hình tượng cái tôi văn hóa trong tùy bút đỗ chu

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

 !"#$%&'(()*+,-$.
/0120&034
5“xây dựng và phát triển một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc”67%'*89/:"#.;0 /
"#6 <*=+*8=812$>
/12;?&?8@6
@>1;?A-/5)91"
B1?**8=;?6C:*'D@
EB"1F( !'(*$*
B19(?+6GH*'D@2@
FHI)!82$>120+$%F
"B/?E-9J;?A$F)*
1B2F@?+-8 /A6
FHI"85)-?JF('>*#
$>0@-);?>0!$*B1/?6
G*'DA&?9+"=6
G%&1K<?LB*'DA
"B1?#(?F* ,81)!8
1?(/@6G81'(F9&+$**
/*?MNGGBOPQR1?S/@
G2T:UV
T:U&0)B@WFJL85&?820
8.Ao làng 8E85GB'E#XYZ[\]6GW
&H^$**-?(6G85?8&0
AT:U K_J)859;1BM8 W 8
.)FEVG818.;?9;1B;?5/H6
Q(?W18RM`tôi thấy mình chủ yếu là ngòi bút viết
Y

truyện ngắna`định mệnh đã gắn mình với truyện ngắna6G50$%
82/ 'b)Tản mạn trước đèn XK (/
#?\ccd])$*(;B8;? 'b)Thăm
thẳm bóng người (tháng1/ 2008), "2K'*e`định mệnha/
#)$828.6
T&0 'f)?T:UK'?1@
0?#&)(;g??#*01
2?#$>81$6?&0*'D
 ?T:U8?#81$>E*?B
B1" ,81;J2@60(
T:UKB1 "% #&0 -$.?5
512L"#bJ81='8$
6T-)81&0 2@h) ;5
*H)(;g6i0*: ?
T:U&81*'D81+,
8>/"#6T981*12!<_0
5A0+*8=;2/"#02j
)B)kjL'?0E6@;?/+*8=
;?A)(1L?H"eL6U*
j;=$_<K#?12V-881b
)/T:UB08&;$0$)(6
1?881$*G&/@$'hH5h/
T:UK*l)&&+1B((^%
*$_"4HW?'*'6 5!*'D/T:U
P;?#;?&%?)hE>0+2;?H*
("B@6b)/T:UK#$>)?&)?5
!8(8*85)*1El8l5E&29?b)/
T:U^9?5!#*>6
-8;?)5B?%8.$95!
b)T:Uj#9;1B ?%0/?81;1

\
#$*B16G85A$; ''Fm='/T:
U81&8'*89/9b)85?<HAB
6
0+;E"185HK;%@?“Hình tượng cái
tôi văn hóa trong tùy bút Đỗ Chua6
2. Lịch sử vấn đề
?1&WYZ[\FT:U0Ynh;?@$
>/#H82')525$*B18
;1B@0XH]j82?G5?1#
?5)9/&0$&`tiền chiếna?`kháng chiếna
Hh&0+8.'1=8+60?;1B*
*'DThung lũng cò, Hương cỏ mật, Mùa cá bột… T:U)&
&;?#)8.!o6G5hT:UF&*
) ?NCULSASBG&i 5
T`sửng sốta?88LFl60;B+*?
5p$%M`còn nhớ, vào giữa và cuối những năm1960, truyện
ngắn của Đỗ Chu từ Hà Nội vào tuyến lửa khu Tư qua đường bưu điện và
giao liên, qua túi quà tết hay quà nhân khai giảng của người nhà ở Hà Nội
đưa về, đã làm rất nhiều rất nhiều thanh niên chuyền tay nhau đọc như tập
Từ tuyến đầu Tổ quốc. Rồi các truyện Hương cỏ mật, Thung lũng cò, Mùa
cá bột, Phù sa aqrr6Y[s6N1?7A81#)?&/
PFm=M`Hương cỏ mậta?#$>8.F*/T:U;?
`một loạt truyện ngắn đẹp như thơ, tươi rói như anh tân binh mới nhận được
quân phục, được cả làng văn và bạn đọc đón nhận chằm bặpaqrr6tus6O?
2;Hl1$*+$**/T:USLvF**M
`những gì mà Đỗ Chu đem đến cho chúng ta đã rất quý”.Q` đọc anh,
không bao giờ chúng ta có thể tìm thấy sự yên tĩnh. Cuộc sống trong tác
phẩm của anh luôn lung linh, xao động, như chào mời, như khơi dậy, nhóm
lên, đốt cháy trong lòng ta ngọn lửa khát vọng sống, khát vọng cống hiến

thật nhiều cho lý tưởngaqrr6Yntns6+?H)0K;H
t
>81T:U#$5$*B1FHW?#2H
;?#?8l1h#LFH)12B6
G81*8$*B1T:U 2#0!>
;*H6?5!SLvK& 8FE!
hA81+8/T:UM`Những kỉ niệm của Đỗ Chu
về quê hương, về quá khứ đâu còn là những hồi tưởng đơn thuần về quá
khứ nữa, nó chính là tình yêu con người, yêu quê hương đã bao trùm lên
năm tháng, vượt qua mọi khoảng cách về không gian và thời gian để nối
liền những con người hiện tại (…) Đỗ Chu là người có khả năng phát hiện
cái đẹp cái đẹp tâm hồn,(…) là người nhạy bén trong việc cảm thụ cái đẹp
của thiên nhiên, đất nước.aqrr6Yn\ws6?5p;B 
M`Đã đôi ba lần tôi thấy Đỗ Chu tự trào, tự xỉ vả như Tú Xương,
Nguyễn Khuyến hơn một trăm năm trước, lại cũng có lúc bi thương thống
thiết như Phan Bội Châu thuở nào. Nhưng một lát sau, từ trong cặp mắt
đã nhuốm vẻ mỏi mệt của một người trải đời và cả nghĩ nơi anh, tôi thấy
có gì đó như là sự cầm lòng vậy, tự bằng lòng đã, mà không phải an phận,
hơn thế, vẫn đau đáu một niềm tin hi vọng những người đã làm nên lịch sử
nước nhàaqrr6Yds6T:UE;?#2/H6?-)
*H?9#*$$.8@o81+8
b)FHK#Eh2h6
A)>A)#F1(2FH'(;?
.>0#22T:UK $+#F>;*'D
*F96x85?08.-$.T:U%
 ;?2$89&8.A"5KDH&
09;1B???H06G5&Fb)Tản mạn
trước đèn ?&';?b)Thăm thẳm bóng người <"0*
5T:UF&2@'( ;B68*(/+
8.8+;BB(<8'09?b)6 

&9b)#&T:UK%&1*'D
/`giấy thông hành”?1&0/9?b)6 'b)
u
Tản mạn trước đèn?Thăm thẳm bóng ngườiK%$%&
(/)B@?0$**P'5)6G81#
)?&/?'5)@NJKBM`Với Đỗ
Chu, về tài văn của anh tôi đồng ý với nhận xét của người bạn tôi rằng, có
thể nói nửa cuối thế kỉ XX nếu Nguyễn Huy Thiệp góp phần tạo nên bước
phát triển thứ hai trong truyện ngắn thì người làm nên bước phát tiển thứ
nhất là Đỗ Chu (…) Sung sức hơn bốn mươi năm, tuổi càng cao, văn Đỗ Chu
càng tinh tế, lịch lãm, đặc biệt là cái“vốn” anh tích lũy được đã trở thành
vỉa quặng tinh chất để anh khai thác, ngẫm ngợi, giãi bày, sẻ chia…”.G85
A$*(&Fm=M`anh đi từ Mùa cá bột, Hương cỏ mật
tới Tản mạn trước đèn, Thăm thẳm bóng người mà hầu như không hề trồi
sụt. Ở Việt Nam người viết văn như Đỗ Chu không nhiềuaqrrr6Ys6Gl1"y
$>?8$*B1/T:UW8.&+ 'b)
?5p81)?&Phiên bản Đỗ ChuPFm=M`Đỗ
Chu là Đỗ Chu. Anh là sản phẩm đích thực của khí hậu thời tiết chính trị xã
hội, của tập tục mới vừa xưa cũ của một đất nước trải qua chiến tranh, sang
thời hòa bình đã lâu mà chưa hết bức xúc buồn đau với ít tủi hờn. Cái chất
kẻ sĩ nơi anh hay để cho người ta thấy có chút tự hào vì đã đi cùng dân tộc,
vượt qua bao cơ cực mà không sờn lòng, không oán thán, nhưng nhiều hơn
cả, là cả một tâm sự ngổn ngang những lo toan về thời cuộc đã qua và hội
nhập hôm nay với thân phận của mỗi người dân Việt, không trừ một ai, từ
ông thủ tướng đến người cuốc đất nhặt cỏaqrr6Yds6
F&5!?'5)AK18RMH
;?2/(?B')FK2/2@FH
/"?19&"H"?6GB')(B'(`thiên
tàoa?;?826\ccdF>Tản mạn trước đèn/
?T:U (/#?P;?2Ff(

?B')<LB6&85*)*1;;4B'
B')(6?Tản mạn trước đèn /?T:U;?#F
$H$z12/(?B')6
d
G81)?&`Đỗ Chu chiêm nghiệm về nghề văn và nghệ thuậta
*(SiPK*F*+?HP
B&/ 'b)?6G80&*()?)*1Fm=M`Tác
phẩm (Tản mạn trước đèn{G) đã chứa đựng những suy tư, trăn trở đầy
trách nhiệm về nghề văn, về nghệ thuật, về phong cách của nghệ sỹ dù mức độ
đậm nhạt khác nhaua60$'E?;(SiPK
F**M`khi tản mạn trước đèn, ông muốn đặt lại và tái khẳng định vấn đề
và trách nhiệm của nhà văn đối với vận mệnh đất nước, bản lĩnh văn hóa của
người viết, sự cô đơn của người nghệ sĩ trên hành trình đi tìm cái đẹp, sự tỉnh
táo cần thiết của một nhà văn giữa muôn nẻo đường sáng tạo để làm sao thoát
khỏi mê lầmaqrr6Yudns6UP>09?O1?G
81Hồi ký và bút ký thời kì đổi mới K&M`Trong Tản mạn trước đèn
(2005) của Đỗ Chu, người đọc có thể cảm nhận sâu sắc nỗi “ưu tư” lớn của
tác giả về con đường mà chính ông cũng đang là người bộ hành, can đảm và
cô độcaqrr6uYw\s6+B(/2$><K#?
@ T:U)R#@85 R &'42@6
QR*&/2'5)SiPK 8*@
`điềm tĩnh, khoan hòaa/T:U?Fm=M`Đó là giọng của người
đang tự nói với mình hay đang tâm sự rủ rỉ cùng bạn bè, sau nhiều trải
nghiệm và có thể cả trả giá nữa, một giọng văn như thế hẳn dễ được chấp
nhận, lắng nghe, dễ khơi lên chưa phải sự tranh luận mà là sự đồng cảma
qrr6Yudns6UP'A" 81b)T:UO1?
G#;+Fm=+$*B1*/?81
 $_"4HW?F&B1@/9M`Trong bút ký của Đỗ
Chu, người đọc bắt gặp một thứ ngôn từ giản dị, chân phương, nhẹ nhàng
song vẫn thấm đượm chất triết lí, suy tưa6T;?!H+?@

`nhẩn nha, nhỏ nhẹ, tâm tình nhưng lắng đọng một chiều sâu cảm xúcaqrr6uY
wds6Ol112;1#?$*B1/?T:UW+
?&0@10+8b)(h;4
SiP^$%>81'1*/T:UM`Ta
[
được gặp lại ở Tản mạn trước đèn vẫn một Đỗ Chu thời Hương cỏ mật, Mùa
cá bột - người từng thể hiện rất tinh tế, tài hoa những cảm xúc ân tình ân
nghĩa trong đời sống cộng đồng, đưa lại cho độc giả một cảm giác ấm áp, tin
yêu aqrr6Yu[cs6Q5B?%/ 'b)SiPPI
8+B&M`ở một vài chỗ giọng chính luận đã không được kết hợp
nhuần nhị với giọng nhỏ nhẹ chuyện trò, khiến một số trang viết mang tính
chất nửa văn nửa báo, chưa thoát được kiểu trình bày ý kiến trong chuyên
mục Tiếng nói nhà văn của báo Văn nghệ, thiếu đi cái ý vị hàm súc mênh
mang mà hẳn tác giả - người rất kỹ tính trong việc trau chuốt lời văn - dụng
tâm đạt tới a61B`viết về sự cần thiết phải có một bút pháp riêng
(với mỗi nhà văn) và bàn về cái hay của văn chương (trong Hoa trước thềm
văn) còn quá chung chung và thậm chí hơi luẩn quẩnaqrr6Yu[cs6G5
A)()?)*11+'/ 'b)-)`là cách
phát hiện riêng và đóng góp riêng của Đỗ Chu trên phương diện dựng chân
dung văn họca? '$*`điều khiến tác giả trăn trở nhiều
nhất là làm sao giữ vững được cốt cách nhà văn giữa náo động xô bồ, làm sao
vun đắp được cho mình một vốn văn hóa sâu dày để mỗi trang viết luôn chở
nặng tự tình dân tộc, luôn chứa chất niềm tự hào về cái đẹp, cái thanh cao của
nghề, của nghệ thuậtaqrr6Yu [cs6|&;B*8=/ 'b)Tản mạn
trước đènSiP#;+BM`có hương vị riêng, sức
nặng riêng, đáng được sẻ chia, trân trọngaqrr6Yu[Ys6
7$%?H// 'b)Tản mạn trước đènXv(
#?\ccd]0`thừa thắng xông lênaT:UK18.
)B@ 'b)>&'Thăm thẳm bóng người#"?Atcc8?
0$>;;50\dcc>6

|08E85)*1G'105@Miên man tùy bút
+"J&/T:UK>2@6T&F8$**(
h5?Thăm thẳm bóng người 2@FH9FHW 
?/J)T:U9;1B`dễ viết mà khó haya?6
n
& ' Tản mạn trước đèn T:UB+M
`Trước đèna&Thăm thẳm bóng ngườiH;BB?1+M
`bóng người”. ?T:U$%M`Hai tập sách giống nhau
là ở tên sách đều giới thiệu cho người ta một cái gì cùng nhịp điệu và nội
dung nặng về kỉ niệm, gợi những gì mình đã sống và nghe thấy. Thoạt đầu,
cuốn sách mới này tôi định đặt tên là Miên man tùy bút”?*(Fm
=: “trong miên man có thăm thẳm mà trong thăm thẳm có miên man.
Miên man một cách nông nổi sẽ hóa mơn man, miên man sâu xa hóa ra thăm
thẳmaqr6\tcus6
U>$*;?t'MHoa bờ giậu, Thăm thẳm bóng người,
Về quê đốt lửa6x5$>)';?"?2;=$_/#
"#/+22/+' .
h";?8#FH/08
&+)2)&;B+<!$<<H6U9;?11
20+:88/^;?*E&/@
^;?*l11J)$*B1^;?}H2-8?
8(;26T:U&Thăm thẳm bóng ngườiP;?#*
8(;21}6T;?8(;2/85H'?18(;2
/2F*6GW&>*'D8?#B
L(<$.L?""&/#12K8(+
)L&$%222/988(;J;58
$zL@b226
G&' b) Thăm thẳm bóng người, ?5! 1?
@&  =M`cách nhìn“Thăm thẳm bóng người” là một cách
nhìn nhân hậu, nhiều chỗ có màu sắc tâm linh. Trong“Thăm thẳm bóng

người” có bóng ta. Có thăm thẳm bóng nguyễn Tuân với những kiệt tác ông
để lại cho đời. Tô Hoài còn đấy, “đứng chống đòn gánh, dưới chân là hai
quang sách nặng”, bóng của hàng triệu độc giả hòa vào bóng Tô Hoài trong
những tác phẩm bất hủ của ôngaqr6\cwZs6U9R$+)
w
"*;?"/#2K"/+12)
2;0;1)E@K;?8;?5;=$_6
G81*9;1B@b))FLF%8;?F
;?(?'(&)RE*H/@6T-)9
;1Bb) * H?;?;L;?5$!$>/*'D6
|H'(P&b)'(;?2?#W
8(E@09&)?b)6|H'(^
581)?&`Cái tôi trong tùy bútaNOFm=M`Làng
văn xứ ta (…) có được mấy tên tuổi đáng phục: Nguyễn Tuân, Hoàng Phủ
Ngọc Tường… và gần đây, qua tập Thăm thẳm bóng người có Đỗ Chua
qrr6\ts6 0Thăm thẳm bóng ngườiT:UK#;+<*; '
*Ab+F*A085W
8&6^*(NO =M`Tùy bút Đỗ Chu luôn bám lấy
cái gốc trữ tình, trong đó đậm đà nhất là cái tình quê mà phần ba của tập
sách là về quê đốt lửa rất rõ cái tình ấy.X666] Suốt tập sách thể hiện một Đỗ
Chu nhất quán với cái nhìn về con người luôn bằng tấm lòng trân trọng, cảm
phục, đáng quý, đáng mến. X666] Đấy là một bài học về đối nhân xử thế lấy
chữ tình làm trọngaqrr6\ts6
+T:UF981*'D/FHI
2?(6Thăm thẳm bóng người ;?$%>&'/
Tản mạn trước đèn$$.A=A81WW
+W&(10W='F96~ 'b)?2@
T:U&)R$%92/EH61?@&@
;?`thứ văn biết đời”6NOM`Đỗ Chu cũng đủ cái biết đời
để mà cắt nghĩa, lí giải, triết lí về sự đời. Đọc văn anh ta thấy thêm yêu cái

văn hóa xứ mìnha6G &#*'D@?1?F2
@;BFH9"!86?5!1?@
&M`Có một cảm giác thăng hoa như vừa được uống rượu quý, một cảm
Z
giác bình yên khi ta gấp lại tập tùy bút này. Vui đấy mà nghiệm lắm đấy, đây
là những trang sách của người thắp lửa.aqrr6\cZts6
;B+T:UK$>?&?5pFm
=M`Nếu làng văn ta ở Hà Nội vắng Đỗ Chu bởi anh đang trốn về quê ngồi
viết hay lên Tây Nguyên rồi lại đi Lào, đi Thái, đi Trung Quốc, hoặc sang tận
Âu – Mĩ vài tuần vài tháng, thì quả là nhạt chuyện thế nào vắng anh, người
ta lại mang anh ra kể với nhau, Đỗ Chu thành nhân vật, thành hình tượng tự
bao giờ không biết nữaaqrr6Yds6TPE;?*F*/
*()?)*1RFm==8E?/T:U81
<HAB6
GFH*)?5!<1b)/
T:UKFm=?/T:UFH8L$4W+8
.0+8b)H&8;hK1?$*
A60?8;1#$*B1))IT:UKBF.#
"'1*8585*9;1B8.b)6T-)0
Tản mạn trước đèn, Thăm thẳm bóng ngườiHK>&'5h/
$+b)%'*/;?MNGP
QR1?S/@G2666
U91029?#H85?1
$9b)T:U;?"'1*/*HT:
U9b)6G85A$&'+F& <,**/
*?5!80H)08#*
*H81b)T:U6GW''Fm=?
'1*P=8E/?T:U 812$>@
AB6
3. Mục đích nghiên cứu

G9b)T:U?*H81b)
/H;?#0?F6G50; ?H$•>
.()(1E5F1@F*81 =*
*R00*4E$M
Yc
• |(1$*>F5?'E9;?8y+-9
*H81b)Tản mạn trước đèn?Thăm thẳm
bóng người /T:U6
•  "#?'A!)9*H
81b)/T:U6
• x*=+'/?T:U>09;1Bb
)85?>0$%'*89/@AB6
4. Giới hạn đề tài và phạm vi nghiên cứu
T9%?M“Hình tượng cái tôi văn hóa trong tùy bút Đỗ
ChuaH '8F(1$*?5! 'b) Tản mạn
trước đèn X*)(;!\ccd]? Thăm thẳm bóng người X<
)(\ccw]6Q5BHP>&$1$*08
.T:U9??$!$*B1B•/?W
8.&b)6
5. Phương pháp nghiên cứu
T9%?; K@HKF&'$_"4F&
'+'A'*'$M
j SA'*''Ejh'
j SA'*'F(1$*>F5j';1B
j SA'*'>
j SA'*'$1$*@
6. Cấu trúc luận văn
1?'?F&; #"/; 8)?
81)AM
Chương I:C#$>;&?*(T:U

Chương II: T-9*H81b)T:U
Chương II:C#?'A!9*H81
b)T:U
YY
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LÝ THUYẾT VÀ TÁC GIẢ ĐỖ CHU
1.1. Khái lược về thể loại tùy bút
1.1.1. Khái niệm tùy bút
AFHI'(*%#$>)51??
J9$$.2$>L/126C:9;1B@
l1C6QFM`thường thể hiện một thái độ thẩm mỹ đối với hiện thực, một
cách cảm thụ, nhìn nhận, giải minh thế giới và con người”6 9;1B
>1;?"B!h!*'D4+!
 ?'(*2$>;?`nhân vật chính”/&8@6G81
:1B:2Ff@9;1B0*;?#H
 A!'(*-98# !?
D€/2@KLB)RE$% #/b0$%
;5F&?*#0*9;1BF*6G81*8 #?'*
89:9;1B;H$% #"0*#)&h/*
12%AE)(
?-);?!?'';?5*8=A6
O?`một hiện tượng mang tính thời đạia?#W%
=9;1B'(*F0 /?6
G818$*B1?$•'*F(F*'**B1
% "4H+?*-8/9;1B?
K;%@6U9:9;1B@+-885
/6U+9;1B;?$%11/9;1B@F*
?8281#1?(;=$_=6|;?#9;1B
 6C#9;1B2'*89B•81+2Ff?<K#

)&#F'(*+$%?12 81
#$>6•&>E<*-;5?"1$!'"^$!
Y\
&'4/F#';0RE$%'(*81*
'D6i1-8855$108.9&F'(*
#$>?;1BA6~9;1BF82
FH'(;?$06CK&F1(&FIxrrr+*'DF5
082MThượng kinh ký sự /O5+G8*Vũ trung tùy bút/
SBThV
Gl1Từ điển thuật ngữ văn họcF;?`một loại hình trung gian
nằm giữa báo chí và văn học, gồm nhiều thể, chủ yếu là văn xuôi tự sự như
bút ký, hồi ký, du ký, phóng sự, ký sự, nhật ký, tùy bút”qr6YZu\ts
 b);?#81+9;1BF@6G82
FH'(;?$0$>;*'DPFH*$**
#9?K#8J8@'';?'1'
F1?@0?6v.;09;1B@?;?5h
/+?<$.j+2''<*="B1/
9;1B??$*?0*9;1BF*81
@MNGPQR1?S/@G2Q7A666?
0$%'-/?T:U6?.m81A;0
"L"?19;1B?$•J A-F*
_$!6
F*b)W80&8F&F*6
Gl1Từ điển thuật ngữ văn họcM`Tùy bút là một thể thuộc loại hình kí.
Có lối viết tương đối phóng thoáng, nhà văn tùy theo ngọn bút đưa đi; có thể
từ việc này sang sự việc kia, từ liên tưởng này đến liên tưởng kia, để bộc lộ
những cảm xúc, những tình cảm, những phát biểu, những nhận xét về người,
về cảnh. Cái bản ngã nhà văn được thể hiện gần như trong thơ trữ tình. Tùy
bút là thể văn giàu chất trữ tình nhất trong các thể loại kí”qrr6YZ380s.
G81Lí luận văn học*?5!PFm=M`Tùy bút

là thể loại văn xuôi phóng thoáng. Nhà văn theo ngọn bút mà suy tưởng, trần
thuật, nhưng thực chất thả mình theo dòng liên tưởng, cảm xúc mà tả người,
Yt
kể việc. Cái hay của tùy bút là qua sự bộc lộ những cảm xúc, nhận xét, suy
tưởng của tác giả, làm hiện lên một nhân cách, một chủ thể giàu có về tâm
tình, sắc sảo về trí tuệ. Các sự vật, hiện tượng, con người được nhắc đến là để
làm cơ sở, nguyên cớ, khêu gợi một cái tôi suy nghĩ và trữ tình” qrr6\[362s6
ib+*"NBF**F&Fm
=b);?#9;1B#9F+-8/9F6
T;?#9;1BA>'1*&l1(!g&
&l1"J(</E6? b);?9;1B
E/2&9bl1(</?(
2F9L2%"1)#;#(<?)?}$^#
$>6~*H??R8y)15 ,)15?
"N?1;J2)56
T '&?*1$NTCB81Tuyển tập
Nguyễn Tuân P18RM`Trong văn học, có lẽ đây là thể tài chủ quan
và tự do nhất”, L2*1$PB`Người viết thường mượn
cớ thuật lại một sự kiện, một mẩu chuyện nào đó mà mình có trải qua để
nhân đấy nêu lên những vấn đề này khác mà bàn bạc, mà nghị luận triết
luận, ném ra những suy tưởng của mình một cách thoải mái, phóng thoánga6
G81>Những bài giảng về tác gia văn học Việt Nam hiện đại*1$
JBM`Đặc điểm của tùy bút là giàu tính trữ tình. Nghĩa là tác giả
được phép trực tiếp bộc lộ cảm nghĩ của mình, thông qua cái “tôi” chủ quan
mà phản ánh hiện thực”qrr6\w\nZs6
T&Q7Aj#?K?HF&09;1Bb
)K18RM`Tùy bút rất gần với thơ nó biểu đạt về cảm xúc là chính.
Viết tùy bút cũng giống như làm thơ từ cách tìm đề tài, lập tứ, ngôn ngữ,
hình ảnh… chỉ khác làm thơ là diễn tả nó bằng hình ảnh mà thôi”.
U*F&85&B-9%"1?E8+

?A/9;1Bb)6UE-9??*?
Yu
5!;; @K<&'9;1Bb)?1;1B*'D8+
)5BA8+A<H8bWF6
Q5B*?5!P&-985#
*1/9;1Bb)6T;?#9;1BF62&'()(;g
850*(*g$$.#26C:*(b)'(
l;B#0z0@281*'* '?;E
(6T;?#`lối chơi độc tấu” ;2/?NG
WFm=;$26TPg;?9;1B?*H
)(K/?0)#;#8y,8%&'6T;?(
I"B'+2>*85#*1*E?%$%
??&6T '&??5!AG8E
?K9/F18R`Được gọi là tùy bút, là
những tác phẩm mà ở đó có nổi lên những bình diện thứ nhất, những phẩm
chất riêng, cốt cách riêng của tác giả. Chỉ những người muốn làm rõ cái
giọng điệu độc đáo của riêng mình, những người thích tự biểu hiện, tự phân
tích, đồng thời là những bút pháp vừa giàu chất hình tượng, vừa có khả năng
viết chặt chẽ như châm ngôn… những người đó mới đi vào tùy bút”. 
 #;+9Fm=;?;g%?I+2
?#W8(E@?)(;g0
+)?b)?Fm=5h/6
A)(*985FH>; '?^0
?'')h$;^;?1?F*b);?
‚Gb)-9&?1‚ƒF(1$**=g*
F&**9;1B?Mb);?#9;1B5)9
#9;1BF6G9;1B?$%<l+8+?%$%+
@?)*1EWEF*W ?$./6
T;?9?E%"1'?&$!;1B6~b)
*H?+=8E88?;L?B>;y/

+5b)6UE*H+8J`độc tấua?$•'>1?
Yd
)#&0 /b)H+@V
?E*H*(K''B15#&0 85
?$.* ,6
G85A$H$9*H*(
819b)9=8E8J/81F&B15$%
?H/)?b)6
1.1.2. Hình tượng cái tôi tác giả trong thể tài tùy bút
1.1.2.1. Hình tượng nhân vật trong tác phẩm văn học
@9#$>)Rg;?@;?
$>;B#*$#(#&081+$% 
126G&0E;?6G81*'D
@'#9;?#( #(#
(<9;?#2(#1- ?&0<
6
81*'D@)12P;?$%F**
#*#?//9#26C:#
 #!/-)"*(
 ?9&0#*185)FH;-';B/W*(6
U9:@FH'(;?$%$1,'5<2
$>%? **&0!%
*#?(/?6G81>
 /*'D@ ;?8
8J&=$%?)B$>J/*'D@6
 ;? 8@81#*
'D@;?!A)(9@5(&0#
*6TL2 ?9)?}
*#?(/>012?#26|H
 FH$%LB/*'D@?FH:!

1?65!*'D@W# ;?12
Y[
.9&*8=/*'D@?9
 /?6
85KFm=@)12P;?/1
26& @;?&125(9
81*'D6Gb#?185/:??@
9<"%81*'D/+F9;1B 85#
*1 "*/*??("/2B?
*($>?$**6
U9b;?#F9;1B #H' 
**'DF*0+*(F*;B
+"B1*EVFH>6UE9F*)
?09*E85#*1/2$€85
?8*o'?$*B18*o'9Fm=??
*/6
1.1.2.2. Hình tượng tác giả trong thể tài tùy bút
?;?2$*B18*'D?*'D"b@"B
!"*/2$*B186G*'D@
82;?F&(/*8;1#$*B1?(/
?6"/2$*B1W*(*g*
;%@W(*<"% h!*'DV?
//+$('D@0*5;?
*(@6
G*(;?2;?8*'D6T9912b?
/#?FH12?1F*;?9*
'D/@6?>9*'D12.;?
$5!*H*(%8=81*'D6T;?#;1B
$*B181*'D 6G5
;B<"%l1#5.F*?W9;1B@;B

)9F*6
Yn
& <"%l15.
5(l1# =V*
(;B9l15.%)96„?R$*;%
@$_"4W+(@*<"% 81
#FH?2=*F&h!*'DV;?
)/*H?6G*'D@&?<*; '
:!81;J#(FH&=)?$%
F,1;,1/E*H?6U9*'D@W;?A
!+?g?>>$zb
2@W;?A''B11?#:!812$>
@6?$8*'D?''B15;L$!$>1
J*'D@;B;?55h/?6<*; '
$%$.$(1818E/?6T;?>
+*'D?*(6
*()981*'D#*-)6
?AT!r6…6v1llW18RM`mỗi nhà văn, bất kể muốn hay
không, đều miêu tả chính mình trong tác phẩm của mình một cách đặc biệt.
Có nghĩa là cái tôi nghệ sỹ của nhà văn biểu hiện cảm nhận của mình về thế
giới, cách suy nghĩ và ngôn ngữ, cách diễn đạt của mình. Cảm nhận đó trở
thành trung tâm tổ chức tác phẩm, tạo thành sự thống nhất nội tại của tác
phẩm về mặt phong cách họca6Gl1F&85*H?
#$!$>#B81*'D;?8F&"E?h!*
'Dl1#=9%)9L /?
6O6GH<HM`nếu trước mắt ta là một tác giả mới, thì câu hỏi tự
nhiên đặt ra là liệu anh ta có nói điều gì mới với người đọca6
O?#?H;81T:UK$%M`Với
tôi, người viết và nhân vật là một. Tôi muốn huy động vai trò bản thân tới
mức tối đa. Tôi không bám vào hiện tượng quan sát được, mà thường ướm

mình vào nhân vật, không giả sử mình đóng vai người khác sẽ ra sao, mà
Yw
thường giả sử trong trường hợp đó, mình sẽ xử sự ra saoa6? &
0 81*'D/T:U;?&0/$%'6G*
(?1 ? ;?)/*(6~#/
?5!@*1$G8T7_18RM81#*'D
`hình tượng tác giả biểu hiện chủ yếu ở cái nhìn riêng, độc đáo, nhất quán
và có ý nghĩa tư tưởng, đạo đức, thẩm mỹ; giọng điệu của tác giả thâm nhập
vào cả giọng điệu nhân vật; và ở sự miêu tả, có sự hình dung của tác giả đối
với chính mìnhaqrr6tds6  l1F&/?5!
*H*(<l<,85'A"81*'D
@6*(;?#?>8@9?5I
9 /*'D@6
 v>B1"N/#F=1-#)#'
*H*(;H+8J8@81F9&0 
81*'D@6G5:9;1B@F*
*H*(;B9F*l1+5.)9
F*6
G81A*H=8E8@0*;?/9
$*B1&0#Hb'1'?'!B'6?A'(;?
2"62@$•81A#*(g#
$>$?)($.#*10@856?A
#$>H+(g/*F*;?'A
!)9/A8+"%/&?1/9$*B16U*H81
A;?*H%)9%K)?%B11#A-85?
@299$z+(g/6
G819&?8. ;?B/$%$*B1
 ;?8@99?;E((@/2$><K
#6 819;1B?9I;?$%;?);?
#/E*(819&;KB3PF

<"%W+5^/2$>F&'0;%
YZ
$*B185/?819&%6 
*H*(9H 6
1-9H 8j2F96
|*09;1BA8.9&V*H*(81
9;1BFE;B#'A!LBF*6T$>81**'DFE
 8 E;?*H*(67%-/ 8 
;?*(80&8J2!F&92E
<*%/12?$%81*'DFEL2P9)#;#
F0/6v>2&)*12&FE
'(-)H8@'(8B8%E<*+$%F
/2%%<(%6?&FE?1P'l1
'A<*%0!>6U*<*%;#F*
9PF#/9$*B16i1-8?2&FEJ
}#$%D)=5;?#H8F1@6?**
'DFE"18 2  5*8='1
2&' +8!#$>?*8=+;
;=$_6G5*H81*'DFEFHE
,'?'(*#*4#*?;B8
#/#?$*B181@>6G81 &FE
8@;?2&FE'()&;%@'(81
H?($./55;?+($.lP
"N;?$.;J26?81H?+,o'/
12;?+,o'5)91L12E
*"#2B?'6
G81*9;1B/FEb);?9?A>%"1'
1*6?bl1@)9W$%?$$%
FW;5?$;5F9)#;#(<?
'*)9+ <,2?(6Gb);*H/9

"^"g5*HK;?#$%)(199
\c
10)B@MEH!FH'(F9;B?6i1 
;?9??*H?)#;#8y,6U*HR8y)1
5 ,)15?"N?1;J2)56
Gb);?#9;1BF6|H'(P&b)6
S(;?2?#W8(92929#
*$$.E@0)?b)6i1 +
)B&#E?E;P>$>>
$8#9;1B?$•;?`tử địaa6
*H*(981b)FH>6
C:#*(b)2l;B#0z0@2
81*'*?96G81H?+?&09
;1B?$>+?B1"85FH'(;?6?
5!NOKWFm=M`Làng văn xứ ta (…) có mấy tên
tuổi đáng phục: Nguyễn Tuân, Hoàng Phủ Ngọc Tường… và gần đây (…) có
Đỗ Chuaqrr6\ts6
ƒ 'b)Tản mạn trước đèn?Thăm thẳm bóng người
2@ T:U&b))R$%92/EH?
NO@;?!`biết đờia60>/b
)HK%<*; '1#;>&#*;?06U9
&NG;?29b);5=8E?0
*9;1B8.9&BT:U;?2/>
5=8E""%/6
1.2. Khái lược về thuật ngữ văn hóa và cái tôi văn hóa.
1.2.1. Khái niệm văn hóa
# ';?&/$%'*896?# '80&;?
# '6 ;?‚T;?#F*&$!'!
B'?#?&$!'1'6;?#WE
'h)&WE*)6G5* ?P

hl12?Jb#?1/W26
\Y
)( E)+6;H;HLB
812$>/12;H&+#8JHb8@
812$>/12)E;?126;?&>
9#*/#*8@o#*h'
**8=26
G81G&"bl1gH"49I
@!X8#];>$>X&'$>]3l1g5
)I8#'*89 ?/+<K#"#
)##49MhBCG81VGl1
go'2"b9I+;5&2$>
/126
0g8#;?h9+,85)9
8#'*89- ?8E?(<?8#
h!#$>&=E*/#<K###L
260g8#?;B*?5!*;g
%<K#=*0H?*F*F*6
U1 ''>*8=1B#
FE#E*#E<K#Vv*1$G8
@G581Cơ sở văn hóa Việt NamKFm=M`VĂN HÓA là
một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo
và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con
người với môi trường tự nhiên và xã hộiaqrr6tcYcs6
†F&85KB;?#$%hJ!FH
'(;?h$>*?>6FH'(;?*49
;B-(@!M;?'1)#/(*
28J&'<06
T;?* **W'E*?@6UJ*
??5!@j#;g%/;B*

985/61?S/@G2jG*(/+8
\\
 ?$.18RM`Văn hóa chính là bài thơ cuộc sống,
không phải làm ra trong một khoảnh khắc cảm hứng của thi sỹ mà được sáng
tạo qua kinh nghiệm sống trường kỳ của nhân dân, là sức vươn tới cái đẹp
của con người nhiều đời, trong cuộc tiếp xúc trao đổi giữa con người và con
người, mang những lối sống khác nhau thuộc các dân tộca60*9
?E;=$_FHW%1??E!
0+)&h=0*D%112? 
P;?#;%1$%'*89/<K#6TL2E;?
018#'*89l10jjg/<K##
#L2=6
UP12??>85U‡vˆ‰rA
;1B??>&&#;1B&)#A6
00#??11?(1A)(A6
 #;1B;?#;1B&0*8=
;6UFH9'/ 8RM;?*;1BK
8L;H;HJ&6=8S*'Š"18"l881K
WM`Văn hóa là cái còn lại khi người ta đã quên hết cả, là cái vẫn còn
thiếu khi người ta đã học đủ cả”.
G81=g/‹Š7U‡`Văn hóa là tập hợp hệ
thống biểu tượng, nó quy định về thế ứng xử của con người và làm cho số
đông con người có thể giao tiếp với nhau, liên kết họ thành một cộng đồng
riênga6 ;?$('D/12P;?"85
I;1?26TE;?$%9)&(?8EFH/1
2)98)R>*)9R')+
2?# 6
C-"b+=gF*
*F&L#9MFH;?*4
9;B-81(@!6G(12$*

B18?"L4;+@2@$%)&5/;=
\t
$_;1?26?"#?1P"B1-b
F*6E;?)(1)>/:#"#85?8A
0*o'*1?g6
G81 'b)Tản mạn trước đènT:UK)(}
/M`Văn hóa vốn là vẻ đẹp, là sự tỏa sáng của con người,
là cái có ý nghĩa cao quý để người ta thường mang ra đối đãi nhaua6T9
/#"#9';0+85&0
l1T:U`một nền văn hóa có bản sắc riêng thì càng đến được với
nhân loại rộng lớn, sức mạnh tồn tại của nó càng lớn, sức thu nhận cái mới,
sức vận động sáng tạo càng lớn,( ) và một khi đã thành mực thước văn hóa
thì nó chẳng bao giờ cũ cả. Nền văn hóa của chúng ta có sức sống mấy ngàn
năm, tất nhiên phải có tiêu chuẩn bền vững của nóaqr6Y\YZ\\cs6TL
2l1/T:U<,&b;?zo'/
22*B11(6
QR$%8(/T:U18RM;?5
FH9;?H/#2?1PFH9;?H
/#;6UHF"?;?"1)?F"/12
b)B)k4@'A(`địa linh nhân kiệta
?B1"%;56v++<HD/;=$_)R=;%'2
2^FHWA" B1"%1#
 ?)($."#6
1.2.2. Quan niệm về cái tôi văn hóa
 >+12??5!
T:OG18RM`Văn hóa nếu hình dung như một tam giác nguyên ủy,
thì đỉnh trên của nó là con người, hai đỉnh dưới là thiên nhiên và xã hội. Và
trong mối quan hệ tương hỗ nhiều chiều này thì, thì yếu tố con người con
người đóng vai trò quan trọng nhất. Con người chẳng những là chủ / khách
thể của văn hóa, mà còn là kẻ mang vác những giá trị văn hóa”qrr6ut9s.

 12;?$%F&+!E?+*8=
\u
6+)&5;=$_FH?@;B81!81
;>$>81H+81!<_/126+"&
?;HLB8112)12W&?$&
F*W2?$2F*8F)=D<6Q 5!1
20+'D/;?*!98+)
)&?F()&*J?*812$>"#6
@;?#)#' 8@?5;+
"/:"#6? ?0*;?2
$*B1K)($./"#;+85W8
&6@;?+Fz**8=B11#$!
$>0;L06+,o'981*!
<_0550+*8=8>?B/"#
012<?981(>0
E)(2$*B16
G81b)D$*Hj2F9)12P;?*
(6U*HD$*'DFHI;?*H8%&')#;#(<$
#$% $%49?J;?*H$*B1/2$g6
G%&1b)8?=B/*H)*H8 ?
$*B1L6G581b)*H$*B1;#8yA6
&@b);?;>&b!bE9)#;#(</
P9&9&FH'("N6S(;?
2`cao tay ấna0@1;>&?6Q?H
/b)IF2&/)(;g!*H?1/
b09)&8#F&!'1'56
U98R*H?1/2$g;?5*8=*
'D6?b)T:U*H$*B15*H6T;?
*H9**<_;E89F>?)'*'
 '&+&>@6UE*;%@?K

B15,#*181b)T:U6
\d