thuyết trình sinh học - cơ chế xác định giới tính (2)

SINH HỌC 9 – TIẾT 12
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH


§ 12- CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH
Quan sát hình sau:
(?) Đây là hình ảnh bộ NST của loài nào?
Nêu những điểm giống và khác nhau của bộ NST ruồi đực và
ruồi cái?

H·ãy quan sát bộ NST của người
(?) Chỉ ra cặp NST nào là cặp NST giới tính?

§12 - CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH
2n=8
2n=8
6A+XX
6A+XY
44A+XX 44A+XY
Vậy NST giới tính là gì?
2n=46
Tồn tại xung quanh các NST thường là cặp NST giới tính.
NST giới tính là cặp NST tương đồng (XX) hay không tương
đồng (XY) quy đònh tính đực, cái của sinh vật và mang gen quy
đònh tính trạng di truyền liên kết với giới tính

§12 - CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH

2n=8
2n=8
6A+XX
6A+XY
44A+XX 44A+XY
Đã bao giờ chúng ta tự hỏi: Tại sao tôi là con trai mà không
phải là con gái và ngược lại? Cơ chế nào xác đònh giới tính ở
sinh vật?
2n=46
II- CƠ CHẾ NST XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH:
Tồn tại xung quanh các NST thường là cặp NST giới tính.
NST giới tính là cặp NST tương đồng (XX) hay không tương đồng (XY) quy đònh
tính đực, cái của sinh vật và mang gen quy đònh tính trạng di truyền liên kết với
giới tính
Chúng ta cùng quan sát sơ đồ sau:

44A + XY
44A + XX
22A +X
22A +Y
22A +X
44A + XY
44A + XX
Bè
mÑ

(?) Thảo luận
1- Có mấy loại trứng và tinh
trùng được tạo ra trong giảm
phân?

2- Sự thụ tinh giữa các loại tinh
trùng mang NST giới tính nào
với trứng để tạo hợp tử phát
triển thành con trai hay con gái?
3- Tại sao tỉ lệ con trai và con
gái sơ sinh là xấp xỉ 1:1?
1-Qua giảm phân, bố tạo ra hai loại tinh trùng là 22A+X và 22A+Y, mẹ tạo ra
1 loại trứng là 22A+X
2- Trong thụ tinh,sự kết hợp giữa tinh trùng 22A+X và trứng 22A+X sẽ tạo ra
con gái. Còn thụ tinh giữa tinh trùng 22+Y với trứng 22A+X sẽ tạo ra con trai
3-Tỉ lệ trai:gái sơ sinh xấp xỉ 1:1 là do tỉ lệ 2 loại tinh trùng là ngang nhau,
tham gia vào quá trình thụ tinh với xác suất ngang nhau.

Vì sao nói cơ thể đực là giới
dò giao tử, còn cơ thể cái là giới
đồng giao tử?
Vì cơ thể đực tạo ra 2 loại giao
tử khác nhau, còn cơ thể cái
chỉ tạo ra 1 loại giao tử

Tỉ lệ trai gái xấp xỉ 1:1 trong các trường hợp:
-
Số lượng nghiên cứu phải đủ lớn
-
Không bò ảnh hưởng bới thiên tai dòch bệnh
-
Trứng và tinh trùng thụ tinh hoàn toàn ngẫu nhiên
Giới
Lứa tuổi
Nam Nữ

Bào thai
114 100
Lọt lòng
105 100
10 tuổi
101 100
Già
85 93

§12 - CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH
Tồn tại xung quanh các NST thường là cặp NST giới tính.
NST giới tính là cặp NST tương đồng (XX) hay không tương đồng (XY) quy đònh tính đực, cái
của sinh vật và mang gen quy đònh tính trạng di truyền liên kết với giới tính
II- CƠ CHẾ NST XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH:
(?) Vậy cơ chế NST xác đònh giới tính là gì?
Do sự phân ly của các cặp NST giới tính trong quá trình
phát sinh giao tử và tổ hợp lại trong quá trình thụ tinh là
cơ chế xác đònh giới tính
P 44A+XY x 44A+XX
G 22A+X 22A+Y 22A+X
F1 44A+XX 44A+XY
III- CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÂN HOÁ GIỚI TÍNH

(?) Yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính?
Dùng Metyl testosteron (hormon
sinh dục) tác động vào cá vàng
cái biến thành cá đực
Trứng rùa ủ ở nhiệt độ dưới 28
0

C
sẽ nở thành con đực, trên 32
0
C thì
nở thành con cái

Do hormon, nhiệt độ, ánh sáng,…

§12 - CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I- NHIỄM SẮC THỂ GIỚI TÍNH
Tồn tại xung quanh các NST thường là cặp NST giới tính.
NST giới tính là cặp NST tương đồng (XX) hay không tương đồng (XY) quy đònh tính đực, cái
của sinh vật và mang gen quy đònh tính trạng di truyền liên kết với giới tính
II- CƠ CHẾ NST XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH:
Do sự phân ly của các cặp NST giới tính trong quá trình phát sinh giao tử và tổ hợp lại
trong quá trình thụ tinh là cơ chế xác đònh giới tính
III- CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÂN HOÁ GIỚI TÍNH
1-Yếu tố bên trong:
-
Rối loạn trao đổi chất
-
Do tác động của các hormon sinh dục
2-Yếu tố bên ngoài: Nhiệt độ, ánh sáng, điều kiện thụ tinh,…
Tỉ lệ đực cái có ý nghóa gì trong sản xuất và chăn nuôi
không?
1-Yếu tố bên trong:
-
Rối loạn trao đổi chất
-
Do tác động của các hormon sinh dục

2-Yếu tố bên ngoài: Nhiệt độ, ánh sáng, điều kiện thụ tinh,…
- Trong sản xuất và chăn nuôi chủ động điều chỉnh tỉ lệ
đực cái để phù hợp với mục đích sản xuất

Em có biết – CÁ BIỂN CÓ THỂ THAY ĐỔI GIỚI TÍNH
Những con cá biển đầu xanh nhỏ tuổi sống trong các rặng san hơ có thể thay đổi giới tính tuỳ theo bầy đàn
mà chúng chung sống.
"Rõ ràng ảnh hưởng xã hội quan trọng với cá biển
đầu xanh khi chúng quyết định trở thành đực hay cái
từ khi còn nhỏ", Philip Munday, tại Trung tâm nghiên
cứu rặng san hơ tại Đại học James Cook ở Australia,
cho biết.
•
Lồi cá đã phát triển một cấu trúc giới tính linh hoạt để gia tăng cơ hội sinh sản của
chúng. Ban đầu chúng chỉ là những ấu trùng khơng có giới tính xác định, khi phát
triển chúng sẽ trở thành con đực hay con cái.
•
Những con non sẽ dễ chuyển thành cái hơn khi chỉ có một ít con khác trong khu vực
bởi chúng sẽ có cơ hội giao phối nhiều hơn. Còn nếu có nhiều con cá cái trong cộng
đồng, chúng sẽ chuyển sang thành đực.
•
"Điều này cho thấy giới tính khơng hề được xác định trước như ở động vật có vú và
chim", Munday giải thích.
•
Ngồi ra, một số con cá có thể chuyển đổi giới tính cho dù đã lớn, phụ thuộc vào mơi
trường sinh sản.
•
"Khi cá chuyển từ con cái trưởng thành sang con đực trưởng thành, cuộc thay đổi rất
khốc liệt. Chúng sẽ trơng hồn tồn khác, bộ phận sinh dục thay đổi, hành vi thay đổi
và tồn bộ cuộc sống cũng đổi khác", Munday nói.

•
M.T. (theo AFP)

KẾT LUẬN
Tính đực cái được quy đònh bởi cặp NST giới tính. Sự tự
nhân đôi, phân ly và tổ hợp của cặp NST giới tính trong quá
trình phát sinh giao tử và thụ tinh là cơ sở tế bào học của sự
xác đònh giới tính. Sự phân ly của cặp NST XY trong phát sinh
giao tử tạo ra 2 loại tinh trùng mang NST X và Y có số lượng
ngang nhau. Qua thụ tinh của 2 loại tinh trùng này với trứng
mang NST X tạo ra 2 loại tổ hợp XX và XY với số lượng ngang
nhau, do đó tạo ra tỉ lệ đực, cái xấp xỉ 1:1 ở đa số loài
Quá trình phân hoá giới tính còn chòu ảnh hưởng của các
nhân tố môi trường bên trong và bên ngoài. Người ta ứng dụng
di truyền giới tính vào các lónh vực sản xuất, đặc biệt là việc
điều khiển tỉ lệ đực: cái trong chăn nuôi

KIỂM TRA
NST giới tính NST thường
Tồn tại 1 cặp trong tế bào
lưỡng bội
Tồn tại nhiều cặp trong tế
bào lưỡng bội
Tồn tại thành cặp tương
đồng hoặc không tương
đồng
Luôn tồn tại thành cặp
tương đồng
Quy đònh giới tính và
mang gen quy đònh tính

trạng di truyền liên kết
với giới tính
Mang gen quy đònh tính
trạng thường
So sánh NST thường và NST giới tính
(1)
(2)
(3)




DẶN DÒ
DẶN DÒ
1- Học bài, trả lời câu hỏi 2, 5 SGK
1- Học bài, trả lời câu hỏi 2, 5 SGK
trang 41
trang 41
2- Đọc thêm phần “Em có biết”
2- Đọc thêm phần “Em có biết”
3- xem lại bài “Lai 2 cặp tính trạng
3- xem lại bài “Lai 2 cặp tính trạng
của Menđen” chú ý kết quả của F2
của Menđen” chú ý kết quả của F2
4-Chuẩn bò bài sau.
4-Chuẩn bò bài sau.