cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ tây nguyên - hoàng xuân huy

Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ

ĐẦU

Tran

g
1. Lý do chọn đề tài………………………………………………………….3
2. Mục tiêu nghiên cứu- nhiệm vụ nghiên cứu………………………………. 4
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
3. Đối tượng nghiên cứu- Phạm vi nghiên cứu………………………………. 4
3.1. Đối tượng nghiên cứu
3.2. Phạm vi nghiên cứu
4. Phương pháp nghiên cứu…………………………………………………. . . 4
5. Những đóng góp của đề tài………………………………………………. . . 5
6. bố cục tiểu luận……………………………………………………………5

B. PHẦN NỘI DUNG
Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VÙNG ĐẤT VÀ CON
NGƯỜI TÂY NGUYÊN
1.1.

Địa lý, lịch sử , dân cư và bản sắc văn hoá các dân tộc
Tây Nguyên……6

1.2.

Nguồn gốc cơ bản hình thành nghệ thuật điêu khắc tượng
nhà
mồ
Tây
Nguyên……………………………………………………
………………9

* Địa lý
* Lịch sử
* Dân cư


1.3.

Tượng nhà mồ phục vụ đời sống tín
ngưỡng……………………………. . 10
1.4. Tượng nhà mồ luôn gắn với không gian nhà
mồ…………………………12

Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

Chương 2: GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT CỦA NGHỆ THUẬT ĐIÊU
KHẮC TƯỢNG NHÀ MỒ TÂY NGUYÊN
2.1. Các lớp tượng nhà mồ………………………………………………………15
2. 2. Chu trình thiết kế tượng nhà mồ……………………………………………20
2.3. Giá trị nghệ thuật của tượng nhà mồ trong tín ngưỡng mang màu sắc đa thần
giáo của người Tây Nguyên……………………………………………………. . 22
2. 4. Các giá trị nghệ thuật của tượng nhà mồ…………………………………. . .

24
2. 5. Sù phân bố chung của tượng mồ trong không gian nhà mồ………………. . 26
2. 6. Các yếu tố tạo hình về hình thể, bố cục, đề tài, mảng khối, đường nét, màu
sắc………………………………………………………………………………. 26
2. 6. 1. Tượng mồ là loại tác phẩm điêu khắc c ỏo bc nht x s Tõy
Nguyờn
Tợng mồ là loại tác phẩm điêu khắc độc đáo bậc nhất xứ sở Tây
Nguyên26
2. 6.2. To hỡnh. . 27
2. 6.3. ũng nột28
2. 6.4. Màu sắc trên tượng……………………………………………………………. . .
30


Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

2. 7. Giá trị thẩm mỹ trong cách tạo hình tượng mồ Tây Nguyên………………. 31
C. KẾT LUẬN………………………………………………………………. . . 32
ẢNH MINH HOẠ……………………………………………………………. 34
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………….44

A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giá trị văn hoá và giá trị lịch sử làm cho tượng nhà mồ từ lâu đã trở thành đối
tượng nghiên cứu của nhiều nhà khoa học thuộc các ngành xã hội và nhân văn. Nó
là mét di sản văn hố quý báu không chỉ riêng của Việt Nam, của Đông Nam Á mà
còn của cả nhân loại. Theo nhiều chuyên gia dân tộc học, tượng nhà mồ còn hứa
hẹn nhiều khám phá mới về lịch sử tộc người và văn hoá tộc người Thượng ở vùng
đất đỏ Tây Nguyên.

Vùng đất Tây Nguyên hùng vĩ – nơi bảo lưu một nền văn hố rực rỡ của các dân
tộc có nguồn gốc từ thổ dân Đông NamÁ và Đa Đảo. Ngữ hệ Mơn – Khmer và
Malayo – Polinesia đóng vai trị chính trong ngôn ngữ Tây Nguyên cũng như tập
tục tang ma trọng thể thấy phổ biến ở cư dân hoang đảo quanh xÝch đạo địa cầu,
tiêu biểu là lễ bỏ mả. Điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên là một mảng điêu khắc
khá độc đáo trong nền nghệ thuật điêu khắc Việt Nam. Nhà mồ và tượng


Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

nhà mồ là một phần vô cùng quan trọng và rất đặc sắc trong văn hoá cổ truyền của
đồng bào các dân tộc Tây Ngun. Nó vừa là văn hố vật thể, vừa là văn hố phi
vật thể, vừa có giá trị về nghệ thuật, điêu khắc và kiến trúc, lại vừa có ý nghĩa về
dân tộc học, tơn giáo học và văn hố dân gian. Gắn liền với nhà mồ và tượng nhà
mồ là hàng loạt yếu tố văn hoá của cư dân Tây Nguyên như: lễ hội, Èm thực, âm
nhạc, các quan hệ cộng đồng…Cho đến nay, đã có mét sè cơng trình nghiên cứu về
nhà mồ và tượng nhà mồ Tây Ngun. Tuy vậy, nói chung đây vẫn cịn là một lĩnh
vực để ngỏ – có nhều vấn đề chúng ta chưa biết được là bao, cần được tìm hiểu
hơn nữa.
Là mét sinh viên mỹ thuật, và đã vài lần đến thăm quan tại Bảo tàng Dân Tộc học
Việt Nam (đường Nguyễn Văn Huyên – Hà Nội), nơi hội tụ các giá trị văn hố và
tinh thần của đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Trong khn viên ngồi trời tại
bảo tàng có ngơi nhà mồ Giarai - Aráp được đưa ra tõ Tây Nguyên. Đứng
trướcngôi nhà mồ tôi rất thích thú và tị mị trước quần thể những bức tượng gỗ bao
quanh hàng rào nhà mồ, những bức tượng dãi dầu mưa nắng…với những nét tạo
hình trên bề mặt rất độc đáo, cuốn hút người xem. Dù chưa một lần được đặt chân
đến vùng đất Tây Nguyên, chưa được nhìn thấy “rừng tượng mồ” độc đáo, nhưng
tơi vẫn quyết định chọn đề tài này để đưa ra mét sù “cảm nhận về giá trị nghệ thuật
điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên”.

2. Mục tiêu nghiên cứu – Nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu, tìm hiểu, đưa ra cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà
mồ Tây Nguyên. Góp một phần nhỏ vào việc nghiên cứu vẻ đẹp của tượng nhà mồ
Tây Nguyên.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu


Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

Trong phạm vi hẹp của tiểu luận tơi chỉ tập trung nghiên cứu, tìm hiểu, đưa ra cảm
nhận về “giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên”
3. Đối tượng nghiên cứu – phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Bản sắc văn hoá độc đáo của các tộc người Thượng ở Tây Nguyên.
- Lễ hội bỏ mả nói chung, nhà mồ và tượng nhà mồ nói riêng.
- Các yếu tố tạo hình tạo nên giá trị nghệ thuật của tượng nhà mồ Tây Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu, tìm hiểu ba lớp tượng tiêu biểu trong không gian nhà mồ Tây Nguyên.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp so sánh, phân tích
- Phương pháp tham khảo
- Phương pháp thực nghiệm
5. Những đóng góp của đề tài
Là cơ sở, tài liệu tham khảo cho những ai đam mê tìm hiểu các yếu tố về giá trị
nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên.
6. bố cục tiểu luận
Gồm bèn phần:

A.Phần mở đầu
B. Phần nội dung:
Chương 1. Khái quát chung về vùng đất và con người Tây Nguyên
Chương 2. Giátrị nghệ thuật của nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên
C.Phần kết luận

Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy


Ảnh minh hoạ
Tài liệu tham khảo

B. PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VÙNG ĐẤT VÀ CON NGƯỜI TÂY NGUYÊN
1.1. Địa lí , lịch sử, dân cư và bản sắc văn hố các dân tộc
Tây Ngun
* Địa lí
Tây Ngun là vùng cao nguyên giáp với cả Lào và Campuchia, Gia Lai,
Đắk Lăk và Đắk Nơng chỉ có chung đường biên giới với Campuchia, cịn Lâm
đồng khơng có đường biên giới quốc tế. Thực chất Tây Nguyên không phải là mét
cao nguyên duy nhất mà là một loạt cao nguyên liền kề. Đó là các cao nguyên:
Kon Tum, cao nguyên Kon Plông, cao nguyên Kon Hà Nừng, Plây Ku, cao nguyên
M’Drăk, cao nguyên Buôn Ma Thuột, Mơ Nông, cao nguyên Lâm Viên và cao
nguyên Di Linh, tất cả các cao nguyên này đều được bao bọc về phía Đơng bởi
những dãy núi và khối nói cao (chính là Trường Sơn Nam)
* Lịch sử

Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

Tây Nguyên từ xưa vốn là vùng đất tự trị, địa bàn sinh sống của các bộ tộc
thiểu số, chưa phát triển thành mét quốc gia hoàn chỉnh.
Sau khi Nguyễn Hoàng xây dựng vùng cát cứ phía Nam, các chúa Nguyễn ra sức
loại trừ các ảnh hưởng còn lại của Chăm Pa và cũng phái mét sè sứ đoàn để thiết
lập quyền lực ở khu vực Tây Nguyên. Các bộ tộc thiểu số ở đây dễ dàng chuyển
sang chịu sự bảo hộ của người Việt..
Ở triều nhà Nguyễn, quy chế bảo hộ trên danh nghĩa đối với Tây Nguyên
vẫn không thay đổi nhiều, mặc dù vua Minh Mạng có đưa phần lãnh thổ Tây
Nguyên vào bản đồ Việt Nam (Đại Nam nhất thống toàn đồ – 1834). Người Việt
vẫn chủ yếu khai thác miền đồng bằng nhiều hơn, đặc biệt ở các vùng miền Đông
Nam bộ ngày nay, đã đẩy các bộ tộc thiểu số bán sơn địa lên hẳn vùng Tây Nguyên
(nh trường hợp dân tộc Mạ).
Sau khi người Pháp nắm quyền kiểm soát Việt Nam, họ đã thực hiện hàng
loạt các cuộc thám hiểm và chinh phục vùng đất Tây Nguyên. Trước đó, các nhà
truyền giáo đã đi tiên phong lên vùng đất còn hoang sơ chất phác này. Năm 1888,
mét người Pháp gốc đảo Corse tên là Mayréna sang Đông Dương chọn Dakto làm
vùng đấtt cát cứ và lần lượt chinh phục được các bộ lạc thiểu số. Ông thành lập
vương quốc Sedang có quốc kì, giấy bạc, có cấp chức riêng và tự mình lập làm vua
tước hiệu Marie đệ nhất. Nhận thấy được vị trí quan trọng của vùng đất Tây
Nguyên, nhân cơ hội Mayréna về Châu Âu, chính phủ Pháp đã đưa công sứ Quy
Nhơn lên “đăng quang” thay Mayréna. Vùng đất Tây Nguyên được đặt dưới quyền
quản lí của cơng sứ Quy Nhơn. Sau đó vài năm thì vương quốc này cũng bị giải
tán. Năm 1891, bác sĩ Alexandre Yersin mở cuộc thám hiểm và phát hiện ra cao
ngun Lang Biang. Ơng đề nghị chính phủ thuộc địa xây dựng mét thành phố
nghỉ mát tại đây. Nhân dịp này người Pháp bắt đầu chú ý khai thác kinh tế đối với
vùng đất này. Năm 1898, vương quốc Sedang bị giải tán. Một toà

Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

sinh qua bảy lần rồi mới biến thành giọt sương tan vào đất, với mét chu trình: Đất
– ma - đất, và dường như “cuộc sống” sau khi chết đối với người Tây Nguyên mới
là cuộc sống thực.
Do xuất phát tõ ý niệm trên mà tục bỏ mả được hình thành. Người Tây
Nguyên rất coi trọng và chuẩn bị chu đáo cho người chết một “cuộc sống mới” đầy
đủ, chu đáo trong tương lai với mong muốn người thân được hạnh phúc, no đủ. Họ
chia phần của cải từ cái bát, đôi đũa, chiếc gùi, con dao…Việc chia của cho người
đã khuất của người Tây Nguyên gần với tục làm nhà táng, đốt vàng mã cho người
chết của người Kinh. Điều đặc biệt ở đây là, sau khi lễ bỏ mả kết thúc mọi thứ
thuộc về ma, người chết được bỏ đi, khơng cịn ý nghĩa gì với người sống khác với
người Kinh, mồ mả mãi mãi là phần quan trọng và ràng buộc với người sống. Đây
cũng là nét đặc sắc rất riêng trong quan niệm về sinh tồn của người Tây Nguyên.
Theo cán bộ văn hoá tỉnh ĐăkLăc-Trương Bị, tượng nhà mồ Tây Nguyên là một
loại hình nghệ thuật độc đáo nằm trong dòng chảy của nghệ thuật nguyên thuỷ thế
giới. Nằm giữa những nền văn minh lớn nh: Ên Độ, Trung Quốc, Chăm, Việt
nhưng nó khơng bị ảnh hưởng bởi tư tưởng của Phật giáo, Khổng giáo, Lão giáo.
Điều đó đủ cho chúng ta thấy nó có một sức sống mãnh liệt, khó phai tàn trong
quan niệm, tín ngưỡng người Tây Nguyên.
1.1. Tượng nhà mồ luôn gắn với không gian nhà mồ
Mét nhà mồ được chia làm hai phần: nhà dành cho phần xác và nhà dành
cho phần hồn. Nhà dành cho phần xác là nhà chính, trên quan tài được dựng nhà
lợp lá, ngồi đan phên có trang trí hoa văn. Ở đầu và chân quan tài có hai tượng
hoặc những hình song, ngà voi canh giữ, bên ngồi có hàng rào gỗ và những bức
tượng gỗ vây bọc. Những tượng nam - nữ giao hợp, tượng bà chửa, tượng người
ngồi khóc, tượng thú vật nh: tượng trâu, chim, voi, …cũng được đẽo phạt từ

Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

đem lại cái cảm giác gần gũi giữa người sống và người chết thông qua thế giới
tượng mồ, đồng thời làm tan biến sự sợ hãi của người sống đối với một thế giới
khác biệt. Có thể nói tượng nhà mồ nh mét cầu nối trong tiềm thức của người sống
với không gian, ý nghĩa chung của ngôi nhà mồ.

CHƯƠNG 2
GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT CỦA NGHỆ THUẬT ĐIÊU KHẮC TƯỢNG NHÀ
MỒ TÂY NGUYÊN


2.1. Các lớp tượng nhà mồ
Tượng nhà mồ xếp làm ba lớp cơ bản. Qua mét sè tài liệu của các nhà
nghiên cứu cho thấy, có ba nhóm tượng mồ tương ứng với ba nhóm chức năng kế
tiếp nhau theo thời.

Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

các tượng dưới dạng biểu hiện cảnh nam nữ giao hợp, phô bày bộ phận sinh dục và
tượng đàn bà chửa ở khuôn viên nhà mồ tại bảo tàng Dân tộc học Việt Nam: ở phía
hàng rào mặt phía Đơng của nhà mồ này có ba cặp nam nữ giao hợp (đơ - mơi - tui
sang), mét tượng đàn bà chửa (gra - bor - bi - mau cây), mặt phía Tây có một tượng
đàn bà chửa, một tượng đàn ông khoe dương vật (rúp-dak-kơng), một tượng phụ
nữ khoả thân (gra-lâu-hn), phía Nam có một tượng đàn bà chửa, mặt phía Bắc có
một tượng đàn bà khoả thân, một đàn ông khoe dương vật. Nh vậy có tới 14 bức
tượng liên quan đến tín ngưỡng phồn thực trong tổng số 27 bức tượng. Những bức

tượng kiểu này mang tính phổ biến ở nhóm Gia Rai Araps. Trên thực tế, ngôi nhà
mồ làng Kép, xã Iamnông-Chưpah, tỉnh Gia Lai được dân địa phương bỏ vào tháng
3/ 1997. Trong tổng số 30 tượng diễn tả đời sống của người Gia Rai, có tới năm
cặp tượng thể hiện cảnh nam nữ giao hợp.
Trước đây những nghiên cứu về Tây Nguyên cho thấy, trên các cột Kút và cột Klao
ở nhà mồ thuộc nhóm Gia Rai khác thường có trang trí cặp ngà voi tượng trưng
cho cặp vú, dưới cặp vó – ngà voi thường được khắc hình âm vật, cách điệu dưới
dạng hình hoa thị chữ thập, cũng trên các cặp cột này ln ln có hình cặp đùi,
háng bẹn và âm hộ bà HơKroih, biểu tượng phồn thực của cư dân nông nghiệp.
Ở những ngôi nhà mồ ta cịn tìm được một hình tượng nghệ thuật đặc biệt, đó
là mối quan hệ giữa những quan niệm về tang ma với biểu tượng phồn thực.
Những cặp tượng nam nữ giao hoan được khắc hoạ một cách tự nhiên với nhiều tư
thế, tư thế nào cũng mang tính chủ động. Xuất phát từ trực quan, tõ mối liên hệ
nhân quả của các sự kiện, hiện tượng trong cuộc sống, sau khi khắc hoạ những cặp


tượng giao hợp của đôi nam nữ , người thợ đẽo tượng đàn bà chửa, thể hiện hệ quả
tất yếu của hoạt động tính giao. Những bức tượng nam nữ giao hợp, nam nữ phô
bày bộ phận sinh dục, đàn bà chửa được chôn ngay trên mộ

Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hồng Xn
Huy

và nó sẽ bị huỷ hoại dần theo năm tháng, ngay cả ngơi mộ cịng khơng được thăm
nom như trước nữa.
Nghệ thuật tượng nhà mồ còn bắt nguồn từ bản thân sống động của mỗi bức
tượng. Loại trừ tượng người ngồi ơm mặt ở tư thế tĩnh cịn hầu hết các bức tượng
khác đều diễn tả các trạng thái động của con người. Những người tạc tượng đã làm
cho từng bức tượng trở nên sinh động nh có hồn. Người xem nếu đã một lần đến
buôn làng của những tộc người Thượng ở Tây Nguyên, được dự lễ bỏ mả, khi

chiêm ngưỡng tượng sẽ có cảm giác như mình đang có mặt tại lễ bỏ mả của họ, với
các hoạt động quen thuộc của con người diễn ra trong lễ bỏ mả. Nghệ thuật chính
là đem đến sự gần gũi thân thuộc của cuộc sống đời thường vào trong tác phẩm
nghệ thuật một cách tự nhiên. Khi quan sát những bức tượng mồ, người xem có thể
nhận ra hình thể của từng bức tượng, qua bàn tay của người nghệ nhân, đều xuất
phát từ thân gỗ tròn, vốn là dạng hình ban đầu của mỗi thân tượng. Bằng thủ pháp
mảng khối mang tính biến dạng hình thể cao không lệ thuộc vào vật thể thực,
người nghệ nhân chỉ phác hoạ, gợi lên một vài chi tiết trên cơ thể mà làm cho bức
tượng bỗng trở nên sống động như có hồn.
Khác với tượng của dân tộc Việt, Khơ me qua bàn tay của người nghệ nhân tạo
thành những bức tượng linh thiêng, đặc biệt khi đặt ở vị trí trang trọng là nơi thờ
cúng. Tượng mồ ở Tây Nguyên có khác biệt, tượng ra đời ở thiên nhiên, mặc cho
các yếu tố của thời tiết làm hư hỏng.
Mỗi nhà mồ kiểu cổ truyền của người Thượng đều nh mét cơng trình nghệ
thuật đích thực, tuy thơ mộc, dân dã, nhưng hài hồ đặc sắc và q giá. Có thể nói,
nhà mồ, tượng mồ Tây Nguyên như một “bảo tàng” về văn hoá của mỗi tộc người:


về kiến trúc, về điêu khắc, trang trí, và cả về vơ trơ quan chứa đựng trong đó, đồng
thời ở mét sè tộc, khơng tách rời nó mà ln giữ vai trị, mơi trường

Cảm nhận về giá trị nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ Tây Nguyên - Hoàng Xuân
Huy

Tây Nguyên gợi cho thị giác người xem những hình ảnh sống động, cũng
như trong tư duy của người xem phải vận động, suy tư về một hình tượng, một
hình ảnh mà nó thể hiện. Ở tượng mồ Tây Nguyên nh có một sức mạnh “ma thuật
hình học” của mỹ học nguyên thuỷ.
2. 6.4. Màu sắc trên tượng
T

Theo truyền thống Tây Nguyên người ta thường sử dụng ba màu cơ bản
trong trang trí nhà mồ và tượng mồ: đen, đỏ và trắng. Để làm cho bức tượng mồ
trở nên đẹp hơn, Ên tượng hơn, sinh động hơn những người nghệ nhân đẽo tượng
cịn dùng đến màu sắc để tơ vẽ lên bề mặt tượng mồ và nhà mồ. Và chính màu sắc
là một yếu tố cơ bản tham gia vào nghệ thuật điêu khắc, màu sắc đó làm nổi rõ
khuynh hướng đa dạng trong tạo hình tượng mồ. Trong bảng màu tự nhiên, rất
phong phó với các sắc màu vàng, đen, đỏ, trắng, xanh…Các màu này được lấy
ngay từ thiên nhiên, lấy trong môi trường sống xung quanh họ.
Ở người Gia Rai, khi quan sát cách tạo hoa văn trên y phục của họ, ta sẽ thấy họ sử
dụng màu sắc một cách hết sức linh hoạt. Từ màu sắc y phục đến màu sắc trên các
cơng trình mang tính chất tôn giáo, người Gia Rai thiên về dùng màu đỏ, màu đỏ là
màu chủ đạo, dùng vẽ hoa văn trên mái nhà mồ, tô điểm cho tượng.
Màu đỏ được tạo ra bằng cách lấy chất bột của một loại đá non (khor) rồi hoà với
nhựa cây po - pẹ để tạo thành keo màu, có màu đỏ nhạt, rồi dùng thanh tre đập dập
làm bút vẽ. Tại mét sè ngôi nhà mồ ở làng Kép xã Iamnông – Chư pảh – tỉnh Gia
Lai, người Gia Rai trong khi trang trí cho các cột tượng còn lấy ngay máu của trâu
bò, máu của các con vật hiến sinh trong lễ bỏ mả để tơ vẽ lên tượng. Ngồi màu
đỏ, màu đen được làm ra bằng cách dùng than củi giã nhỏ, trộn với nước thành
màu đen. Với màu đỏ thường được dùng để trang điểm trên các bộ phận nh cùi tay,


khuỷu chân, đầu gối, cịn màu đen dùng trang trí các bộ phận nh tóc, mắt, miệng
tượng.