Bài giảng sàng lọc bệnh ung thư

Sµng läc ung th
Sµng läc ung th


-
Định nghĩa:
Anh: Screening: sàng lọc tầm soát. Pháp: Depistage: phát hiện

Sàng lọc UT = dự phòng b&ớc 2 (Prevention Secondaire)

Sàng lọc khác với chẩn đoán sớm (Diagnostic Precoce)

Sàng lọc là cách đánh giá mỗi cá thể hay cộng đồng, khoẻ mạnh về
mặt lâm sàng, nhằm phát hiện UT tiền ẩn hay th&ơng tổn tiền UT

Mục tiêu của sàng lọc nhằm giảm tỷ lệ tử vong

Khám sàng lọc ch&a đặt ra chẩn đoán xác định mà với kết quả sàng
lọc (+) hoặc nghi ngờ, BN đ&ợc khám chuyên sâu để khẳng định bệnh.
Sàng lọc bệnh ung th


Những nguyên tắc sàng lọc UT
1. Nguyên tắc sàng lọc tr&ớc tiên phụ thuộc vào bệnh UT:
Dịch tễ học, sinh bệnh học, chẩn đoán và điều trị
* Dịch tễ: - Bệnh UT sàng lọc phải là phổ biến: tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử
vong cao.

- Có thể phát hiện đ&ợc ở giai đoạn tiền lâm sàng
- Tuổi
- Là nguyên nhân ảnh h&ởng đến sức khoẻ cộng đồng.
- Sàng lọc phải đ&ợc CM giảm tỷ lệ tử vong về mặt dịch tễ
Sàng lọc bệnh ung th


Những nguyên tắc sàng lọc UT
1. Nguyên tắc sàng lọc tr&ớc tiên phụ thuộc vào bệnh UT:
* Lịch sử tự nhiên: UT sàng lọc phải có GĐ tiền LS kéo dài, có
thể phát hiện tr&ớc khi có các triệu chứng hoặc di căn.
* Chẩn đoán: Bệnh có thể phát hiện bằng khám LS hoặc cận LS.
Phải có test t&ơng đối đặc hiệu để CĐ.
* Điều trị: Bệnh điều trị có KQ ở giai đoạn sớm
Sàng lọc bệnh ung th


2. Test sàng lọc
Test sàng lọc UT phải đạt các tiêu chuẩn
- Đơn giản, thích hợp, chấp nhận đ&ợc
- Giá thành hạ, ít tác dụng phụ
- Độ nhạy, độ đặc hiệu, dự báo (+) cao
3. Đối t&ợng sàng lọc

Nhóm nguy cơ: xác định các chỉ tiêu cá nhân, LS, bệnh học, di truyền.

Chọn lựa từng cộng đồng: có tiếp xúc với các yếu tố gây UT

Toàn dân

Chiến l&ợc sàng lọc tuỳ thuộc vào từng đối t&ợng cụ thể
Sàng lọc bệnh ung th


4. Đánh giá sàng lọc
Giá thành: + Tổng giá thành chơng trình sàng lọc
+ Lợi ích về tài chính do sàng lọc
Kết quả: + Cá nhân: có thể khỏi, kéo dài thời gian sống thêm
+ Cộng đồng: giảm tỷ lệ tử vong
Sàng lọc bệnh ung th



Lợi ích và bất tiện của sàng lọc
Sàng lọc bệnh ung th
Lợi ích Tác dụng phụ
- Giảm tử vong
- Kéo dài thời gian sống thêm
- Tăng tỷ lệ bảo tồn
- Yên tâm loại trừ UT
- Phiến toái của các test
- D&ơng tính giả ->can thiệp
không cần thiết
- âm tính giả->bỏ sót UT
- Lo lắng do sàng lọc phát
hiện bệnh sớm ở ng&ời khoẻ


Sàng lọc bệnh ung th
5. Tổ chức

5. Tổ chức

Tập hợp đ&ợc quan chức y tế, chuyên gia dịch tễ, kỹ thuật viên,
X quang, TB, BSCK .ở mức Quốc gia, địa ph&ơng

Tuyên truyền cộng đồng, các lớp tập huấn

Khoảng thời gian giữa các đợt khám sàng lọc: 12 tháng - 3 năm


Sàng lọc bệnh ung th
Nhóm nguy cơ UT theo một số bệnh:
- UT vú:
Nguy cơ cao: + Tiền sử cá nhân bị UT vú
+ Tiền sử gđ bị UT vú nhất là tr&ớc mãn kinh
+ Tiền sử cá nhân đã ST vú (loạn sản )
+ Chửa đẻ lần đầu sau 30 tuổi
+ Tuổi cao > 40
Nguy cơ thấp: + Có kinh tr&ớc 12 tuổi
+ Khoảng thời gian có kinh mãn kinh > 40 năm
+ Mức kinh tế - xã hội cao
+ Độc thân, không nuôi con bú, không sinh đẻ
+ Mãn kinh sau 55 tuổi
+ Béo phì


Sàng lọc bệnh ung th
UT cổ tử cung:
+ Sinh hoạt tình dục sớm; quan hệ với nhiều
ng&ời

+ Sinh đẻ nhiều
+ Nhiều HPV typ 16,18,31 và 33
+ Tầng lớp xã hội - kinh tế thấp
UT thân tử cung:
+ Phụ nữ cao tuổi sau mãn kinh
+ Phụ nữ chỉ có 1 con hoặc vô sinh
+ Cao huyết áp, tiểu đ&ờng, béo phì
+ Đã điều trị nội tiết kéo dài


Sàng lọc bệnh ung th
Đờng hô hấp, tiêu hoá:
+ Nam hút thuốc và uống r&ợu
+ Vệ sinh răng miệng kém
+ Tiền sử UT đ&ờng TH, hô hấp
trên
UT phế quản: Nam, hút thuốc lá
Melenome: + Tiếp xúc với ánh năng mặt
trời
+ Da trắng


Sàng lọc bệnh ung th
UT da: + Tiếp xúc ánh năng mặt trời
+ Phóng xạ
+ Tiếp xúc arsen, than, bồ hóng
+ Sẹo bỏng, viên loét chân
UT gan: + Xơ gan sau viên gan, uống r&ợu
+ Nhiễm độc
UT bàng quang: + Nghiện thuốc, bệnh nghề nghiệp (Bnaphty

lamine)
+ Sán BQ
UT âm đạo: Con gái của bà mẹ có dùng Disthyloestrol (DES) thời
kỳ
thai nghén


Sàng lọc bệnh ung th
UT đại trực tràng:
Nguy cơ thấp: Tuổi sau 45
Trung bình: +Tiền sử gđ bị polyp và UT ĐTT
+Tiền sử bản thân bị polyp ĐTT
+Tiền sử cá nhân bị UT vú
Nguy cơ cao: +Tiền sử bản thân bị UT ĐTT
+Viêm đại trực tràng chảy máu, bệnh
Crohn
+Polypose
+UT phụ khoa xạ trị
+UT đại tràng gia đình


Sàng lọc bệnh ung th
Các biện pháp sàng lọc một số bệnh:
-
UT vú:
+ Bệnh nhân tự khám vú hàng tháng
+ Thầy thuốc thăm khám vú cho bệnh nhân
+ Chụp Mammography tuyến vú
- UT cổ tử cung:
+ Test Pap

+ Test DNA để phát hiện nhiễm HPV


Sàng lọc bệnh ung th
Các biện pháp sàng lọc một số bệnh:
-
UT đại trực tràng:
+ Thăm trực tràng
+ Test FOPB
+ Nội soi đại tràng
+ Nội soi trực tràng
+ Chụp khung ĐT có thuốc cản quang
- UT tiền liệt tuyến:
+ Thăm trực tràng
+ XN PSA
+ Siêu âm nội trực tràng