Tải bản đầy đủ (.doc) (16 trang)

Báo cáo môn lịch sử toán về chủ đề Toán cổ Trung Quốc

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1 MB, 16 trang )

b¸o c¸o m«n
lÞch sö to¸n Häc
Chñ ®Ò: To¸n häc cæ Trung Quèc
Giáo viên hướng dẫn: TS. Trần Hồng Nga
Lớp: ĐHSP Toán K55
Nhóm thực hiện:
M&C L&C


Phn 1: 
Phn 2:
 !"#$%&
'()*+, ("/*01-2 ,$
3*4$5$6&
37-08 -90#:&;
3< =*0'()&;
3>,?*4$&;
3*@*A,0#B&;
CD*0".E !F2"@ GD-*H$-,"2907*!I-J
Phn 3:KL
Phn 4: MNOPQPRS
TU
V=π
*@*) 0#:
,A* ,W-,(
Phần 5:CX
Ti liu tham kho;
Lời nói đầu
Y
rung Qu=c là qu=c gia
nZm [ phía B\c c]a !^t


n7c ta, thu%c khu v_c
gió mùa, khí hBu !a
d/ng t> ^m !4n khô do !^t
n7c r%ng l7n, !Fa hình
ph`c t/p, !% cao chênh
l)ch l7n. Dân s= Trung
Qu=c tính !4n nay !ã hn
1.34 ta ngbi (tính !4n
4/2011), vcn hoá chFu
@nh h[ng sâu s\c t> các
t t[ng !/o PhBt – tôn
giáo chính th`c [ !^t
n7c này. Trung
Qu=c t> lâu !Ic bi4t
!4n là m%t trong nh+ng n7c có nHn vcn hoá !d s% và lâu !bi nh^t th4 gi7i
và là m%t cái nôi c]a nHn vcn minh nhân lo/i. Vì th4 Trung Qu=c có !óng
góp r^t l7n trong s_ phát trien khoa hfc nhân lo/i.
Kho@ng 3000 ncm tr7c công nguyên ngbi Trung Hoa !ã bi4t dùng
quy (compa) và c] (êke) !e vg các hình hình hfc. Hf !ã dùng h) !4m thBp
phân, vH ký hi)u tIng hình và s=, vH phép tính toán v7i các s= l7n. NHn
toán hfc ch Trung Qu=c !ã !/t !Ic nh+ng thành t_u khá cao. S_ phát
trien toán hfc ch xa [ Trung Qu=c có b@n s\c riêng bi)t. Ch' ti4c là
nh+ng tài li)u vH toán hfc ch Trung Qu=c lu l/i r^t ít ii và t@n m/n.
Chúng ta nghiên c`u lFch sj toán hfc c]a Trung Qu=c ch] y4u qua các
cu=n sách: Chu Bk toán kinh, Cju chng toán thuBt và Tôn tj toán kinh.

1. Chu Bễ toán kinh:
b*#$",!6Wjlm)!4A0B  <0>#^0W7Ab*<n.!6E$^0
*)-$=$ok0".2*p0#"W !6-11*!45$,*)AGH <W=pGH5$,)
*+,-/0#"A%00,A* G$9

b*q9.p!6-1-$=j$-0".0$B0p0#"W Dn!61*!42,*
-coB-Yp-coB-p 0#:oB-p!6-1-@2.**)AW=<ApW=l
b*,A?\-0#*H$-1A%0D0".f-h*0*4(DhC$*p9!60:A#,
W=*E^ E'pJY;p!<n(DA%0-"W=-_-2:-8E W"G7*04*7*d*!1
q<n(D-$=W 0".-h^0-],#$T$=-$noFr]n"D!=0W 
GD"042a0`-1b*!6o*sW"/(/*V 0".-],$k-1-
#Z+2*40`-0#"W -10>0b*I$p0`-(D2"@0>042aC3
!4042a0`T$,-$=W Dn0,0^n0#:!%0".f-2.-,"-],b*
-h#$T$=-
>042aC3pb*0#$T$=-!6o*40lt-"A ,u5$n&vGDs2wu-]&v
!eGg :f-#sA%0W=!d=A!b*042a0`C3-1Gg+
::f-lt5$nGD-]
#$T$=--h!6!11 *H$0D*(*)$GH)!4A0B  <GH28*)$0I
: W=pGH080".G7* W=(7x/pW=;yYz!I-G*40W,$u0> @*
5$,0#.*v
 *0I:0B  <0w"GF0#8-'!eo*e$l*kW=p29lt0#"
080". 08!I-0_-*)0#soD08Q042'0`3p{|-!Fu0`-
{|-jv!6!F},qb0#~(D:0>*+,#,!H$oZ,$
$ k 0". 2*0#: oDn l7*l/!=*
0"/*%*l$-]n4$o,"dAA%0W=G^!HGH
0*s  Gcp A%0  W= 08  -^0 -],  0,A  *  G$9
u00_!F(8*0,"vpA%0W=08-^0-],
<W=
#"$k0".2*-1-•0#:oDn!=*
0"/*-],A%0GF"D0jG7*5$,I0
T$,I00<$G7*GF"D0j#Z08-^0
W=(Dl":0#~GD:G$9AD-1:
G$90I0#-"!^0GD:0#:0I0#
-"0#b*#"W Dn-1:GgA*f,-"
!F(8*0,"q<n(D-`A*-h^0-],<

("/*GH!F(8*0,"u:Jv

2. Cửu chương toán thuật:
V Dn!I-G*40(/**H$(rpGDA•*(r
!H$-1ohW$0wAl" D0".f-@fC
u042'0`vp€$$nu042'0`Vvp#
€u042'0`3Vvp€8$r"u042'0`
3v•w"€$$n0:0 *@-],j$-0".
0$B0(D#rV,uA^0cAYv>042'0`3
!4042'0`Cpj$-0".0$B0!I-lt(DA
W *."2",GD0#[0D0  ‚A2*!*e-],0".
f--h#$T$=-j$-0".0$B0-ƒ(D-$=
0>!*e!%-!."-"b*!"#$%pDE<nl_pD
0*sGcpb*0$0$4pGG•-],#$T$=-E,2*,
  ‚ADn0#:oDn#bA#DGD-108-^0#B 2$9
10^0-@Y;oD*poD*0".D"-ƒs$*@0*40GD(b**@*V,$A•*1AoD*0".
-1s$0$B008$B008DndA 5$n0\--$"|-   080_-*)
lrlr0#s+W=(*)$-m0e
,6n(705$,%*l$-],Cửu chương toán thuật
Chương I:f*(Du !*Hvs$5$n0\-08l*)08-
A%0W=: xp2e-@:0#~p-1   08W=f-GH <W=qGF!"
l*)08-(DA%0:-+B0G7* -/lD*GD;o7-uA•*o7-2"@
-Av„*)08-:G$9p:-+B0!I-08"D0"D-8E *08l*)
08-:0#~p:5$/0p:GD2cb*0,(^n

=
π
„*)08-:G*s <
!I--"*l*)08-:0,-1!.n(70#tG7*!.n:G*s <p!.niGD
-*H$-,"!H$oZ-*H$-,"-],G*s <

Chương IIf*(D ! "#$ %! #7-400#:oDn
A%0o@-$‚!e!h*0>("/*01-DnW,("/*01-2 V,$!1(DoD*0".
("/*pA•*("/*0$<0w"A%00$B00".#*sp @. 0$0$40b*E,[#$
T$=-Q!<nb*0,0^n+2*40`-0".GH5$n0\-0,AE$^0u5$n0\-ADb
!12*o*40,**.0#F0`D"!1-],,*!/*(I0'()GDA%0*.0#Fo^02:-],
!/*(IDn0:0:A!I-*.0#F0`-],!/*(I2*,vGD-*,0'()G7*W=
$ns,n <
 Chương III:f*(D #&'( uW$n <vdA+oD*0".
-*,0'()p-*,0'()I-p-ƒ5$n0\-0,AE$^0!GD2 
Chương IV:f*(D)*+-1 5$n0\-2,*-coB-,*GDoB-o,p
G*40l7*l/E !F-/:-+B0o*40l*)08-GD-/2*,pE !F-/
:G$90w"l*)08-pE !F-/:(B  0w"0e08-pE !F
!b28:0#~p:-r$

Chương V:%*l$(D,- #. !  /#0!"0e08-p28-07-
-r0*402*E<nl_0b0Dp!D"D"=p!\ !s!B pE<n ."!D*p•G7*:
0t2 ,$p0#"!1-1-90`-080e08-+2=*2 ,$
Chương VI:f*(D12#&uT$<0<$vdAA%0("/0oD*0".08
W=(I01- @*-$-^ -" $n)0w"+!*H$2*)Dn-D `-0/ 
{%0("/0oD*0".2 ZA085$6!bu"|-0b**,v!e,*b*!*o%|
,$u!*-t-*H$"|-I--*H$v1oD*0". < =*0$B -" 5$,
(/*-^ oB-2 ,$poD*0".08-9-],*H$b*-1cW$^0(,"!%2
,$"D*#,-1A%0("/0oD*0".080h -^ W=-%2 ,$
Chương VII:f*(D34)ul",A%0vo,"dA oD*0".0>lk
!421l…07*  0#:0$n408GD) 0#:0$n408
. *@**=  . *@Wj,*(r&$n*s  . *@*0#:
oDn-,!I-#†#DGD-~A,*H$08-^0 o*)0
38lm1 0*HA$,DpA•*b*1 z0>,pA•*b*1 y0*4$
i*W=b*GD*.D(Do,"*s$
#"j$-0".0$B0&!6-1(b**@*-$-"oD*0".Dn‡0,

-10elto*e$0`-!/*W=W,$*@WjAf*b*1 ,

0:0>,u"|-0*4$vo
p
Af*b*1 ,
Y
0:0>,u"|-0*4$vo
Y
#"!14$0>,0:o

po
Y
ˆLp4$0*4$0:
o

po
Y
‰L*!1b* GD*.D5-10e08!I-0>-90`-W,$
Y
Y

''



=

Y
YY


''
*


=
>!10,08!I-W=b* Šyub*vp*.D5Šu!dv
Chương VIII:10s(D*@*A,0#B&u 0#BvDns$0$B0
0".0h5$.0!e*@*) 0#:0$n408*H$‚p%*l$W,$
*@Wj-") 0#:0$n408







=+++
=+++
=+++



'555
'555
'555




YY

YYYYYY
YY

w" G*40-],b*#$T$=-u0w"l~0> @*W,0#.*p0w"-%00>0#s
E$=l7*v0:A,0#B-],)(D
;
















Y
Y
YYYY
Y






'''







b*0,o*4!h*A,0#BDnW,"-"Af*W=ZA[ 8,0#sGD[os0#.*!b
-"-8-1 )W=!H$(D W=L
















Y
Y
YYY


‹‹
‹‹

‹L
LL
'''





 o*4!h*!I-0*4DoZ  . 090b-],(80$n40!F0`-p
0-*)!=*G7* -%0{,0#B-$=*-tG7* W=L`G7*) 0#:







=
=++
=+++



'5
'55
'555

‹‹

‹‹‹

YYYYY
YY
>!1 *)A-],)!6-"!I-E !Flrlr
#"5$.0#:o*4!h*A,0#B-],)p Do f-#$T$=-!6| W=
<A&qe-%0#>-‡pb*0,!6. lmA%05$n0\-!|-o*)03:#ZAf* 
08p2e-@  o*4!h*A,0#B!H$!I-0_-*)0#soD08-"s!e28*)$
W=<A0:Wjlm 28*)$0I:AD$W\-2 ,$
r($Œ#Z[<$•$G*)-E<nl_ A,0#Bp  08!F0`-A6*!4
-$=*042'3p€ ?*0A7*s$#,(r!r$0*s W=<A[l/0bA*E$^0
*)W7AA%0-‡0pGD"-$=*042'C30#"0  ‚A-],V‡-?2w
67#! 8
`o1(‡,-],#$%("/*^0pYo1(‡,#$%("/*:po1(‡,#$%("/*o,
0:!I-J!^$01-`Yo1(‡,-],#$%("/*^0po1(‡,#$%("/*:po1(‡,
#$%("/*o,0:!I-!^$01-`o1(‡,-],#$%("/*^0pYo1(‡,#$%
("/*:po1(‡,#$%("/*o,0:!I-Y;!^$01-i*A•*o1(‡,-],A•*("/*
#$%!I-o,"*s$!^$01-Ž
y
D*0".0#s!,!4G*)-*@*A%0) 0#:0$n408oZ 
. A,0#B
*@Wj{•*o1(‡,-],#$%(‡,("/*^0!I-E!^$01-•A•*o1(‡,-],
#$%(‡,("/*:!I-n!^$01-•A•*o1(‡,-],#$%(‡,("/*o,!I-•!^$01-
,-1

T$n0\-*@*W,$



{,  0#B  -$=*  -t  -"  0,  )
0#:l/0,A* 

>!1W$n#, *)AEŠ


J
pnŠ



p•Š


Y

q. .0#"j$-0".0$B0&*="D0"DG7*!. .0#s4$!6
!I-f-!F0`-0,lklD*@*!I-pDnE,-,-1  . Dnp
-,o*4028*)$ ‚(DEpnp•sb*0,!6l_,GD"+!*H$2*)!HoD*!6
-"!e <9-=!FoZ 5$w
67#!89„…!4) 0#:‚W=ul*k!/0oZ28*)$09lm*)
,nv

3D-"!. W=EŠy•nŠ••Š•$Š•GŠ;
Chương IX:dA+oD*0".E !F2"@ GD-*H$-,"29
07*!I-b!F(8,"u-8(D!F(8*0,"‘[#$T$=-p!F(8Dn
l","0:A#,vGDb08-^0-],0,A* !dl/Dn!|-o*)0
-1*.0#F!=*G7*G*)-:0D 5$n0\-!/*W={%0W=oD*0".l…!4 
0#:oB-,*AD5$n0\-*@*-‡0!G7*-90`-0bltDn
,n,E0A%0W=oD*0".

67:2881*GHG*)-!"28-07--], -j,p0#"!1!6o*40!b-"
GD*)$*+,-*H$lD*GD-*H$#%pl…07*),*
E
n

z



=−
=+
%5;
;5
YYY
"|-07* 0#:oB-,*!]YE
Y
’Y2E’2
Y
‘-
Y
ŠL4$G*40oZ28*)$
Dn,n0:5$n0\-0:A*)A(D
E
pY

YY
Y
Y
Y
Y

%
%

±








T$n0\-Dn29!I--`A*-1(g!6!I-#‡0#,0> 
. W-^ W,$!<n*@WjE
pY
EŠE•E±E040:E

Y
E’EE
Y
Y
EŠEY•
Y
E’EYuv
Y
p0>!1•Š
Y
Y
Y
Y

Y







%

#"5$neDn-1  .  0:Ao%o,W=*0,"p},(D0:A*)A
$ns-], 0#:E
Y
’n
Y
Š•
Y
G7*!. W=EŠαβ•nŠ

••Š

u405$@Dnb*h“*B GD,o*("-ƒ!6o*40v
T$,j$-0".0$B0&0,0^n#Z0#"*H$042ap0".f-#$T$=-
!6 .00#*e0w"7080".oZ0$B008GD!60/"s!I-+n4$0=-
o@-"  . *@*q/*W= . !1-~0*4 0m--"A6*!4042a0`
C3uWg!I-0#:oDn[ rW,$v
J
3. Tôn tử toán kinh
9ju042aVvp 9j!6G*405$neW  “ Tôn Tử toán kinh”
#"5$neW Dnp+oD*0".-],(Œ0$n40W=!6E$^0*)W_A[#%

oD*0".W=f-9j!6*@*!I-oD*0".0:A W=2*-*,-"ppy-~
lYppYq1(DoD*0".*@*)0$n408 !dl0`-G7*+A9!$
$ns0=0>!9*G7*,$uD*0".GH!dl0`-v,-1!F},,*W=
$ns,po!I-f*(D!dlG7*,$0w"A9!$AuG7*A$nslv4$,
‘o-*,40-"AŒ*)$,”ouA"lAv<$€",[042a3!6*)$!89
j0".2*GDf*!1(DoD*0".D8!*eAo*&m-0#$nH#ZpDnE,p
D8l,07-],€$,u.,"hv!*eAo*0w" W,$!<no@"
(8E4 DpDpDy#d*!4AD(•-$=*-t*+W=(•^n0
`WgW$n#,W=(8oZ W,$!<n
<W=(•D-"yLpW=(•D-"Yp<W=(•Dy-"%
2405$@^n(/*sAW=!1G7*A%0o%*W=08-I -],LWg!I-W=(8
4$2Œ*)$W=(8(DVpW=(•E4 DpDpDy0`(D,pop-
0:VŠyL,’Yo’-’L2
u2(DW=$ns-f08-I G7*W=(8-],A%0!/*!%*pA%00*e$!"D,n
0#$!"Dv
 D*0".0#s!I-!|0#,W,$:AW=VW,"-"2*-*,V-"p-"p-"
y0:W=l0`(D,pop-u,pop-pV!H$(D W=0_*sp,‰po‰p-‰yv
"|--10eG*40
  VŠ“’,
VŠ’o
VŠy’-
 <,*G4!x0`-!r$G7*yA•!I-
 AVŠLA“’A,
<,*G4-],!x0`-0`,*G7*y•!I-
 YVŠL’Yo
<,*G4-],!x0`-0`o,G7* !I-
  VŠL -
%!x0`-A7*!I-
 uA’Y’ vVŠLuA“’’ v’A,’Yo’ -uv
,Wg0:Ao,W=$nsAp *)A!x0`-W,$Dn

 A’Y’ ŠL2’uYv
L
,G*40uYvW,$
 A?Šu2?y? v
40i#,G4!r$-*,!‡-"38lmA(DY0:-1
Y?ŠY
#>,*!x0`-0#sp0,Wg0^n
uA?vŠu2?y? v
Y ?ŠY
qI-uA?YvŠ„
34!r$-*,!‡p29-*,-"!‡3BnA?Y-*,-"
!‡
 3BnAŠY’{
Y?ŠuY2?yA? v
YE?Š
Yu?vŠ–
qI-Š’
3D
 ?Šyu2?A?Av
?ŠyY
u ?vŠy—
qI- Š’y
€DA04p0,0:A!I-G9W=App *)A!x0`-uYv
 "{ŠŠŠLp0,!I-o,W=AŠYpŠp Šf^0
 ,n1GD"!x0`-uv0,Wg0^n
 uL’vVŠLuY“’’v’yL,’Yo’-
,n(D
 VŠL’uyL,’Yo’-v
3BnW=VoZyL,’Yo’-#d*0sAo70A%0o%*W=-],L
q1(D5$n0\-D8!*eAo*&T$n0\-0#s!I-01A0\00#"o=-<$

0-],#:q/*3˜!b*D{*W,$!<n

,A<!dD0^00B n ƒ0mA,*",0#^ ^0-*

^00j!"DG*s-8o.$n)0
#>o (*ƒ0*)!\-0#*
三  人  同  行  七  十  嬉 
五  樹  梅  花  廿  一  枝 
七  子  桃  園  秋  半  月 
共 除 百 零 五 定 為 其
„F-
,b*-t!*80o‚nA*
cA-†*A,*",cAA=0-D
‚n6E$AGrnG>,j,0.
#>0#cA(*cAo*40W=0D
 . *@*oD*0".!dl!I-"D0*)G7*rj$*H$u04
2aCv *@*+oD*0".04p[-<$•$pA6*!4042aCC,"?
EA7* .0*)!I-uzLv
<1=#>(#"oD*0".D8!*eAo*&p"D*W=ppy-1
0elto%W=D"+,29Ž
Trả lời:10eltW=Ypp!e083:Ypp(D+W=$ns0=
-t,$0>!9*A%0pl"!15$,W=Dn-10e0:A!I-W=00_
yLpYppL!1(DpYYpYGD;;
[*G:(Do%*-$-],GDp-*,-"Yl
YY(Do%*-$-],YGDp-*,-"l
Y(Do%*-$-],YGDp-*,-"l
;;(Do%*-$i^0-],Ypp
Y
4. Những thành tựu toán học khác ở Cổ Trung Quốc
• Số π

w"7080".pb*#$T$=-!6o*40*.0#FW=™Dn-D
-8E 42ap€$<A08!I-™špy42aVp
#"D0:A!I-™š
L
KWjlm-90`--],9-"W= *!e
080e08-:-r$30w"!b28„
3Š „

’ „

Š „

hV$*uL‘LvKW*#,0/**4,u0`-,A*0'
*,9Dn,nvcA;W,$-9$nsp(‡-!190$h*GDo\0!r$
*s-`$0#FW=*
?0>@A<B7 /#0 C/
#7-hC$*pD0".f-#$T$=-€$$n!HE$^0 08W=
*oZ -\0•0#~pGD908!I-07*W=W,$l^$ ‚n#s-W[-],
0*H<phC$*A*)0AD**s-`$GD080".07*yW=!6-"™,**.
0#F08-I (D
y
YY
GD



q. W=-],hC$*-ƒ*=2405$@-], D0".f-7-
"D*p!<n(D!*H$!6 !<nA%0:cAqe*7W_!11 Dnp
A%0W=D0".f-7-"D*2*4Ff*W=*(Dh
b*#$T$=--ƒWjlmo*e$!d0hI  `--~f*(D :

G$90r2:&p!I-A90@0#" 0b*2:-h!/*GD!I-"D-'o[*„
$nuYz?JzvKWjlm!,* !H$LyY-/%*0*4 :0#~GD!608
!I-™šJ
• Giải hệ phương trình
#"-j$-0".0$B0b*#$T$=-!6*@* 0#:oB-
,*G7*  . ADff*(D0*s0=&Q042a3p3*4$9!6
lt  . !1!e*@* 0#:oB-o,3D"042aCp$4*)0
!6oZ  . 0*s0=p0:A!I-*)A+$0a-], 0#:oB-
#" 0#:y;E

‘Y;LE
 
’yYJE
Y
’J;LE‘;JYYŠLp$
4*)0!6-f r$ns-],*)A(Dz#d*0,n04EŠn’zGD!I-
y;n

‘yJYn

’Jn
Y
’yLJYn‘LL’LV,$!1!e!,)W=-],‚
W=oB--,"^0GH!GFp90,n04
y;
D
; =
GDE !F0#" 0#:
A7*•Šzp0>!1240($B


Y
y;
z
==;
GD

Y
z=5

 . *s0=&!I-*@*08--*0*400#"0  ‚AV=0-j$
-&-],rj$*H$_--^0-],  . Dn0!G7*
 . "1-w!I- .0A*[-<$•$!r$042aCCucAzJv
• Tam giác pascal
$4*)0uYzL‘Lv-ƒ0:A#, *
ADW,$Dn,W-,(A7*0:A#,GDb*!b*pG:
0*4$ 090* s !6  f* W,*(D  ,A *
,W-,(&u:osv$4*)0(D*."W0".
f-0#"*H$cAp-10eEwA9(Db*
E<nl_sDq/*W=-],#$T$=-
#"0  ‚A-],9pb*0,-ƒ!60:A
0^n+-90`-(^n0h -^ W=W,$
( )
Y

Y
+
=++++


( )( )

;
Y
Y
YYYY
++
=++++


( )( ) ( )( )( )( )
YL
Y
;
Y
zLLz
Y
++++
=
++
+++++

5. Nhận xét
 :-$p#^021!.*.+!11 -],b*#$",GD"2"
0D0".f--],<("/*0>0b*-h!/*-"!4042aC3pC3$n*s
7080".oZ0$B008(DA-"H0".f-h#$T$=-
29-1!I-W_E<nl_W$nl*kp)0= (_--],H0=0#F "
2*4|H-ƒ(DA-"0".f-#$T$=- .00#*e-BA-/ GD!:!=
lD*2e0>042aC3pC3
Ti liu tham kho Chnh
 E!#0F :G!H ?/A*,q`-uC*."lm-?YLLyv
Y #,›wo›››""(w-"AGp››››*2* wl*,-"Au0.JcAYLv

 ":2#;)#.?$nk+$3*)0


×