những yếu tố tác động đến việc định hướng giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn trong giai đoạn hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA XÃ HỘI HỌC

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
MÔN VĂN HÓA VÀ PHÁT TRIỂN
Đề tài:
NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN VIỆC ĐỊNH HƯỚNG GIÁ TRỊ
VĂN HÓA CỦA THANH NIÊN NÔNG THÔN TRONG GIAI ĐOẠN
HIỆN NAY

Hà Nội - 05/2012
1
I. Đặt vấn đề
Việt Nam đang trong quá trình đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện
đại hoá đất nước. Xã hội Việt Nam đang chuyển mình từ xã hội nông nghiệp sang
xã hội công nghiệp hiện đại cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường và giao
lưu hội nhập quốc tế. Kinh tế thị trường đã đem lại những thay đổi rõ rệt trên mọi
mặt của đời sống xã hội: sự phát triển của đô thị và công nghiệp ngày càng tăng,
khu vực nông thôn có sự chuyển đổi mạnh mẽ hơn; các giá trị văn hóa đa dạng
hơn; đời sống vật chất của người dân được nâng cao hơn và sự liên kết quốc tế
cũng ngày càng rộng rãi hơn.
Trước tác động của công cuộc mở cửa, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng
thanh niên nông thôn đã và đang có sự biến đổi về mặt lối sống, cách tư duy và sự
định hướng các giá trị văn hóa. Họ trở nên chủ động, tích cực hơn, có nhiều tự do
trong lựa chọn hơn và bắt đầu có sự tìm tòi, định hình giá trị sống mới cho riêng
mình. Bên cạnh những giá trị truyền thống của cộng đồng, của xã hội, nhiều giá trị
mới dần định hình trong văn hóa, lối sống của thanh niên nông thôn.
Thực tế cho thấy việc định hướng giá trị văn hóa của thanh niên nói chung
và thanh niên nông thôn nói riêng nếu phát triển và bộc lộ một cách phù hợp với sự
định hướng và trình độ phát triển của xã hội thì nó sẽ có ý nghĩa tích cực không chỉ

với bản thân thanh niên mà còn với cả cộng đồng, xã hội. Song nếu việc định
hướng giá trị văn hóa của thanh niên không phù hợp thì sẽ xuất hiện những hiện
tượng lệch chuẩn xã hội, kéo theo tình trạng chậm phát triển của chính xã hội, cộng
đồng và cá nhân đó. Tuy nhiên, định hướng giá trị của thanh niên nông thôn có phù
hợp với sự phát triển chung của xã hội hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố.
Vì vậy, nghiên cứu “Những yếu tố tác động đến việc định hướng giá trị văn hóa
của thanh niên nông thôn trong giai đoạn hiện nay” là việc làm cần thiết.
2
II. Nội dung
1. Khái niệm cơ bản
1.1. Khái niệm định hướng giá trị văn hóa
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam (tập 2, trang 818-819), định hướng giá trị
văn hóa được đề cập như sau: “Định hướng giá trị văn hóa là những hoạt động có
mục đích của các chủ thể xã hội nhằm tác động vào quần chúng nhân dân để hình
thành nhân cách. Các chủ thể xã hội sử dụng các phương thức để nâng cao nhân
thức, xây dựng thái độ, hành vi tốt của quần chúng với môi trường, nền văn hóa, lí
tưởng, niềm tin, nhu cầu, lợi ích, dân chủ, công bằng, điều thiện và cái đẹp”.
1.2. Khái niệm thanh niên nông thôn
Căn cứ vào Luật Thanh niên, Điều lệ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh, Điều lệ Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, khái niệm về thanh niên nông
thôn được hiểu: “Thanh niên nông thôn là một bộ phận quan trọng của thanh niên
Việt Nam; là những người trẻ tuổi, có độ tuổi từ đủ 15 tuổi đến 30 tuổi; sinh sống
ở nông thôn và làm nghề nông nghiệp (nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, dịch vụ
nông nghiệp)”.
1.3. Khái niệm định hướng giá trị văn hoá của thanh niên nông thôn
Khái niệm về định hướng giá trị văn hoá của thanh niên nông thôn có thể
hiểu như sau:
“Định hướng giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn là việc xác định
những giá trị, đức tính, niềm tin, thái độ, chính kiến mà thanh niên nông thôn cho
là quan trọng, đúng đắn, cần thiết, phù hợp và nó chi phối hành động của chính

thanh niên nông thôn trong cuộc sống”.
Như vậy, những giá trị văn hoá mà thanh niên nông thôn đang hướng tới là
những giá trị mà bản thân thanh niên cho là quan trọng và đúng đối với họ. Tuy
3
nhiên, những giá trị đó có thể phù hợp với cá nhân hoặc số đông thanh niên nhưng
cũng có thể có những giá trị thanh niên lựa chọn chưa phù hợp với chuẩn mực xã
hội nhưng theo quan niệm của thanh niên là đúng và phù hợp.
Thực tế cho thấy, nếu trước đây định hướng giá trị của thanh niên phụ thuộc
chủ yếu vào sự giáo dục, chỉ dẫn của gia đình, của dư luận xã hội, thì ngày nay nó
được xác định bởi sự tự lựa chọn, tự quyết định, tự khẳng định và tự ý thức của
thanh niên. Định hướng giá trị của thanh niên hiện nay phản ánh tính phong phú,
tính đa dạng của những mục tiêu mà họ đang ra sức phấn đấu, của những bậc thang
giá trị mà họ ưu tiên nhiều hay ít trong quá trình nỗ lực ý chí, khắc phục khó khăn
để đi tới thành công.
2. Các yếu tố cơ bản tác động đến định hướng giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn
Có nhiều yếu tố tác động đến việc định hướng giá trị văn hóa của thanh niên
nông thôn, trong đó có yếu tố cơ bản có tác động lớn như: gia đình, xã hội và chính
sự nhận thức của thanh niên nông thôn. Các yếu tố tác động theo hai chiều đến việc
định hướng giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn: Tác động tích cực và tác
động tiêu cực.
2.1.Tác động của gia đình đến định hướng giá trị văn hoá của thanh
niên nông thôn
Gia đình là nhân tố đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và
phát triển nhân cách của thanh niên. Nhiều thành tựu khoa học hiện đại vẫn khẳng
định vai trò to lớn không thể thay thế của công tác giáo dục gia đình.
Khi thanh niên được sống trong một gia đình nề nếp, tuân thủ những giá trị
chuẩn được xã hội thừa nhận, được ông bà, cha mẹ và anh chị em lựa chọn, điều
này sẽ tác động trực tiếp, thường xuyên, lâu dài và mạnh mẽ đến quá trình định
hướng giá trị của họ, mà cụ thể là những định hướng về giá trị văn hoá. Sự quan
tâm chăm sóc, dạy dỗ, ân cần chỉ bảo của cha mẹ tác động rất nhiều đến thanh

4
niên, điều này càng quan trọng hơn trong giai đoạn lứa tuổi đang trưởng thành. Do
vậy, dưới sự định hướng của gia đình, kết hợp với truyền thống văn hoá, đạo đức
của gia đình, môi trường sống sẽ tác động rất tích cực tới đời sống và các hành vi
cũng như định hướng giá trị của thanh niên. Được giáo dục, định hướng trong một
gia đình chuẩn mực sẽ giúp thanh niên nói chung và thanh niên nói riêng lựa chọn
cho mình những giá trị văn hóa phù hợp với đạo đức, chuẩn mực và sự phát triển
chung của toàn xã hội. Ngược lại, thanh niên sẽ dễ đi theo những giá trị không phù
hợp với truyền thống, giá trị của dân tộc.
Bên cạnh vai trò giáo dục của gia đình, đặc thù của những gia đình ở nông
thôn vai trò của giáo dục dòng họ cũng đóng góp một phần rất quan trọng trong
việc định hướng giá trị cho thanh niên. Các hương ước, quy ước của dòng họ có tác
động đến thanh niên và được thanh niên tự giác thực hiện một cách nghiêm túc.
Thực tế nghiên cứu cho thấy, đối với các vùng nông thôn Việt Nam vai trò của
dòng họ có tác động rất lớn đến sự hình thành, định hướng giá trị của thanh niên.
Hàng năm những thanh niên có thành tích xuất sắc trong học tập, lao động và
thành đạt trong trong cuộc sống, … đều được các dòng họ tổ chức tôn vinh, khen
thưởng. Những việc làm của các dòng họ ở các vùng nông thôn đã có tác động rất
lớn đến quá trình học tập, rèn luyện và phấn đấu của thanh niên, điều đó có ảnh
hưởng tích cực đến việc định huớng các giá trị cho thanh niên. Những chuẩn mực
của dòng họ cũng giúp cho thanh niên nông thôn soi vào đó để phấn đấu, rèn luyện
và cũng là tiêu chí khi họ lựa chọn những giá trị văn hóa bản thân.
2.2. Tác động của yếu xã hội
Công cuộc đổi mới, sự phát triển không ngừng của cơ chế kinh tế thị trường
và sự tiến bộ của khoa học công nghệ là những yếu tố cơ bản nhất tác động đến sự
hình thành định hướng giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn. Quá trình đổi mới
đất nước và sự phát triển của nền kinh tế thị trường đã làm thay đổi bộ mặt đất
5
nước, sự thay đổi đó đã tác động không nhỏ đến nhận thức, tư tưởng, đạo đức, lối
sống và định hướng giá trị văn hóa cho thanh niên. Tác động lớn nhất của kinh tế

thị trường là nâng cao giá trị quan điểm về phát triển kinh tế, làm giàu cho thanh
niên.
Những năm gần đây hệ thống thông tin đại chúng ở nước ta phát triển với
tốc độ cao và hầu như phủ sóng đến tất cả các vùng lãnh thổ trong cả nước, kể cả
vùng biên giới, hải đảo. Hiện nay cả nước có trên 700 đầu báo và tạp chí, có 65 nhà
xuất bản. Báo chí và xuất bản đã in nhiều ấn phẩm có tác dụng định hướng giáo
dục chính trị, tư tưởng, đạo đức và lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước, ý
thức cảnh giác cách mạng; cung cấp kiến thức và kỹ năng sống… cho thanh thiếu
niên.
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, đặc biệt là dự án “Phổ cập
công nghệ thông tin trong thanh niên”của Trung ương Đoàn thực hiện từ năm 2006
đã đưa một khối lượng lớn máy tính và tri thức tin học về cho thanh niên nông
thôn. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, công nghệ đã tác động lớn đến
định hướng giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn như giúp thanh niên nông
thôn nâng cao trình độ chuyên môn, nghề nghiệp, đặc biệt là nâng cao hiểu biết của
mình về khoa học kỹ thuật, nông, lâm, ngư nghiệp phục vụ cho hoạt động sản xuất,
kinh doanh tạo điều kiện thuận lợi để thanh niên thực hiện tốt phong trào “Xung
kích phát triển kinh tế” do Trung ương Đoàn phát động.
Bên cạnh mặt tác động tích cực, các cơ quan truyền thông đại chúng cũng có
những mặt tồn tại như: chưa kiểm soát chặt chẽ các ấn phẩm, còn có những ấn
phẩm xấu, ấn phẩm ngoài luồng được in ấn phát hành; mạng internet, báo điện tử,
điện thoại di động chưa được quản lý chặt chẽ đã đưa những thông tin không chính
xác và có dụng ý xấu đến quần chúng, một số trò chơi bạo lực, khiêu dâm vẫn
được phát hành.
6
Một bộ phận không nhỏ thanh niên nông thôn chỉ sử dụng mạng internet để chơi
game, chat hoặc xem các trang web phản văn hóa ảnh hưởng đến việc định hướng
giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn như có những quan niệm sai lầm về tình
yêu, tình dục, chạy theo lối sống Tây hóa quá đà không phù hợp với những chuẩn
mực của người Việt Nam.

Vấn đề bạo lực trong thanh niên do ảnh hưởng của phim ảnh, trò chơi điện
tử cũng có chiều hướng ngày càng nghiêm trọng. Bạo lực học đường ngày càng
xảy ra nhiều trong tầng lớp học sinh phổ thông tại các trường nông thôn. Hiện
tượng dằn mặt, đâm chém, xô xát, đánh nhau trong thanh niên, nhất là ở một bộ
phận thanh niên cá biệt gây nhiều hoang mang trong xã hội.
Những mặt trái của công nghệ thông tin có thể gây nên những tác động tiêu
cực trong tư tưởng, tình cảm, niềm tin của giới trẻ. Một bộ phận thanh niên nông
thôn như coi trọng giá trị vật chất hơn giá trị đạo đức tinh thần; lấy đồng tiền làm
thước đo giá trị cuộc sống. Những thanh niên đã rời quê hương đến các thành phố,
đô thị để lao động, trong số đó có không ít người đã sa vào tệ nạn xã hội. Những
yếu tố tác động trên đang đặt ra cho tổ chức Đoàn, Hội và các ban ngành chức
năng và gia đình cần có những biện pháp để tác động tích cực đối với công tác
định hướng giá trị văn hoá cho thanh niên nông thôn.
2.3. Tác động từ yếu tố nhận thức của thanh niên nông thôn
Tác động đến việc định hướng giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn
không chỉ có yếu tố gia đình và xã hội, một nhân tố phải kể đến là chính sự chủ
động trong nhận thức của thanh niên. Đây là yếu tố quan trọng và có vai trò quyết
định đối với sự hình thành những giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn.
Trong công cuộc đổi mới hiện nay, sự đa dạng và phong phú của các kênh
thông tin cũng như sự tác động mạnh mẽ của quá trình hội nhập quốc tế đã có tác
động không nhỏ đến nhận thức và hành động không chỉ đối thanh niên thành thị
7
mà còn phải kể đến thanh niên nông thôn. Để thích ứng với quá trình hội nhập
mạnh mẽ như hiện nay bản thân thanh niên nông thôn phải tự nhận thức và điều
chỉnh những suy nghĩ và hành động của mình cho phù hợp với xu thế phát triển
chung của đất nước. Vì vậy, đa số thanh niên nông thôn đã nhận thức được vai trò
quan trọng của học tập nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đồng thời trang bị
các kỹ năng cần thiết để hoàn thiện bản thân. Thanh niên nông thôn ngày nay đã
nhạy bén hơn trong việc lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực của bản thân,
năng động hơn trong tìm kiếm việc làm và những hành trang cần thiết để lập thân,

lập nghiệp. Không ít thanh niên nông thôn dám nghĩ, dám làm và lập nghiệp thành
công trên chính quê hương mình. Những suy nghĩ và lựa chọn giá trị của họ cũng
thay đổi, như trước đây họ thường hướng đến các thành phố, đô thị thì nay họ chủ
động hơn để lập nghiệp trên chính quê hương mình và cũng không ít những người
thành công.
Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước cũng như sự mở cửa giao
lưu hội nhập mở ra cho thanh niên nói chung và thanh niên nông thôn nhiều cơ hội
phát triển song cũng không ít thách thức và những mặt trái của nền kinh tế thị
trường. Điều đó, đòi hỏi ở thanh niên cần có bản lĩnh cũng nhưng năng lực để hòa
nhập và phát triển bản thân, lựa chọn cho mình những giá trị văn hóa phù hợp nhất.
Ngược lại, nếu thanh niên không tự nhận thức rõ để điều chỉnh hành vi của bản
thân cho phù hợp với xu thế phát triển chung của đất nước sẽ khó có thể định
hướng cho bản thân hướng tới các giá trị đúng và phù hợp.
8
III. Kết luận
Đất nước ta đang trong tiến trình đổi mới mạnh mẽ và đẩy mạnh hội nhập
kinh tế quốc tế. Nền kinh tế thị trường đang từng bước được xác lập. Trước những
biến đổi về kinh tế, xã hội đang diễn ra nhanh chóng ở Việt Nam, nhiều giá trị xã
hội đang bị tác động ảnh hưởng mạnh bởi xu thể toàn cầu hóa, trong đó có sự đan
xen giữa những giá trị truyền thống và các giá trị hiện đại tạo nên cuộc đấu tranh
trong quá trình tiếp nhận và hình thành định hướng giá trị của thanh niên nói chung
và thanh niên nông thôn nói riêng. Bên cạnh những thành tựu của cuộc đổi mới đất
nước thanh niên đang phải đối mặt với nhiều vấn để mặt trái của sự phát triển ngày
càng trở nên gay gắt. Đó cũng là một trong những yếu tố có tác động đến sự lựa
chọn giá trị của thanh niên nông thôn.
Nghiên cứu về định hướng giá trị của thanh niên nông thôn là việc làm cần
thiết. Qua đó có thể thấy được hệ giá trị mà thanh niên nói chung và thanh niên
nông thôn nói riêng đang theo đuổi và hướng đến nhiều nhất trong giai đoạn hiện
nay cũng như các yếu tố tác động đến việc định hướng giá trị của thanh niên như
thế nào. Từ những yếu tố tác động trên đang đặt ra cho gia đình và toàn xã hội cần

có những biện pháp để tác động tích cực đối với công tác định hướng giá trị văn
hoá cho thanh niên nông thôn trong gia đoạn hiện nay.
9
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Báo cáo: “Định hướng giá trị văn hóa của thanh niên nông thôn trong giai đoạn
hiện nay”, Ths Dương Kiều Hương, Viện nghiên cứu Thanh niên, 2011.
2. Luật Thanh niên
3. Từ điển Bách Khoa Việt Nam.
4. Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam, “Tổng quan tình hình thanh niên, công tác
Đoàn và phong trào thanh niên, nhiệm kỳ 2005-2010” 2010
5. Nhà xuất bản chính trị Quốc gia, “Thanh niên và lối sống của TNVN trong quá
trình đổi mới và hội nhập Quốc tế”, 2011. PGS.TS Phạm Hồng Tung
10
MỤC LUC
1.2. Khái niệm thanh niên nông thôn 3
1.3. Khái niệm định hướng giá trị văn hoá của thanh niên nông thôn 3
2.1.Tác động của gia đình đến định hướng giá trị văn hoá của thanh niên nông thôn 4
2.2. Tác động của yếu xã hội 5
III. Kết luận 9
MỤC LỤC 11
MỤC LỤC

Trang
1.2. Khái niệm thanh niên nông thôn 3
1.3. Khái niệm định hướng giá trị văn hoá của thanh niên nông thôn 3
2.1.Tác động của gia đình đến định hướng giá trị văn hoá của thanh niên nông thôn 4
2.2. Tác động của yếu xã hội 5
III. Kết luận 9
11
MỤC LỤC 11

12