vai trò của gia đình trong hoạt động giáo dục tri thức cho trẻ em

Website: Email : Tel (: 0918.775.368

TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI:
Giáo dục luôn là mối quan tâm hàng đầu của Đảng và nhà nước tư từ
trước đến nay. Bác Hồ đã nhấn mạnh ý nghĩa của việc giáo dục bằng câu nói
bất hủ:
"Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây
Vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người"
Câu nói này hiện nay vẫn là phương châm hoạt động, là kim chỉ nam
cho các cơ quan, đoàn thể hoạt động trong lĩnh vực giáo dục. Và trong thời
đại hiện nay, giáo dục càng trở nên là một thiết chế quan trọng trong một xã
hội hiện đại vì nó góp phần quan trọng quyết định vận mệnh tương lai của đất
nước.
Tuy nhiên trong giáo dục ở nước ta hiện nay vẫn cịn nhiều bất cập và
thiếu sót. Điển hình là việc giáo dục tri thức cho trẻ em ở các vùng sâu, vùng
xa của Tổ quốc. Ở các vùng này trẻ em có thực sự được quan tâm đến việc
phát triển tri thức và sự quan tâm của gia đình và cộng đồng đến việc giáo dục
tri thức cho trẻ em có thực sự triệt để? Đó chính là lý do tơi chọn đề tài: Vai
trị của gia đình trong hoạt động giáo dục tri thức cho trẻ em (Qua khảo sát
tại địa bàn xã Tân Lập - huyện Mộc Châu - tỉnh Sơn La).
Ý NGHĨA LÝ LUẬN.
Nghiên cứu đề tài trên có ý nghĩa quan trọng cho những lý luận về hoạt
động giáo dục ở Việt Nam nói chung và ở địa bàn xã Tân Lập nói riêng. Nó
giúp cho cộng đồng và gia đình hiểu rõ hơn tính cấp thiết của giáo dục trong
thời đại hiện nay. Từ đó mỗi gia đình sẽ có những mối quan hệ đặc biệt hơn
nữa trong việc giáo dục con của mình.


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Ngồi ra, nó cịn giúp cho mỗi thành viên trong từng gia đình có những

cách nhìn khoa học về việc giáo dục con em mình. Từ đó sẽ có sự kết hợp
giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục tri thức cho trẻ em.
Và ý nghĩa quan trọng nhất là từ những sự quan tâm giáo dục tri thức
cho trẻ em của cộng đồng và gia đình hơm nay sẽ góp phần xây dựng tương
lai tươi đẹp cho xã Tân Lập hiện nay.
Ý NGHĨA THỰC TIỄN:
Qua nghiên cứu tìm hiểu rõ hơn về tình hình giáo dục của xã Tân Lập
nói riêng và của tỉnh miền núi Sơn La nói chung. Phát hiện ra những bất cập
và những khó khăn trong cơng tác giáo dục ở xã Tân Lập.
Tìm hiểu mối quan hệ của từng gia đình từ việc giáo dục con em mình.
Đưa ra những đề xuất, kiến nghị và các giải pháp nhằm cải thiện tình
hình giáo dục trong xã.
Giúp các nhà quản lý giáo dục đề ra các chủ trương, chính sách phù
hợp và hiệu quả đối với việc giáo dục trên địa bàn miền núi.
MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
* Mục đích:
- Nghiên cứu, tìm hiểu những hoạt động giáo dục trẻ em trong từng gia
đình của địa bàn xã Tân Lập, vai trò của từng gia đình trong giáo dục tri thức
cho trẻ em.
* Nhiệm vụ nghiên cứu.
- Nghiên cứu lý luận: Các hệ thống lý thuyết, khái niệm nhằm làm sáng
tỏ vai trò của gia đình trong việc giáo dục tri thức cho trẻ em.
- Nghiên cứu thực tế: Các hoạt động giáo dục hiện nay của từng thành
viên trong gia đình đối với con em mình.


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Đối tượng, khách thể nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu:
*Đối tượng nghiên cứu: Vai trị của gia đình trong hoạt động giáo dục

tri thức cho trẻ em (qua khảo sát tại xã Tân Lập - Mộc Châu - Sơn La).
* Khách thể nghiên cứu: Những gia đình có con em trong độ tuổi đi
học trong địa bàn xã Tân Lập, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La.
* Phạm vi nghiên cứu: Các hoạt động giáo dục tri thức cho trẻ em
trong mỗi gia đình, mối quan tâm của gia đình đối với việc phát triển tri thức
cho trẻ em, vai trị của gia đình đối với việc phát triển tri thức cho trẻ em.
- Cách ứng xử của từng thành viên trong gia đình đối với việc giáo dục
tri thức cho trẻ em.
- Cách giáo dục của bố mẹ, anh chị đối với con em đang ở độ tuổi đi
học.
- Định hướng bậc học cho trẻ em ở mỗi gia đình.
- Đầu tư trong giáo dục ở mỗi gia đình (thời gian và tiền học)
- Điều kiện học hành của trẻ em trong mỗi gia đình.
(Vì điều kiện thời gian, khơng gian và các điều kiện khách quan khác,
tôi chỉ đi sâu nghiên cứu một số hoạt dộng làm sáng tỏ vai trò của gia đình
trong việc giáo dục tri thức cho trẻ em trên địa bàn xã Tân Lập - Mộc Châu Sơn La).
* Phạm vi khảo sát: Khảo sát tại địa bàn xã Tân Lập - Mộc Châu - Sơn
La.
* Thời gian khảo sát: Tháng 5 - 2007.
Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu.
* Một số lý thuyết liên quan đến đề tài:
- Lý thuyết hành động xã hội:


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Xét trên phương diện triết học, hành động xã hội chính là một hình thức
hoặc cách giải quyết các mâu thuẫn, vấn đề xã hội. Hành động xã hội được
tạo ra bởi các phong trào xã hội, các tổ chức, đảng phái chính trị...
Trong xã hội học, hành động xã hội được hiểu cụ thể hơn và thường

gắn với các chủ thể hành động là các cá nhân.
Theo nhà xã hội học Đức Mac. Webor: "Hành động xã hội là một hành
vi một hành vi mà chủ thể gắn cho một ý nghĩa chủ quan nhất định". Hành
động xã hội luôn gắn với tính tích cực cá nhân. Tính tích cực này lại bị quy
định bởi hàng loạt các yếu tố như nhu cầu, lợi ích, định hướng giá trị của chủ
thể hành động. Tất cả các yếu tố và q trình đó chính là phương thức tồn tại
của chủ thể.
- Lý thuyết tương tác xã hội.
Hành động xã hội là cơ sở, là tiền đồ của tương tác xã hội. Nói cách
khác, khơng có hành động xã hội thì khơng có tương tác xã hội. Các hành
động vật lý chỉ có thể tạo ra các tương tác vật lý, các hành động xã hội được
thể hiện trong các loại tương tác xã hội khác nhau.
Tương tác xã hội có thể được coi là quá trình hành động đáp lại của
một chủ thể này với một chủ thể khác.
- Lý thuyết biến đổi xã hội.
Mọi xã hội cũng giống như tự nhiên không ngừng biến đổi. Sự ổn định
của xã hội chỉ là sự ổn định bên ngồi, cịn thực tế nó khơng ngừng thay đổi
bên trong bản thân nó. Do đó, bất cứ xã hội nào và bất cứ nền văn hoá nào,
cho dù nó có bảo thủ và cổ truyền đến đâu chăng nữa cũng luôn biến đổi. Và
sự biến đổi đó trong xã hội hiện đại ngày càng rõ hơn, nhanh hơn, và điều này
làm cho ta nhận thấy sự bíên đổi đó khơng cịn là mới mẻ, nó sẽ trở nên


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

dường như chuyện thường ngày. Có nhiều quan niệm về sự biến đổi xã hội.
Một cách hiểu rộng nhất, cho đó là một sự thay đổi so sánh với một tình trạng
xã hội hoặc một nếp sống có trước. Trong một phạm vi hẹp hơn, người ta cho
rằng sự biến đổi xã hội được đề cập đến sự biến đổi về cấu trúc xã hội (hay tổ
chức của xã hội nào đó) mà sự biến đổi này ảnh hưởng sâu sắc đến phần lớn

thành viên của một xã hội. Còn những biến đổi chỉ tác động đến một số ít cá
nhân thì ít được các nhà xã hội học quan tâm, chú ý.
Biến đổi xã hội là một q trình q đó những khuôn mẫu của các hành
vi xã hội, các quan hệ xã hội, các thiết chế xã hội và các hệ thống phân tầng
xã hội được thay đổi qua thời gian.
* Thao tác hố khái niệm:
+ Khái niệm gia đình
+ Khái niệm giáo dục
+ Khái niệm vai trò.

* Tổng quan những vấn đề nghiên cứu.
Vấn đề xã hội chính là vấn đề khách quan tồn tại ngoài ý muốn con
người. Theo Baker: vấn đề xã hội là những cái rắc rối mà chúng ta gặp trong
cuộc sống.
Trước sự tác động về biến đổi kinh tế, xã hội, con người phải không
ngừng nâng cao tri thức, và giáo dục trở thành mối quan tâm hàng đầu của
Đảng, Nhà nước và mọi gia đình. Ngồi sự giáo dục về nhân cách, lối sống,
giáo dục tri thức cùng giữ vai trò quan trọng để hình thành một con người có


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

ích cho xã hội. Và ngoài sự giáo dục của nhà trường, gia đình cũng đóng góp
vai trị quan trọng trong việc giáo dục tri thức cho trẻ em.
* Phương pháp nghiên cứu.
- Phân tích tài liệu
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp phỏng vấn
+ Phỏng vấn bảng hỏi
+ Phỏng vấn sâu

- Giả thuyết nghiên cứu.
- Trẻ em đến độ tuổi đi học được đi học đầy đủ.
- Trẻ em được đầu tư về cơ sở vật chất để đi học (sách vở, quần áo, tiền
học...)
- Trẻ em được tạo điều kiện về thời gian cho việc học hành.
- Trẻ em được quan tâm giáo dục toàn diện về thể chất và tri thức
- Trẻ em được định hướng về trình độ học vấn (Trung học, cao đẳng,
đại học...).
- Bình đẳng nam nữ trong giáo dục.


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

* Khung lý thuyết
Vai trị của gia đình

Đầu tư
thời gian

Đầu tư
tiền học

Định
hướng bậc
học

Giáo dục tri thức cho trẻ em

Cơ sở vật
chất giáo

dục


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

VÀI NÉT VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU
- Về kinh tế
+ Sản xuất nông nghiệp:
Trong những năm qua, đảng bộ xã Tân Lập đã tập trung chỉ đạo đẩy
mạnh công tác khuyến nông, tuyên truyền trong cán bộ đảng viên và nhân dân
về ý nghĩa, tác dụng của việc thâm canh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật
vào hoạt động sản xuất, chủ động phối hợp với trạm khuyến nông của huyện,
mở các lớp tập huấn về kỹ thuật cho nông dân, trong nhiệm kỳ xã đã mở được
17 lớp tập huấn kỹ thuật nơng nghiệp cho 1720 lượt người, trong đó mở 8 lớp
ở 8 điểm tái định cư cho 490 lượt người về cơng tác bảo vệ thực vật, chăm
sóc lúa, ngơ, chè; cải tạo ruộng đất; chăn ni bị sữa, cá, gà, lợn... để nhân
dân biết kỹ thuật trồng, chăm sóc, và thâm canh đạt kết quả cao. Nhờ đó, từ
một xã ln thiếu đói về lương thực những năm trước đây nay đã có lương
thực bán ra thị trường.
+ Sản xuất lâm nghiệp
Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo cấp uỷ, chính quyền các cấp, cơng tác giao
đất, giao rừng đã được tiến hành rất sớm. Từ năm 2001 đến nay xã đã hoàn
thành việc giao đất, giao rừng cho 584 hộ, hàng năm đã triển khai hoàn thành
kế hoạch trồng rừng tập trung, trồng cây phân tán trong nhân dân theo chỉ tiêu
được giao.
+ Thương mại, dịch vụ.
Trong những năm qua, hoạt động thương mại, dịch vụ của xã Tân Lập
phát triển mạnh, mạng lưới kinh doanh dịch vụ được mở rộng đến khắp các

Website: Email : Tel (: 0918.775.368

bản vùng sâu, vùng xa, góp phần cung ứng đầy đủ các mặt hàng thiết yếu
phục vụ sản xuất và tiêu dùng của nhân dân.
Kinh tế tư nhân, kinh tế tập thể và các thành phần kinh tế khác phát
triển đã tạo thêm công ăn việc, tăng thu nhập cho người lao động, góp phần
vào việc tăng thu ngân sách cho địa phương.
- Về văn hố - xã hội
+ Giáo dục
Cơng tác giáo dục được đảng bộ, chính quyền và nhân dân quan tâm,
duy trì, củng cố và phát triển. Năm 1997 xã đã được cơng nhận hồn thành
phổ cập tiểu học, xố mù chữ. Năm 2003 được cơng nhận hồn thành phổ cập
tiểu học đúng độ tuổi và đến năm 2004 xã được cơng nhận hồn thành phổ
cập trung học cơ sở. Cơng tác xã hội hố giáo dục được tồn thể nhân dân
trong xã chăm lo.
+ Văn hố thơng tin
Trong 5 năm qua cấp ủy, chính quyền xã Tân Lập tập trung chỉ đạo,
đẩy mạnh các phong trào văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao và tăng cường
công tác quản lý nhà nước về văn hoá trên địa bàn xã, triển khai công tác
tuyên truyền, phổ biến quán triệt, học tập NQTW 5 (khoá VIII) về xây dựng
và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
+ Y tế
Cơng tác bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho nhân dân được tăng
cường, các chương trình y tế quốc gia được thực hiện nghiêm túc. Mạng lưới
y tế từ xã đến bản được củng cố, việc sơ cứu, cấp cứu tại trạm xá xã được
quan tâm, cơng tác vệ sinh phịng bệnh được chú trọng. Trong những năm qua


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

tồn xã khơng có dịch bệnh lớn xảy ra. Cơng tác truyền thơng dân số và kế
hoạch hố gia đình có tiến bộ. Số cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ đều tích
cực thực hiện tốt các biện pháp tránh thai do vậy tỷ lệ tăng dân số của xã Tân
Lập trong những năm qua giảm.
+ Về công tác xã hội
Trong 5 năm qua Tân Lập đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm đẩy
mạnh mục tiêu xố đói giảm nghèo, thơng qua các dự án cho vay hỗ trợ việc
làm, vay để đầu tư phát triển sản xuất. Thông qua các chương trình dự án và
với sự giúp đỡ của chính quyền và các tổ chức đoàn thể cộng với sự cố gắng
của từng hộ gia đình năm 2005 tồn xã khơng cịn hộ đói, tỉ lệ hộ nghèo giảm
chỉ cịn 8,3% giảm 1,4% so với năm 2000.
Công tác xã hội, công tác nhân thọ, từ thiện được quan tâm, đặc biệt là
đối với các gia đình chính sách, các hộ nghèo, trẻ mồ côi, người tàn tật, cô
đơn không nơi nương tựa... được thường xuyên quan tâm, giúp đỡ.
Đời sống nhân dân các dân tộc trong xã từng bước được cải thiện và
nâng lên rõ rệt. Tồn xã có 1761 hộ gia đình được dùng điện lưới quốc gia,
chiếm tỉ lệ 96% so với tổng số hộ trong xã. Có 1400 hộ được xem tivi chiếm
tỉ lệ 78,1%. 20 hộ có điện thoại chiếm 1,1%. 775 hộ có đài catset, tồn bộ xã
có 800 xe máy, 24 ơ tơ vận tải, 4 máy kéo, 150 máy cày tay.
- Về chính trị:
Đảng bộ đã tổ chức triển khai phổ biến, quán triệt học tập các nghị
quyết, chỉ thị của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước cho đảng viên và
quần chúng nhân dân, nhằm nâng cao nhận thức, quan điểm, lập trường tư
tưởng, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng.


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Đảng Bộ đã xây dựng được quy chế làm việc và duy trì thực hiện theo
đúng quy chế, duy trì thường xuyên chế độ sinh hoạt của BCH và chế độ sinh

hoạt của chi bộ, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo cá
nhân phụ trách, phát huy trí tuệ tập thể trong việc tham gia đóng góp xây
dựng nghị quyết, tích cực đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với
mặt trận các tổ chức chính trị, xã hội. Các bộ máy chính trị như HĐND,
UBND, Mặt trận xã được củng cố, kiện tồn.
Cơng tác quốc phịng, an ninh được chú trọng đẩy mạnh, giữ vững an
ninh chính trị, củng cố quốc phịng.
Tuy nhiên, tình hình kinh tế - văn hố - xã hội - chính trị ở địa bàn xã
còn ở một số thiểu số, khuyết điểm.
+ Kinh tế của xã tuy có bước phát triển nhưng chưa vững chắc, việc
chuyển đổi cơ cấu cây trồng còn chậm, tư tưởng sản xuất theo kiểu quảng
canh vẫn cịn. Việc xây dựng mơ hình, nhân điển hình sản xuất giỏi cịn rất
hạn chế. Việc phát triển chăn ni theo hướng sản xuất hàng hố cịn chậm,
chưa phát huy tiềm năng, lợi thế của xã.
+ Đời sống của một bộ phận nhân dân, nhất là nhân dân vùng sâu, vùng
xa trung tâm xã cịn nhiều khó khăn.
Tình trạng lén lút tái trồng cây thuốc phiện, tình trạng nghiện hút, tàng
trữ, vận chuyển, bn bán các chất ma t cịn tiềm ẩn nguy cơ có thể gây
mất ổn định chính trị.
Giáo dục có bước tiến bộ nhưng chưa bền vững, tình trạng học sinh bỏ
học có chiều hướng gia tăng. Công tác quản lý, đặc biệt là quản lý nội trú còn
yếu, chất lượng học tập của học sinh còn chưa cao.


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

+ Một số cấp uỷ cơ sở chưa coi trọng công tác giáo dục chính trị, tư
tưởng, việc bổ sung, điều chỉnh quy chế làm việc của cấp uỷ cơ sở chưa kịp
thời.
Tinh thần trách nhiệm của một số đảng viên chưa cao, có đảng viên

chưa thực sự gương mẫu trong sinh hoạt và công tác, vi phạm phẩm chất, lối
sống của người cán bộ đảng viên. Đấu tranh phê bình và tự phê bình 2 trong
chi bộ chưa mạnh, năng lực của một số cán bộ, nhất là các hộ cơ sở chưa đáp
ứng nhu cầu nhiệm vụ của Đảng trong tình hình mới.
Thực trạng bậc học của trẻ em.
Nhìn chung, cơng tác giáo dục của xã Tân Lập được đảng bộ và chính
quyền, nhân dân duy trì, củng cố và phát triển. Năm 1997 xã đã được cơng
nhận hồn thành phổ cập tiểu học, xố mù chữ; Năm 2003 được cơng nhận
hoàn thành phổ cập tiểu học đúng độ tuổi và đến năm 2004 xã được cơng
nhận hồn thành phổ cập trung học cơ sở.
Theo điều tra thực tế tại một số bản ở xã Tân Lập, các gia đình cũng
cho con em mình đi học đúng độ tuổi. Tuy nhiên cũng có gia đình cho con em
mình bỏ học. Ta lấy điển hình người con thứ nhất của các gia đình để nghiên cứu:

Đánh giá mức sống
của gia đình

Rất nghèo
Nghèo
Trung bình
Khá

Đã bỏ học
Có
Khơng
26
42
12
20
0

5
1
5
39
72

Total
68
32
5
6
111

Bảng 1: Thống kê số trẻ em bỏ học
Qua bảng điều tra ta thấy trong tổng số 111 gia đình được hỏi về người
con đầu tiên trong độ tuổi đi học thì có 39 người đã bỏ học (chiếm 35,1%) và
còn 72 người (chiếm 64,9%).


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Số liệu cho thấy thực trạng trẻ em bỏ học ở xã Tân Lập khá cao, đặc
biệt ở các hộ nghèo.
Về lý do bỏ học, ta thấy có cả lý do về chủ quan và khách quan. Theo
điều tra thì các lý do chủ yếu sau:
- Không đủ tiền cho con đi học: 71% số gia đình
- Con học lực yếu: 8,9%
- Ý muốn của con: 20%
- Bổ sung vào lao động gia đình: 42%
- Trường học q xa nhà: 24,4%.

- Phải trơng em nhỏ: 6,7%
Như vậy ta thấy có 4 trên 6 lý do chính của việc trẻ em bỏ học có xuất
phát từ phía gia đình.
Hầu hết trẻ em bỏ học ở trong các gia đình nghèo. Do khơng đủ tiền
cho con đi học và do thiếu lao động trong gia đình.
Theo điều tra về định hướng bậc học cho con em trong từng gia đình, ta
có số liệu sau:
Đối với con trai:

Nghề

Thuần nơng
Hỗn hợp
nghiệp của
Phi nơng nghiệp
hộ gia đình
Total

Định hướng bậc học cao nhất
Hết PTTH
THCN
Cao đẳng Đại học
35
6
1
18
22
1
1
12

8
0
0
11
65
7
2
41

Total
60
36
19
115


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Đối với con gái:

Nghề

Thuần nơng
Hỗn hợp
nghiệp của
Phi nơng nghiệp
hộ gia đình
Total

Định hướng bậc học cao nhất

Hết PTTH
THCN
Cao đẳng Đại học
38
6
1
15
13
0
1
10
7
1
0
6
58
7
2
31

Total
60
24
14
98

Số liệu trên cho thấy theo điều tra 115 hộ gia đình có con trai thì đa số
chỉ định hướng cho con em mình học hết PTTH (chiếm 56,5%). Số gia đình
định hướng cho con em mình đi học cũng chiếm phần nhiều: 41/155 (chiếm
35,6%) số còn lại là THCN (6,0%) và cao đẳng (1,7%).

Đối với các gia đình có con gái thì ta cũng có những số liệu tương tự:
Điều tra 98 gia đình có con gái thì có 58 gia đình định hướng cho con em
mình học hết PTTH (chiếm 59,2%) 7 gia đình định hướng cho con em mình
học THCN (chiếm 7,1%), 2 gia đình định hướng cho học cao đẳng (chiếm
2,0%) và có 31 gia đình định hướng cho con em mình đi học đại học (chiếm
31,6%).
Như vậy ta thấy đa số các gia đình đã có định hướng cho con em mình
trong việc học hành. Và việc định hướng này phần nào nói lên vai trị của gia
đình đối với việc giáo dục tri thức cho trẻ em. Và như ta thấy ở đây khơng có
sự bất bình đẳng giữa con trai và con gái trong gia đình trong việc định hướng
bậc học, đó là điều đáng mừng ở một xã nghèo thuần nơng như xã Tân Lập.
Vai trị của gia đình trong việc giáo dục tri thức.
Như đã nói ở trên, việc giáo dục tri thức cho trẻ em thì ngồi cơng tác
giáo dục ở nhà trường, vai trị giáo dục của mỗi gia đình cũng góp một phần
quan trọng.


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Theo điều tra về nhận thức của mỗi gia đình trong việc giáo dục tri thức
thì đa số các gia đình có mức sống trung bình trở lên có nhận thức tốt hơn so
với các gia đình nghèo. Theo phỏng vấn sâu chị Lò Thị Dung ở bản Nậm Tân
- xã Tân Lập (một gia đình có mức sống khá) thì chị ln muốn con của mình
sẽ vào đại học và sau này có cuộc sống ổn định, làm cơng chức. Mặc dù con
của chị chỉ mới học lớp 2 nhưng nhận thức về việc định hướng bậc học cho
con đã có nhiều tiến bộ.
Còn theo phỏng vấn sâu anh Vi Văn Toan ở hạn Hoa II (một gia đình
nghèo) thì anh chỉ định hướng cho con mình học hết phổ thơng rồi ở nhà làm
nông nghiệp. Với định hướng như vậy, anh đã cho con cả nghỉ học từ năm lớp
9 để phụ giúp gia đình trong sản xuất nơng nghiệp. Cịn người con thứ 2 đang

học lớp 4 thì anh vẫn cố gắng cho đi học tiếp (theo anh nói thì bởi vì nhà nước
khong thu tiền học trong bậc tiểu học).
Như vậy ta thấy có sự định hướng khác nhau ở mỗi hồn cảnh gia đình
khác nhau.
Hành động của gia đình trong việc giáo dục tri thức.
Theo số liệu điều tra bằng bảng hỏi thì hầu hết các thành viên trong gia
đình đều dành thời gian trong ngày để giáo dục con cái:
Đối với người chồng:
Giáo dục con cái
Total
Có
Khơng
Nghề nghiệp của Thuần nơng
123
4
127
Hỗn hợp
55
0
55
hộ gia đình
Phi nơng nghiệp
31
2
33
Total
209
6
215
Như vậy theo điều tra 215 người đàn ơng trong gia đình thì 209 người

trả lời là có dành thời gian cho việc giáo dục con cái (chiếm 97,2%).


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Đối với người vợ.
Giáo dục con cái
Total
Có
Khơng
Nghề nghiệp của Thuần nơng
115
6
121
Hỗn hợp
44
3
52
hộ gia đình
Phi nơng nghiệp
25
3
28
Total
189
12
201
Theo điều tra 201 người phụ nữ trong gia đình thì có 189 người dành
thời gian để giáo dục con cái (chiếm 94%)
Như vậy mỗi thành viên trong gia đình đều có ý thức giáo dục con cái.

Ngồi thời gian đi làm, mỗi ngày họ thường dành khoảng 2 tiếng đồng hồ cho
việc giáo dục con cái (theo số liệu điều tra).
Tuy nhiên việc giáo dục tri thức cho trẻ em ở trong gia đình lại cho chỉ
số rất thấp. Điển hình trong việc kèm con học:

Nghề nghiệp của Thuần nơng
Hỗn hợp
hộ gia đình
Phi nơng nghiệp
Total

Kèm con học
Có
Khơng
28
130
8
60
1
41
12
231

Total
153
68
42
263

Ta thấy ở đây theo điều tra 263 hộ gia đình thì chỉ có 32 hộ có kèm cặp

con em mình trong việc học hành (chiếm 12,16%). Như vậy việc thu nhận
kiến thức của trẻ em hầu hết là ở trường học. Gia đình chỉ có vai trị định
hướng, đầu tư và giáo dục nhân cách cho trẻ em.
Như ta đã biết, Tân Lập là một xã cịn nghèo nhưng cơng tác giáo dục
và xã hội hố giáo dục được tồn thể nhân dân trong xã chăm lo. Từ năm học
2002 đến nay, toàn xã đã huy động được 257.116.000 đồng cho việc đầu tư
xây dựng cơ sở vật chất trường, lớp học. Do điều kiện một số nơi thiếu giáo


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

viên, xã đã huy động nhân dân đóng góp được 25860000đồng để trả tiền công
cho giáo viên dạy học. Theo quan sát của chúng tơi, mỗi ban đều có nhà văn
hố và đây là nơi học tập chính cho trẻ em trong bản. Tuy nhiên, điều kiện vật
chất như sách vở, đồ dùng học tập của trẻ em theo như chúng tôi quan sát thì
cịn thiếu rất nhiều. Khi học tập thì hầu hết các em phải dùng chung sách giáo
khoa. Khi được hỏi về điều kiện vật chất cho việc học của các em, chúng tôi
thu được nhũng số liệu sau:

Nghề

Thuần nông
Hỗn hợp
nghiệp của
Phi
nơng
hộ gia đình
nghiệp
Total

Sách vở, đồ dùng học tập khi tới trường
Tương đối
Đủ
Thiếu
đủ
37
46
5
17
15
8
8
16
2
62

77

15

Total

88
40
26
154

Như vậy ta có thể thấy đa số gia đình chỉ lo tương đối đầy đủ đồ dùng
học tập cho các em. Qua khảo sát 154 gia đình thì có 62 gia đình lo đầy đủ
dụng cụ học tập cho các em (chiếm 40,2%). Có 77 gia đình chỉ lo tương đối

đầy đủ dụng cụ học tập cho các em (chiếm 50%) cịn lại 15 gia đình khơng lo
đủ dụng cụ học tập cho các em (chiếm 9,8%).
Ở nước ta, bậc tiểu học được nhà nước hỗ trợ miễn phí tiền học. Cịn
bậc trung học trở lên thì phải đóng khoảng 100.000đồng cho một năm học.
Tuy nhiên một số loại tiền như xây dựng trường lớp, quỹ lớp, học thêm, mua
sách vở đồ dùng học tập cũng chiếm một khoản lớn trong các gia đình. Theo
số liệu điều tra, một gia đình có một đứa con đi học thì phải đóng góp khoảng
500000 một năm. Nếu gia đình đơng con trong độ tuổi đi học thì con số này


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

phải nhân lên nhiều lần. Đối với các gia đình nghèo thì việc lo cho con cái đi
học quả thật là rất vất vả.
Ngồi thời gian đi học, các em cịn phải phụ giúp gia đình trong các
việc nhà như nấu cơm, trơng em nhỏ. Nếu lớn hơn các em phải đóng góp sức
lao động trong việc làm nương rẫy. Như vậy thời gian học bài và làm bài ở
nhà của các em rất ít. Theo điều tra thì đa số các em chỉ dành khoảng 2 tiếng
học bài và làm bài vào buổi tối. Thời gian đó có lẽ là khơng đủ để các em ơn
lại những kiến thức đã học. Vì thế theo quan sát của chúng tơi thì các em bị
hổng kiến thức rất nhiều.
Như chúng tơi quan sát thì 98% các hộ gia đình trong địa bàn xã có tivi.
Và như chúng ta đã biết, các chương trình tivi ln có phần giáo dục. Nhưng
theo chúng tơi nhận thấy thì rất ít gia đình quan tâm đến mảng giáo dục trên
tivi.
Total
Nghề nghiệp Thuần nơng
Hỗn hợp
của hộ gia
Phi nơng nghiệp

đình

Có
5
22
2
9

Khơng
143
63
39
245

148
65
41
254

Như ta thấy theo điều tra 251 hộ gia đình thì chỉ có 9 gia đình quan tâm
đến các chương trình giáo dục (chiếm 3,5%) cịn lại là các gia đình chỉ quan
tâm đến các chương trình khác như thời sự, giải trí, phim ảnh... Như vậy càng
khẳng định thêm là hầu hết các gia đình giao phó việc giáo dục tri thức cho
nhà trường, vì nếu họ quan tâm đến các chương trình giáo dục, họ cũng có
thêm nhiều kiến thức để dạy bảo con cái. Việc này cũng có ảnh hưởng tới sức
học của trẻ em trong xã. Theo phỏng vấn sâu về trình độ của một số người lớn


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

ở trong xã thì thấy rằng đa số họ chỉ qua những lớp xố mù chữ, thậm chí một
số người cịn chưa biết chữ, tiếng Kinh chỉ vừa đủ giao tiếp. Do đó việc kèm
cặp con cái học ở nhà đối với họ là rất khó khăn. Hơn nữa, chương trình giáo
dục hiện nay rất đa dạng, được cải biên và nâng cao rất nhiều, do đó kể cả
những người đã từng đi học cũng rất khó kèm cặp con em mình học với
những chương trình mới này. Từ đó càng khẳng định thêm rằng vai trị của
gia đình đối với việc giáo dục tri thức cho trẻ em chỉ ở mức đầu tư thời gian,
tiền bạc, cơ sở vật chất cho việc học tập của trẻ.
Hầu hết các gia đình trên địa bàn xã Tân Lập đều là các gia đình thuần
nơng. Vậy khi giáo dục cho con em mình, họ quan tâm đến vấn đề gì?


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Vấn đề quan tâm nhất về giáo dục
Tri thức
Lao
Giới
Đạo đức
kiến thức
Nghề
nghiệp
của hộ
gia đình

Thuần nơng
Hỗn hợp
Phi
nơng

Total
Khác

động

tính

ứng xử

64
33
25

17
4
5

SKSS
1
0
0

14
5
0

5
0
0

101
42
30

122

26

1

19

5

173

nghiệp

Như vậy ta có thể thấy đa số các gia đình quan tâm đến trình độ, tri
thức, kiến thức của con em mình. Theo điều tra 173 hộ gia đình có trẻ em
đang ở độ tuổi đi học thì có 122 hộ trả lời là quan tâm đến tri thức, kiến thức
của con em mình (chiếm 70,5%). Con số này rất đáng mừng vì khi họ quan
tâm đến vấn đề tri thức, kiến thức thì họ sẽ có định hướng tốt hơn cho con em
mình. Ngồi tri thức ra thì có 26 người quan tâm tới vấn đề lao động của trẻ
em (chiếm 15%) nghĩa là họ chỉ quan tâm trẻ em được giáo dục sẽ lao động
như thế nào con số này tập trung nhiều ở các hộ thuần nơng. Về giới tính và
sức khoẻ sinh sản thì có rất ít người quan tâm. Theo điều tra 173 hộ gia đình
thì chỉ có 1 hộ quan tâm đến vấn đề giới tính và sức khoẻ sinh sản (chiếm
0,6%). Con số này cũng rất đáng lo ngại. Theo chúng tơi quan sát thì độ tuổi
lập gia đình ở đây rất sớm khoảng 15 - 18 tuổi là đã lấy chồng, lấy vợ và sinh

con. Vì theo quan niệm của họ thì lấy vợ về để có thêm lao động trong gia
đình. Về đạo đức, ứng xử thì có 19 người quan tâm trong giáo dục con em
mình (chiếm 11%). Vấn đề đạo đức là vấn đề rất quan trọng trong giáo dục
nhưng theo điều tra thì cũng chỉ có 7 người quan tâm. Ngồi ra cịn có 5
người quan tâm đến các vấn đề khác (chiếm 2,9%).


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Một vấn đề rất ảnh hưởng tới việc giáo dục trẻ em ở xã Tân Lập. Đó là
mối quan hệ qua lại giữa các hộ gia đình tái định cư và các hộ gia đình bản
địa đã sinh sống ở đây từ lâu. Theo phỏng vấn sâu các hộ gia đình ở đây thì
giữa dân tái định cư và dân bản địa ở đây có mâu thuẫn nặng nề, mà trẻ em tái
định và trẻ em bản địa lại học cùng trường, cùng lớp nên hay xảy ra đánh
nhau. Ngoài ra các em ở xa trường học cũng rất hay bị chặn đánh ở dọc
đường đi học. Do đó các em ở các hộ tái định cư ln có tâm lý sợ đi học và
rất dễ bỏ học giữa chừng. Hơn nữa do ở địa bàn miền núi nên đường đi lại rất
khó khăn. Có nhiều chặng đường rất nhiều đèo, dốc, vắng vẻ, có nhiều nơi trẻ
em phải vượt suối để đi học và cịn rất nhiều khó khăn khách quan khác. Vì
vậy các gia đình lại có vai trị động viên, khuyến khích con em mình vượt qua
khó khăn để tiếp tục đi học. Theo phỏng vấn sâu ông trưởng bản Hoa II thì
chính con gái của ơng khi đi học đã từng bị ném đá làm bị thương ở đầu
nhưng ông vẫn động viên con tiếp tục đi học. Đây là một điển hình, gương
mẫu trong việc chăm lo cho giáo dục tri thức cho trẻ em. Nhiều gia đình cịn
dành nhiều thời gian đưa đón con em mình đi học. Đó cũng là sự động viên
cho trẻ em tiếp tục đến trường.
Tuy nhiên, cũng vì những lý do trên, một số gia đình đã chiều ý con,
cho con bỏ học giữa chừng. Các gia đình này chiếm khoảng 35% tổng số các
gia đình có con em đang ở độ tuổi đi học trong tồn xã. Như gia đình anh Lò
Văn Bản ở bản Nậm Tân. Theo phỏng vấn sâu thì anh có 2 đứa con trai đều

bỏ học giữa chừng vì hay đánh nhau với bạn trong lớp. Theo anh thì khơng đi
học thì ở nhà đi nương, đi rẫy càng kiếm được nhiều tiền.
Như đã nói ở trên, việc giáo dục ở xã Tân Lập khơng có sự phân biệt
nam và nữ. Trẻ em trai và gái ở đây đều được đi học giống nhau, và sự quan


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

tâm của gia đình tới các em cũng khơng có gì phân biệt. Theo điều tra sự quan
tâm của gia đình đối với các vấn đề giáo dục giữa trẻ em nam và nữ ở xã Tân
Lập cho thấy.
Tri thức
Giới tính
Total

Nữ
Nam

65
108
173

Vấn đề quan tâm nhất về giáo dục
Kiến
Pháp luật Giới tính Đạo đức
thức
5
9
14

2
0
2

SKSS
0
1
1

7
13
20

Total

79
131
210

Ta thấy rằng số trẻ em nam và nữ được quan tâm ở đây tuy có chênh
lệch nhưng cũng khơng đáng kể. Theo như phân tích định hướng về học tập
cho con trai và con gái ở trên thì ta thấy dường như khơng có sự chênh lệch.
Và theo như chúng tơi quan sát trên địa bàn xã thì sự giáo dục của các em trai
và gái trong các gia đình ở đây rất đồng đều. Rất ít thấy sự bất bình đẳng nam
nữ trong giáo dục. Khi được hỏi về việc lo cho con trai và con gái trong gia
đình, người dân ở đây còn bảo rằng vật chất để lo cho một người con gái
trong gia đình người dân tộc Tháo còn nhiều hơn lo cho một người con trai.
Có lẽ đây là tục lệ lâu đời của người Thái. Với những con số trên ta thấy rất
đáng mừng, vì đối với những dân tộc ở các vùng miền xa xôi của tổ quốc,
việc trọng nam khinh nữ ở nhiều nơi còn rất nặng nề. Tuy nhiên ở xã Tân

Lập, các gia đình đã có những suy nghĩ tiến bộ và ít thấy có sự bất bình đẳng
trong cuộc sống nói chung và trong giáo dục nói riêng. Đây là điều rất đáng
khích lệ.
Có lẽ cịn nhiều điều nói lên vai trị của các gia đình trong địa bàn xã
Tân Lập đối với việc giáo dục tri thức cho trẻ em. Nhưng vì thời gian khảo
sát tại địa bàn không cho phép để chúng tôi đi sâu vào nghiên cứu cụ thể. Tôi
chỉ đưa ra một số nội dung chính nhằm làm sáng tỏ phần nào những giả


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

thuyết của mình. Và trên đây là những số liệu khảo sát dựa trên các phương
pháp nghiên cứu xã hội học. Trong quá trình điều tra vẫn cịn nhiều bất cập
chưa được làm sáng tỏ. Mong các thầy cô thông cảm.
KẾT LUẬN
Giáo dục luôn là sự quan tâm hàng đầu của Đảng và Nhà nước. ở các
vùng miền núi, vùng sâu vùng xa của tổ quốc, giáo dục tuy có gặp nhiều khó
khăn nhưng nhờ có những đường lối, chính sách của Đảng, việc giáo dục ở
các vùng này đã có sự phát triển vượt bậc so với những năm trước đây.Tầm
quan trọng của giáo dục đã được phổ biến rộng rãi trong từng gia đình, giúp
họ cho mọi người ý thức được sự cần thiết của tri thức trong thời đại mới. Từ
đó mỗi thành viên trong mỗi gia đình sẽ có những sự giúp đỡ cụ thể trong
việc học hành của con em mình.
Đối với các vùng đồng bào dân tộc thiểu số và các xã nghèo, thuần
nông như xã Tân Lập, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, việc giáo dục cịn gặp
nhiều khó khăn thì việc phổ biến cho người dân về vai trị của từng thành viên
trong gia đình đối với việc giáo dục cho con em họ cũng là một chính sách
quan trọng.
Theo khảo sát trên địa bàn xã thì cho thấy xã đã hồn thành phổ cập
tiểu học đúng độ tuổi. Trẻ em ở trong độ tuổi đi học được đến lớp đày đủ.

Việc xã hội hoá giáo dục được toàn thể nhân dân trong xã chăm lo.
Tuy nhiên trong địa bàn xã vẫn còn nhiều trẻ em bỏ học giữa chừng vì
các lý do khác nhau. Vì vậy chưa thể nói rằng tồn bộ trẻ em trong địa bàn xã
được đi học đầy đủ. Đây là vấn đền cần tới các cơ quan quản lý giáo dục giải
quyết.


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Việc đầu tư cho giáo dục cho trẻ em như sách vở, quần áo, tiền học...
cũng được các gia đình quan tâm nhưng phần nhiều chỉ là tương đối đủ. Số
gia đình lo đầy đủ sách vở, đồ dùng học tập cho con em mình cịn thấp (chỉ
chiếm 40,2%) và cịn nhiều gia đình vẫn lo thiếu điều kiện vật chất giáo dục
cho con em mình. Điều này cũng khơng thể tránh khỏi vì trong địa bàn xã cịn
nhiều hộ rất nghèo.
Hầu hết các gia đình trong xã đều làm nơng nghiệp nên ngoài thời gian
học trên lớp, trẻ em phải phụ giúp gia đình trong lao động sản xuất nên thời
gian học bài và làm bài ở nhà của các em còn ít. Theo điều tra thì các em chỉ
dành khoảng 2 tiếng vào buổi tối để học bài và làm bài ở nhà. Thời gian này
là không đủ đối với các em học ở cấp THPT trở lên. Vì vậy lượng kiến thức
các em được học ở lớp không được ôn tập lại đầy đủ. Vì thế, sức học của các
em ở vùng này thường khơng được tốt.
Ở đây, ngồi việc chăm lo giáo dục tri thức, các em còn được các bậc
phụ huynh giáo dục về đạo đức, lối sống. Các em từ bé đã được ông bà, cha
mẹ dạy bảo các phong tục, tập quán của dân tộc mình. Vì vậy theo chúng tơi
quan sát, lối sống, cách ứng xử đối với mọi người trong gia đình và cộng
đồng của các em rất đúng mực và mang phong cách truyền thống của dân tộc
mình. Như vậy, ta có thể nói rằng trẻ em ở đây đã được quan tâm giáo dục
toàn diện về đạo đức, lối sống và tri thức, kiến thức.
Như đã phân tích ở trên, ngay từ bé, trẻ em ở đây đã được cha mẹ định

hướng về trình độ học vấn, về bậc học. Tuy nhiên ta có thể thấy có sự khác
biệt trong định hướng về bậc học ở các gia đình có điều kiện kinh tế và các
gia đình có điều kiện kinh tế khó khăn. Theo như phỏng vấn các gia đình có
hồn cảnh khó khăn thì họ chỉ cố gắng cho con em mình học hết PTTH. Có


Website: Email : Tel (: 0918.775.368

gia đình buộc phải cho con em mình bỏ học giữa chừng vì khơng có điều kiện
cho con đi học tiếp. Đối với các gia đình khả giả trong kinh tế thì họ ln
muốn con em mình sẽ được học các bậc cao hơn như cao đẳng, đại học. Vì
vậy, họ ln đầu tư về mọi mặt và khích lệ con em mình cố gắng trên con
đường học tập.
Tân Lập tuy là một xã nghèo ở miền núi nhưng theo chúng tôi nhận
thấy sự phân biệt giữa nam và nữ ở đây không còn nữa. Mọi trẻ em dù là trai
hay gái đều được các gia đình đầu tư cho đi học đầy đủ. Đây là một nếp sống
mới rất đáng khích lệ.
Nói tóm lại, gia đình đóng vai trị rất quan trọng trong việc giáo dục tri
thức cho trẻ em. Qua khảo sát xã Tân Lập - Mộc Châu Sơn La cho thấy đa số
các gia đình ở đây đã ý thức được tầm quan trọng của việc giáo dục tri thức
và cũng ý thức được vai trị của mình trong việc giáo dục trẻ em. Mặc dù mỗi
gia đình có cách quan tâm, đầu tư khác nhau tuỳ thuộc vào hoàn cảnh gia đình
nhưng nhìn chung các gia đình đều cố gắng đầu tư về mọi mặt, tạo điều kiện
tốt nhất để con em mình đi học được đầy đủ. Đây là điều rất đáng khích lệ,
động viên trong từng gia đình. Phải làm sao để mỗi gia đình là một hạt nhân
để đưa nền giáo dục tri thức phát triển đi lên trong thời đại mới này - một thời
đại rất cần tới những người có tri thức.