Chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi địa lí lớp 12

CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
VŨ TRỤ. CÁC CHUYỂN ĐỘNG CHÍNH CỦA TRÁI ĐẤT
VÀ CÁC HỆ QUẢ CỦA CHÚNG – BÀI TẬP
A/ LÝ THUYẾT
I. Vũ Trụ. Học thuyết về sự hình thành Vũ Trụ.
1. Vũ Trụ: Là khoảng không gian vô tận chứa các Thiên Hà (hàng trăm tỉ thiên hà).
 Thám hiểm vũ trụ với vận tốc ánh sáng ( 300 000 Km/s) thì :
- 1 giây tới mặt trăng
- 5h tới hành tinh xa nhất trong hệ Mặt Tròi
- 4 năm tới ngôi sao gần nhất TĐ
- 75000 năm đi hết dải Ngân Hà, > 2 triệu năm tới thiên hà Tiên Nữ gần hệ Mặt Trời
nhất, > 10 tỉ năm tới thiên Hà xa xăm.
2. Học thuyết BigBang về sự hình thành Vũ Trụ.
- Ra đời cách dây 15 tỉ năm sau 1 vụ nổ lớn
- Thuyết Big bang: đầu tiên vũ trụ nhỏ như đầu kim( nhiệt độ cực lớn, mật độ lớn)
cách đây chừng 15 tỉ năm sau vụ nổ 3 phút nhiệt độ khoảng 1tỉ độ→ 500 nghìn năm
sau như 1 đám sương mù dày đặc - giãn nở - loãng và nguội dần - fát xa- 1 tỉ năm sau
các thiên hà được hình thành
II. Hệ Mặt Trời
- Hình thành cách đây khoảng 4,5 – 5 tỉ năm
- Hệ Mặt Trời gồm:
. Mặt Trời ở trung tâm
. 8 hành tinh: Thuỷ - Kim - TĐ - Hoả - Mộc - Thổ - Thiên vương - Hải vương
. Các vệ tinh: 0 - 0 - 1- 2 - 16 - 19 - 15 - 6
. Sao chổi (1800), thiên thạch và các đám mây bụi.
- Các hành tinh vừa chuyển động quanh Mặt Trời lại vừa tự quay quanh trục theo
hướng ngược chiều kim đồng hồ.
 - Giữa quỹ đạo của sao Hoả và Mộc có 1 vòng dày đặc tiểu hành tinh
- Thiên Hà chứa Mặt Trời được gọi là dải Ngân Hà (Mặt Trời là 1 trong 200 tỉ ngôi
sao thuộc hệ Ngân Hà) có dạng xoắn ốc, giống một cái đĩa với đường kính là 100.000

năm ánh sáng (năm ánh sáng bằng 9460 tỉ Km).
III. Trái Đất trong Hệ Mặt Trời
1.Vị trí của Trái Đất trong Hệ Mặt Trời
-Trái Đất là hành tinh thứ 3 theo thứ tự xa dần Mặt Trời. Cách MT trung bình 149,6
triệu Km
-Trong Hệ Mặt Trời – Trái Đất là hành tinh duy nhất có sự sống.
 Kích thước TĐ
Ngày soạn / / 200
1
PHẠM THỊ NGỌC MAI
- A= 6378,16 Km
- B = 6356,777 Km
- Chiều dài vòng KT: 40.008, 5 Km
- Chiều dài vòng XĐ: 40.075, 7 Km
- Diện tích 510.200.000 Km2
- Ngày càng lớn do thiên thạch, bụi vũ trụ rơi
vào ( khoảng 10triệu tấn/ năm)
b
a
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
 Ảnh hưởng dạng khối cầu của TĐ
- Thường xuyên chiếu sáng, trong bóng tối. Nên khi TĐ quay ngày đêm diễn ra liên
tục
→ Nhiệt được điều hoà
- Tia sáng MT chiếu song song xuống TĐ ở các vĩ độ khác nhau tạo góc nhập xạ khác
nhau
→Nhiệt nhận đựoc khác nhau Hình thành vòng đai nhiệt, KH
- TĐ dạng cầu - XĐ chia TĐ thành 2 nửa cầu – Hiện tượng xảy ra ở 2 nửa cầu trái
ngược nhau

2. Các chuyển động chính của Trái Đất
a.Chuyển động tự quay quanh trục
- Trái Đất chuyển động tự quay quanh trục theo hướng từ Tây sang Đông (ngược kim
đồng hồ nhìn từ cực B xuống).
- Thời gian chuyển động một vòng quay quanh trục là 24 giờ ( 24h 56 ph 48 s).
- Khi chuyển động quay quanh trục mọi địa điểm trên Trái Đất đều thay đổi vị trí trừ
cực Bắc và cực Nam.
- Vận tốc quay lớn nhất ở XĐ ( 464 Km/s) và giảm dần về cực( cực 0km/s)
b.Chuyển động xung quanh Mặt Trời
- Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời trên quỹ đạo hình Elip lúc gần lúc xa MT
. Cận nhật cách 147. 166.480 km vào 1/1 – 3/1.vận tốc 30,3 km/ s
. Viễn nhật cách 152.171.500 km vào 5/7 – 7/7. vận tốc 29,3 km/ s
- Thời gian để Trái Đất chuyển động một vòng quanh Mặt Trời là 365 ngày 6 giờ.
( 365 ngày 5h 48 ph 46s)
- Hướng từ Tây sang Đông.
- Khi chuyển động quanh Mặt Trời, trục Trái Đất luôn nghiêng 1 góc 66º33´và không
đổi phương → Gọi là chuyển động tịnh tiến của TĐ quanh MT.
3) Các hệ quả chuyển động của TĐ
HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG QUANH TRỤC
1) Chuyển động biểu kiến: Con người nhìn thấy các vì tinh tú, MT mọc lặn vì
TĐ quay còn sự chuyển động của MT, tinh tú là không có thật.
2) Sự điều hoà nhiệt ngày đêm
 Biểu hiện: Ngày đêm kế tiếp nhau không ngừng
 Nguyên nhân: - TĐ hình cầu
- TĐ quay quanh trục
 Hệ quả
– Phân phối bức xạ trên TĐ được điều hòa - Sự điều hoà nhiệt ngày đêm.
2.Giờ trên Trái Đất và đường chuyển ngày quốc tế.
 Khái niệm:
- Giờ địa phương (giờ Mặt Trời) là giờ của các địa điểm khác nhau thuộc các kinh

tuyến khác nhau.
- Giờ quốc tế (giờ GMT) là giờ được tính từ múi số 0.
 Quy ước:
- Chia TĐ thành 24 múi giờ (đánh số từ 0 đến 23 từ Đ - T). Múi giờ 0 có kinh tuyến
gốc đi qua ở giữa
- Mỗi khu vực giờ cạnh nhau hơn kém nhau 1h.
2
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
- Nếu đi từ BCĐ vượt KT 180º sang BCT lùi 1 ngày - và nguợc lại.
 Công thức tính giờ
Bước1:Tính múi giờ
- A thuộc bán cầu đông Kinh độ A:15= x làm tròn theo quy tắc toán học
- A thuộc bán cầu tây : (360- A):15 = y ( Hoặc A:15 = x → A thuộc múi 24 – x)
Bước 2: Tính khoảng cách chênh lệch 2 múi giờ
Giờ B (đã biết) +;- (K.c chênh lệch 2 múi) → (+) tính về phía đông, (- ) tính về phía
tây
Bước 3:Tính giờ
Cần tính khu vực múi cao hơn thì (+)tính về phía Đông
Cần tính khu vực múi thấp hơn thì(-) về phía Tây
Bước 4:Tính ngày
- Cùng bán cầu không đổi ngày
- Khác bán cầu đổi ngày theo quy luật T-Đ của KT 180° lùi một ngày ( BCT sang
BCĐ lùi 1 ngày)
4) Mạng lưới toạ độ trên TĐ
- TĐ quay quanh 1 trục tưởng tượng là địa trục
- Địa cực: Nơi trục TĐ tiếp xúc bề mặt TĐ, khi TĐ quay thì quay tại chỗ.
- XĐ vòng tòn lớn nhất chứa tâm TĐ vuông góc với trục, chia TĐ thành 2 nửa cầu
bằng nhau

- Vĩ tuyến mặt phẳng song song với XĐ cắt mặt địa cầu thành những vòng tròn nhỏ
gọi là VT
- Kinh tuyến là đường thẳng nối 2 địa cực
→ KT, VT tạo mạng lưới toạ độ dùng để xác định vị trí các địa điểm trên TĐ.
5) Sự lệch hướng chuyển động của các vật thể
 Hiện tượng
BBC lệch sang bên phải
NBC lệch sang bên trái so với hướng chuyển động.
Công thức: F= 2mΩv.sin 0
 Tác động: vào các vật thể chuyển động theo phương kinh tuyến
 Nguyên nhân
- Do TĐ tự quay- Mọi điểm thuộc vĩ độ khác nhau có vận tốc dài khác nhau, hướng
chuyển động từ Tây sang Đông.
HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG XUNG QUANH MẶT TRỜI CỦA TRÁI ĐẤT
1).Chuyển động biểu kiến hằng năm của Mặt Trời
 Một số khái niệm
- MT lên thiên đỉnh – hình vẽ xác định tiếp tuyến MT lên thiên đỉnh, XĐ góc chiếu
sáng.
- Một năm tia sáng MT chỉ lần lượt chiếu thẳng góc với mặt đất ở các địa điểm thuộc 2
chí tuyến, khiến ta có cảm giác MT di chuyển giũa 2 chí tuyến. Nhưng thực tế không
phải MT di chuyển mà là TĐ chuyển động tịnh tiến xung quanh MT – chuyển động đó
không có thật được gọi là chuyển động biểu kiến.
 Hệ quả
- Khu vực nội chí tuyến, một năm có 2 lần Mặt Trời lên thiên đỉnh.
- Ở chí tuyến, một năm có 1 lần Mặt Trời lên thiên đỉnh.
3
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
- Khu vực ngoại chí tuyến luôn có ánh MT chiếu chếch. Càng gần cực độ chếch càng

tăng.
2) Hiện tượng mùa
* Biểu hiện
+ Từ 21/3 đến 23/9
. BBC ngả về phia MT - Góc chiếu sáng lớn, thời gian chiếu sáng dài - nên nhận được
nhiều nhiệt và ánh sáng - đó là mùa nóng.
. NBC ngược lại.
+ Từ 23/9 đến 21/3
.BBC không ngả về phia MT→ Góc chiếu sáng nhỏ, thời gian chiếu sáng ngắn→ nên
nhận được ít nhiệt và ánh sáng - đó là mùa lạnh.
.NBC ngược lại
+ Mùa ở 2 nửa cầu trái ngược nhau.
- Có 4 mùa: Xuân, hạ, thu, đông
.Vùng ôn đới 4 ngày này là bắt đầu của mùa, còn nước vùng chí tuyến mùa được tính
sớm 45 ngày.
2. Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa.
 Biều hiện
- Mùa xuân và mùa hạ có ngày dài đêm ngắn, mùa thu và mùa đông có ngày ngắn,
đêm dài.
- Xích đạo quanh năm có ngày dài bằng đêm.
- Ngày 21/3 và 23/9 khắp nơi trên Trái Đất có ngày dài bằng đêm.
- Từ XĐ về 2 cực sự chênh lệch ngày đêm ngày càng tăng
- Khu vực từ hai vòng cực về cực có ngày hoặc đêm dài 24 giờ.
 Nguyên nhân 2 hiện tượng:
- Do trục TĐ luôn nghiêng và không đổi hướng trong quá trình chuyển động quanh
MT
B/ BÀI TẬP VẬN DỤNG HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG CỦA TRÁI ĐẤT QUANH TRỤC

4
PHẠM THỊ NGỌC MAI

DẠNG 1: TÍNH GIỜ
Công thức
Bước1:Tính múi giờ
- A thuộc bán cầu đông Kinh độ A:15= x làm tròn theo quy tắc toán học
A thuộc bán cầu tây : (360- A):15 = y
Hoặc A:15 = x thì A thuộc múi 24-x
Bước 2:Tính khoảng cách chênh lệch hai múi giờ
Bước 3:Tính giờ Cần tính khu vực múi cao hơn thì (+)tính về phía Đông
Cần tính khu vực múi thấp hơn thì (-) về phía Tây
Bước 4:Tính ngày- Cùng bán cầu không đổi ngày
- khác bán cầu đổi ngày theo quy luật T-Đ lên một ngày
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
Bài số 1: Biết giờ ở kinh tuyến số 100
0
Đ là 16 giờ ngày 19/9/2004. Tính giờ ở kinh
tuyến mang số 100
0
T,115
0
T ,176
0
Đ
Bài làm
Kinh tuyến 100
0
Đ thuộc múi giờ: 100:15=6 dư 10. Nên thuộc múi giờ 7
Kinh tuyến 100
0
T thuộc múi giờ:

-(360-100):15=17 dư 5. Nên thuộc múi giờ 17
-24-7=17
Kinh tuyến 115
0
T thuộc múi giờ: (360-115):15=
Sau đó làm tương tự bài tập 1
Cách khác: Không chính xác với trường hợp 2 kinh tuyến : 1 ở đầu múi , 1 ở cuối múi
-Khoảng cách chênh lệch hai kinh tuyến là: 100
0
Đ đến100
0
T là 200
-Tức là chênh nhau: 200:15=13 múi
-100
0
T sẽ có giờ là: 16-13=3 giờ
Bài số 2 (5điểm)
Hãy cho biết,đánh một bức điện đi từ Hà Nội (múi giờ số7 ) vào lúc mấy giờ, để
tất cả các địa phương trên thế giới đều nhận được trong cùng một ngày? Các địa
phương: Matxcova (múi giờ số 2), NiuĐêli (múi giờ số 5), Bắc Kinh (múi giờ số 8),
Tôkiô (múi giờ số9), Niu Yôc (múi giờ số19), Paris (múi giờ số 0) là bao nhiêu.
Bài làm
- Gọi thời gian đánh điện từ Hà Nội là x giờ (0<x<24) (1)
- Để các địa điểm trên thế giới đều nhận được điện trong cùng một ngày thì x phải
thoả mãn các điều kiện sau:
- Tại múi giờ 12:
+ Điểm nằm ở phía BCĐ có giờ là x + 5< 24h
+ Điểm nằm ở phía BCT có giờ là x + 5> 24h
Kết hợp các điều kiện trên ta thấy x phải thoả mãn: x =19 giờ
Bài số 3 : Một hành khách nước ngoài đi chuyến bay liền từ nước mình tới sân bay

Tân Sơn Nhất – Việt Nam vào lúc 20 h ngày 24/12/2005 . Ông nhận thấy đồng hồ của
mình kém với giờ Việt nam là 6 giờ cùng ngày . Hỏi ông ta đi từ quốc gia có thủ đô
thuộc múi giờ bao nhiêu .
Bài làm
- Như vậy múi giờ nơi xuất phát chênh với múi giờ Việt Nam là 6 múi về phía T
– Vậy thủ đô nước đó ở múi giờ 7 – 6 = 1
– Sẽ thuộc kinh tuyến từ : 7,5 độ – 22,5 độ .
Bài số 4: Có một hành khách đi máy bay theo chiều vĩ tuyến
Người thứ 1:Bay từ A-B ông nói " Được một đêm dài ra"
Người thứ 2: Bay từ C-D ông nói"Được một ngày dài ra"
a/Hỏi mỗi người trong số họ đã bay cùng chiều hay ngược chiều quay cuả Trái Đất.
5
PHẠM THỊ NGỌC MAI
TÍNH KINH TUYẾN KHI BIẾT GIỜ
+ Phía đông kinh tuyến gốc: x = 15 m -7,5 thì m = (x + 7,5) :15
+ Phía tây kinh tuyến gốc; m= 24 - ((x -7,5) :15)
x:kinh tuyến, m là múi giờ
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
b/Mỗi người trong số họ bay cùng chiều hay ngược chiều vận đông biểu kiến của Mặt
Trời.
Bài làm
Người thứ 1 : khi xuất phát phải là đêm và bay ngược chiều quay của Trái Đất.
Người thứ 2 : khi xuất phát phải là ngày và bay cùng chiều vận đông biểu kiến của
Mặt Trời .
Bài số 5 : Một hành khách bay từ Los Angeles từ múi giờ –8 vượt TBD về Hà Nội múi
giờ +7 . Máy bay cất cánh vào lúc 19 giờ địa phương ngày 28/2/2003 . Chuyến bay
hết 15 giờ . Hỏi người khách đố đến HN vào lúc mấy giờ – ngày nào
Bài làm
Los Angeles – HN cách nhau 8+7 =15 múi

Khi xuất phát thì gìơ ở HN : 19 + 15 =34 = 10 giờ ngày 1/3/2003
Chuyến bay hết 15 giờ mới đến Hà Nội lúc đó đến sân bay thì giờ ở Hà Nội là : 10 +
15 = 25 giờ – tức là 1 giờ ngày 2/3 /2003 .
Bay trong thời gian đó thấy trái đất vào ban đêm nên được 1 đêm dài ra
Và bay theo ngược chiều vận động biểu kiến của Mặt Trời.
ứng dụng tổ chức các chuyến bay cho hợp lý
Ông ta đã bay ngược chiều biểu kiến của Mặt Trời (T – Đ )
Bài số 6: Cuộc hành trình vòng quanh trái đất của Magienlăng vào 20/9/1619 xuất
phát từ Tây Ban Nha & luôn đi về hướng tây. Sau gần 3 năm đoàn thám hiểm trở về
nơi xuất phát vào ngày 7/9/1621.Nhưng nhật ký của đoàn lại ghi 6/9/1621 nghĩa là
chậm một ngày so với lịch Tây Ban Nha. Hỏi tại sao lại có sự nhầm lẫn như vậy
Trả lời
+Ở đây không có sự nhầm lẫn nào cả-lịch Tây Ban Nha cũng đúng mà nhật ký của
đoàn thám hiểm cũng đúng.
+Sở dĩ có sự chênh lệch là do đoàn thám hiểm của Magienlăng không nắm được quy
luật đổi ngày khi đi vòng quanh trái đất
+Hiện nay theo quy ước người ta lấy kinh tuyến 180
0
ở Thái Bình Dương làm đường
chuyển ngày quốc tế : tàu đi từ Đ sang T lùi một ngày và ngược lại
Ví dụ : Múi giờ gốc là 12 giờ 7/9
Múi đối diện có kinh tuyến 180 Đi theo phía T là 24 giờ 6/9
Đi theo phía Đ là 24 giờ 7/9
Như vậy chênh nhau 1 ngày nên phải chuyển ngày
BÀI SỐ 7 : Thế nào là địa cực , xích đạo ,vĩ tuyến, kinh tuyến. Nêu đặc điểm các
đường đó.
Bài làm
1/Địa cực
+Khái niệm:Trái đất quay quanh một trục tưởng tượng gọi là địa trục.
6

PHẠM THỊ NGỌC MAI
DẠNG 2 : XÁC ĐỊNH PHƯƠNG HƯỚNG
QUY TẮC XÁC ĐỊNH PHƯƠNG HƯỚNG
+ Xác định kinh tuyến ,vỹ tuyến
+ Dựa vào kinh tuyến xác định - Phương B là phía trên kinh tuyến
- Phương N là phía dưới kinh tuyến
+ Dựa vào vỹ tuyến xác định - Phương T là tay trái vĩ tuyến
- Phương Đ là tay phải vĩ tuyến
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
Địa cực là- vị trí khi trái đất quay nó quay tại chỗ
-Nơi trục trái đất tiếp xúc với bề mặt trái đất
-Phía trên gọi là địa cực bắc,phía dưới gọi là địa cực nam
+Đặc điểm:
-Địa cực là nơi gặp gỡ của các kinh ,vĩ tuyến-nơi vĩ tuyến chỉ còn là một điểm
-Hai địa cực đối xứng qua tâm trái đất
-ở hai địa cực có ngày dài 6 tháng , đêm dài 6 tháng
-Địa cực là khoảng cách ngắn nhất đến tâm trái đất
-Khi trái đất quay địa cực quay tại chỗ
2/Xích đạo:
+Khái niệm: là mặt phẳng tưởng tượng chứa tâm trái đất&vuông góc với trục trái đất
cắt trái đất thành vòng tròn lớn nhất
+Đặc điểm:
-Là vĩ tuyến dài nhất trên trái đất: 40075,7Km
-Mặt phẳng xích đạo chia trái đất thành hai nửa cầu bằng nhau
-Mọi địa điểm trên xích đạo có ngày dài bằng đêm
-Mọi địa điểm trên xích đạo cũng thấy Mặt Trời ở giữa đỉnh đầu vào hai
ngày xuân phân và thu phân
3/Vĩ tuyến:
+Khái niệm: Những mặt phẳng song song với mặt phẳng xích đạo cắt địa cầu theo

những vòng tròn nhỏ gọi là vĩ tuyến
+Đặc điểm:
-Các vỹ tuyến song song với nhau
-Độ dài các vĩ tuyến giảm từ xích đạo về hai cực
-Các vĩ tuyến vuông góc với trục
4/Kinh tuyến:
+Khái niệm: Là đường thẳng nối hai địa cực
+Đặc điểm:
-Các kinh tuyến có chiều dài bằng nhau
-Hai kinh tuyến đối diện tạo thành vòng kinh tuyến chia trái đất thành hai nửa
cầu bằng nhau
- Các địa điểm trên kinh tuyến trừ phần thuộc xích đạo có ngày đêm dài bằng
nhau còn lại đều khác nhau
QUY TẮC XÁC ĐỊNH PHƯƠNG HƯỚNG
+Xác định kinh tuyến ,vĩ tuyến
+Dựa vào kinh tuyến xác định - Phương B là phía trên kinh tuyến
- Phương N là phía dưới kinh tuyến
+Dựa vào vĩ tuyến xác định - Phương T là tay trái vĩ tuyến
- Phương Đ là tay phải vĩ tuyến
Bài tập 8:
a/Khi nào mặt trời mọc đúng hướng đông và lặn đúng hướng tây? Tại sao như vậy?
b/Đứng trên xích đạo vào ngày 20/5 MT mọc hướng nào lặn hướng nào?
Bài làm
7
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
a/Ngày 21/3 & 23/9 do MT chiếu vuông góc với xích đạo nên bất cứ địa điểm nào trên
trái đất cũng thấy MT mọc đúng hướng Đ lặn đúng hướng T
Vì: MT chiếu vuông góc với xích đạo mà tia MT song song

b/Ngày 20/5 MT ở trên xích đạo nên MT sẽ mọc hướng ĐĐB và lặn hướng TTB (Vào
tất cả các ngày từ 22/3 đến22/9)
Vì: xích vĩ mặt trời không quá CTB và CTN nên chỉ trong cunghướng ĐĐB hoặc
ĐĐN)
xích vĩ MT là góc tạo bởi tia sáng MT với mặt phẳng xích đạo
+Từ 22/3-22/9 MT mọc hướng ĐĐB, lặn hướng TTB
+Từ 24/9-20/3 ĐĐN TTN
Bài tập 9 : Đứng ở mọi địa điểm trên trái đất đều thấy trái đất quay từ T-Đ điều đó
đúng hay sai? Tại sao?
Trả lời
Câu nói đó sai-Đứng ở mọi địa điểm trên trái đất(trừ cực N) quay mặt về hướng B ta
đều thấy TĐ quay từ T-Đ
Bài số 10 : Một chiếc máy bay xuất phát từ thủ đô Hà Nội bay theo phương B 1000
Km,rẽ hướng Đ 1000 Km, sau đó đi về hướng N 1000 Km,bay về hướng T 1000 Km.
Hỏi máy bay có về nơi xuất phát không?
Bài làm
+Muốn xác định phương hướng phải dựa vào mạng lưới KT,VT.
+Mà KT,VT tạo mạng lưới hình thang cân có đáy nhỏ hướng về phía cực (ở BBC )
+Máy bay bay theo đường bay trên tức là bay theo hình thang cân nên sẽ không về nơi
xuất phát.
DẠNG 3:VẬN DỤNG LỰC Coriolit
Lực Coriolít :
– Nguyên nhân :
. TĐ hình cầu
. TĐ tự quay quanh trục
. Trái đất quay quanh trục với vận tốc không đều: max ở XĐ – min ở 2 cực
– Tác động :
. Làm lệch hướng các vật thể chuyển đông theo chiều KT
BBC lệch về tay phải so với nơi xuất phát
NBClệch về tay trái so với nơi xuất phát

. Lực tăng dần từ XĐ về 2 cực
. Làm lệch hướng gió thổi , dòng biển , đường đạn bay , đi thuyền buồm …
Bài tập 11 : Hoàn thành sơ đồ hoàn lưu khí quyển trên trái đất dựa vào sơ đồ phân
bố các dòng khí trên địa cầu
Trả lời
Áp dụng quy luật:
-Gió thổi từ nơi áp cao tới nơi áp thấp
-Lực cô-ri-ô-lít ảnh hưởng tơí các vật thể chuyển động
theo hướng kinh tuyến
8
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
BBC lệch về tay phải so với nơi xuất phát NBC lệch về tay trái so với nơi xuất phát-
Từ đó ta có sơ đồ
Bài tập 12 :
Vẽ và điền sơ đồ khí áp và hoàn lưu khí quyển . Mô tả và giải thích
Bài làm
– Tại XĐ nóng quanh năm , không khí nở ra bốc lên cao hình thành đai áp thấp XĐ – do
nhiệt lực .
– Không khí nóng ở XĐ bốc lên cao toả ra 2 bên đến vĩ độ 30 độ BN 2 khối khí này
chìm xuống đề lên KK tại chỗ sinh ra 2 vành đai khí áp cao do động lực ở 30 độ BN
– Phần dưới của KK bị nén trong vành đai khí áp cao ở vĩ tuyến 30 độ BN , 1 phần di
chuyển về XĐ thành gió tín phong . Một phần lên vĩ độ 60 độ BN thành gió tây ôn đới
– ở 2 vùng cực BN quanh năm nhiệt độ thấp KK co lại chìm xuống hình thành 2 khu
khí áp cao do nhiệt lực ở cực
– KK lạnh ở khu vực khí aps cao di chuyển về vĩ độ 60 độ BN hình thành gió đông cực
– Luồng kk từ cục về ( gió đông cực ) và luồng kk từ đai cao áp CT lên ( gió tây ) sau
khi gặp nhau ở vĩ độ 60 độ BN bốc lên cao sinh ra vành đai áp thấp do động lực
như vậy với sự hình thành dải khí áp thường xuyên trên bề mặt cầu làm cho bề mặt trái

đất có sự luân phiên kk tạo thành vòng hoàn lưu khí quyển
– Do ảnh hưởng của lực Cô-ri-ô-lít làm hướng gió thổi bị lệch hướng sang bên phải ở
BBC , bên trái ở NBC so với nơi xuất phát
Bài tập 13 : Hãy rút ra quy luật chung và sự phân bố các dòng biển
I/ Kiến thức chung :
* Khái niệm : Nước ở đại dương chuyển động thành các dòng , tương tự dòng sông
trong lục địa đó là hải lưu
* Nguyên nhân sinh ra : – do gió
– xung lưc cơ học : nhiệt độ , độ mặn
Ví dụ : nước mặn đến nơi nước nhạt
Nước nóng tới nơi nước lạnh
9
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
Vĩ độ thấp sinh ra do gió thì chảy mạnh
Vĩ độ cao sinh ra do chênh lệch nhiệt độ, độ mặn thì chảy chậm
* Mô tả về các dòng biển:
+ Các dòng nóng
– Trong vùng nhiệt đới 2 bên xích đạo có những dòng hải lưu nóng chảy theo hướng
T-Đ
Ví dụ : TBDương – BBC có dòng nguợc chiều tín phong
– NBC dòng theo chiều tín phong nam
– Gặp lục địa các dòng biển nóng chuyển hướng về phía B ở BBC và phía N ở NBC
nhưng lệch ít vì lực nhỏ
– Đến vĩ độ 30 ảnh hưởng của lực cô– ri– ôlít mạnh dần nên lệch sang tay phải ở BBC
và tay trái ở NBC
Ví dụ : dòng Cưrôsivô-hướng ĐB
dòng Braxil-hướng TN
+ Các dòng lạnh :

– Xuất phát từ vòng cực về phía XĐ – BBC lệch tay phải so với nơi xuất phát
– NBC lệch tay trái so với nơi xuất phát
Ví dụ
* Quy luật của cácdòng biển ;
+ Dòng nóng chảy từ vĩ độ thấp lên vĩ độ cao
+ Dòng lạnh chảy từ vĩ độ cao lên vĩ độ thấp
+ Các dòng biển đều bị ảnh hưởng của lực cô – ri – ôlít nhưng lực côriôlít tăng dần từ
XĐ về 2 cực nên chỉ từ khoảng 30 độ trở nên lực mới tác động mạnh làm lệch hướng
rõ các dòng biển .
* Phân bố :
+ Các dòng biển đối xứng qua XĐ ở 2 bán cầu – không rõ nét
+ Giữa 2 bờ lục địa thường có các dòng biển trái tính chất
Chỉ tiêu Bờ tây lục địa
( Bờ Đ đại dương )
Bờ Đ lục địa
( Bờ T đại dương )
Vùng vĩ độ thấp (< 30độ ) dòng lạnh dòng nóng
Vùng vĩ độ cao (Ôn đới và cực ) dòng nóng dòng lạnh
Các dòng hải lưu thường tạo thành vòng tròn
(Hai mùa gió khác nhau cũng tạo thành vòng tròn)
+ Các dòng biển nóng ở BBC lan rộng đến tận Bắc Băng Dương , nhưng ở phía nam
bán cầu không vượt quá cận nhiệt đới ( 35 độ N ) (tính không đối xứng trong sách các
quy luật địa lý chung của TĐ)
* Ảnh hưởng của dòng biển :
+ Ảnh hưởng tới nhiệt :
– Nếu đi sát bờ – dòng nóng – nhiệt tăng – mưa nhiều
– dòng lạnh – nhiệt giảm – bốc hơi giảm và hơi nước khó bão hòa
hình thành hoang mạc khô hạn
– Nơi dòng nóng lạnh gặp nhau – băng trôi đến tan ra – mặt nước hơi nước ngưng kết
thành sương mù dày ( thường diễn ra vào Noel ); hình thành ngư trường lớn (VN) .

Hình thành bão, nhiễu động thời tiết .
10
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
+ Ảnh hưởng tới SV : hải lưu vận chuyển sinh vật phù du – Tạo thức ăn cho cá – Hình
thành bãi tôm cá
Ví dụ :
– Hải lưu ĐB-TN dọc bờ biển VN đưa từng đàn cá đến Ninh Thuận, Bình Thuận ,
vùng Cửu Long tạo ngư trường lớn.
– Nhật Bản nơi có dương lưu nóng-lạnh gặp nhau hhình thành ngư trường lớn
+Hải lưu vận chuyển bồi đắp bờ biển :
– Vịnh BBộ vận chuyển phù sa từ sông Hồng , Sông Đáy dồn về Ninh Bình , Thanh
Hóa bồi đắp cho Kim Sơn, Nga Sơn tiến ra biển tới 100 m
– Tương tự Cà Mau tiến ra biển 60 – 80 m
• Ví dụ về tác động của dòng biển đến sự thay đổi tự nhiên : Dòng Elninô và
hoang mạc Atacama .
– Sự hình thành hoang mạc Ata ca ma quyết định bởi dòng Pe ru (35, 40
0
– 2, 3 độ
0
N )
– Vào mùa hè BBC lên tới XĐ
– Vào mùa đông yếu đi – Từ XĐ lan rộng dòng nóng định kỳ Enninô .
– 12 năm 1 lần ( T2– T3 ) dòng Enninô xuống quá phía nam ( 12– 134 độ ) – Hình
thành những cơn mưa rào nhiệt đới đổ xuống Ata ca ma – Trong hoang mạc sâu bọ ,
thực vật , sông phát triển – Chim từ biển tràn vào – Hoang mạc sinh động kéo dài 3– 4
tháng . Sau đó Enninô lùi về phía B, lại chịu tác động của dòng biển Pêru – hoang mạc
lại như xưa . Trên bờ biển và các đảo lại xuất hện các loại chim muông như hải âu …
Sự phong phú về các loài chim ở đây kéo dài nhiều thế kỷ dẫn đến hình thành những

đống phân chim khổng lồ, những vỉa phân chim biển nổi tiếng mà người Inca đã sử
dụng để bón phân cho ruộng .
Bài số 14: Điền hướng gió thích hợp vào hình vẽ sau, mô tả và giải thích ( xoáy
thuận, nghịch )
SỰ CHUYỂN ĐỘNG CỦA TRÁI ĐẤT QUANH MẶT TRỜI – HỆ QUẢ
I/ Vận động :
– Quỹ đạo êlíp gần tròn, mặt phẳng hoàng đạo dài 995040000 km
– Trái đất lúc gần lúc xa Mặt Trời :
. Nơi gần cách 147 triệu km , vào ngày 3/1
. Nơi xa nhất cách 152 triệu km , vào ngày 5/7
– Hướng chuyển động từ T– Đ ( vận tốc trung bình 28 km/h )
– Thời gian : 365 ngày 5 giờ 48 giây 46 phút
– Trong khi chuyển động trục trái đất bao giờ cũng nghiêng một phía không đổi
( nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo một góc không đổi 66 độ 33 phút ) . Đây gọi là
chuyển động tịnh tiến xung quanh mặt trời
II/ Hệ quả
1, Chuyển động biểu kiến của Mặt Trời :
Nguyên nhân
Do Trái đất chuyển động quanh mặt trời , trục luôn nghiêng về một phía không dổi
nên nguời ta có ảo giác hàng năm mặt trời di động biểu kiến giữa hai chí tuyến
– 21/3 và 23/9 ảo giác mặt trời ở vuông gtóc với xích đạo vào 12h trưa .
– 22/6 và 22/12 mặt trời chiếu vuông góc với mặt đất tại chí tuyến vào 12h trưa
Quá trình chuyển động trên quỹ đạo :
11
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
– Ngày 22/ 6 Trái đất đến vị trí gần mút hoàng đạo mặt trời chiếu vuông góc với mặt
đất vào 12h trưa ở 23độ 27 phút B – Ngày hạ chí tại chí tuyến B
– 22/12 Trái đất đến vị trí bên kia của mút hoàng đạo mặt trời chiếu vuông góc với

mặt đất vào 12h trưa ở 23 độ 27 phút N– Đông chí tại chí tuyến nam 21/3 , 23/9 Trái
đất di chuyển đến vị trí trung tâm của hoàng đạo mặt trời chiếu vuông góc với xích
đạo vào 12 h trưa – đóv là ngày xuân phân , thu phân .
–Khu vực giữa hai chí tuyến là khu vực được tia sáng mặt trời chiếu vuông góc với
mặt đất vào lúc giữa trưa vào hai ngày trong năm
– Khu vực giữa hai chí tuyến và cực quanh năm chỉ nhân được tia sáng chênh chếch
với mặt đất , càng gần cực độ chếch càng tăng
2 , Hiện tượng mùa và ngày đêm dài ngắn theo mùa:
* nguyên nhân : – Trái đất hình cầu
– Trái đất tự quay quanh trục
– Trái đất chuyển động quanh mặt trời trục trái đất nghiêng
không đổi hướng một góc 66 độ 33 phút
* Hiện tượng mùa
+Biểu hiện :
– 21/3 đến 23/9 : Nủa cầu bắc ngả về phía mặt trời – góc chiếu sáng , thời gian chiếu
sáng lớn hơn - Nhận đựoc nhiều ánh sáng và nhiệt hơn – NCB là mùa nóng , NCN là
mùa lạnh
– 23/9 đến 21/3 : Nửa cầu bắc xa mặt trời – góc chiếu sáng , thời gian chiếu sánga nhỏ
hơn nửa cầu nam – Nửa cầu bắc là mùa lạnh , nửa cầu nam là mùa nóng
– Vào thời kỳ chuyển tiếp xuân phân , thu phân trái đất hướng cả hai nửa cầu về phía
mặt trời như nhau – hai nửa cầu có góc chiếu sáng và thời gian chiếu sáng như nhau
trên cùng 1 vĩ độ ở 2 bán cầu ;.p
– nhiệt nhận được tương đương – là mùa ấm áp và mát mẻ .
– Mùa ở hai bán cầu trái ngược nhau
* Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa :
– 21/3 – 23/9 : nửa cầu bắc ngả về phía mặt trời – Mặt phẳng phân chia sáng tối đi
qua phía sau cực bắc , phía trước cực nam – miền diện tích chiếu sáng lớn hơn miền
diện tích trong bóng tối – nửa cầu bắc ngày dài hơn đêm , nửa cầu nam đêm dài hơn
ngày
– 23/9 – 21/3 : nửa cầu bắc ở ngả xa mặt trời – mặt phẳng phân chia sáng tối đi qua

phía sau cực N , phía trước cực bắc – nửa cầu bắc phần diện tích chiếu sáng nhỏ hơn
phần diện tích trong bóng tối – nửa cầu bắc ngày ngắn hơn đêm
Bài số15 : Cho bảng số liệu: Độ dài ngày và góc nhập xạ lúc 12 h ở ngày hạ chí của
các vĩ độ khác nhau
Bán cầu bắc Vĩ độ Bán cầu nam
Số giờ trong
ngày
Độ cao MT lúc 12h Số giờ ban
ngày
Độ cao MT 12h trưa
24 23 độ 27 90
0
11h32 55 độ1/2
24 33 độ 27 80 10h55 46–1/2
24 43 độ 27 70 10h30 43
24 47 66
0
33’ 10h12 36–1/2
18h53 53–1/2 60 9h20 26–1/2
12
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
16h23 63–1/2 50 8h04 16–1/2
15h01 73–1/2 40 5h52 6–1/2
14h05 83–1/2 30 0 0
13h30 90 23
0
27’ 0 0
13h21 86–1/2 20 0 0

12h43 76–1/2 10 0 0
12h07 66–1/2 0
a/ Tính góc chiếu sáng
b/ Hãy nhận xét về độ dài ngày đêm , góc chiếu sáng ở các vĩ độ . Giải thích
Bài số 16 : Số giờ chiếu sáng và góc chiếu sáng thay đổi theo vĩ độ
21/3 22/6 23/9 22/12 Góc c/s trong ngày
ngày Đêm 22/6 21/3,23/9 22/12
12 24 12 0
12 13,5 12 10,5
12 12 12 12
12 10,5 12 13,5
12 0 12 24
a/ Tính góc nhập xạ lúc MT lên cao nhất ( giữa ngày ) vào các ngày 21/3, 22/6, 23/9,
22/12 của các vĩ độ ở bảng dưới đây .
b/ Nhận xét và giải thích về độ dài ngày đêm , góc chiếu sáng ở các vĩ độ .
Bài làm
1/ Nhận xét về ngày đêm trên các vĩ độ :
– Ở xích đạo quanh năm ngày đêm bằng nhau
– Xuân phân , thu phân mọi nơi trên trái đất có ngày đêm bằng nhau
– Từ xích đạo đến cực có sự chênh lệch độ dài ngày đêm ngày một lớn vì trục trái đất
và đường phân chia S – T hợp với nhau thành 1 góc 23 độ 27 phút đỉnh của 2 góc ở
XĐ . Càng về cục các cạnh của 2 góc càng xa nhau
– Ngày hạ chí ,đông chí là ngày các vĩ độ có thời gian ngày dài nhất hoặc đêm dài nhất
trong năm ( ngày đêm so le nhau nhiều nhất trong năm trên các vĩ độ )
– Từ vòng cực – cực là nơi có số ngày dài 24 h giao động từ 1 ngaỳ đến 6 tháng càng
gần cực số ngày toàn ngày hoặc toàn đêm càng nhiều.
Giữa 2 nửa cầu :
– 21/3 –23/9 ở bất cứ địa điểm nào trên NCB độ dài cùa ngày cũng lớn hơn ở địa điểm
tương ứng trên NCN .
– 23/9 – 21/3 ngược lại .

– Trong đó trên cùng 1 vĩ độ ở 2 bán cầu thì BBC có số ngày toàn ngày nhiều hơn
NBC vì BBC có thời gian mùa hè dài hơn do ở xa Mặt trời nên đi chậm hơn .
Vòng cực có 1 ngày vào 22/6 , 22/12 .
+ Cực bắc có 186 ngày toàn ngày – 179 ngày toàn đêm
+ Cực nam có 179 ngày toàn ngày – 186 ngày toàn đêm
13
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
Bài số 17: Trình bày bằng hình vẽ các ngày hạ chí, đông chí ở BBC. Giải thích hiện
tượng ngày đêm trên các vĩ độ khác nhau trong 2 ngày đó
Bài làm
* Nguyên nhân có ngày đêm dài ngắn khác nhau :
– TĐ hình cầu
– TĐ quay quanh trục
– TĐ quay xung quanh MT , trục TĐ luôn ngiêng 1 góc 66 độ 33 ph và klhjông đổi
hướng trọng quá trình chuỷen động .
* Trình bày : như hình vẽ
* Sự khác biệt khác nhau ở các vĩ độ :
– XĐ ngày đêm luôn bằng nhau 12 h
Vì mặt phẳng phân chia sáng tối chia XĐ thành 2 phần bằng nhau .
– Càng xa XĐ sự chênh lệch ngày đêm càng chênh lệch lớn
Vì trục TĐ và XĐ hợp thành 1 góc – góc này lớn dần từ 0 – 23 độ 27 phút , đỉnh góc
ở XĐ nên càng ở vĩ độ cao các cạnh của góc càng xa nhau .
– Từ VC – cực là khu vực có số ngày đêm dài 24 h dao động từ 1 – 6 tháng
. Vòng cực có 1 ngày toàn ngày hoặc toàn đêm khi MT lên thiên đỉnh tại chí tuyến .
. Cực có 6 tháng là ngày và 6 tháng là đêm .( cực B 186 ngày toàn ngày – 179 ngày
toàn đêm . cực N ngược lại )
Vì vào mùa nóng lúc MT di chuyển từ XĐ – CTB – XĐ vị trí của trục phân chia ST
luôn di chuyển trong khu vực từ sau cực B thêm 1 đoạn cung 23độ 27 ph nên cực B

luôn nằm trong miền chiêú sáng nên toàn ngày
Bài số 18 : Đề QG năm học 2000 – 2001
Dựa vào hình vẽ ngày đêm trên các vĩ độ dưới đây :
Hãy : + Cho biết từng vĩ độ sau : 0°, 40°, 60°, 90° phù hợp với từng hình vẽ nào .
+ Các hình A , B , C , D thuộc bán cầu nào , vì sao .
+ Trình bày và giải thích hiện tượng ngày đêm ở hình B .
Bài làm
+ A : 0 – B :40 – C : 60 – D : 90 ( 2 điểm )
+ Ơ BBC vì : ngày dài vào mùa hạ ( 0,5 đ ) với các tháng có ngày dài vào 4,5,6,7,8,9.
( 0,25 đ )
+ Giải thích :
– Từ sau ngày 21/3 – trước ngày 23/9 (0,25 đ ) NCB chúc về phía MT ( 0,25 đ )
đường phân chia ST nằm sau cực B ( 0,5 đ ) nên chỉ có ngày mà không có đêm .
Bài 19 : Tại vĩ độ 10 độ B trong 1 năm có bao nhiêu lần MT lên thiên đỉnh . Vào
những ngày nào trong năm .
Bài làm
Thời gian MT lên thiên đỉnh từ XĐ – CTB : 93 ngày đi 1 cung 23 độ 27 ph
Thời gian MT lên thiên đỉnh từ XĐ – 10 độ : x ngày đi 1 cung 10 độ
Từ đó ta có tỷ lệ thức :
x 10 nên x = a…
93 23độ 27ph
MT lên thiên đỉnh lần I : 21/3 + a
MT lên thiên đỉnh lần II : 23/9 – a
Bảng số ngày theo tháng
14
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 T9 T10 T11 T12
31 28,29 31 30 31 30 31 31 30 31 30 31

21/3 – 22/6 : 92 ngày 20 h là 93 ngày
22/6 – 23/9 : 92 ngày 14 h là 93 ngày
23/9 – 22/12 : 89 ngày 18 h là 89 ngày
22/12– 21/3 : 89 ngày
BBC mùa hè 186 ngày – NBC hè 179 ngày .
Bài 20 : Tìm vĩ độ tại A biết rằng : Vào ngày đông chí góc tới bức xạ MT vào lúc giữa
trưa là 60 độ . Cùng ngày bóng ngả về phía B .
Bài làm
– Ngày đông chí MT chiếu vuông góc ở CTN
– Bóng ngả về phía B nên điểm A thuộc BBC .
– Coi tia bức xạ MT song song – ta có hình vẽ bên .
CM

3, Hiện tượng chênh lệch thời gian giữa 2 mùa nóng và lạnh :

4/ Các chí tuyến và vòng cực chia mặt Trái Đất thành các đới khí hậu khác nhau :
Các chí tuyến và vòng cực có vai trò quan trọng trong việc phân biệt các mùa trên trái
đất . Chia TĐ thành các khu vực hình vành đai , song song với xích đạo bao quanh trái
đất-gọi là đai hay đới .
Vành đai Vị trí theo vĩ độ Đặc điểm
1.Xích đạo 0
0
–10
0
– Độ cao MT lúc giữa trưa xê dịch từ 56
0
33’-90
0

– Ngày đêm luôn bằng nhau

– Không có hiện tượng mùa
2.Nhiệt đới 10
0
– 23
0
27’ – Độ cao MT lúc giữa trưa xê dịch từ 47
0
-90
0

– Độ dài ngày đêm thay đổi từ 10
h
30’ – 13
h
30’
– Có 2 mùa trong năm với mức độ chênh lệch ít về
nhiệt độ
3.Á nhiệt đới 23
0
27’ – 40
0
– Mặt trời không bao giờ lên thiên đỉnh; độ cao của
mặt trời lúc giữa trưa xê dịch từ 90
0
– 26
0
23’.
15
PHẠM THỊ NGỌC MAI
Nửa cầu bắc 90đ 85 80 75 70 Nửa cầu nam

Số ngày có 24 h toàn ngày 186 161 134 103 65 Số ngày có 24 h toàn đêm
Số ngày có 24 h toàn đêm 179 153 127 97 60 Số ngày có 24 h toàn ngày
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
– Độ dài của ngày và đêm xê dịch từ 9
h
8’ – 14
h
51’
Mùa hạ và đông biểu hiện rõ rệt . Xuân và thu biểu
hiện ít hơn .
4 . Ôn đới 40 –58 độ Độ cao của MT lúc giữ trưa thay đổi trong phạm vi
từ 8 độ 33ph – 55 độ 33ph
– Độ dài ngày đêm xê dịch từ 6h – 18 h
– Bốn mùa biểu hiện rõ rệt với 2 mùa đông và hạ dài
gần bằng nhau .
5.Có đêm
trắng mùa hạ
và ngày rất
ngắn mùa
đông
58 – 66 độ 33 ph – Độ cao của MT lúc giưã trưa thay đổi từ 0– 55độ
33ph
– Có những đêm trắng gần ngày hạ chí và những
ngày rất ngắn gần ngày đông chí ở NCB , NCN
ngược lại .
– Bốn mùa biểu hiện rõ rệt . Mùa đông dài hơn mùa
hạ .
6. Cận cực
đới

66 độ 33ph –
74độ 33ph
– Độ cao của Mt lúc giữa trưa vào mùa hạ thay đổi
trong phạm vi từ 46độ 54ph – 38 độ 54 ph
– Có từ 1– 103 ngày hoặc đêm dài 24 h.
7. Cực đới 74độ 33ph –90 độ – Độ cao của MT ở 2 cực là 23 độ 27 ph
– Có từ 103 – 186 ngày hoặc đêm dài 24 giờ .
– Các mùa trong năm trùng với ngày và đêm .
5/ Lịch và sự phân chia các mùa trong năm
– TĐ chuyển động trên quỹ đạo hết 365 ngày 5 h 48 phút, 46 giây
– Làm lịch lấy chẵn 365 ngày – năm dương lịch được sử dụng từ thời cổ ở Ai cập )
– 4 năm sai 1 ngày .
– Năm 45, Julê Xêda chấp chính ở la Mã cho sửa lịch bằng cách cho 1 năm nhuận có
366 ngày – Lịch Ju ly
Năm nhuận là năm con số của năm chia hết cho 4
Như vậy Lịch July vẫn sai 11 phút 4 giây – sau 384 năm sẽ chậm 3 ngày.
– Năm 1582 tức là 1257 năm sau hội nghị Nixia ( 325 ) lịch July sai gần 10 ngày – nên
giáo hoàng Gơregoa sửa lịch bằng cách lấy nhanh lên 10 ngày : đổi 5/10 thành 15/10 .
Cứ 100 lần nhuận trong 100năm lại bỏ đi 3lần – Năm bỏ là năm đầu thế kỷ mà con
số hàng trăm không chia hết cho 4 (
Gọi là lịch Gơrêgoa dùng đến ngày nay .
– Nước nga trước cách mạng tháng 10 vẫn theo lịch Xêra không sửa nên sai 13 ngày .
Lúc cách mạng nổ ra vào 25/10 thì lịch Gơrêgoa đã là 7/11.
– Một số nước Châu Âu có thói quen sử dụng âm dương lịch được tính toán trên cơ
sở phối hợp chu kỳ chuyển động của cả Mặt Trăng và Trái Đất .
. Mỗi năm có 12 tháng , năm nhuận có 13 tháng .
. Mỗi tháng có 29 hoặc 30 ngày phù hợp với tuần trăng.
. Các mùa được tính toán sớm hơn các mùa trong dương lịch 45 ngày .
. Các tiết xuân phân , thu phân , hạ chí , đông chí là những tiết chỉ vị trí giữa các mùa
xuân hạ thu đông ở dương lịch .

16
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
. Âm dương lịch 19 năm có 7 năm nhuận và có sự trùng khớp kỳ lạ giữa âm dương
lich và dương lịch
Loại lịch Dương lịch Âm dương lịch
số ngày trong
19 năm
365,2422x 19 năm =
6939,6 ngày
19 năm x 12 tháng + 7 tháng =235 tháng
29,53 ngày / tháng x 235 tháng =
6939,55 ngày

*Nước ôn đới sự phân hóa ra 4 mùa khí hậu rõ rệt nên theo dương lịch, thời gian
các mùa ở BBC được phân chia như sau :
– Mùa xuân : 21/3 – 22/6
. MT di chuyển từ XĐ – CTB nên lượng nhiệt tăng dần , ngày dài ra
. Mặt đất mới vừa tỏa nhiệt khi MT ở NCN , nay tích nhiệt chưa nhiều nên nhiệt độ
chưa cao .
– Mùa hạ : 22/6 –23/9 :
. MT di chuyển từ CTB về XĐ
. Mặt đất đã tích lũy được nhiều nhiệt trong mùa xuân mà còn nhận thêm được 1
lượng bức xạ lớn nên nhiệt độ tăng cao .
– Mùa thu : 23/9 – 22/12
. MT di chuyển từ XĐ – CTN
. Mặt đất bắt bắt đầu tỏa nhiệt nhưng nhiệt dự trữ từ mùa trước vẫn còn nhiều nên
nhiệt độ chưa thấp lắm .
– Mùa đông : 22/12– 21/3 :

. MT di chuyển từ CTN – XĐ
. Mặt đất đã tiêu hao hết lượng nhiệt dự trữ , lượng bức xạ tuy có tăng nhưng ít nên
rất lạnh .
* Việt Nam các mùa được tính sớm hơn các mùa dương lịch 45 ngày
– Mùa xuân : lập xuân ( 5/2 ) – lập hạ ( 6/5 )
– Mùa hạ : Lập hạ – Lập thu ( 8/8)
– Mùa thu : lập thu – lập đông (8/11)
– Mùa đông : lập đông – lập xuân .
Bài tập 21 : Ngày 26/1/2005 là thứ 4.vậy ngày 26/1/2010 là thứ mấy
Bài làm
+Từ 26/1/2005 đến 26/1 2010 là 5 năm (có một năm 2008 là năm nhuận) nên có tổng
số ngày là: 5.365+1=1826 ngày =260 tuần dư 6 ngày.
Vì vậy: 26/1/2010 là thứ: thứ 4+6ngày-7= thứ 3
+365 ngày :7=52 tuần dư 1
Nên: 26/1/2005 là thứ 4
26/1/2006 5
2007 6
2008 7
2009 2 (2008 là năm nhuận)
2010 3
6/ Sự vận động của hành tinh đôi Trái đất – Mặt Trăng và hiện tượng sóng triều :
– Mặt trăng cách TĐ 384000 km . Giữa chúng có 1 sức hút lẫn nhau
17
PHẠM THỊ NGỌC MAI
CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI ĐỊA LÍ 12
09.2010
– Theo định luật Niu Tơn sức hút ở tâm TĐ biểu hiện 1 cách đơn giản bằng công
thức : Fo = M x m : 60R2 M khối lượng TĐ
m khối lượng Mặt Trăng
C 60 R là khoảng cách giữa TĐ và Mặt trăng .

TĐ Mặt trăng

-Hết-
18
PHẠM THỊ NGỌC MAI
A
B