, có thể khẳng định: Học thuyết Mác – Lênin là hệ tư tuởng cách
mạng nhất của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Học thuyết đó là
khối thống nhất vững chắc của ba bộ phận cấu thành là Triết học, Kinh tế
chính trị học, chủ nghĩa xã hội khoa học trong đó Triết học đóng vai trò thế
giới quan và phương pháp luận nói chung. Triết học Mác-Lênin là thế giới
quan và phương pháp luận khọa học nhất, cách mạng nhất; là thành quả vĩ

đại của triết học thế giới.
Công cuộc đổi mới và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam đã chứng tỏ sức
sống mãnh liệt của mình và ngày càng thu được những thành tựu to lớn. Kiên
định với bản chất khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư
tưởng Hồ Chí Minh, trong thời kỳ quá độ lên CNXH, khẳng định rõ: “Đảng lấy
chủ nghĩa Mác – Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ
nam cho hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản” và vận
dụng sáng tạo vào thực tiễn cách mạng Việt Nam nhất định Đảng ta sẽ lãnh đạo
nhân dân ta xây dựng thành công một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa “dân
giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Việc nghiên cứu triết học Mác- Lênin là một vấn đề rất lớn trong triết học, đòi
hỏi có nhiều công sức của các nhà triết học với nhiều công trình khảo cứu sâu
sắc. Trong khuôn khổ một bài viết nhỏ không thể đề cập được hết các khía cạnh
của một vấn đề lớn như vậy, do đó em rất mong sự đóng góp ý kiến khoa học của
các thầy cô giáo và các bạn học viên để bài viết được hoàn chỉnh hơn.
-13-
\ Fq
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo trình Triết học Mác – Lênin (dùng trong các
trường đại học và cao đẳng), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006.
2. Tiểu ban Triết học, Triết học (Phần I , dùng cho học viên cao học và nghiên
cứu sinh không thuộc chuyên ngành triết học), LHNB Trường ĐH Kinh tế
TP.HCM, 2010
3. />option=com_content&task=view&id=378&Itemid=265
4. />qid=20110630030339AAhHdQn
5. />%C3%A1c_-_L%C3%AAnin
-14-