hoạt động magma và sinh khoáng nội mảng miền bắc việt nam

VIệN KHOA HọC Và CÔNG NGHệ VIệT NAM
Bộ SáCH CHUYÊN KHảO
TàI NGUYÊN THIÊN NHIÊN Và MÔI TRờng việt nam

HộI ĐồNG BIÊN TậP

Chủ tịch Hội đồng:
GS.TS. CHU VĂN minh

Các ủy viên:
pgs.ts. Lê Xuân Cảnh, pgs.ts. Phạm Quốc Long,
gs.ts. Đặng Đình Kim, Pgs.tskh. Trần Trọng Hòa,
ts. Nguyễn Đình Kỳ.
Lời giới thiệu

Viện Khoa học v Công nghệ Việt Nam l cơ quan nghiên cứu khoa
học tự nhiên v công nghệ đa ngnh lớn nhất cả n(ớc, có thế mạnh trong
nghiên cứu cơ bản, nghiên cu v phát triển công nghệ, điều tra ti
nguyên thiên nhiên v môi tr(ờng Việt Nam. Viện tập trung một đội ngũ
cán bộ nghiên cứu có trình độ cao, cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại đáp
ứng các yêu cầu về nghiên cứu v thực nghiệm của nhiều ngnh khoa học
tự nhiên v công nghệ.
Trong suốt 35 năm xây dựng v phát triển, nhiều công trình v kết quả
nghiên cứu có giá trị của Viện đC ra đời phục vụ đắc lực cho sự nghiệp
xây dựng v bảo vệ Tổ quốc. Để tổng hợp v giới thiệu có hệ thống ở trình
độ cao, các công trình v kết quả nghiên cứu tới bạn đọc trong n(ớc v
quốc tế, Viện Khoa học v Công nghệ Việt Nam quyết định xuất bản bộ
sách chuyên khảo. Bộ sách tập trung vo bốn lĩnh vực sau:
ứng dụng v phát triển công nghệ cao,
Ti nguyên thiên nhiên v môi tr(ờng Việt Nam,

Biển v công nghệ biển,
Giáo trình đại học v sau đại học.
Tác giả của các chuyên khảo l những nh khoa học đầu ngnh của
Viện hoặc các cộng tác viên đC từng hợp tác nghiên cứu.
Viện Khoa học v Công nghệ Việt Nam xin trân trọng giới thiệu tới
các quý độc giả bộ sách ny v hy vọng bộ sách chuyên khảo sẽ l ti liệu
tham khảo bổ ích, có giá trị phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học,
ứng dụng công nghệ, đo tạo đại học v sau đại học.
Hội đồng Biên tập
i
MC LC
Trang
Li gii thiu
M u
i
PhÇn I. CÂU TRUC KIÕN TAO VA PHÂN CHIA HOAT §éNG
MAGMA MIÒN BC VIÖT NAM
1
1.1. V trí Vit Nam trên bình  kin to ông Nam Á 1
1.2. Các yu t# c$u trúc chính & mi'n B)c Vit Nam 2
1.3. Hot , ng magma MBVN 8
PhÇn II. HOAT éNG MAGMA GIAI OAN PERMI - TRIAS
13
CHNG 1. HOT NG MAGMA PERMI - TRIAS CU
TRÚC SÔNG À
15
1.1. Các t. h/p núi l2a - pluton mafic Permi Sông à 15
CHNG 2. CÁC T# H$P NÚI L&A - PLUTON VÀ PLUTON
TR(NG TÚ L) VÀ KH+I NÂNG PHAN SI PAN, TÂY
B0C VI)T NAM

55
2.1. V$n ' tu.i Permi - Trias c;a các á núi l2a và á núi l2 a
tr=ng Tú L và granit ki'm kh#i nâng Phan Si Pan
55
2.2. Các t. h/p núi l2a - pluton mafic và felsic á ki'm “Tr=ng Tú
L”
57
2.3. Granitoid ki'm kh#i nâng Phan Si Pan 76
2.4. i'u kin thành to và b#i cEnh a ,ng lFc 86
CHNG 3. CÁC T# H$P NÚI L&A - PLUTON PERMI - TRIAS
CU TRÚC SÔNG HI3N, ÔNG B0C VI)T NAM
91
3.1. Các t. h/p basalt - rhyolit 92
Trn Trng Hoà (Ch biên)
ii
3.2. Các t. h/p gabro-dolerit và lherzolit - gabronorit 108
3.3. LuHn giEi a ,ng lFc 134
CHNG 4. CÁC XÂM NH8P GABRO, GRANIT VÀ SYENIT
CU TRÚC LÔ GÂM, ÔNG B0C VI)T NAM
139
4.1. Lot gabro, granit 140
4.2. Các xâm nhHp gabro - syenit c$u trúc Lô Gâm 171
CHNG 5. SINH KHOÁNG GIAI ON PERMI - TRIAS
199
5.1. Các phLc h Cu-Ni-PGE và Ti-Fe-V ngun g#c magma 201
5.2. Các phLc h quPng Fe-Skarn 227
5.3. Các phLc h Au-sulfide và Sn-sulfide 228
5.4. T.ng h/p v' sinh khoáng giai on Permi - Trias 240
PHÂN III. GIAI OAN KAINOZOI - HOAT éNG MAGMA
LI£N QUAN T!I VA CHAM ÂN é - ÂU A

243
CHNG 1. CÁC T# H$P NÚI L&A - PLUTON KI9M KALI
VÀ SIÊU KI9M KALI PALEOGEN RIFT SÔNG À
247
1.1. Pc iRm a ch$t 247
1.2. Thch hSc và khoáng vHt hSc 251
1.3. a hóa và ng v 262
1.4. Ngun g#c magma, i'u kin P-T và b#i cEnh a ,ng
lFc
275
CHNG 2. HOT NG, MAGMA TRÊN KH+I NÂNG
PHAN SI PAN VÀ <I SÔNG H=NG
281
2.1. Granit á ki'm phLc h Yê Yên Sun trên kh#i nâng Phan Si
Pan
281
2.2. Các t. h/p gabro - peridotit Vi trW/t Sông Hng 287
2.3. Granit biotit và leucogranit Vi trW/t Sông Hng 318
2.4. T.ng h/p v' hot ,ng magma Kanozoi 326
Mc lc
iii
CHNG 3. SINH KHOÁNG GIAI ON KAINOZOI 329
3.1. PhLc h TR-F-Ba 330
3.2. PhLc h Cu-Au-sulfide 331
3.3. PhLc h Mo-(Cu-Au) 331
3.4. Khoáng hóa ruby-saphir 337
K#T LU&N
339
TÀI LI)U THAM KH+O
343

v
M U
Nghiên cu hot ng magma ni mng vi tiêu chí tái lp bi cnh
a ng lc và phân tích sinh khoáng ni sinh liên quan vi chúng có ý
ngh&a khoa h'c và thc ti(n quan tr'ng. Nó cho phép ánh giá vai trò c-a
các quá trình manti sâu c/ng nh0 mi t01ng tác manti - v3 trong vi4c hình
thành và phát tri5n các i rift ni l7c hi4n i, các i va chm và dch
tr0:t ln kèm theo s hình thành các h4 magma - qu=ng có tri5n v'ng v>
các ki5u qu=ng hóa khác nhau, trong ó có vàng (Au), Cu-Au, các kim
loi quý hiCm nhóm platin (PGM), Gt hiCm và phóng x (REE-U-Th),
ruby - saphir …
Bi5u hi4n rõ r4t nhGt c-a hot ng magma ni mng là các tQnh thch
h'c ln trên lãnh thS châu Á vào giai on Permi - Trias [Dobresov, 1997;
Nikishin et al., 2002] liên quan ti plume manti. Hot ng magma plume
c-a giai on này th5 hi4n trên nhXng vùng rng ln c-a châu Á d0i
dng các hot ng magma nguZn rift và trap (craton Siberi, tQnh thch
h'c ln Emeishan - ELIP) và ã 0:c nghiên cu khá tt ^ các khu vc
này. Hot ng magma ni mng Permi - Trias c/ng nh0 các giai on
magma ni mng khác ^ Vi4t Nam còn ít 0:c quan tâm nghiên cu v>
tiêu chí nhn dng và xác nh vai trò c-a chúng trong lch s` tiCn hóa a
ng lc c-a l7c a aông Nam Á c/ng nh0 phân tích sinh khoáng ni
sinh liên quan.
Chuyên kho này là công trình tSng h:p cu tiên các kCt qu nghiên cu v>
thch lun và sinh khoáng c-a các hot ng magma giai on Paleozoi mun -
Mesozoi sm và Kainozoi trên lãnh thS mi>n Bfc Vi4t Nam mà tp th5 tác gi
tiCn hành nhi>u ngm qua trong khuôn khS các > tài khoa h'c công ngh4 h:p
tác giXa Vi4n aa chGt thuc Vi4n Khoa h'c và Công ngh4 Vi4t Nam và Vi4n
aa chGt và Khoáng vt h'c thuc Phân vi4n Siberi - Vi4n HLKH Nga v> hot
ng magma và sinh khoáng Vi4t Nam. Hai giai on hot ng magma - sinh
khoáng ni mng mi>n Bfc Vi4t Nam (MBVN) 0:c gii thi4u trong chuyên

kho này bao gZm các tS h:p núi l`a - pluton và pluton Permi - Trias và
Paleogen liên quan ti hai s ki4n a chGt quan tr'ng c-a lch s` phát tri5n l7c
a aông Nam Á: hot ng c-a plume manti ki5u Emeishan trong khong
260-250 tri4u ngm tr0c và quá trình va chm c-a l7c a mn a vi Âu - Á
xy ra to 55-60 tri4u ngm tr^ li ây.
Trn Trng Hoà (Ch biên)
vi
D0i nh h0^ng c-a plume manti Emeishan, trên nhXng khu vc rng
ln thuc rìa tây và nam craton D01ng T` (Trung Quc) hình thành hàng lot
tS h:p magma mafic - siêu mafic c/ng nh0 felsic và felsic ki>m trong các cGu
trúc ven n>n (chrng hn ai un nCp a ks Cathaysia) trong ó có lãnh thS
aông Bfc Vi4t Nam. Ph7 thuc vào v trí c-a các cGu trúc a chGt MBVN
trên bình Z kiCn trúc - kiCn to khu vc trong giai on này, =c tính a hóa
c-a manti thch quy5n - mi>n nguZn to magma c/ng nh0 các quá trình xy
ra trong manti và mc  t01ng tác manti - v3, trong phm vi MBVN ã hình
thành các h4 magma - qu=ng Permi - Trias a dng v> thành phcn và có tri5n
v'ng rõ r4t v> Cu-Ni-PGM, Ti-Fe-V, Cu-Au, Sn-Pb-Zn-Ag, Sb-Hg-(Au),…
vi nhXng t7 khoáng quy mô công nghi4p ã và ang 0:c khai thác ph7c v7
các m7c tiêu phát tri5n kinh tC - xã hi ^ n0c ta. Trong s các sn phvm c-a
hot ng magma Permi - Trias, chuyên kho tp trung gii thi4u chi tiCt các
tS h:p núi l`a - pluton mafic - siêu mafic và felsic trong các cGu trúc nguZn
rift Sông aà - Tú L4 và Sông HiCn c/ng nh0 các xâm nhp mafic - siêu mafic
và felsic trong các cGu trúc un nCp ven rìa vòm nâng Sông Chy. D0i cách
nhìn mi v> plume manti và vai trò c-a nó trong vi4c hình thành các ki5u
magma manti, manti - v3 khác nhau, các tS h:p núi l`a - pluton và pluton
thành phcn mafic - siêu mafic, felsic và mafic-felsic ki>m Permi - Trias
MBVN c/ng nh0 khoáng hóa ni sinh i kèm 0:c lý gii nh0 là các sn
phvm liên quan Cn nh h0^ng c-a plume Emeishan lên các khu vc thch
quy5n có cGu trúc khác nhau thuc rìa tây nam và nam craton D01ng T`. Lcn
cu tiên, mi liên quan nguZn gc giXa qu=ng hóa vi hot ng magma

0:c chng minh bwng các s li4u phân tích Zng v và tuSi Zng v.
Hot ng va chm (collision) giXa l7c  a mn a (Indostan) và l7c
a Âu - Á (Eurasia) vào Kainozoi là nguyên nhân dxn Cn nhi>u thay
Si ln trong bình Z kiCn to khu vc aông Nam Á vi s hình thành
mt trong nhXng i tr0:t ln, quy mô hành tinh - i tr0:t Ailao Shan -
Sông HZng. D'c theo ai tr0:t này ã hình thành hàng lot các i tách
giãn ni mng vi s xuGt hi4n các tS h:p magma mafic và felsic ki>m
=c thù mang =c tr0ng “aa Trung Hi” và i kèm chúng là các bi5u
hi4n khoáng hóa: Cu-Au, Cu-Mo-Au porphyry, REE-Th-U,… kéo dài to
Tibet Cn Vi4t Nam. Lcn cu tiên, chuyên kho gii thiêu v> các h4
magma - qu=ng Kainozoi liên quan Cn quá trình hình thành và phát tri5n
c-a i tr0:t này.
Ni dung c-a chuyên kho bao gZm 9 ch01ng 0:c chia thành 3 phcn:
phcn I gii thi4u các vGn > chung v> cGu trúc a chGt khu vc mi>n Bfc Vi4t
Nam; phcn II: các tS h:p magma và sinh khoáng Permi - Trias; phcn III: các
tS h:p magma và sinh khoáng Kainozoi (Paleogen), t01ng ng vi các s
ki4n a chGt nêu trên.
Trong m~i ch01ng, các tS h:p magma 0:c gii thi4u chi tiCt v> =c
i5m  a chGt, c1 s^ phân chia các tS h:p magma trong các cGu trúc khác
M u
vii
nhau, =c i5m thành phcn vt chGt c-a chúng (trong ó tr'ng tâm là các =c
tr0ng v> khoáng vt, a hóa - Zng v và a th•i h'c Zng v) trên c1 s^ tài
li4u phân tích mxu á và qu=ng có chGt l0:ng và  tin cy cao bwng các
ph01ng pháp hi4n  i 0:c tp th5 tác gi thc hi4n ti các phòng thí nghi4m
có uy tín trên thC gii. Trong vi4c lun gii i>u ki4n hình thành và bi cnh
a ng lc c-a các h4 magma - qu=ng, các tác gi ã vn d7ng mt cách có
ch'n l'c các lun i5m c-a kiCn to mng và kiCn to plume là nhXng lý
thuyCt hi4n i trong a chGt h'c thC gii. Nhi>u kCt qu nghiên cu 0:c
phân tích và gii thi4u trong chuyên kho này ã 0:c công b trong các bài

báo khoa h'c trên các tp chí chuyên ngành quc tC c/ng nh0 các tp chí có
uy tín ^ Vi4t Nam và Nga, các lun án tiCn s€ và tiCn s€ khoa h'c. Nhi>u tài
li4u 0:c cp nht to các nghiên cu mi nhGt và gii thi4u lcn cu tiên trong
chuyên kho.
Các t0 li4u 0:c trình bày trong chuyên kho này s• là nhXng tài li4u bS
ích cho các nhà a chGt trong và ngoài n0c tìm hi5u sâu sfc h1n v> lch s`
phát tri5n a chGt và sinh khoáng lãnh thS Vi4t Nam nh0 là mt trong nhXng
khu vc quan tr'ng c-a rìa l7c a Châu Á. Ý ngh&a thc ti(n c-a chuyên kho
còn ^ ch~ nó cung cGp các t0 li4u mi v> ti>n > và dGu hi4u cho phép ánh giá
tri5n v'ng c- a nhi>u loi khoáng sn ni sinh ph7 c v7 trc tiCp cho công tác tìm
kiCm - phát hi4n các nguZn tài nguyên mi, có giá tr cho Gt n0c. Các kCt qu
nghiên cu 0:c trình bày trong chuyên kho này còn cung cGp các t0 li4u ccn
thiCt cho các > tài khoa h'c công ngh4, tài li4u dùng trong ging dy sinh viên,
h'c viên cao h'c và nghiên cu sinh c-a các tr0•ng i h'c và vi4n chuyên
ngành thu c l&nh vc Thch lun và Sinh khoáng.
Sau chuyên kho “Các thành to mafic siêu mafic Permi - Trias mi>n
Bfc Vi4t Nam” xuGt bn ngm 1996 nhân dp k„ ni4m 20 ngm thành lp
Vi4n aa chGt - Vi4n Khoa h'c và Công ngh4 Vi4t Nam (1976-1996), ây
là chuyên kho th hai c-a tp th5 khoa h'c Vi4t - Nga sau 25 ngm h:p
tác nghiên cu (1984-2009).
Trong quá trình biên son chuyên kho này, các tác gi ã nhn 0:c s
quan tâm, ng viên và giúp ˆ tn tình c-a Lãnh o Vi4n KHCNVN, Lãnh
o Vi4n aa chGt, Nhà xuGt bn Khoa h'c T nhiên và Công ngh4. Các Z ng
nghi4p trong và ngoài vi4n ã có nhXng trao S i và góp ý quý báu cho vi4c
hoàn thi4n bn tho. GS.TSKH. Phan Tr0•ng Th, TSKH. Lê Duy Bách ã 'c
và có nhXng ánh giá, góp ý sâu sfc cho nhi>u ni dung c-a chuyên kho. a= c
bi4t, trong nhi>u kCt qu nghiên cu 0 :c trình bày trong chuyên kho này có
s tham gia trc tiCp ho=c gián tiCp c-a các Zng nghi4p phòng Magma:
TS. Hoàng HXu Thành, TS. Bùi mn Niên, PGS.TSKH. Trcn Quc Hùng, TS.
Phan L0u Anh, TS. V/ Vgn VGn, ThS. Trcn Vi4t Anh, KS. Hoàng Vi4t Hwng,

KS. Trcn HZng Lam, CN. Phm Ng'c Cvn, CN. Trcn Vgn HiCu; c-a các Zng
nghi4p thuc Vi4n aa chGt - Khoáng vt h'c (Phân vi4n Siberi - Vi4n HLKH
Nga): Petrov V.G., Petrova T.I., Ponomarchuc V.A., Gaskov I.V., Shelepaev
Trn Trng Hoà (Ch biên)
viii
R., Telesev A.E., … Nhi>u kCt qu phân tích v> a hóa và Zng v c-a các  i
t0:ng nghiên cu 0:c GS.TS. S.L. Chung, GS.TS. C.H. Lo - Tr0•ng ai h'c
tSng h:p aài Bfc - aài Loan và GS.TS. C.Y. Lan - Vi4n Khoa h'c Trái aGt
thuc Academia Sinica aài Loan giúp ˆ th c hi4n.
Các tác gi xin bày t3 lòng cm 1n chân thành.
Công trình này là sn phvm c-a > tài HTQT theo Ngh nh th0:
Nghiên cu nguZn gc, i>u ki4n thành to mt s h4 magma - qu=ng có
tri5n v'ng v> Pt, Au, Ti-V ^ Vi4t Nam (2007 - 2009), > tài NCCB “aa
ng lc, nguZn gc và i>u ki4n thành to c-a mt s h4 magma-qu=ng
có tri5n v'ng v> Cu-Au, Cu-Mo-Au porphyr ^ Vi4t Nam” mã s 70.87.06,
và 0:c s h~ tr: c-a a> tài h:p tác Vi4t - Nga theo Qu€ NCCB Nga mã
s Š 08-05-90304Viet_a (2008 - 2009); a> tài h:p tác Vi4t-Nga: Hot
ng magma Cenozoic và sinh khoáng i dch tr0:t Sông HZng: i
sánh các phc h4 magma và qu=ng, vai trò c-a quá trình magma và biCn
chGt trong s hình thành qu=ng hóa, mã s 10-05-90304 (2010-2011); a>
tài NCCB “Hot ng magma Permi-Trias và sinh khoáng cGu trúc Tú L4
và Phan Si Pan trong mi liên quan vi plume manti c-a Qu€ Phát tri5n
Khoa h'c và Công ngh4 Quc gia NAFOSTED (2009-2012).
Dù ã rGt c gfng, vi4c biên son chuyên kho không tránh kh3i
nhXng thiCu sót. Tp th5 tác gi rGt mong nhn 0:c s góp ý chân thành
c-a các c gi.
339
KT LUN
Trên lãnh th min Bc Vit Nam ã xác lp c mt cách áng tin
cy hai giai o"n ho"t ng magma ni m#ng, khác nhau v t hp cng

sinh á, thành ph*n, ch+  ,a ng l-c và sinh khoáng: Paleozoi mun -
Mesozoi s4m (ch6 y+u Permi - Trias) và Kainozoi (ch6 y+u Paleogen).
Giai o"n th; nh<t liên quan v4i super-plume Emeishan và trong tr?ng
hp này, biAu hin ho"t ng magma Permi - Trias B MBVN có thA c
xem nh là rìa tây nam và rìa ông nam c6a tGnh th"ch hHc l4n (LIP)
Emeishan mà sau ó  c d,ch chuyAn i dHc theo 4i trt l4n Ailao Shan -
Sông HOng trong Kainozoi. PQi v4i giai o"n này Rc trng s- biAu hin rng
rãi các ho"t  ng magma mafic - siêu mafic và felsic v4i s- có mRt ph bi+n
c6a picrit (komatit và picrit cao titan 4i Sông Pà và picrit th<p titan 4i Sông
Hi+n). Các Rc iAm ,a hóa - Ong v, c6a các t hp mafic - siêu mafic giai
o"n Permi - Trias ch;ng minh cho tính a nguOn c6a manti th"ch quyAn
tham gia vào quá trình thành t"o các dung thA magma. NguOn hình thành
dung thA magma c6a các á thuc lo"t th<p titan và cao magne 4i Sông Pà
là manti th"ch quyAn nghèo kiAu á "i dWng, còn Qi v4i lo"t cao titan -
manti giàu kiAu á lYc ,a.
Vic xác ,nh l"i tui thành t"o Permi - Trias c6a các t hp núi l[a và xâm
nhp felsic kim tr\ng Tú L và khQi nâng Phan Si Pan ã cho phép gn s-
hình thành c6a chúng v4i ho"t  ng magma liên quan v4i quá trình ti+n hóa c6a
rift Sông Pà và iu ó càng kh^ng ,nh thêm b#n ch<t rift lYc ,a c6a c<u trúc
này. Nh vy, l,ch s[ ,a ch<t c6a TBVN nói riêng, MBVN nói chung ã c
vi+t l"i g*n g\i v4i th-c t+ hWn. Có thA cho r_ng: các c<u trúc ,a ch<t riêng bit
tr4c ây: Sông Pà và Tú L, v th-c ch<t là mt h rift lYc ,a (continental rift
system) th-c thY phát triAn ven rìa craton DWng T[. S- có mRt picrit trong c<u
trúc Sông Hi+n, tWng t- nh picrit c6a ai Shizong - Mile thuc rìa ông nam
craton này cho th<y ho"t ng magma Permi - Trias 4i Sông Hi+n phát triAn
song hành v4i các quá trình t"o rift x#y ra trong iu kin ven nn. PRc tính ,a
hóa kiAu trên 4i hút chìm c6a các t hp núi l[a - pluton 4 i Sông Hi+n không
mâu thuan v4i b#n ch<t ni m#ng c6a ho"t ng magma B ây mà nó ch;ng
minh cho b#n ch<t ,a hóa kiAu trên 4 i hút chìm c6a manti th"ch quyAn d4i
rìa nam craton DWng T[ trong Paleozoi mun - Mesozoi s4m. Vai trò rõ rt

c6a tWng tác manti - vc trong s- hình thành các dung thA magma c6a các t
hp núi l[a - pluton Sông Hi+n cho th<y s- khác bit c6a các s#n phdm magma
liên quan t4i plume manti Emeishan trong các c<u trúc khác nhau c6a MBVN
Trn Trng Hoà (Ch biên)
340
và cung c<p các ch;ng c4 m4i, xác th-c hWn cho vic lý gi#i b#n ch<t ki+n t"o
c6a các xâm nhp mafic siêu mafic và felsic Permi - Trias 4i Phú Ngh - Lô
Gâm k cn.
Các ho"t ng magma giai o"n Kainozoi liên quan t4i hu qu# c6a
va ch"m in P - Âu Á. V4i nhhng tài liu thu c, các t hp núi l[a -
pluton mafic và felsic Eocene mun - Oligocen TBVN c xác ,nh là
s#n phdm c6a các ho"t ng magma liên quan v4i quá trình nung nóng
manti do tác ng c6a các khQi Pông DWng và Vit - Trung trong quá
trình Yng  in P - Âu Á. Cá bit, các t hp mafic và felsic kim kali
và siêu kim kali trên ranh gi4i rift Sông Pà và khQi nâng Phan Si Pan
c coi là các s#n phdm c6a ho"t ng magma liên quan t4i quá trình
tách giãn ni m#ng x#y ra tr4c d,ch trt m"nh c6a khQi Pông DWng
dHc theo h thQng ;t gãy Sông HOng. Pây là quá trình có tính khu v-c
l4n, x#y ra trên toàn tuy+n va ch"m và phát triAn xa hWn v phía ông nam
c6a lYc ,a châu Á. S#n phdm c6a ho"t ng magma manti còn biAu hin
d4i d"ng các xâm nhp mafic - siêu mafic Ong d,ch trt trong 4i
Sông HOng v4i nhhng Rc trng thành ph*n khác v4i các thành t"o manti
sâu c lý gi#i bBi cW ch+ hình thành c6a chúng trong ai bi+n d"ng nhit
 và áp su<t cao.
Tng hp các k+t qu# nghiên c;u v sinh khoáng c6a các giai o"n
Permi - Trias và Kainozoi trên lãnh th MBVN có thA nêu các nhn ,nh
ch6 y+u sau ây:
- Pã phân chia c các ph;c h quRng Permi - Trias và xác lp mt
cách có cW sB trình t- thành t"o c6a chúng theo th?i gian. Trên cW sB ó,
ã ti+n hành phân vùng sinh khoáng cho các kiAu quRng hóa thuc giai

o"n Permi - Trias, trong ó ai sinh khoáng Sông Pà và Sông Hi+n c
mô t# mt cách khá chi ti+t. Ngoài ra, các nút quRng Au-sulfide và Sn-
sulfide c\ng c h thQng hóa trên quan iAm các h magma - quRng.
- L*n *u tiên ti+n hành Qi sánh tui thành t"o (Permi - Trias) c6a
các t hp magma và quRng; xác lp c s- phát triAn rng rãi các kiAu
quRng hóa vàng khác nhau, trong ó các kiAu có triAn vHng (Au-As, Au-
Sb-Hg, Au-Cu) liên quan v4i các h magma - quRng có hiu su<t sinh
quRng cao thuc giai o"n này.
- Kh^ng ,nh triAn vHng cao v quRng hóa Cu-Ni-PGE c6a các t hp
mafic - siêu mafic Permi - Trias ai sinh khoáng Sông Pà, Sông Hi+n, 4i
Lô Gâm - Phú Ngh (cùng v4i Ti-Fe-V) c\ng nh các kiAu quRng hóa vàng
m4i c xác lp, trong ó có nhhng kiAu không truyn thQng Qi v4i
Vit Nam (Au-Sb-Hg) liên quan v4i ho"t ng magma Permi - Trias. V4i
nhhng tin  ó, có thA cho r_ng lãnh th MBVN là tGnh sinh khoáng m4i
có triAn vHng v các kiAu quRng hóa này c6a khu v-c Pông Nam Á.
Kt lun
341
- N+u tính +n mQi liên quan c6a ho"t ng magma Permi - Trias
trong các c<u trúc nguOn rift MBVN v4i tác ng c6a plume, có thA hy
vHng s- xu<t hin B ây các kiAu quRng hóa Ni-Co-As và trong tr?ng
hp này thì các xâm nhp siêu mafic kiAu T" khoa và SuQi C6n là có triAn
vHng nh<t.
- K+ t qu# mô hình hóa quá trình ti+n hóa magma và hình thành các xâm
nhp gabro - peridotit trong 4i Phú Ngh - Lô Gâm ã lý gi#i mt cách có
cW sB v triAn vHng Ong th?i c6a quRng hóa Cu-Ni-PGE v4i lo"t phân l4p
và Ti-Fe-V v4i lo"t pegmatoid trong các xâm nhp kiAu này. Ngoài ra, k+t
qu# mô hình hóa còn cho phép ánh giá triAn vHng mB rng c6a quRng hóa
Ti-Fe-V Qi v4i các thA monzogabroid v tinh c6a các khQi xâm nhp kiAu
Núi Chúa.
- Có thA d- báo triAn vHng c6a quRng hóa Cu-(Mo)-Au, Cu-Au kiAu

porphyry trên cW sB s- phát triAn rng rãi các t hp núi l[a - pluton felsic
Permi - Trias Qi v4i c<u trúc Sông Hi+n và c<u trúc Tú L, c\ng nh các
t hp mafic kim và granitoid Paleogen c<u trúc Sông Pà và c<u trúc
Phan Si Pan.
- Sinh khoáng giai o"n Kainozoi ch6 y+u m4i c xác lp B TBVN
v4i s- có mRt c6a các ph;c h quRng TR-Ba-F-Th-U(Pb-Zn), Au-Cu, Mo-
(Cu-Au) porphyr. MQi liên quan c6a chúng v4i ho"t ng magma mafic-
felsic kim TBVN có thA coi là nét Rc thù c6a sinh khoáng Kainozoi B
phân o"n (segment) PN c6a ai trt Ailao Shan-Sông HOng. TriAn vHng
l4n c6a các quRng hóa này c minh ch;ng bBi s- tWng Ong v kiAu
khoáng hóa và mQi liên quan v4i ho"t ng magma v4i các tY khoáng TR-
Ba-F-(Pb-Zn), Cu-Au, Mo-(Cu-Au) porphyr B phân o"n TB c6a ai trt
này (pamir, Tibet, Dali,…). NguOn gQc và mQi liên quan v4i ho"t ng
magma Kainozoi c6a khoáng hóa ruby - saphir trong 4i Sông HOng
(TBVN) c*n c nghiên c;u chi ti+t hWn.

1
Phn I
CU TRÚC KIN TO VÀ PHÂN CHIA
HOT NG MAGMA MIN BC VIT NAM

1.1. V! trí Vi&t Nam trên bình ,- ki/n t0o ông Nam Á
Lch s hình thành và phát trin a cht ông Nam Á liên quan v i các
s! ki#n a cht ph$c t%p, b(t )u t* Arkei cho .n ngày nay. Trên bình 2
ki.n t%o hi#n %i, lãnh th4 Vi#t Nam thu6c v7 hai a kh8i l n: a kh8i
ông D;<ng (Indochina block - IB) C phía tây nam và a kh8i B(c Vi#t
Nam - Nam Trung Hoa (Vi#t - Trung theo [Trn Vn Tr, 1992] hoIc Nam
Trung Hoa - South-China block - trên các vLn li#u qu8c t.) C phía ông b(c
(Hình 1.1.1). Theo Tapponier và các c6ng s! (1982), ranh gi i giPa các a
kh8i này trong Kainozoi là  i dch tr;St l n Ailao Shan - Sông H2ng

(Ailaoshan - Red River Shear Zone - RRSZ) [Tapponier et al., 1982].
 i dch tr;St RRSZ kéo dài h<n 1000 km, t* Tibet (Trung Qu8c)
.n th7m lYc a Bin ông (Vi#t Nam). Trong ph%m vi RRSZ có th
phân chia ra b8n kh8i h[p có m$c 6 bi.n cht cao: Dãy núi Con Voi
(DNCV) trên lãnh th4 Vi#t Nam, Ailao Shan, Diancang Shan và Xuelong
Shan trên a ph^n t_nh Vân Nam (Trung Qu8c) [Leloup et al., 1995;
Harrison et al., 1996]. Kh8i DNCV trên lãnh th4 Vi#t Nam có chi7u r6ng
không quá 10 km, chi7u dài h<n 250 km (t* Lào Cai .n Vi#t Trì). a phía
tây b(c nó chuyn ti.p sang kh8i Ailao Shan, còn phía nam b phc bCi các
tr)m tích Neogen - # t$ cca 2ng bdng Sông H2ng.  i dch tr;St
DNCV ;Sc ngLn cách v i các cu trúc khác cca MBVN bCi h# th8ng $t
gãy sâu Sông H2ng và Sông Chfy. Cf hai $t gãy này 7u có góc c(m khá
d8c (70
o
) v7 phía ông b(c và 6 sâu %t t i 30-50 km. Trên bfn 2 a
cht MBVN (1965, 1977, 1989),  i Sông H2ng ;Sc th hi#n nh; là các
thành t%o Proterozoi v i ch$ng c v7 tu4i c4 chc y.u là m$c 6 bi.n cht
cca các á (t; ng almandin-amphibolit và granulit). Tuy nhiên, các
nghiên c$u g)n ây cho thy ho%t 6ng bi.n cht và bi.n d%ng do dch
tr;St 7u có tu4i Paleogen (chc y.u là Oligocen) [Tapponier et al, 1990].
Thành ph)n cca ph$c h# á bi.n cht bao g2m gneis ch$a amphibol và á
Trn Trng Hoà (Ch biên)
2
phi.n kianit bao blc các th mafic- siêu mafic. RRSZ có vai trò quan
trlng trong lch s ki.n t%o cca ông Nam Á. Các tài li#u a thni hlc
2ng v hi#n %i ch$ng to rdng thni gian ông ngu6i cca các dung th
nóng chfy anatexis trong các ph$c h# á bi.n cht t^p trung chc y.u trong
khofng 24-26 tr.n. [Scharer et al., 1990, 1994], vì th. có th 2ng ý v i
gif thi.t cca [Tapponnier et al., 1990] là  i dch tr;St này liên quan v i
va húc (collision) giPa hai lYc a sn 6 và Âu-Á. Biên 6 dch tr;St dlc

theo RRSZ ;Sc ánh giá trong khofng 330±60 km [Lacassin et al.,
1993] hoIc 500-700 km [Tapponnier et al., 1990; Leloup et al., 1995].
M6t  i khâu khác cvng có t)m quan trlng Ic bi#t C mi7n B(c Vi#t
Nam (MBVN) là  i Sông Mã. Nó ;Sc phân chia riêng bCi s! có mIt
cca t4 hSp ophiolit Paleozoi [Trn Vn Tr, 1977; Lê Duy Bách, 1982]. a
s8 các nhà nghiên c$u cho rdng quá trình g(n k.t giPa hai a kh8i IB và
SCB (craton D;<ng T và các cu trúc u8n n.p vây quanh) xfy ra vào
Paleozoi mu6n dwn .n s! hình thành cái gli là ai t%o núi Indosini
Tr;nng S<n kéo dài khofng 1000 km dlc theo rìa ông cca IB, t* biên
gi i Vi#t - Trung C c!c b(c v;St qua kh8i nhô Kon Tum C Nam Trung B6
(Hình 1.1.1). Trong ph%m vi ai t%o núi này có th xác l^p ;Sc các t4
hSp magma kiu ophiolit, các t4 hSp magma kiu t%o núi và sau t%o núi
bao g2m chc y.u là các t4 hSp núi la – pluton và vì th. ai này còn ;Sc
gli là ai núi la-pluton Tr;nng S<n [Tran Trong Hoa et al, 2008a]. a
phía ông nam, ai này b c(t xén bCi ai núi la - pluton Mesozoi mu6n
phát trin theo h; ng ông b(c và ;Sc gli là segment à L%t [Phan
Tr,-ng Th, 1995; Tr.n Tr/ng Hòa, 2005a] mà s! hình thành và ti.n hóa
cca nó liên quan t i các quá trình hút chìm cca mfng Thái Bình D;<ng
xu8ng d; i lYc a châu Á [Nguy2n Xuân Tùng-Trn Vn Tr, 1992;
Nguy2n Xuân Bao, 2001; Trn Tr/ng Hòa, 2005a].
1.2. Các y/u t: c;u trúc chính = mi>n B?c Vi&t Nam
Phân tích t4ng hSp các tài li#u tái l^p b8i cfnh a 6ng l!c c4 trên
lãnh th4 Vi#t Nam trong m8i t;<ng quan v i các s! ki#n a cht l n cca
khu v!c ông Nam Á cho phép xác nh^n rdng các cu trúc a cht
MBVN (tính t* phía ông b(c  i khâu Sông Mã) trong Paleozoi có th
;Sc coi là rìa nam và ông nam cca kh8i n7n D;<ng T. D!a vào v trí
t;<ng 8i so v i  i $t gãy Sông H2ng, có th phân chia trên lãnh th4
MBVN hai h# th8ng u8n n.p l n: Tây B(c và ông B(c. Trong ph%m vi
myi h# th8ng u8n n.p ó có th phân chia ;Sc các  i t; ng-cu trúc
[Dovjikov, 1965; Trn Vn Tr, 1977] hoIc a khu [Lê Duy Bách, 2001].

Các y.u t8 cu trúc quan trlng nht trên lãnh th4 TBVN là: các kh8i
nhô ti7n Cambri, trong ó có  i nâng Phan Si Pan, cu trúc ngu2n rift n6i
lYc Paleozoi mu6n - Mesozoi s m Sông à-Tú L# (Hình 1.1.1). Vi#c ghép
Phn I. Cu trúc kin to và phân chia hot  ng magma mi"n B$c Vi&t Nam
3
trvng núi la Mesozoi mu6n Tú L# vào rift Sông à là do xut hi#n các
tài li#u m i v7 nh tu4i Permi - Trias cca các thành t%o tr)m tích và núi
la cvng nh; á núi la trong “trvng Tú L#” và i7u này s| ;Sc trình bày
chi ti.t C ch;<ng 2, ph)n II. Trên lãnh th4 ông b(c có th chia ra: vòm
nâng Sông Chfy - kh8i nhô móng cca n7n D;<ng T b tái ho%t hóa vào
Permi - Trias và các cu trúc u8n n.p Paleozoi bao quanh nó nh; Lô Gâm
và Phú NgP mà v7 bfn cht có th ;Sc coi là các m$c bóc mòn khác
nhau cca rìa vòm Sông Chfy. Các cu trúc Paleozoi này l%i ;Sc bao
quanh bCi các trvng Mesozoi Sông Hi.n và An Châu theo  i $t gãy
d%ng vòng cung Yên Minh - Phú L;<ng.
D; i ây là nhPng mô tf tóm t(t v7 các  i cu trúc chính mà trong
ó có phân b8 các t4 hSp magma n6i mfng ;Sc trình bày trong chuyên
khfo này.
1.2.1. Khi nâng Phan Si Pan trên lãnh th Tây Bc Vit Nam
(TBVN)
Là m6t  i kéo dài khofng 200 km theo h; ng tây b(c-ông nam, t* c!c
b(c t_nh Lào Cai .n giáp ranh gi i Sông à cca t_nh Hòa Bình. a phía tây,
 i ;Sc ngLn cách v i h# rift Sông à - Tú L# bCi các $t gãy Phong Th4 -
Than Uyên - h2 Hòa Bình, còn phía ông - v i  i dch tr;St Sông H2ng.
 i nâng Phan Si Pan ;Sc cu thành chc y.u t* thành t%o tr)m tích - bi.n
cht ti7n Cambri và Paleozoi cvng nh; các t4 hSp xâm nh^p a d%ng v7 thành
ph)n và tu4i, bao g2m: các granitoid lo%t ki7m vôi tu4i Arkei kiu Ca Vnh
[Lan et al, 2001; Tran Ngoc Nam, 2001], metagabro tu4i Paleo-Proterozoi
mu6n kiu Bfo Hà [Trn Tr/ng Hòa, 1999a], granitoid cao kali kiu Xóm
Giu và granitoid ki7m vôi Neo-Proterozoi kiu Pò Sen [Trn Ng/c Nam,

2003]. Rt phát trin các granitoid ki7m tu4i Permi - Trias (kiu M;nng
Hum) cvng nh; granitoid ki7m vôi Kainozoi (kiu Yê Yên Sun). Vi#c 8i
sánh các tài li#u a cht trên lãnh th4 Trung Qu8c và Vi#t Nam có th cho
rdng, kh8i nhô ti7n Cambri Phan Si Pan là m6t mfnh (fragment) cca n7n
D;<ng T và nó ;Sc nh v t%i ây nhn có chuyn 6ng dch tr;St trái cca
a kh8i ông D;<ng dlc theo RRSZ trong Kainozoi [Trn Tr/ng Hòa,
2005c].
Trn Trng Hoà (Ch biên)
4
Hình 1.1.1. S* + phân b, các t. h/p magma n i m0ng MBVN trên c* s3 kin to.
1.2.2. H rift n"i l#c Sông %à - Tú L trên lãnh th TBVN
Là m6t mi7n võng lYc nguyên - núi la kéo dài trên 300 km (trên a
ph^n Vi#t Nam) v i chi7u r6ng h<n 100 km. a phía tây, rift Sông à - Tú L#
b bao bCi  i ph$c n.p v2ng N^m Cô v i các xut l6 á ti7n Cambri, còn C
phía ông - kh8i nâng Phan Si Pan. Trong ph%m vi cu trúc Sông à - Tú L#
phát trin r6ng rãi các t4 hSp núi la - pluton mafic lo%t toleit và á ki7m mà
v7 mIt a hóa có th 8i sánh v i các t4 hSp magma kiu rift lYc a và kiu
trap (rift ông Phi, basalt Emeishan - Trung Qu8c, trap Siberi). Ngoài ra, rt
ph4 bi.n các t4 hSp núi la - pluton felsic á ki7m và ki7m, Ic bi#t là trong
“trvng Tú L#”. S! hình thành và phát trin cca cu trúc Sông à - Tú L# nh;
rift lYc a là m6t s! ki#n a cht quan trlng trên lãnh th4 Vi#t Nam xfy ra C
giai o%n Permi - Trias 2ng thni v i quá trình g(n k.t các lYc a c4 ông
D;<ng và B(c Vi#t Nam - Nam Trung Hoa. C)n phfi nhn m%nh rdng, cho
.n nay còn t2n t%i nhi7u cách lý gifi khác nhau v7 bfn cht ki.n t%o cca
mi7n võng lYc nguyên - núi la Sông à: rift n6i lYc [Trn Vn Tr, 1977;
Gatinski, 1986; Trn Tr/ng Hòa, 1995, 1998, 2002; Polyakov, 1996]; ai
ophiolit [Vn <=c Ch,?ng, 1996; 2001], ki.n trúc 6ng kiu %i d;<ng m i
t%o [Lê Duy Bách, 1985]. Vì th., các tài li#u ;Sc trình bày C ch;<ng 2, ph)n
II s| góp ph)n làm sáng to h<n vn 7 này.
Phn I. Cu trúc kin to và phân chia hot  ng magma mi"n B$c Vi&t Nam

5
1.2.3. Vòm nâng Sông Ch-y . %ông Bc Vit Nam (%BVN)
Là biu hi#n xut l6 cca mfnh ti7n Cambri thu6c n7n D;<ng T và b
lôi cu8n vào ho%t 6ng ki.n t%o Paleozoi s m và Ic bi#t là vào Trias (236
tr.n.) [Maluski et al., 2001]. Tu4i thành t%o cca gneis, á phi.n k.t tinh và
migmatit ;Sc xác nh bdng ph;<ng pháp U-Pb là vào khofng 2500 tr.n.
và 1000 tr.n. [Trn Vn Tr, 1977]. Tu4i protolit cca m6t s8 á bi.n cht
;Sc ánh giá vào khofng 428 ±5 tr.n. [Leloup et al., 1999]. Các giá tr
tu4i 2ng v phóng x% U-Pb cca granit Sông Chfy ndm trong khofng
465±34 tr.n. [Ponomareva, 1997] 428±3 tr.n. [Roger et al., 2000] và
424±6 tr.n. [Catter et al., 2001] t;<ng $ng v i Ordovic. S! hình thành
granitoid kh8i Sông Chfy ;Sc g(n v i quá trình 2ng u8n n.p, g)n gvi
v i các granit Cathaysia vào giai o%n Caledoni s m [Ponomareva, 1997].
Tuy nhiên, không lo%i tr* khf nLng trong kh8i Sông Chfy có biu hi#n
cca các giai o%n ho%t 6ng magma khác nhau, t;<ng t! nh; granit
Dulong C Trung Qu8c (ph)n kéo dài cca kh8i Sông Chfy) v i 2 khofng
tu4i: 779 tr.n. (orthogneis) và 415 tr.n. (granit) [Yan et al., 2006]. Vi#c
nghiên c$u tu4i 2ng v cca zircon (U-Pb, SHRIMP) trong lerzolit và
gabrodolerit (266-262 tr.n.) kh8i Su8i Ccn ( i Sông Hi.n) cvng ghi nh^n
;Sc các du n 2900 tr.n., 1000 tr.n. và Ic bi#t là m$c 480-460 tr.n.)
[Tran Trong Hoa et al., 2008b]. i7u này ch$ng to lch s hình thành và
ti.n hóa cca các cu trúc BVN g(n li7n v i lch s hình thành và phát
trin cca ven rìa n7n D;<ng T.
1.2.4. %0i Lô Gâm
Ndm v7 phía ông b(c cca RRSZ, cu thành chc y.u t* các thành t%o
tr)m tích - bi.n cht Paleozoi s m-giPa phân b8 ven rìa ông nam vòm
nâng Sông chfy v i nhân b xuyên c(t bCi các granit cao nhôm tu4i O-S
ph$c h# Sông Chfy [Ponomareva, 1997]. Ho%t 6ng magma trong  i cu
trúc này khá ph$c t%p. Ho%t 6ng magma s m nht biu hi#n d; i d%ng
các t4 hSp mafic-siêu mafic kiu ophiolit phân b8 ven rìa vòm nâng Sông

Chfy. Tr; c h.t, ó là các á siêu mafic - dunit, harzburgit b serpentinit
hóa m%nh cca ph$c h# N^m Bút, gabro amphibol, gabro-diorit và diorit
ph$c h# B%ch Sa [Trn Xuyên, 2001]. M6t s8 nhà nghiên c$u cho rdng các
á actinolit - epidote - chlorite thu6c h# t)ng tr)m tích - núi la có tu4i
Cambri s m (h# t)ng Hà Giang) C ây là metabasalt cca t4 hSp ophiolit.
Tuy nhiên, d!a theo k.t quf phân tích m i v7 a hóa, metabasalt nam Hà
Giang khác v i metabasalt trong các t4 hSp ophioplit in hình [Trn Vn
Tr, VD Khúc, 2009]. Ngoài ra, theo mô tf cca [Nguy2n Ng/c Liên, 2005]
t%i mIt c(t a cht dlc theo ;nng i Hoàng Su Phì còn l6 meta-andesit.
Trong ph%m vi cu trúc Lô Gâm, v7 phía ông cca vòm nâng Sông Chfy
ph4 bi.n r6ng rãi các kh8i gabro-syenit tu4i Permi - Trias có thành ph)n
chc y.u là monzogabro, monzodiorit trong m8i liên quan chIt ch| v7
Trn Trng Hoà (Ch biên)
6
không gian, thni gian và thành ph)n (a hóa) v i syenit; giPa gabro và
syenit có quan h# ngu2n g8c [Trn Tr/ng Hòa, 1999d; Tran Trong Hoa et
al., 2004]. a phía ông  i Lô Gâm ã ghi nh^n ;Sc s! có mIt cca
trachyryolit, ryolit và granosyenit v i các Ic tr;ng a hóa cca ho%t 6ng
magma kiu n6i mfng [Trn Tr/ng Hòa trong Trn Vn Tr và VD Khúc,
2009, tr.202-203] v i m$c tu4i ;Sc ánh giá rt khác nhau: Ordovic -
380 tr.n., Permi-Trias và Mesozoi mu6n - 140 tr.n. [Nguy2n Vn Thành,
2002]. Trong  i cu trúc Lô Gâm cvng phát trin r6ng rãi granit cao
nhôm ph$c h# Phia Bioc có m8i liên quan chIt ch| v7 không gian v i các
xâm nh^p gabro-syenit. Trong các công trình nghiên c$u tr; c ây, các
granit cao nhôm này ;Sc x.p vào tu4i Trias mu6n [Dovjikov, 1965; Trn
Vn Tr, 1977; <ào <ình ThIc-HuJnh Trung, 1995]. Tuy nhiên, k.t quf
phân tích m i ây v7 tu4i 2ng v cca granit cao nhôm kh8i Tam Tao cho
tu4i Permi (250±0,5 tr.n.) [Phan L,u Anh, 2005; Tran Trong Hoa et al.,
2008b] và rõ ràng chúng là sfn phƒm cca ho%t 6ng magma Permi - Trias
2ng thni v i các xâm nh^p gabro-syenit k trên.

1.2.5. %0i Phú Ng3
a phía ông b(c,  i Phú NgP ti.p giáp v i các trvng lYc nguyên - núi
la Paleozoi mu6n - Mesozoi s m Sông Hi.n và trvng ch2ng Mesozoi
mu6n An Châu. V7 bfn cht,  i Phú NgP là ph)n b bóc mòn sâu h<n
cca cu trúc u8n n.p d%ng vòng cung ôm vi7n quanh kh8i nâng Sông
Chfy. Trong ph%m vi  i Phú NgP phát trin r6ng rãi các thành t%o lYc
nguyên tu4i Paleozoi s m - giPa (O-S và D) cvng nh; các kh8i xâm nh^p
phân l p thành ph)n mafic - siêu mafic ph$c h# Núi Chúa. Các xâm nh^p
này ;Sc bi.t .n nh; là các thành t%o có trin vlng v7 Ti-Fe và Cu-Ni
v i khoáng hóa PGE i kèm. Tu4i thành t%o cca gabronorit kh8i Núi Chúa
- 251±4 tr.n [Tran Trong Hoa et al., 2008b]. Liên quan chIt ch| v7 không
gian và thni gian v i chúng là các xâm nh^p granit cao nhôm ph$c h# Phia
Bioc cvng nh; các xâm nh^p thành ph)n pyroxenit ki7m - gabro ki7m -
syenit ki7m. Nhi7u nghiên c$u tr; c ây x.p các gabroid ki7m này vào
ph$c h# Núi Chúa tu4i Trias mu6n [Dovjikov, 1965; Trn Vn Tr, 1977;
<ào <ình ThIc-HuJnh Trung, 1995], còn syenit - ph$c h# ChS 2n tu4i
Paleogen. Các nghiên c$u g)n ây cho thy, v7 mIt thành ph)n, các
gabroid mô tf rt khác v i các á kiu Núi Chúa và c)n phfi tách ra thành
kiu t4 hSp 6c l^p [Tran Trong Hoa et al, 2004]. Trong s8 các bi.n lo%i
á ki7m, gIp pyroxenit ch$a nephelin (jacupirangit), gabroid và syenit
nephelin. Vi#c xác nh tu4i 2ng v (Rb-Sr) cca syenit nephelin cho giá
tr 230 tr.n. [Nguy2n Trung Chí, 2003], ch$ng to chúng là sfn phƒm cca
ho%t 6ng magma Permi - Trias.
Phn I. Cu trúc kin to và phân chia hot  ng magma mi"n B$c Vi&t Nam
7
1.2.6. C5u trúc Sông Hi7n
a v7 phía ông b(c cu trúc Lô Gâm-Phú NgP (Trong chuyên khfo
này, chúng tôi th;nng s dYng thu^t ngP  i Lô Gâm hoIc Lô Gâm-Phú
NgP là  ch_ cu trúc kép này) là m6t trvng lYc nguyên - núi la kéo dài
h<n 200 km theo h; ng TB-N t* Mèo V%c (Hà Giang) .n L6c Bình

(L%ng S<n). V7 phía B, trvng Sông Hi.n ;Sc gi i h%n bCi cu trúc
Paleozoi H% Lang, còn phía N nó b phc bCi trvng ch2ng Mesozoi mu6n
An Châu. Trvng Sông Hi.n ;Sc lp )y chc y.u bdng các thành t%o lYc
nguyên tu4i Trias, trong ó khá phát trin á phi.n sét giàu v^t cht hPu
c<. Trong trvng cvng xut l6 các tr)m tích lYc nguyên tu4i Devon cvng
nh; ph4 bi.n các á núi la kiu t;<ng phfn basalt - ryolit tu4i Permi -
Trias. Các á á núi la thành ph)n mafic (gabrodolerit) và felsic (granit -
granophyr) i kèm các phun trào này. Rt ph4 bi.n các xâm nh^p thành
ph)n siêu mafic - mafic (lherzolit, picrit, gabronorit, gabrodolerit) ;Sc
x.p vào ph$c h# Cao Bdng. Trên ranh gi i TN cca cu trúc Sông Hi.n
phát trin các granit cao nhôm ch$a Sn-W ph$c h# Pia O(c tu4i Creta.
1.2.7. Tr9ng ch:ng An Châu
V7 cu t%o a cht, cvng t;<ng t! nh; cu trúc Sông Hi.n, là m6t
trvng lYc nguyên - núi la. Nó ;Sc lp )y bCi các tr)m tích ngu2n lYc
a m)u o có tu4i Trias và Jura, ít h<n là các á núi la felsic (ryodasit,
ryolit) tu4i T
1-2
[BMn NO <a chPt VN, 1989], th;nng xuyên b xuyên c(t
bCi các th granit - porphyr á núi la. Trong các vLn li#u a cht m i,
trvng An Châu cvng ;Sc coi là m6t hSp ph)n cca h# rift n6i lYc Permi -
Mesozoi mu6n (Sông Hi.n - An Châu) C BVN [Trn Vn Tr, VD Khúc,
2009].
1.2.8. %0i tr=>t Sông H:ng trên lãnh th Vit Nam
Là ph)n N cca h# th8ng $t gãy c‰ hành tinh Ailao Shan - Sông
H2ng (ARRF), b(t )u t* Tibet (Trung Qu8c) .n Bin ông. Trên lãnh
th4 Vi#t Nam,  i Sông H2ng kéo dài trên 250 km theo ph;<ng TB-N
tr; c khi b chìm xu8ng d; i trvng Sông H2ng hi#n %i.  i ;Sc cu t%o
chc y.u t* paragneis thành ph)n biotit - silimanit - almandin - cordierit, ít
h<n có á hoa, á phi.n k.t tinh, para-amphibolit, quarzit, D!a theo a
nhi#t - áp k. biotit - granat và s! có mIt cca c6ng sinh biotit - granat -

cordierit - felspat kali có th ánh giá m$c bi.n cht cao nht trong  i
Sông H2ng thu6c t; ng almandin-amphibolit và granulit [Trn TPt
ThQng, 2000].
Trong t)ng á gneis cca  i Sông H2ng phát trin r6ng rãi các th
mafic - siêu mafic (lherzolit, pyroxenit, gabro amphibol cca ho%t 6ng
magma manti cvng nh; các th aplit granit, pegmatit granit là sfn phƒm
Trn Trng Hoà (Ch biên)
8
cca quá trình siêu bi.n cht trong gneis và á phi.n k.t tinh liên quan t i
ho%t 6ng dch tr;St dlc theo  i Sông H2ng trong Kainozoi. Ngoài ra,
còn gIp khá nhi7u th granit cao nhôm, cao ki7m, sáng màu có bfn cht
magma. Tu4i thành t%o cca các á mafic - siêu mafic dao 6ng trong
khofng 35-25 tr.n. [Izokh et al, 2004], còn tu4i cca các á granit sáng màu
- 24-22 tr.n. [Trn Tr/ng Hòa, 2000; 2004b].
1.3. Ho0t ,Ang magma mi>n B?c Vi&t Nam (MBVN)
Trong nhPng nLm g)n ây, trên th. gi i phát trin m%nh m6t lŠnh v!c m i
cca a cht hlc - a 6ng l!c sâu, nghŠa là các nghiên c$u ánh giá bfn cht
cca các quá trình toàn c)u có tính .n t;<ng tác giPa các l p vo Trái t có 6
sâu khác nhau cho .n t^n manti [Kuz’min, 2001]. Trong các quá trình ki.n t%o
khác nhau, ng;ni ta ã xác l^p ;Sc s! tham gia r6ng rãi cca các ngu2n plume
quy mô khác nhau: im nóng (Hawai, Ireland, Bove, ), tr;nng nóng và
superplume [Zonenshain et al, 1983; Flower et al., 2001; Kuz’min, 2001;
Yarmolyuk et al., 2000; Dobresov, 2003]. V i s! tham gia cca plume, xfy ra
các quá trình t;<ng tác ph$c t%p cca ho%t 6ng magma manti sâu v i vo và
manti th%ch quyn  hình thành các t4 hSp núi la t;<ng phfn (bimodal)
[Yarmolyuk et al., 2003], các lo%t gabro - granit [Litvinovsky et al., 2001] và
trap. Các t_nh th%ch hlc l n (Large igneous provinces - LIP) ;Sc xem nh; là
s! xâm nh^p 2 %t trong thni gian ng(n các magma mafic d; i d%ng núi la và
pluton vào vo Trái t. Chúng có th biu hi#n C trên lYc a (trap), d; i %i
d;<ng: cao nguyên (plateau) %i d;<ng, nhóm seamoun, ho%t 6ng núi la rìa

thY 6ng [Coffin et al, 1994]. 8i v i LIP th;nng là xác l^p ;Sc m8i liên quan
v7 thni gian v i s! phân rã các siêu lYc a, Ic bi#t là s! phân rã cca
Gondvana. 8i v i nhPng giai o%n này Ic tr;ng: giá tr dòng nhi#t cao, th
hi#n C s! phát trin r6ng rãi ho%t 6ng magma picrit và ho%t 6ng bi.n cht
nhi#t 6 cao kiu HT - LP (nhi#t 6 cao - áp sut thp); t;<ng tác m%nh m|
magma plume v i manti th%ch quyn và v i vo; hình thành các mo platin,
vàng, các nguyên t8 hi.m và t hi.m l n.
M6t trong nhPng biu hi#n rõ r#t nht cca LIP trên lãnh th4 châu Á là
thni kŒ Permi - Trias [Dobresov, 2003; Nikishin et al., 2002]. Ho%t 6ng
magma plume biu hi#n trên toàn b6 lYc a châu Á d; i d%ng ho%t 6ng
magma ngu2n rift hoIc trap (craton Siberi, Emeishan). Vì th., trong
chuyên khfo này trình bày các tài li#u v7 ho%t 6ng magma mafic - siêu
mafic và felsic Permi - Trias MBVN cvng nh; các biu hi#n ho%t 6ng
magma n6i mfng thu6c các giai o%n khác.
Phân tích lch s phát trin a cht và ho%t 6ng magma trên lãnh th4
MBVN có th phân chia ;Sc các giai o%n chính sau: ti7n Cambri,
Paleozoi s m - giPa, Paleozoi mu6n - Mesozoi s m (giai o%n Indosini),
Mesozoi mu6n (giai o%n Thái Bình D;<ng hay Y.n S<n) và Kainozoi (giai
Phn I. Cu trúc kin to và phân chia hot  ng magma mi"n B$c Vi&t Nam
9
o%n Hymalaya). Các thành t%o magma ti7n Cambri chc y.u bao g2m các
ph$c h# granitoid. Các xâm nh^p mafic là metagabro, gabrodolerit và m6t ít
gabro olivin. Vi#c nh tu4i 2ng v (Ar-Ar) cca gabrodolerit cca ph$c h#
này cho giá tr không tr• h<n 1700 tr.n. [Trn Tr/ng Hòa, 1999a; Tran
Ngoc Nam et al., 1998]. Granitoid ti7n Cambri chi.m ph)n l n di#n tích cca
kh8i nâng Phan Si Pan và d!a vào thành ph)n cvng nh; tu4i thành t%o có
th phân chia thành các t4 hSp sau: tronjdemit - tonalit - granodiorit tu4i
Arkei kiu Ca Vnh (2800-2900 tr.n. theo Lan et al, 2001 và Trn Ng/c
Nam, 2002), granit biotit cao kali kiu Xóm Giu tu4i Paleo-Proterozoi
(1700-1800 tr.n.) và diorit - granodiorit - granit kiu Pò Sen tu4i Neo-

Proterozoi (860 tr.n. theo Lan et al, 2001; 750 tr.n. theo Trn Ng/c Nam,
2003).
Ho%t 6ng magma giai o%n Paleozoi s m - giPa biu hi#n C  i khâu
Sông Mã - TBVN và trong các cu trúc ven rìa vòm nâng Sông Chfy d; i
d%ng các t4 hSp mafic - siêu mafic kiu ophiolit [Lê Duy Bách, 1982;
Trn QuZc Hùng, 1985; Ngô Th Ph,\ng, 1999; Bùi ]n Niên, 2005]. V
trí a cht cca chúng trong các t)ng á tr)m tích - bi.n cht Cambri và
Cambri - Ordovic cvng nh; s8 li#u nh tu4i 2ng v bdng các ph;<ng
pháp khác nhau minh ch$ng cho tu4i thành t%o cca chúng xung quanh các
giá tr 540 – 460 tr.n. [Nguy2n Xuân Tùng-Trn Vn Tr, 1992; Nguy2n
<=c ThQng, 1999; Nguy2n Vn V,\ng, 2006]. Tuy nhiên, k.t quf phân
tích tu4i 2ng v bdng ph;<ng pháp Sm-Nd 8i v i metabasalt h# t)ng
Hu4i Hào và á phi.n lYc Sông Lu2ng C  i Sông Mã cho các giá tr c4
h<n (940-850 tr.n.) [trích theo Trn Vn Tr và VD Khúc, 2009]. Các thành
t%o này ;Sc ƒy tr2i lên các t)ng cu trúc trên, chŽng h%n trong tr;nng
hSp t4 hSp ophiolit Sông Mã, vào Paleozoi mu6n. a khu v!c vòm nâng
bi.n cht Sông Chfy, Nguy•n Nglc Liên (2005) có mô tf các á núi la
b bi.n cht (metavulcanit) thành ph)n andesit trong t)ng tr)m tích bi.n
cht Paleozoi s m, ch$ng to s! t2n t%i m6t  i hút chìm c4 trong khu v!c
vào Paleozoi s m [Nguy2n Ng/c Liên, 2005].
Vào giai o%n Ordovic - Silur ghi nh^n ;Sc ho%t 6ng magma
granitoid (460 tr.n.) trên vòm nâng Sông Chfy mà theo các Ic im v7
thành ph)n t;<ng $ng v i granitoid kiu 2ng va ch%m [Ponomareva,
1997].
Nh; v^y, 8i v i các giai o%n tr; c Indosini, trong các cu trúc
MBVN không xác l^p ;Sc các %i di#n cca ho%t 6ng magma n6i mfng.
Ho%t 6ng magma Permi - Trias (giai o%n Indosini) biu hi#n h)u kh(p
các cu trúc MBVN. a segment tây b(c cca ai t%o núi Tr;nng S<n (cánh
phía tây cca  i khâu Sông Mã), khu v!c M;nng Tè-i#n Biên thu6c a
khu Sibumasu (Hình 1.1.1), phát trin các á núi la ki7m vôi tu4i Paleozoi

mu6n (Permi s m - 269-270 tr.n., U-Pb, SHRIMP, [Nguy2n Vn Nguyên,
2005] thành ph)n andesit-dacit và nhi7u h<n là granitoid Permi - Trias (t4
Trn Trng Hoà (Ch biên)
10
hSp diorit - granodiorit - granit kiu i#n Biên: 260-280 tr.n., U-Pb, zircon,
SHRIMP, [Trn Thanh HMi, 2006] mà theo mli du hi#u v7 thành ph)n
t;<ng $ng v i sfn phƒm cca ho%t 6ng magma  i hút chìm kiu cung fo
hoIc rìa lYc a tích c!c [Trn TuPn Anh, 1996; Tran Tuan Anh et al, 2005].
Cùng v i chúng, trong khu v!c này còn thy s! có mIt granit cao nhôm
(259-265 tr.n., Rb-Sr theo Nguy2n Vn Thành (2005); 260 tr.n., U-Pb, theo
Bùi Minh Tâm (2008), cvng nh; các t4 hSp núi la - pluton kiu sau va
ch%m [Trn Tr/ng Hòa, 1995; Tran Trong Hoa et al, 2008a]. ã xác l^p
;Sc rdng s! hình thành các ph$c h# magma thu6c segment tây b(c cca ai
u8n n.p Tr;nng S<n liên quan v i quá trình t%o núi Indosini [Tran Tuan
Anh et al, 2005; Tran Trong Hoa et al, 2008a].
Ho%t 6ng magma Permi - Trias trong các cu trúc khác cca MBVN
hoàn toàn có tính cht khác. Trong các cu trúc ngu2n rift Sông à-Tú L# C
TBVN, Sông Hi.n - An Châu C BVN phát trin r6ng rãi các t4 hSp núi
la - pluton t;<ng phfn v i s! chi.m ;u th. cca các á mafic - siêu mafic
và felsic ki7m 8i v i h# rift Sông à - Tú L#, các á mafic và felsic v i
Ic tr;ng a hóa hút chìm C rift Sông Hi.n. D!a theo tt cf các ch_ s8 v7
thành ph)n, các t4 hSp núi la - pluton Permi trong các cu trúc này t;<ng
$ng v i sfn phƒm cca ho%t 6ng magma có liên quan v i tác 6ng cca
plume manti lên các kh8i (block) có cu trúc th%ch quyn khác nhau [Tran
Trong Hoa et al, 2008b; Izokh et al, 2005]. Trong các cu trúc ven rìa vòm
nâng Sông Chfy (Lô Gâm và Phú NgP), vào thni kŒ này xut hi#n các xâm
nh^p gabro - syenit, gabro-peridotite phân l p và granit cao nhôm song có
các Ic tr;ng a hóa kiu trên  i hút chìm khá 4n nh [Tran Trong Hoa
et al, 2004] t;<ng t! nh; các %i di#n cca ho%t 6ng magma Permi - Trias
 i Sông Hi.n.

Ho%t 6ng magma Mesozoi mu6n trên lãnh th4 MBVN, theo các tài
li#u nghiên c$u g)n ây, ít phát trin. Khi các t4 hSp núi la-pluton á ki7m
và ki7m trvng Tú L# ã ;Sc chuyn v7 ho%t 6ng magma Permi - Trias,
các tài li#u v7 ho%t 6ng magma Mesozoi mu6n (Jura - Creta) C MBVN khá
rni r%c, có l| ch_ ghi nh^n ;Sc C BVN, trong ph%m vi  i Sông Hi.n, C
khu v!c ông nam - L%ng S<n trong thành ph)n cca h# t)ng lYc nguyên núi
la (rhyolite) Tam Lung (J
3
tl) [TZng Duy Thanh-VD Khúc, 2005] và granite
hai mica ch$a Sn-W ph$c h# Pia O(c (Creta mu6n) [<ào <ình ThIc-HuJnh
Trung, 1995]. Ngoài ra, theo [Dovjikov, 1965], các á núi la và á núi la
felsic khu v!c Bình Liêu và Móng Cái trên ranh gi i giPa cu trúc Mesozoi
mu6n An Châu và Paleozoi Qufng Ninh cvng thu6c v7 giai o%n Mesozoi
mu6n. Tuy nhiên, các thành t%o núi la Bình Liêu l%i ;Sc nh tu4i a
t)ng là Trias trung [Trn Thanh Tuyan, 1992] và tu4i Anizi cca chúng còn
;Sc giP cho .n nay. Theo các tài li#u nghiên c$u hi#n có v7 Ic im
khoáng v^t và a hóa, các á núi la Jura h# t)ng Tam Lung và granit hai
mica Creta cca trvng Sông Hi.n là sfn phƒm cca ho%t 6ng magma liên
Phn I. Cu trúc kin to và phân chia hot  ng magma mi"n B$c Vi&t Nam
11
quan t i quá trình t%o núi Mesozoi mu6n (t%o núi Y.n S<n). Nh; v^y, giai
o%n Mesozoi mu6n trên lãnh th4 MBVN theo các tài li#u này, không thy
biu hi#n ho%t 6ng magma n6i mfng.
Giai o%n ho%t 6ng magma cu8i cùng - Kainozoi ;Sc phân chia
thành 2 phY giai o%n: Paleogen và Neogen - # t$. PhY giai o%n th$
nht bao g2m các biu hi#n magma ph$c t%p v7 d%ng biu hi#n và thành
ph)n. Các sfn phƒm cca ho%t 6ng magma phY giai o%n này ghi nh^n
;Sc trong các cu trúc khác nhau và s! hình thành các sfn phƒm cca
chúng có liên quan v i quá trình va húc Indostan - Eurasia (sn 6 - Âu
Á), trong ó có th phân bi#t các t4 hSp núi la - pluton và pluton tr; c

dch tr;St, 2ng dch tr;St và sau dch tr;St n.u cLn c$ theo ho%t 6ng
ki.n t%o chc y.u cca  i Sông H2ng trong Paleogen [Trn Tr/ng Hòa,
2007]. K.t thúc ho%t 6ng magma Kainozoi là s! thành t%o basalt Neogen
- # t$ biu hi#n h%n ch. C  i Phan Si Pan (khu v!c )u mút TB Lào
Cai) và  i M;nng Tè (khu v!c i#n Biên). Các thành t%o magma
Neogen - # T$ không ;Sc xem xét trong chuyên khfo.
13
Phn II
HOT NG MAGMA GIAI ON PERMI - TRIAS

Permi-Trias là mt giai on c bit trong lch s phát trin a ch t
c!a l"c a Châu Á nói chung c(ng nh) *i v,i lãnh th. Vit Nam nói
riêng. S4 biu hin mnh m5 hot ng magma c!a giai on này trong
nhi7u c u trúc a ch t khu v4c, ch;ng hn nh) trap Siberi, t<nh thch h=c
l,n (LIP) Emeishan, basalt và picrit MBVN và các LIP khác )Ec gFn v,i
tác ng mnh m5 c!a các superplume ã tGng tHn ti bên d),i thch
quyn l"c a châu Á [Dobresov, 2005]. ThMi kN này c tr)ng bOi các
dòng nhit cao, th hin O s4 phát trin rng rãi hot ng magma thành
phQn picrit và hot ng biRn ch t kiu nhit  cao - áp su t th p (HT -
LP), s4 t)Tng tác mnh m5 giUa hot ng manti v,i manti thch quyn
và v,i vV, s4 xu t hin ph. biRn các mV platinoid, vàng, các nguyên t*
hiRm và  t hiRm [Izokh et al, 2005].
Trong phm vi các a kh*i Xông D)Tng và BVN - NTH vào thMi kN
Permi - Trias, nh) ã trình bày trong phQn I, ã ghi nh\n )Ec s4 biu
hin rng rãi các s]n ph^m c!a các kiu hot ng magma khác nhau. _
rìa ông và ông nam a kh*i Xông D)Tng ã xác l\p )Ec các t. hEp
núi la - pluton kiu to núi tu.i Permi - Trias, còn O rìa tây nam c!a a
kh*i BVN - NTH phát trin các t. hEp núi la - pluton và pluton kiu ni
m]ng [Trn Trng Hòa, 2005c; 2007]. Các t. hEp magma ni m]ng phát
trin rng rãi trong các c u trúc nguHn rift: Sông Xà - Tú L O TBVN và

Sông HiRn O XBVN c(ng nh) trong các c u trúc tiRp giáp v,i rift Sông
HiRn - Lô Gâm và Phú NgU. V trí phân b* c!a các t. hEp magma Permi -
Trias )Ec trình bày trong chuyên kh]o này )Ec th hin trên hình 2.1.1.
Các nghiên cdu chi tiRt v7 thch a hóa và a hóa - Hng v cho th y s4
hình thành các t. hEp magma này liên quan v,i các kiu manti thch
quyn khác nhau. Các hot ng magma ni m]ng Permi - Trias )Ec mô
t] trong phQn này lQn l)Et theo các c u trúc: Sông Xà, Tú L, Sông HiRn
và Lô Gâm.