điều chỉnh hành vi ngôn ngữ cho trẻ tự kỷ 3 – 6 tuổi dựa vào bài tập chức năng

BăGIỄOăDCăVĨăĨOăTO
VINăKHOAăHCăGIỄOăDCăVITăNAM




ĨOăTHăTHUăTHU



IUăCHNHăHĨNHăVIăNGỌNăNGăCHOăTRăTăK
3 ậ 6ăTUIăDAăVĨOăBĨIăTPăCHCăNNG




LUNăỄNăTINăSăKHOAăHCăGIỄOăDCăHC









HĨăNIă- 2014

BăGIỄOăDCăVĨăĨOăTO
VINăKHOAăHCăGIỄOăDCăVITăNAM




ĨOăTHăTHUăTHU



IUăCHNHăHĨNHăVIăNGỌNăNGăCHOăTRăTăK
3 ậ 6ăTUIăDAăVĨOăBĨIăTPăCHCăNNG

ChuyênăngƠnh:ăLíălunăvƠălchăsăgiáoădc
Mƣăs : 62.14.01.02

LUNăỄNăTINăSăKHOAăHCăGIỄOăDCăHC
Ngiăhngădnăkhoa hc:
1. GS.TSăNGUYNăTHăHOÀNGăYN

2. PGS.ăTSăNGUYNăCăMINH




HÀăNIă- 2014


LIăCAMăOAN

TôiăxinăcamăđoanăđơyălƠăcôngătrìnhănghiênăcuăcaăriêngătôi.ăCácăsăliu, kt quă
nghiênăcuănêuătrongă lunăánălƠătrungăthcăvƠ chaătngăđcăaiăcôngăbătrong btăkìă
côngătrìnhănghiênăcuănƠoăkhác.


Tácăgiălunăán





ƠoăThăThuăThy


LIăCMăN

Vi s trân trng và bit n sâu sc nht, em xin gi ti tp th các thy cô
giáo hng dn là GS.TS Nguyn Th Hoàng Yn và PGS.TS Nguyn c Minh li
cm n vì nhng đnh hng khoa hc, s hng dn tn tâm ca các thy cô
trong quá trình hc tp, nghiên cu thc hin lun án này.
Tôi xin trân trong cm n ti Ban lãnh đo Vin Khoa hc Giáo dc Vit
Nam, phòng T chc cán b, Trung tâm ào to - Bi dng, Trung tâm Thông tin
– Th vin đã to điu kin cho tôi trong thi gian hc tp và nghiê cu lun án.
Tôi cng xin đc trân trng cm n Ban lãnh đo Trung tâm Nghiên cu
Giáo dc đc bit – Vin khoa hc Giáo dc Vit Nam, Phòng Nghiên cu Phát
trin trí tu - ni tôi đang công tác và nhng ngi đng nghip đã luôn ng h,
to điu kin cho tôi trong sut quá trình công tác và nghiên cu.
Tôi xin cm n Trung tâm Sao Mai, Trung tâm Khánh Tâm, Trung tâm Ánh

Sao, Trung tâm Newstar, Trung tâm Nghiên cu T vn Giáo dc và các vn đ Xã
hi, đây là các đn v đã cng tác và tn tình giúp tôi thc hin kho sát đánh giá
giáo viên, tr t k và thc nghim nghiên cu ca mình. c bit, tôi cng xin bày
t lòng bit n sâu sc đn các giáo viên, ph huynh hc sinh Phòng h tr Giáo
dc Sen Hng đã h tr tôi trong quá trình tôi thc hin lun án.
Tôi xin dành tình cm yêu thng ca mình ti các tr t k và đc bit 3 tr
t k đc la chn nghiên cu thc nghim. Trong thi gian làm lun án, tôi
đc tip xúc vi các em, vi nhng ngi thân ca các em, quá trình này đã cho
tôi nhng tri nghim ngh nghip quý giá, tip thêm s yêu ngh và là đng lc đ
tôi hoàn thành nghiên cu ca mình.
Tôi xin dành tình cm bit n ti gia đình, nhng ngi thân yêu, nhng
ngi bn đã luôn bên tôi trong quá trình hc tp, công tác và nghiên cu lun án.
Tácăgiălunăán
ƠoăThăThuăThy


MCăLC
MăU: 1
1.ăLỦădoăchnăđătƠi 1
2.ăMcăđíchănghiênăcu 2
3.ăKháchăthăvƠăđiătngănghiênăcu 2
4.ăGiăthuytăkhoaăhc 2
5.ăNhimăvănghiênăcu 3
6.ăPhmăviănghiênăcu 3
7.ăPhngăphápănghiênăcu 3
8.ăóngăgópămiăcaălunăán 5
9.ăCuătrúcălunăán 5
CHNGă1:ăCăSăLụăLUNăVăVICăIUăCHNHăHĨNHăVIăNGỌNăNGă
CHOăTRăTăKă3ậ 6ăTUIăDAăVĨOăBĨIăTPăCHCăNNG 6
1.1.ăTNGăQUANăNGHIểNăCUăVăHVNNăCAăTTKă3ăậ 6ăTUI 6

1.1.1.ăTrênăthăgii 6
1.1.2.ăăăVităNam 10
1.2.ăTRăTăK 12
1.2.1ăKháiănimăvăTTK 12
1.2.2.ăTiêuăchí,ăquyătrìnhăvƠăcôngăcăchnăđoánăTTK 14
1.3.ăăHÀNHăVIăNGỌNăNGăVÀăCăIMăHÀNHăVIăNGỌN NGăCAăTRăTă
Kă3ăậ 6ăTUI 21
1.3.1.ăKháiănimăHVNN 21
1.3.2.ăcăđim HVNNăcaăTTKă3- 6ătui 26
1.4.ăIUăCHNHăHVNNăCHOăTTKă3ăậ 6ăTUIăDAăVÀOăBTăCHCăNNG 30
1.4.1.ăiuăchnhăHVNNăchoăTTK 30
1.4.2.ăBƠiătpăchcănngăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui 36
1.4.3.ăPhngătinăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui 40
1.4.4. CácăyuătănhăhngăđnăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6 tui 41
KTăLUNăCHNGă1 42


CHNGăII:ăCăSăTHCăTINăVăIUăCHNHăHĨNHăVIăNGỌNăNGăCHOă
TRăTăKă3ăậ 6ăTUIăDAăVĨOăBĨIăTPăCHCăNNG 44
2.1. QUỄăTRỊNHăTăCHCăKHOăSỄTăTHCăTRNGăIUăCHNHăHVNN CHO
TTK 3 ậ 6ăTUIăDAăVÀOăBÀIăTPăCHCăNNG 44
2.1.1.ăMcăđíchăkhoăsát 44
2.1.2.ăNiădung 44
2.1.3.ăPhngăphápăkhoăsát 44
2.1.4.ăCôngăcăkhoăsátăHVNNăcaătrătăkă3ă-6ătui 45
2.1.5.ăaăbƠnăvƠăkháchăthăkhoăsát 50
2.2.ăKTăQUăKHOăSỄTăTHCăTRN 52
2.2.1.ăHƠnhăviăngônăngăcaătrătăkă3ă-6ătui 52
2.2.2.ăThcătrngăGVăsădngăcácăBPăvƠăBTCNăđiuăchnhăHVNN cho TTK 3 -6ătui 60
KTăLUNăCHNGă2 68

CHNGă3.ăXỂYăDNGăQUYăTRỊNHăIUăCHNHăHĨNHăVIăNGỌNăNGă
CHOăTRăTăKăă3ăậ 6ăTUIăDAăVĨOăBĨIăTPăCHCăNNG 70
3.1. NGUYểNăTCăăXUTăQUYăTRỊNHăIUăCHNHăHVNNăCHOăTRăTăKă
3 ậ 6ăTUIăDAăVÀOăBÀIăTPăCHCăNNG 70
3.2.ăXỂYăDNGăQUYăTRỊNHăIUăCHNHăHÀNHăVIăNGỌNăNGăCHOăTRăTă
Kă3ăậ 6 TUIăDAăVÀOăBÀIăTPăCHCăNNG 71
3.2.1.ăXơyădngăvƠăthităkănhómăBTCNăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui 72
3.2.2.ăThcăhinăcácăhotăđngăGDătrongăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6 tui 90
3.2.3.ăXơyădngănhómăBP hătrăGVăvƠăPHăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătuiă 99
3.2.4.ăMiăquanăhăgiaăcácăbcătrongăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui
105
KTăLUNăCHNGă3 105
CHNGăIV.ăTHCăNGHIMăQUYăTRỊNHăIUăCHNHăHĨNHăVIăNGỌNă
NGăCHOăTRăTăKă3ăậ 6ăTUIăDAăVĨOăBTCN 107
4.1.ăQUỄăTRỊNHăTHCăNGHIM
4.1.1.ăMcăđíchăthcănghim 107
4.1.2.ăNiădungăthcănghim 107


4.1.3.ăaăbƠnăvƠăkháchăthăthcănghim 107
4.1.4.ăQuyătrìnhăthcănghim 108
4.2.ăTHCăNGHIMăSăPHMăVÀăKTăQUăTHCăNGHIM 110
4.2.1.ăTrngăhpă1 110
4.2.2.ăTrngăhpă2 117
4.2.3.ăTrngăhpă3 125
4.2.4.ăMtăsăỦăkinăbìnhălunăvă3ătrngăhpănghiênăcu 132
KTăLUNăCHNGăIV 133
KTăLUNăVÀăKHUYNăNGH 134
1.ăKTăLUN 134
2.ăKHUYNăNGH 135

DANHăMCăCỌNGăTRỊNHăCAăTỄC GI 136
TÀIăLIUăTHAMăKHO 137 - 147





DANHăMCăCỄCăCMăTăVITăTTă

ABA
Applied Behavior Analysis
BP
Binăpháp
BT
BƠiătp
BTCN
BƠiătpăchcănng
CARS
Childhoo Autism Rating Scale
Phơnăloiătheoăthangăđánhăgiáămcăđătăkăătrăemă
DSM
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
SătayăchnăđoánăvƠăthngăkêăcácăriănhiuătinhăthn
GV
Giáoăviên
HV
HƠnhăvi
HVNN
HƠnhăviăngônăng
IQ

Chăsăthôngăminh
KHGDCN
Kăhochăgiáoădcăcáănhơn
NN
Ngônăng
PECS
Picture Exchang Communication System
Hăthngăgiaoătipătraoăđiătranh
TEACCH
Treatment Education Autism Children Communication Handicape
PhngăphápătrăliuăvƠăgiáoădcătrătăkăcóăkhóăkhnăvăgiaoătipă
TQH
TrcăquanăhƠnhăđng
TN
Thcănghim
TTK
Trătăk







PHăLC
Cácăphălcăthamăkho
Trang
Phălcă1:ăPhiuăđánhăgiáăHVNNăcaăTTKă3ăậ 6ătui
1
Phălcă2:ăPhiuăhiăGVăvăvicăsădngăcácăbinăphápăđiuăchnhăHVNNăchoăTTK

9
Phălcă3:ăPhiuăquanăsátătităhătrăcáănhơn
13
Phălcă4:ăThangăđánhăgiáătăkăătrăemă(CARS)
14
Phălcă5a.ăKăhochăchiătităđiuăchnhăHVNNăchoăH.B
19
Phălcă5b.ăKăhochăchiătităđiuăchnhăHVNNăchoăH.M
21
Phălcă5c.ăKăhochăchiătităđiuăchnhăHVNNăchoăP.A
24













DANHăăMCăBNG

Tênăbng
Trang
Bngă2.1.ăKtăquăđánhăgiáăHVNNăcaăTTK
52

Bngă2.2.ăPhơnăbătnăsăđimăđánhăgiáăHVăyêuăcuăbngăNNăcaăTTKă
53
Bngă2.3.ăPhơnăbătnăsăđimăđánhăgiáăHVăbtăchcăNNăcaăTTKă
54
Bngă2.4.ăPhơnăbătnăsăđimăđánhăgiáăHVăghiănhăhìnhănhăNNăcaăTTK
55
Bngă2.5.ăPhơnăbătnăsăđimăđánhăgiá HVăbiuăhinăthôngăquaăthăgiácăcaăTTK
56
Bngă2.6.ăPhơnăbătnăsăđimăđánhăgiáăHVăhiuăNNăcaăTTK
57
Bngă2.7.ăPhơnăbătnăsăđimăđánhăgiáăHVăniătipăliănóiăcaăTTK
58
Bngă2.8.ăPhơnăbătnăsăđimăđánhăgiáăHVădinăđtăNNăcaăTTK
59
Bngă2.9.ăNhnăđnhăcaăGVăvăHVNNăcaăTTK
60
Bngă2.10.ăMcăđăsădngăcácăbinăphápăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă
62
Bngă2.11.ăYuătănhăhngăđnăvicăđiuăchnhăHVNNăchoăTTK
63
Bngă4.1ăăKtăquăđánhăgiáătrcăTNăcaăH.B
111
Bngă4.2.ăMcătiêuăđiuăchnhăHVNNăca H.B
113
Bngă4.3.ăKtăquăđánhăgiáătrcăTNăcaăH.M
118
Bngă4.4.ăMcătiêuăđiuăchnhăHVNNăcaăH.M
120
Bngă4.5.ăKtăquăđánhăgiáătrcăTNăcaăP.A
126

Bngă4.6.ăMcătiêuăđiuăchnhăHVNNăcaăP.A
128

DANHăMCăSă
Tênăsăđ
Trang
Săđă3.1.ăQuyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui
72
Săđă3.2.ăNhómăcácăbƠiătpăchcănngăđiuăchnhăHVNNăchoăTTK
72
Săđă3.3.ăCácăhotăđngăgiáoădcăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui
90
Săđă3.4.ăBinăphápăhătrăGVăvƠăPHăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui
99




DANHăMCăBIUă
Tênăbiuăđ
Trang
Biuăđă2.1.ăánhăgiáăcaăGVăvătmăquanătrngăcaăvicăsădngăcácăbƠiătpăđiuă
chnhăHVNNăchoăTTK
64
Biuăđă2.2.ăNgiăhngădnăGVăXDăcácăBTăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă
65
Biuăđă2.3.ăMcăđăđiuăchnhăcácăbƠiătpăđiuăchnhăHVNNăchoăTTK
66
Biuăđă2.4.ăánhăgiáăvăphngătinăđiuăchnhăHVNNăchoăTTK
67

Biuăđă4.1.ăKtăquăTNătiêuăchíă3,ă6,ă7ăcaăH.
114
Biuăđă4.2.ăKtăquăTNătiêuăchíă3ăcaăH.B
116
Biuăđă4.3.ăKtăquăTNătiêuăchíă6ăcaăH.B
116
Biuăđă4.4.ăKtăquăTNătiêuăchíă7ăcaăH.B
116
Biuăđă4.5.ăKtăquăTNătiêuăchíă1,ă2,ă3ăvƠă5ăcaăH.M
122
Biuăđă4.6.ăKtăquăTNătiêuăchíă1ăcaăH.M
123
Biuăđă4.7.ăKtăquăTNătiêuăchíă2ăcaăH.M
124
Biuăđă4.8.ăKtăquăTNătiêuăchíă3ăcaăH.M
124
Biuăđă4.9.ăKtăquăTNătiêuăchíă5ăcaăH.M
124
Biuăđă4.10.ăKtăquăTNătiêuăchíă3,ă4,ă5,ă6ăcaăP.A
129
Biuăđă4.11.ăKtăquăTNătiêuăchíă3ăcaăP.A
130
Biuăđă4.12.ăKtăquăTNătiêuăchíă4ăcaăP.A
131
Biuăđă4.13.ăKtăquăTNătiêuăchíă5ăcaăP.A
131
Biuăđă4.14.ăKtăquăTNătiêuăchíă6ăcaăP.A
131

1



MăU

1.ăLụăDOăCHNăăTÀI
TăkălƠămtădngăkhuytăttăphátătrinăphcătp.ăHiăchngătăkăđcăphátăhină
vƠoănhngănmă40ăcaăthăkăXXăvƠăthcăsăxƣăhiăcôngănhnăvƠoănmă1943ădoăbácăsă
tơmăthnăngiăHoaăKăLeoăKannerămôătămtăcáchărõărƠngăvƠăkhoaăhc.ăăVităNam,ă
choă tiă đuă thă kă XXI,ă hiă chngă tă kă miă đcă quană tơmă nghiênă cuă nhiuă hn.ă
Khongăhnă30%ăTTKăkhôngăcóăNNănóiăhocăNNănóiărtăítă[97],ăcngăcóănhiuăTTKăcóă
NN nóiănhngăkhôngăbităcáchăsădngăNNăphùăhpăviăngăcnh.ăNhngănhăhngădoă
khimăkhuytăNNăcaăTTKădnăđnătrăgpărtănhiuăkhóăkhnătrongăcucăsngăvƠăhcă
tp,ăđcăbitătrongăvicăhòaănhpăcngăđng.ă
HVNNălƠăcáchăthcăthăhinăđătngătácăviănhngăngiăkhácămtăcáchăcóăhiuă
quăvƠărtăcóăỦănghaăviăTTK.ăTTKămunătngătác,ăgiaoătipăcnăphiăbităbcălăđcă
nhngăyêuăcuăcáănhơnăthôngăquaăcácăhìnhăthcăgiaoătipăkhácănhau,ăhiuăđcăNNăvƠă
thcăhinăđcăcácămnhălnhăcaăngiăkhác.ăTrênăthcăt,ăTTKă3ăậ 6ătuiăgpărtănhiuă
khóăkhnătrongătngătácăxƣăhiăviănhngăngiăxungăquanh,ătrăchaăbităcáchăbcălă
yêuăcuăvƠădinăđtănhngămongămunăcaămìnhăviăngiăkhác,ătăđó,ănyăsinhăcácăHVă
thiuătíchăccădoătrăkhôngăđcăđápăngăđúngănhuăcuăcaămình.ăVicăcanăthipăHVNNă
choăTTKăsăgiúpătrătngăcngăkhănngănhnăthc,ătngătácăvƠăsăphátătrinănóiăchungă
đăhòaănhpăcngăđngăcaătr.ăMtăkhác,ăgiaiăđonă3ăậ 6ătuiălƠăgiaiăđonăcanăthipăsm,ă
điuăchnhăHVNNăcaăTTKăcóăỦănghaăgiúpătrăchunăbătơmăthăđăđiăhcăhòaănhpăđúngă
đătui.
TrênăthăgiiăđƣăcóămtăsătácăgiănghiênăcuăvăđcăđimăHVNNăvƠănghiênăcuăcácă
BPă cană thipă HVNNă choă TTKă nh:ă Skinner,ă Jackă Miă Chael,ă Markă Sundberg,ă Jimă
Partingtonă&ăVinceăCarbone.ăCácăktăquănghiênăcuăchoăthy,ăthôngăquaăvicătácăđngă
HVNN,ăTTKăcóăthăđápăngăliăyêuăcuăcaăngiăkhácăvƠăthăhinănhngănhuăcuăcaă

bnăthơn,ăgiúpătrăhcătpăvƠăsinhăhotătrongăcngăđng.
ăVităNam,ăcácăcôngătrìnhănghiênăcuătiêuăbiuănh:ăNghiênăcuăắMt s đc đim
dch t hc ca TTK” điuătrătiăBnhăvinăNhiăTrungăngăgiaiăđonă2000ăđnă2007ăcaă
2



bácăsăNguynăThăHngăGiangă[12].ă Nghiênăcuă“Nhn thc ca TTK” caătácăgiă
Ngôă Xuơnă ipă (2009)ă tiă ThƠnhă phă Hă Chíă Minhă [8].ă Nghiênă cuă “ng dng vic
chm sóc ti nhà cho tr có ri lon t k” caănhómătácăgiăNguynăThăDiuăAnhăvƠă
cngăsătiăbnhăvinăNhiăngă1ăTPăHCMă[2].ăNghiênăcu nƠyăđƣătinăhƠnhătrênă10ăTTKă
đcătinăhƠnhăcanăthipăbngăphngăphápăTEACCHătiăgiaăđìnhăviăsăthamăgiaăcană
thipăcaă10ăGVăgiáoădcăđcăbită[2].ăNghiênăcuăvăắBP dy hc đc hiu cho hc sinh
ri lon ph t k  đu cp tiu hc” caătácăgiăNguyn NăTơmăAnă[1],…ăTuyănhiênă
chaă cóă côngă trìnhă nghiênă cuă riêngă vă đcă đimă HVNNă caă TTKă vƠă cáchă cană thipă
HVNNăchoăTTKănóiăchungăvƠăTTKătrongăđătuiămmănonănóiăriêng.ă
TănhngăvnăđălỦălunăvƠăthcătinătrên,ăchúngătôiălaăchnănghiênăcuăđătƠiă
“iu chnh HVNN cho TTK 3 – 6 tui da vào BTCN”.ă
2.ăMCăệCHăNGHIểNăCU
XơyădngăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoă TTKă3ă - 6ătuiădaăvƠoăBTCNănhmă
giúpăTTKăthăhinănhngănhuăcu,ămongămunăcaămìnhăviăngiăkhácăđăcóăthăhoƠă
nhpăcngăđng.
3.ăKHỄCHăTHăVÀăIăTNGăNGHIểNăCU
3.1.ăKháchăthănghiênăcuă
QuáătrìnhăgiáoădcăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui.ă
3.2.ăiătngănghiênăcu
QuyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui.
4.ăGIăTHUYTăKHOAăHC
TTKăhnăchăvăkhănngătngătácăxƣăhiăviănhngăngiăkhácădoăkhôngăbităđaă
raăcácăyêuăcuăcaăbnăthơn,ăkhóăkhnătrongăvicăbtăchcăcácăơmăthanhăNN,ăkhóăkhnă

trongăvicăhiuămnhălnh,ăhiuăyêuăcu,ăvnătăcaăTTKăhnăhp…ăvicăxơyădngăquyă
trìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKădaăvƠoăBTCNăcóăthăciăthinăHVNNăcaănhómătră
nƠy.ă
5.ăNHIMăVăNGHIểNăCU
- NCăcăsălíălunăvăHVNNăvƠăđiuăchnhăHVNNădaăvƠoăBTCNăchoăTTKă3ăậ 6
tui.
3



- ánhăgiáăthcătrngăHVNNăcaăTTKă3ăậ 6ătuiăvƠăcácăbinăphápăGVăsădngăcácă
BTăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3-6ătui.ăă
- ăxutăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătuiădaăvƠoăBTCN.
- ThănghimăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ă- 6ătuiădaăvƠoăBTCN.
6.ăPHMăVIăNGHIểNăCU
- TTKăămcăđătrungăbìnhăvƠănh.
- TTK 3 ậ 6ătuiăđangăhcătiămtăsăTrungătơmăcanăthipăTTKătiăHƠăNi.
- ThcănghimămtăsăBPătrongăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNădaăvƠoăBTCNăchoă
TTKăđcăthcăhinătrongămôi trng chuyên bit vi phng pháp nghiên cu trng
hp 03 TTK thôngăquaăvicăthcăhinăKHGDCNăvƠătitădyăcáănhơnăchoăTTKăđcăthcă
hinănhălƠămtătrongănhngăhotăđngădyăhcăcăbnăvƠătrngătơm.
7.ăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCU
7.1.ăPhngăphápălun
Chúngătôiătipăcnăvnăđănghiênăcuătrênăquanăđimăphcăhpăviăcácăquanăđimă
căthăsau:
- Quanăđimăduy vt bin chng:ăvnăđăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKăđcăxemăxét
trongămiăquanăhătácăđngăquaăliăviăcácăyuătăkháchăquanăvƠăchăquanăcaăquáătrìnhă
dyăhcăchoăTTKănh:ăcăđimăTTK;ăđcăđimăHVNNăcaăTTKă3ăậ 6ătui;ăcácăphngă
phápăđcăthùăđiuăchnhăHVNNăchoăTTK;ăphngătinăđiuăchnhăHVNNăchoătrătăk…ă
ơyălƠ cáchătipăcnătônătrngănhngăliênăhănhơnăquăvƠăphăthucăbinăchngălnănhauă

giaăgiáoădcăvƠăngiăhc,ăgiaăBPăgiáoădcăvƠăktăquăgiáoădc.
- Quanăđimăh thng:ănghiênăcuăthcătrngăđcătinăhƠnhătoƠnădinăvƠăcóătínhăhă
thngăđăthyăđcăbcătranhăvăcácăđcăđimăHVNNăcaăTTKă3ăậ 6ătuiăvƠăcáchăthcă
GVăsădngăcácă binăphápăđiuă chnhăHVNNăchoăTTKă daăvƠoăcácăBTăđƣă xơyădng.ă
ngăthi,ăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKăđcăđăxutăphiămangătínhăhăthngă
vƠătoƠnădinăđăcóăthătácăđngămtăcáchătngăthălênăquáătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoă
TTK 3 ậ 6ătui.
- Quanăđimăbình thng hóa:ăđơyălƠăquanăđimăcăbnănhtăcaăgiáoădcăđcăbită
trăkhuytăttătrongăđóăcóăTTK.ăQuanăđimănƠyăxemăxétăTTKăgiôngănhănhngăhcăsinhă
4



khôngăkhuytăttădoăvyămcătiêuăgiáoădcăcnăhngătiăđíchăắcƠngăbìnhăthngăcƠngă
tt”.
- Quanăđimăcá nhân hóa (hay cá bit hóa):ăđơyălƠăquanăđimăcăbn,ătrngăyuăcaă
giáoădcăđcăbit,ătipăcnătrênăquanăđimăcaămiăcáănhơnăđătăđóăcóănhngăbinăphápă
hătrăcáănhơnăphùăhp.ăMiăTTK lƠămtăcáănhơnăkhácăbităđangăhìnhăthƠnhăvƠăphátătrină
cóănhngăđcăđimăriêngăbit,ăkhănngăvƠănhuăcuăkhácănhauăcnăđcăđápăngăkhácă
nhauătrongăquáătrìnhăhìnhăthƠnhăHVNNăchoătr.ăQuanăđimănƠyăchúngătôiăvnădngătrongă
quáătrìnhănghiênăcuăvƠăđăxutăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui.
7.2.ăPhngăphápănghiênăcu
7.2.1. Nhóm phng pháp nghiên cu lý lun
Phơnătích,ătngăhp,ăhăthngăhoá,ăcăthăhoáăcácăcôngătrìnhănghiênăcu,ăcácătƠiă
liuăcăbnătrongăncăvƠăncăngoƠiăcóăliênăquanăđnăvnăđăvăHVNNăđăxơyădngăcă
sălỦălunăcaăvicăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătuiădaăvƠoăBTCN.ă 7.2.2. Nhóm
phng pháp nghiên cu thc tin
- Phng pháp trc nghim:ăXơyădngăvƠăsădngăbăcôngăcăđánhăgiáăHVNNăcaă
TTK 3 ậ 6ătuiăđămôătăđcăHVNNăcaăTTKălƠmăcăsăxơyădngăcácăBPăđiuăchnhă
HVNN cho TTK 3 ậ 6ătui;ăsădngăthangăCARSăđăđánhăgiáămcăđătăkăchoăđiătngă

đcănghiênăcuălƠăTTKă3ăậ 6ătui.
- Phng pháp s dng phiu hi:ăSădngăphiuăhiăđăkhoăsátăthcătrngăsădngă
cácăBPăvƠăcácăBTCNăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKăcaăGV
- Phng pháp quan sát:ăQuanăsátănhmăđánhăgiáămcăđătăkăcaătr;ăđcăđimă
HVNNăcaăTTK;ăquanăsátăcáchăthcăđiuăchnhăHVNNăcaăGV.
- Phng pháp nghiên cu thc nghim s phm:ăTNăsăphmăchăyuăđcătină
hƠnhăđăcanăthipăsơuă03ătrngăhpăTTKă(3ă- 6ătui).ă
7.2.3. Nhóm phng pháp x lý s liu bng toán thng kê
Phơnătíchăcácăktăquăthuăđcătăkhoăsát,ăthcănghimălƠmăcăsăchoăvicărútăraăktă
lunăvăthcătrng.ăSădngăphnămmăSPSS,ălpăbng,ăđăth,ătínhătham s…ăđăphơnă
tíchăktăquăkhoăsátăvăđcăđimăHVNNăcaăTTKăvƠăcácăbinăphápăgiáoăviênăđiuăchnhă
HVNN cho TTK 3 ậ 6ătui.
5



8.ăịNGăGịPăMIăCAăLUNăỄN
8.1ăVălỦălun
- GópăphnăxơyădngăvƠămărngălỦălunăvăTTKăvƠăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ
6ătuiădaăvƠo BTCN.
- LỦălunăvăHVNNăcaăTTKăđcămărngăquaănghiênăcuăvăđiătngăTTKăviă
nhngăđimătngăđngăvƠăcóănhngăđcătrngăriêng.
- ThităkăđcăbăcôngăcăđánhăgiáăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătui.
- XơyădngăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKădaăvƠoăBTCN.
8.2ăVăthcăătin
- MôătăthcătrngăHVNNăcaăTTKă3ă- 6ătui;ăthităkăvƠăđăxutăkăthutăsădngă
mtăsăBTCNătrongăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ă- 6ătui.ă
- HngădnăsădngăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKăđăcóăthăápădngătrongă
canăthipăsmăchoăTTKă3ă- 6ătui.ăă
9.ăCUăTRÚCăLUNăỄN

Lunăánăbaoăgmăphnămăđu,ăktălun,ăkhuynănghăvƠă4ăchng:
Chngă1: CăsălỦălunăvăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătuiădaăvƠoăBTCN.
Chngă 2: Că să thcă tină vă điuă chnhă HVNNă choă TTKă 3ă ậ 6ă tuiă daă vƠoă
BTCN.
Chngă3: QuyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătuiădaăvƠoăBTCN.
Chngă4: ThcănghimăquyătrìnhăđiuăchnhăHVNNăchoăTTKă3ăậ 6ătuiădaăvƠoă
BTCN.
6



CHNGăI
CăSăLụăLUNăVăVICăIUăCHNHăHĨNHăVIăNGỌNăNGă
CHOăTRăTăKă3ậ 6ăTUIăDAăVĨOăBĨIăTPăCHCăNNG

1.1.ăTNGăQUANăNGHIểNăCUăVăHÀNHăVIăNGỌNăNGăCAăTRăTăKă
3-6ăTUI
1.1.1.ăTrênăthăgii
1.1.1.1. Nghiên cu hành vi ngôn ng
VicănghiênăcuăHVNNăkhôngăchălƠămiăquanătơmăcaăcácănhƠăngônăngăhcămƠă
cácănhƠătơmălỦăhc,ăgiáoădcăhcăcngănghiênăcuărtăsơu văvnăđănƠy.ăCácănghiênăcuă
HVNNătrongătơmălỦăhcăvƠăgiáoădcăhcăđuăđcătipăcnăvƠăđcălỦăgiiătrênăquanăđimă
nghiênăcuăvă HVăcaă conăngi.ăTăđó,ă cácănhƠă khoaăhcăhngătiă nghiênăcuăcácă
phngă phápă cană thipă HVNNă caă conă ngiă nóiă chungă vƠă ng dngă trongă cană thipă
HVNNăchoănhómăTTKănóiăriêng.
Thută ngă Behaviorism (Chănghaă HV)ă xută phátă tă danhă tă Behavioră (HV)ă cóă
nghaălƠăsăngăx,ăcăxăcaămtăcáănhơn.ăLúcăđu,ăHVăcònămangănngătínhăsinhălỦăhc,ă
sauănƠyăHVăđcăphátătrinătiăthuytăHVăgnălinăviătênătuiăcaăcácănhƠăbácăhcănh
John Watson (1878-1958), Clark L. Hull (1884-1953), Eduard C. Tolman (1886-1959),
Brerhus F. Skinner (1904), Robert Gragne (1985) [14][15][16]…ă

TácăgiăE.ăTolmanăchoărngăắHV bao gi cng là HV nhm ti mt cái gì đó và xut
phát t mt cái gì đó” [14].ăTheoăTolman,ăthuytăHVăcùngălúcăcóămyătênăgi:ăthuytăHVă
tngăth,ăthuytăHVăcóăỦăđnh,ăthuytăHVătoătác.ăCácăcăđngăHVăcóăcăcácăsăkinăvtă
lỦăvƠăsinhăhc,ăcngănhănhngăthucătínhăcáănhơnăcaăbnăthơn.ăHVălƠămtăđngătácătrnă
vnăcóămtălotăcácăthucătính:ătínhăđnhăhngătiămcăđích,ătínhădăhiu,ătínhălinhăhot,ă
tínhăso sánh.ăTolmanăhìnhăthƠnhăhcăthuytăvă“các bin s trung gian” viătăcáchălƠă
khơuătrungăgianăcanăthipăvƠoăsăđăS-Răă(Kíchăthích-phnăhi)[14],ăđơyălƠămtăđóngăgópă
choăkhoaăhcănghiênăcuăHV.ăSongătrongăquáătrìnhălỦăgiiăvăHV,ătătngăcaăôngăvă
HVăcònămangănngănhuăcuăbnănngăcaăconăngi.ă
TácăgiăL.ăHullă(1884ă- 1953)ăchoărngă“HV chng qua là các c đng có th tho
7



mãn nhu cu c th, là hàm ca các bin s nhu cu c th và môi trng bên ngoài c
th”ă[14].ăHullăđaăcácăphngăphápădinădchă- toánăhcăvƠoătơmălỦăhcăHV,ăhăthngă
caăHullălƠăhăthngăbaoăgmămtălotăđnhăđăvƠăhăqu.ăCngănhăTolman,ăHullăcngă
đaăvƠoăcácăyuătătrungăgianătrongăsăđăS-Rătruynăthng,ăôngădùngăthaoătácăđăgiiă
thíchăHV;ămtăkhác,ădùngănguyênălỦăcungăphnăx viătăcáchălƠănguyênălỦălƠmăvicăcaă
nƣoăbălƠmănguyênălỦăgiiăthíchăkinhănghimătătoătrongăhcătpăvƠăkinhănghimănƠyănmă
trongăcăthă vƠăHV.ăTheoăông,ă HVăđcă btăđuătăsă kíchăthíchăcaămôiătrngăbênă
ngoƠiăvƠăktăthúcăbngăphnăng,ăyuătăquytăđnhăcaăHVălƠănhuăcu,ănhuăcuălƠmănyă
sinhătínhătíchăccăcaăcăth.ăCngăđăphnăngăphăthucăvƠoăcngăđănhuăcu.ăNhuă
cuăquytăđnhăsăkhácănhauătrongăđcăđimăHV.ăQuanănimăvăHVcaăôngăđƣălênătiăcpă
đănhuăcuă(đngăc).
Theo B. F. Skinner (1904 - 1954),ăthìăthuytăHVăđcăđnhăhìnhărõănétăhn.ăTrênăcă
săthaănhnănhngăthƠnhătuăcaăthuytăHVăcùngăviăktăquănghiênăcuăthcănghimă
caămình,ăôngăchiaăHVăngiăthƠnhăbaădng:ă
+ăHVăkhôngăđiuăkină(unconditional)
+ăHVăcóăđiuăkină(conditional)ă

+ăHVătoătácă(operant)
TheoăkiuăHVă “to tác”,ănhiuătrăliă doăcă thălƠmăraăkhôngăphiădoămtă kíchă
thíchăkhôngăđiuăkinănƠoăđóăgơyăra,ămƠădoătăcăthăphóngăra,ăđápăngănhngăkíchăthíchă
kiuăđó,ăSkinnerăgiălƠăS.ăCònătrongătrngăhpăHVătoătác,ăthìăc thăkhiăvƠoămtăhoƠnă
cnhănƠoăđóăsăcóănhngăcăđngănguănhiên,ătrongăđóăcáiăđúngăsăđcăcngăcăvƠăcácă
phnăngăkiuăđóăSkinnerăgiălƠăRăvƠăđcăgiălƠăHVătoătác.ăViăloiăS,ămtăkíchăthíchă
nƠyăđcăthayăbngămtăkíchăthíchăkhácălƠăăchătínăhiuăhóaăvƠătrongătoătácăcngăthayă
th,ănhngăkhôngăcóăquáătrìnhătínăhiuăhóa,ăloiăkíchăthíchăRăkhôngăchunăbăđănhnămtă
kíchăthíchăcngăcămƠătoăraăkíchăthíchăcngăc.ăTrongălunăđimăcaăSkinner,ăcăsăcaă
HVăcóăcùngămtănguyênătcăhotăđngăphnăxăcaăhăthnăkinh.ăTăđơyăchínhăthcăđaă
phnăxătrongăthuytăHVăthƠnhă mtăđnăvăphơnătíchăđănghiênăcuăHVămtăcáchătrcă
quan.
8



TrênăcăsălỦăthuytăvăHV,ănmă1957,ătrongăcôngătrìnhănghiênăcuăcaămìnhăvă
HVNN,ăSkinnerăđƣăxutăbnăcunăsáchă"Hành vi NN" (Verbal behavior)ăđƣămangăliămtă
cáchătipăcnăkhoaăhc,ăsángătoăvăphơnătíchăvƠăcanăthipănhngăkhimăkhuytăvăHVNNă
caăconăngiă[108].ăHVNNăcaăSkinnerădaătrênă3ănguyênălỦ:ă(1)ăỄpădngăcácăkăthută
saăđiăHV,ă(2)ăSădngăNNăkỦăhiuăvƠă(3)ăSădngăphơnătíchăHVNN.ăCácănghiênăcuă
caăSkinnerăđcăbitănghiênăcuăsơuăvăngônăngăliănói.
Nghiênăcuăvă HVNNă trăemădiăgócăđă tơmălỦăđƣăđcănhiuănhƠă tơmălỦăhcă
quanătơmănhăBurrhusăFredericăSkinner,ăBarberaăM.L.ăandăRasmussenăT,ăBourretăJ,ăJackă
Michael, Mark Sundberg,ăWallaceăM.D…ăcácănghiênăcuănƠyăcngăđƣăphơnătíchăđcăđimă
caăHVNN.ăKtăquănghiênăcuăchoăthyăHVNNăcóăthăphơnătíchăthƠnhănhngăđnăvă
HVNNănhăđăcanăthipăvƠăđiuăchnhă[63][64][68][95][96][97][122][131],
V c bn, các nghiên cu trên đu thng nht HVNN là nhng HV đc biu hin
ra bên ngoài và có th quan sát đc. Có th áp dng các phng pháp phân tích HV và
các k thut sa đi HVNN cho con ngi nói chung và HVNN ca tr em nói riêng.

1.1.1.2. Nghiên cu hành vi ngôn ng ca tr t k
NghiênăcuăvăHVNNăcaăTTKăcngăđcăhìnhăthƠnhătănhngănhngănmă70ăcaă
thăkătrc.ăCóăthăkătiăcácănghiênăcuăca:ăRisleyăvƠăWolf;ăBaer,ăPeterson,ăSherma,ă
GuessăvƠăSailorăBaer,ăLovaas,ăMarkăL.ăSunbergăvƠăJackăMichael…ăNhnăđnhăchungălƠă
cácănghiênăcuăvăHVNNăđuămangătínhăngădngăcanăthipătrênămtăsătr,ăđcăbitălƠă
TTK,ărtăítăcácănghiênăcuămangătínhălỦăthuytănhăcôngătrìnhăbanăđuăcaăSkinner.ăNiă
dungăcácănghiênăcuăvăHVNNăcaăTTKăcóăthăchiaăthƠnhă2ăhngănghiênăcuăchính:ă(1)ă
NghiênăcuăsoăsánhămôătăđcăđimăHVNNăcaăTTKăvƠăđcăđimăHVNNăcaătrăbìnhă
thngă(2)ăNghiênăcuăHVNNădiăgócăđăphơnătíchăHVNN.ăDiăđơy,ăchúngătôiăxină
đcăphơnătíchămtăsăcácăcôngătrìnhănghiênăcuătheoăcácăhngătipăcnănƠy.
Hng nghiên cu mô t đc đim HVNN ca TTK
Nmă 1971,ă tácă giă Nordquistă [99]ă quană tơmă tiă vică ghiă liă mtă cáchă tină cyă vƠă
chínhăxácăHVNNăcaătr.ăNordquistăsădngăthiăgianăchiătădoălƠătìnhăhungăđăghiăliă
HVNN,ăquayăvideoăvƠămƣăhóaătrênă3ătrăbìnhăthng,ă3ătrăchmănói.ăPhngăphápăquayă
videoăvƠămƣăhóaăđƣăghiăchépămtăcáchătinăcyăvăđcăđimăHVNNăcaătr.
9



TrongănhiuănmăMarkăL.ăSunbergăvƠăJackăMichaelăcngăđƣănghiênăcuămôătăđcă
đimăHVNNăcaămtănhómăkhongătă3ăậ 6ătr,ăthngălƠăTTK,ătrăchmănóiăhocămtă
riălonăphátătrinănƠoăđó.ăôiăkhiătácăgiăcngănghiênăcuămtănhómăđiăchngă(trăbìnhă
thng)ăđăsoăsánhăđcăđimăHVNNăcaăcácănhómătrănƠyă[120].ăCácănghiênăcuănƠyă
cngăchăraărngămiăliênăhăgiaămcăđătăkăviăcácăbiuăhinăcaăHVNN.ăTTKăămcă
đănngărtăkhóăkhnătrongăvicăhìnhăthƠnhăNNădinăđtăbngăliănói.ăHaiăôngăcngănhnă
mnhăvicăđaănhiuăhnănhngăniădungădyăyêuăcuăvƠăliănóiăbênătrongăvƠoădyăTTKă
[120][121].
V c bn, các nghiên cu đã mô t đc HVNN ca TTK. Tuy nhiên các nghiên
cu  nc ngoài đu phân tích đc đim HVNN ca TTK s dng ting Anh là ch yu
và không có nhng nghiên cu mô t đc đim HVNN ca TTK trong vic s dng NN

khác. Do vy, vn đ tip cn các phng pháp can thip HVNN cho tr phù hp vi TTK
 Vit Nam hay không thì cn phi đc nghiên cu.
Nghiên cu HVNN di góc đ phân tích HVNN
Mtănhómăcácă nhƠătơmălỦăbă nhăhngămnhămăbiăquanăđimă caăSkinnerăvă
phơnătíchăNNă(1957)ăđƣăphátătrinăchngătrìnhăhcăvƠăhngădnăđƠoătoăNNăchoăTTKă
daă trênă phơnă tíchă HVă caă Skinneră [116].ă Cáchă tipă cnă nƠyă đcă giă lƠă ắPhân tích
HVNN”.ăPhơnătíchăHVNNăxemăxétăsăđápăngăvăNNăđnălăđcăxácăđnhăbiătinăđăvƠă
hăquănhtăđnhănƠoăđóă(theoăcáchănóiăcaăSkinner).ăVìăvy,ăsăhngădnăvăNNădiă
quanăđimăHVNNătpătrungăvƠoăsătipăthuăsăthcăthiăliănóiăchcănngăvƠăriêngăbit.ă
NgoƠiăra,ătheoăquanăđimănƠy,ăcácănhƠătơmălỦăhcăcngăphátătrinăcácăcôngăcăđánhăgiáă
HVNNăđóălƠăThangăđánhăgiáăkănngăNNăvƠăhcătpăcăbnă(The Assessment of Basic
Language and Learning Skills, vit tt là ABLLS).ăABLLSăđcăsădngăđăxácăđnhăkhă
nngăNNăcaătrăcngănhăđaăraăchngătrìnhăhc,ăcanăthipă[63][64].ăViăTTKăcóăkă
nngăNNăkém,ăthngătpătrungăvƠoăcanăthipăHVăyêuăcuăbngăNNă(mand),ătheoăquană
đimăcaăSkinnerăvƠăMichaelă(1993)ă[94][95][108].
CácătácăgiăSundbergăvƠăMichael,ătrongăbƠiăvităắThe benefits of Skinner’s analysis
of verbal behavior for children with autism”ăvƠoănmă2001ă[120],ăđƣănhnămnhăhiuăquă
10



caăvƠătácădngăcaăvicăcanăthipăHVNNăbênăcnhăvicăngădngăphơnătíchăHVăăngă
dngă(ABA)ăchoăTTK.ă
Nmă2007,ăcácătácăgiăMaryăL.ăBarberaăvƠăTracyăRasmussenăđƣăxutăbnăquynă
sáchă“Tip cn HVNN - Cách dy tr t k và các ri lon liên quan” ơyălƠăquynăsáchă
đuătiênăđcăcoiălƠădăđcăvƠădăhiuăchoănhngăchuyênăgiaăcanăthipăvăliănóiăậ NN
[63].ăHVNNălƠăcáchătipăcnădaătrênăphơnătíchăHVăngădng.ăHVNNătpătrungăvƠoăvică
dyăNNăchoătrăbătăkăvƠăcácăriălonăliênăquan.ăCácătácăgiăchăraărng,ănuăchúngătaăcoiă
NNălƠămtădngăHVăthìănóăcóăthăđiuăchnhăthôngăquaăvicăcngăcăvƠălpăliă[63][64].
T vic phân tích tng quan các nghiên cu trên th gii, vai trò ca vic điu

chnh HVNN trong can thip TTK đc coi là vn đ trng tâm. Bên cnh đó, công trình
nghiên cu này có mt s đim mi nh: Kho sát v HVNN đc thc hin trên mt
nhóm mu ln đ có th mô t mt cách khoa hc v đc đim HVNN ca TTK; tip cn
tng hp và có s điu chnh các phng pháp điu chnh HVNN đã đc chng minh có
hiu qu trong các nghiên cu trên th gii.
1.1.2.ăăVităNam
1.1.2.1. Nghiên cu v chn đoán, đánh giá tr t k
ă Vită Nam,ă TTKă đcă quană tơmă khongă 15ă nmă tră liă đơy,ă trcă đóă chaă cóă
nhngănghiênăcuăthcăsăđiăsơuăvăhiăchngătăk.ă
ViănhuăcuătìmăhiuăngƠyămtătngăcaăcácăphăhuynhăvƠăcácănhƠăchuyênămôn,ămtă
săcunăsáchăbngăTingăVităvăTTK caăTS.ăVõăTinhăVơn,ăngiăÚcăgcăVităđƣăđcă
xutăbnănh:ăắ hiu chng t k”,ăắNuôi con b t k”,ăắT k và tr liu”[45][46][47].
TácăgiăQuáchăThúyăMinhăvƠăcngăsă(2008)ăđƣătinăhƠnhănghiênăcuăắTìm hiu
mt s yu t gia đình và HV ca TTK ti Khoa Tâm thn Bnh vin Nhi Trung ng”.ă
KtăquănghiênăcuăchăraămtăsăđcăđimăđinăhìnhăcaăTTKăcóătălăgpărtăcaoăvƠăđaă
raăcácăgiăỦăchnăđoánăsmă[2].
TrongălnhăvcăPhcăhiăchcănngăđƣăcóămtăsănghiênăcu:ăTácăgiăNguynăThă
HngăGiangăvƠăcngăsă(2002)ăđƣănghiênăcuăắBc đu tìm hiu mt s yu t nguy
c, lâm sàng bnh t k  tr em”.ăKtăquăchoăthyăcóămtăsăyuătăcóăthălƠănguyênă
nhơnăgơyănênătăkăvƠămtăsăduăhiuălơmăsƠngăcóătălăgpăcaoăgiúpăphátăhinăsmă[11].
11



NguynăThăHngăGiangăvƠăcngăsă(2008)ătin hƠnhănghiênăcuăắXu th mc và
mt s đc đim dch t hc ca TTK điu tr ti Bnh vin Nhi Trung ng giai đon
2000 đn 2007”.ăKtăquăchoăthyăsăgiaătngănhanhăcaăchngătăkăvƠăcóămtăsăyuătă
liênăquană[12].
NghiênăcuăvăTTK,ăcácăcôngătrìnhănghiênăcuătrênăđuătpătrungăvƠoăchnăđoán,ă
đánhăgiá,ăphátăhinăsmăTTK.

1.1.2.2. Nghiên cu v các phng pháp can thip tr t k
BácăsăNguynăKhcăVin,ătrungătơmănghiênăcuătrăemăNTălƠăniăđuătiênănghiênă
cuăvăTTK.ăVƠoănhngănmă90ăthăkăXX,ătrungătơmăđƣătăchcămtăsăhiăthoăvăTTKă
vƠăbcăđuăđƣăápădngăphngăphápăphơnătíchătơmălíătrongăngădngăcanăthipăTTK.ă
PhmăNgcăThanhă(2008),ăđƣănghiênăcuăTTKătheoăhngătipăcnădaăvƠoăcngă
đng,ă nghiênă cu ắS dng phng pháp TEACCH, can thip tr ti nhà”.ă Ktă quă
nghiênăcuăchoăthyăcóăsăciăthinăHV,ăkănngăgiaoătipăcaăTTKă[2].
NgôăXuơnăipă(2009),ălunăánăTinăsă"Nghiên cu nhn thc ca TTK ti Tp. H
Chí Minh",ătácăgiăđƣăápădngăphngăphápăABAăvƠăNNătrăliu.ăKtăquănghiênăcuăcóă
săciăthinănhnăthcăcaăTTKăvƠăcóămiăliênăquanăgiaămcăđăchnăđoánăbanăđuăviă
hiuăquăcanăthipă[8].
CôngătrìnhănghiênăcuăcaăNguynăThăDiuăAnhăắS dng phng pháp TEACCH
can thip cho 10 TKK ti gia đình trong thi gian 1 nm”.ăKtăquănghiênăcuăchoăthy,ă
că10ătrăđuăcóătinăbărõărt.ăTrongănghiênăcuănƠy,ătácăgiăđƣăchoăthyătínhăhiuăquăcaă
phngăphápăTEACCH trongăđiuătrătăkăăVităNamă[2]
CôngătrìnhănghiênăcuăcaăNguynăNăTơmăAnă"BP dy đc hiu cho hc sinh ri
lon ph t k  đu cp Tiu hc”ăđƣăxơyădngăđcăhăthngăcácăBPădyăđcăhiuăchoă
hcăsinhăriălonăphătăkăăđuăcpătiuăhc,ăgiúpăhcăsinhăriălonăphătăkăhìnhăthƠnhă
ttăhnăkănngăđcăhiuătheoăyêuăcuăcaăchngătrìnhăđuăcpăTiuăhcă[1].
Nmă2012,ătácăgiăNguynăThăHoƠngăYnăcóăcôngătrìnhănghiênăcuăvăắNhu cu
ca cha m có con t k”ătrongăkhuônăkhăhpătácănghiênăcuăgiaăbaăncăNhtăBnăậ
TrungăQucăậ VităNam.ăNmă2013ă[54],ăbƠăcngăđƣăcôngăbăcunăsáchăchuyênăkhoăvă
ắT k, nhng vn đ lý lun và thc tin”.ă Niă cungă cună sáchă tpă hpă đcă nhiuă
12



nhngănghiênăcuătrênăthăgiiăvƠăVităNamăvăquanănimăTTK,ăphátăhinăsƠngălc,ăchnă
đoánăvƠăđánhăgiáămcăđăTTK,ătrênăcăsăđóăđaăraăchngătrìnhăcanăthip,ăgiáoădcăvƠă
trăliuăcóăhiuăquă[55].

Các nghiên cu nêu trên đã phn ánh đc phn nào tình hình phát trin, chn
đoán, đánh giá và can thip cho TTK  Vit Nam. Ti nay, cha có công trình nghiên cu
sâu v vn đ HVNN ca TTK cng nh phng pháp điu chnh HVNN cho TTK c v
mt lý lun và thc tin  Vit Nam

1.2.ăTRăTăK
1.2.1.ăKháiănimăvătrătăk
HiăchngătăkăđcăphátăhinăvƠămôătăvƠoănhngănmă40ăcaăthăkăXX,ănhngă
thcăraăhiăchngătăkăđƣăcóătărtălơuătrongălchăsăloƠiăngi.ăTrongănhngăcunăsách,ă
cơuăchuynăcăđiăđƣănhcătiănhngăđaătrăkăl,ămƠălúcăđóăchúngăđcăcoiănhănhngă
ắđa tr man r”ăhocăắđa tr ngc”.ăNhiuămôătăvătrămƠăchoătiăsauănƠyăkhiăLeoă
Kanner (1894- 1981)ă phátă hin,ă ngiă taă miă thyă đóă chínhă lƠă nhngă đaă TTKă
[45][58][59][71][70].ăCóărtănhiuănhngăquanăđim,ălunăthuytăđƣăđcăđaăraăvăbnă
chtăcaătăk.ăNmă1911,ăbácăsătơmăthnăngiăThyăS,ăEngenăBleulerăđƣăchoărngătă
kăcóăthălƠăhuăquăthăphátăcaăbnhătơmăthnă[71].ăHiăchngătăkăthcăsăđcăcôngă
nhnă vƠoă nmă 1943,ă trongă mtă bƠiă báoă viă nhană đă ắAutism Disturbance of Effective
Contract”,ăhiăchngănƠyăđcăbácăsătơmăthnăngiăHoaăKălƠăLeoăKannerămôătămtă
cáchărõărƠngăvƠăkhoaăhc.ăỌngăđƣămôăt:ăTTKăthiuăquanăhătipăxúcăvămtătìnhăcmăviă
ngiăkhác;ăcáchăchnălaăcácăthóiăquenăhƠngăngƠyărtăgingănhauăvătínhătămăvƠăkăd;ă
khôngăcóăNNăhocăNNăthăhinăsăbtăthngărõărt;ărtăthíchăxoayătrònăcácăđăvtăvƠăthaoă
tácărtăkhéo;ăcóăkhănngăcaoătrongăquană sátăkhôngăgianăvƠătríănhăắnh con vt”;ăkhóă
khnătrongăhcătpă ă nhngă lnhăvcăkhácănhau;ăvă băngoƠiănhngătrănƠyă xinhăđp,ă
nhanhănhn,ăthôngăminh;ăthíchăđcăthoiătrongăthăgiiătăk;ăthtăbiătrongăvicăhiuăHVă
giăvăvƠăHVăđoánătrc;ăchăhiuănghaăđenăcaăcơuănói;ăthíchătingăđngăvƠăvnăđngă
lpăđiălpăliăđnăđiu;ăgiiăhnăđaădngăcácăhotăđngătăphátă[84][105][106][108].ăỌngă
choărngătăkălƠămtăchngăriălonătơmăthnăhimăgpăătrăem,ăthngăxutăhinăsauă
13

haiătuiăriăvƠăcoiăđóălƠăđiătngăđiuătrăcaăyăhcă[84]. Tipăsauăđó,ăHansăAspergeră
(1944),ăbácăsănhiăkhoaăngiăỄoăcngămôătăcácătriuăchngătngătăgiălƠăắătâm bnh
t k”ămƠăvă sauăgiălƠăhiăchngăAspergeră [60].ăCuiănhngănmă50ăcaăthă kăXX,ă
quanănimăvă hiăchngănƠyăcóăsăthayăđi.ăBenderă(1959)ămôătă tăkăkhôngăphiălƠă
khimăkhuytălúcăsăsinhăcaăhăthngăthnăkinhătrungăng,ămƠălƠămtăphnăngăboăv,ă
mtăriălonămƠăcăthăkhôngăcóăkhă nngăboă vătănhngăloălngăquáămc.ăBernardă
Rimlandă(1964)ăchoărngănguyênănhơnăcaătăkălƠădoănhngăthayăđiăcaăcuătrúcăliă
trongăbánăcuănƣoătrái.ăTrongăsutăhaiăthpăkă60ăđnă70ăcaăthăkăXX,ăcácănghiênăcuă
tpătrungăvƠoăgiiăthíchăbnăchtătăk,ăcácălỦăthuytătpătrungăvƠoănhngăriălonăsinhăhóaă
hayăchuynăhóaăăđiătngănƠy.ăQuanănimăđcănhiuăchuyênăgiaăyătăchpănhnătrongă
mtăthiăgianădƠiăđóălƠămtăbnhălỦăthnăkinhăkèmătheoătnăthngăchcănngăcaănƣoă
[80][90].
Nhăvy,ăthutăngăắt k”,ătingăAnhălƠăắAutism”,ăădchăsangătingăVităđcăsă
dngăbngăcácăthutăngănh:ăTăk,ătătoăhayătăbănhngăthcăchtăđơyăchălƠăcáchă
dchăkhácănhauăcaăthutăngă"Autism".ăCóărtănhiuăcácăkháiănimăkhácănhauăvătăk.ă
TheoăTăđinăbáchăkhoaăColumbiaă(1996):ăT k là mt khuyt tt phát trin có
nguyên nhân t nhng ri lon thn kinh làm nh hng đn chc nng c bn ca não
b. T k đc xác đnh bi s phát trin không bình thng v k nng giao tip, k
nng tng tác xã hi và suy lun. Tr nam nhiu gp 4 ln n gii mc t k [55]. Tr
có th phát trin bình thng cho đn 30 tháng tui sau đó gp phi mt s ri nhiu
trong ph t k [71].
Nmă1999,ătiăHiănghătoƠnăqucăvătăkăăM,ăcácăchuyênăgiaăchoărngănênăxpă
tăkăvƠoănhómăcácăriălonălanătaăvƠăđƣăthngănhtăđaăraăđnhănghaăcuiăcùngăvătăkă
nhăsau:ăT k là mt dng ri lon trong nhóm ri lon phát trin lan ta, nh hng
đn nhiu mt ca s phát trin nhng nh hng nhiu nht đn k nng giao tip và
quan h xã hi [55].
Hinănay,ăkháiănimătngăđiăđyăđăvƠăđcăsădngăphăbinănhtălƠăkháiănimă
caătăchcăLiênăhipăquc,ăđaăraăvƠoănmă2008,ătrongăđóătăkăđcăđnhănghaămtă
cáchăđyăđănhăsau:ă ắT k là mt loi khuyt tt phát trin tn ti sut đi, thng
14

đc th hin ra ngoài trong 3 nm đu đi. T k là do mt ri lon thn kinh nh
hng đn chc nng hot đng ca não b gây nên, ch yu nh hng đn tr em và
ngi ln  nhiu quc gia không phân bit gii tính, chng tc hoc điu kin kinh t -
xã hi. c đim ca nó là s khó khn trong tng tác xã hi, các vn đ v giao tip
bng li nói và không bng li nói, có các HV, s thích, hot đng lp đi lp li và hn
hp”ă[55].
Nhăvy,ăcácă quanăđimăđuăthngănhtărng:ă T k là mt dng khuyt tt phát
trin, đc đc trng bi ba khim khuyt chính v giao tip, tng tác xã hi và HV, s
thích, hot đng mang tính hn hp, lp đi lp li. Thutăngăriălonăphătăkă(Autismă
Spectrum Disorders ậ ASDs)ăbaoăgm:ăRiălonătăk,ăhiăchngăAsperger,ăriălonăbtă
hòaănhpătuiăuăth,ăriălonăRettăvƠăriălonăphátătrinălanăta.ă
Trong phm vi ca công trình nghiên cu này, chúng tôi ch hng ti tip cn điu
chnh HVNN cho nhóm tr ri lon t k và gi là TTK. Khong 30% TTK không có NN
nói [97], do vy can thip v HVNN m ra nhng c hi giúp tr TTK phát trin kh nng
giao tip, tng tác xã hi và hòa nhp cng đng.

1.2.2.ăTiêuăchí,ăquyătrìnhăvƠăcôngăcăchnăđoánătrătăk
1.2.2.1. Tiêu chí chn đoán t k
Trongăphiênăbnăthă10ăcaăIDCă(International Statistical Classification  Diseases
and Related Health Problems) vƠă bnă thă 3ă (đƣă saă cha),ă bnă thă 4ă caă DSMă
(Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)ăđƣăđăcpătiăthutăngăphătă
kăvƠăđnhănghaăđóălƠăắRi lon phát trin din rng”ăchăkhôngăphiălƠăắRi lon tâm
thn”.ăHinănay,ăDSMăậ IVăđcătipăcnăkháăphăbinătrongăcácălnhăvcănghiênăcuăvƠă
ngădngăvăTTK,ăđcăbitălƠătơmălỦ,ăgiáoădcăvƠăxƣăhiă[55].
DiăđơyălƠătiêuăchíăchn đoánătăkătheoăhăthngăchnăđoánăDSMăậ IV:
A. Tng s sáu tiêu chun hoc hn t (1), (2), (3) và có ít nht hai tiêu chun t
(1) và mt t (2),(3).

1. Khim khuyt v quan h xã hi, biu hin ít nht bng hai trong s các biu hin
sau: