biện pháp hướng dẫn học sinh tự học sgk qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - sinh học 9

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
chúng ta đang sống trong mét xã hội mà nền tri thức được cung cấp nhiều
hơn bao giờ hết, đa dạng hơn bao giờ hết. Vấn đề là con người trong xã hội Êy có
biết nắm bắt được nguồn tri thức đó không? Bởi vì, nếu không có một phương
pháp, một cách thức khoa học con người sẽ " chìm trong mét biển tri thức " hỗn
độn phức tạp. Trách nhiệm đó là của toàn xã hội mà trước hết là những con người
làm công tác giáo dục.
Nhận thức được điều đó, Nghị quyết trung ương Đảng khoá VII đã đề ra
nhiệm vụ" Đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học". Nghị
quyết TƯ II khoá VIII nhận định " phương pháp giáo dục đào tạo chậm được đổi
mới. chưa phát huy được tính chủ động sáng tạo của người học", đồng thời còng
tiếp tục khẳng định " đổi mới phương pháp giáo dục khắc phục lối truyền thụ một
chiều rèn luyện thành nề nếp, tư duy sáng tạo của người học từng bước áp dụng
các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học đảm bảo
điều kiện và thời gian tù học tù nghiên cứu trong học sinh.
Thấm nhuần tư tưởng chủ trương đó toàn bộ ngành giáo dục nước nhà
đang cùng nhau tiến vào một cuộc cách mạng - Cách mạng giáo dục mà nội
dung cơ bản nhất của nó là đổi mới phương pháp dạy học. Mấu chốt của cuộc
cách mạng đó là không phải đưa ra mét phương pháp nào mới, hoàn chỉnh để
thay thế các phương pháp trước đây mà là biện pháp, cách thức để phối hợp
những phương pháp đã có nhằm nâng cao tính tích cực chủ động của người
học.
Mét trong những phương pháp giúp phát huy tính tích cực chủ động của
người học là phương pháp tự học mà đơn giản nhất dễ áp dụng nhất là tự học qua
SGK. Đây là phương pháp không mới nhưng Ýt được áp dụng trong thực tế.
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9

Với đặc thù của môn sinh học là môn khoa học thực nghiệm rất cần đến
tính tích tự lực trong tìm tòi nghiên cứu của bản thân người tự học để tìm ra những
kiến thức mới, tôi thiết nghĩ phải tìm mọi cách để tìm hiểu cơ sở lý luận của
phương pháp này cũng như tìm hiểu về tính khả thi khi áp dụng phương pháp này
trong dạy HS học ở các trường THCS.
Vì vậy tôi lựa chọn đề tài " Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK
qua kênh chữ khi dạy bài 41, 42, 43, 44 - Sinh học 9".
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Xây dựng biện pháp và quy trình để hướng dẫn học sinh tự học SGK qua
dạy bài 41, 42, 43, 44- sinh học 9.
III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
1. Hệ thống hoá cơ sở lý luận về phương pháp hướng dẫn HS tù học SGK
qua dạy học chương I Sinh học 9 để giúp học sinh tù mình lĩnh hội kiến thức mới.
2. Xác định thực trạng của việc hướng dẫn HS tự học SGK hiện nay ở các
trường THCS.
3. Phân tích nội dung chương I sinh học 9 đểlàm cơ sở xác định nội dung
hướng dẫn HS tự học SGK.
4. Đề xuất các phương pháp hướng dẫn HS tự học SGK
5. Thiết kế mét sè bài soạn có áp dụng các phương pháp hướng dẫn HS tự
học SGK trong chương I sinh học 9 để hướng dẫn HS tự học.
IV. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu
- Nghiên cứu các biện pháp hướng dẫn HS tự học SGK trong dạy học
chương I sinh học 9
- ảnh hưởng của các biện pháp đó tới sự hình thành và phát triển kiến thức
của HS
2. Khách thể nghiên cứu
- HS lớp 9 trường THCS Đồng Lạc huyện Nam Sách - Hải Dương.
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương

Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để hoàn thành các nhiệm vụ nghiên cứu tôi đã sử dụng các phương pháp
sau:
1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu các công văn chỉ thị về đường lối chủ trương chính sách phát
triển giáo dục đào tạo của Đảng và Nhà nước để nắm bắt được các quan điểm chỉ
đạo còng như hướng đi cho đề tài.
Nghiên cứu các tài liệu các công trình của các nhà nghiên cứu các bậc tiền
bối cũng như bạn bố đồng nghiệp về vấn đề tự học.
Nghiên cứu nội dung chương I Sinh học 9 và các tài liệu có liên quan.
2. Phương pháp điều tra sư phạm
Qua giờ thăm lớp hái ý kiến đồng nghiệp hiện nay có sử dụng phương pháp
hướng dẫn HS tự học nhưng kết quả chưa cao.
3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Tiến hành thực nghiệm tạitrường THCS Đồng Lạc Nam Sách Hải
Dương theo tiến trình soạn thảo sơ bộ đánh giá hoạt động để đưa ra những nhận
xét bổ sung và hoàn thiện tiến trình dạy học như đã dự kiến.
- Chọn lớp thực nghiệm và lớp đối chứng.
- Dựa vào kết quả khảo sát căn cứ vào thực trạng tổ chức hoạt động học
tập của HS chọn khối 9 gồm 4 lớp trong đó 2 lớp thực nghiệm và 2 lớp đối chứng.
Các lớp trong khối chất lượng học tập khả năng tư duy phong trào thi đua học
tập tương đương nhau.
- bố trí thực nghiệm
+ Đối với lớp thực nghiệm: Bài học được thiết kế có sử dụng phương pháp
hướng dẫn HS tự học.
+ Đối với lớp đối chứng: Bài học được thiết kế theo hướng sử dụng các
phương phápdạy học trước đây tôi và đồng nghiệp vẫn áp dụng.
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải

Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
+ Cả lớp thực nghiệm và lớp đối chứng đều tiến hành dạy song song do
chính bản thân tôi dạy với cùng một nội dung kiến thức thời lượng cũng như thiết
bị dạy học.
- Các bước tiến hành thực nghiệm
+ Thực nghiệm thăm dò trước ngày 20 tháng 1 năm 2008
+ Thực nghiệm chính thức từ ngày 15 tháng 2 năm 2008 đến ngày 26
tháng 2 năm 2008
+ Sè bài thực nghiệm gồm 4 bài: Bài 41; bài 42; bài 43; bài 44 SGK sinh
học lớp 9. Mỗi bài dạy 1 tiết.
Sau mỗi bài tôi đều dành một khoảng thời gian để kiểm tra khả năng lĩnh
hội kiến thức của HS ở cả 2 lớp thực nghiệm và đối chứng. Bằng cách ra chung
mét đề kiểm tra, mét biểu điểm đánh giá với cả 2 lớp này.
Khi kết thúc chương I, để kiểm tra độ bền kiến thức của HS. Tôi đã kiểm
tra vào ngày 25/ 3/ 2008.
+ Sử lý số liệu:
Phân tích định lượng:
Bài kiểm tra chất lượng lĩnh hội kiến thức chấm theo tháng điểm 10 số liệu
được sử lý theo thống kê toán học với các tham số:
* Trung bình cộng ( ):
=
Trong đó:
x
t
: Giá trị của từng điểm nhất định
n
t
: Sè lần của điểm X

t
(tần số )
n: Tổng số bài làm của HS
* Độ lệch chuẩn (S)
Đo mức độ phân tán của các số liệu xung quanh giá trị trung bình
S =
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
Trong đó:
m: Là thang điểm (n=10)
n 30
* Sai số trung bình cộng (m)
n =
* Hệ số biến thiên: (Cv)
Cv(%) =
* Độ chắc chắn của kết quả thu được (t
d
)
Dùng để xác định mức độ chắc chắn, mức độ có ý nghĩa của sù sai khác của
hai giá trị trung bình, của trường hợp thực nghiệm và đối chứng.
T
d
= ; S
n
=
Trong đó: là các điểm trung bình chung của phương án thực nghiệm
và đối chứng.
n

1
; n
2
là số bài làm của mỗi phương án.
Nếu tính ra td = 2, 6 thì độ chính xác đạt 95%
Nếu td ≥ 3, 3 thì độ chính xác cao hơn 99%
Nếu td ≥ 4 thì độ chính xác càng cao hơn nữa
- Phân tích định tính:
chú trọng phân tích chất lượng bài làm của học sinh để thấy rõ:
+ Mức độ hiểu bài sâu sắc, lô gíc chặt chẽ kiến thức đã học.
+ Năng lực tư duy, cách trình bày rõ ràng, chính xác khoa học.
+ Khả năng vận dụng kiến thức chủ động, sáng tạo và thực tế
+ Độ bền kiến thức
+ Phương pháp lĩnh hội và học tập
V. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
Trong chương trình SGK rất nhiều bài có thể khai thác kênh chữ để dạy song
đề tài của tôi được áp dụng với bài 41, 42, 43, 44 - sinh học 9. Đây là phần có nội
dung mang tính chất thực tiễn tuy nhiên thời gian có hạn nên chỉ tập trung vào
những kiến thức cơ bản cụ thể:

STT Tên bài Khái niệm cần hình thành
1 Bài 41: Môi trường và các nhân tố sinh Môi trường
thái
2 Bài 42: Ảnh ưởng của ánh sáng lên đời
sống của sinh vật

3 Bài 43: Ảnh hưởng của nhiệt độ và độ Èm
lên đời sống của sinh vật

4 Bài 44: Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh
vật


PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

I. ĐÁNH GIÁ VỀ TÌNH HÌNH TỰ HỌC VÀ NGHIÊN CỨU TỰ HỌC
Ở VIỆT NAM
1.1. tự học trong xã hội trước cách mạng
Trong lịch sử phát triển khoa học giáo dục hoạt động tự học đã được chú ý
tõ lâu. Thời phong kiến tư tưởng nho giáo là hệ tư tưởng thịnh hành nhất ở nước ta.
Thời kỳ thực dân Pháp đô hộ nền giáo dục nước ta tuy có biến đổi nhưng vÉn
hạn chế vì thế mà hoạt động tự học không được nghiên cứu và phổ biến
1. 2 tự học trong thời kỳ có nền giáo dục Cách mạng
Hoạt động tự học thực sự được phát động và nghiên cứu nghiêm túc triển
khai rộng rãi từ khi nền giáo dục cách mạng ra đời (1945) mà chủ tịch Hồ Chí
Minh vừa khởi xướng vừa là nêu tấm gương về tinh thần và phương
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
pháp tự học. Người đã dạy: " Cách học tập của người học thì phải hướng dẫn
học sinh tự học. hình thành thói quen và rèn luyện phương pháp đọc sách, có
phương pháp và kế hoạch kiểm tra việc tự học của HS. Song muốn tự học có hiệu
quả, các tác giả cũng khảng định đối với người học cần hình thành ý thức tự học,
bồi dưỡng phương pháp tự học, đảm bảo các điều kiện (vật chất, thời gian ) cho
tự học, có chế độ kiểm tra hợp lý.

Hà Thế Ngữ, Nguyễn Hoàng Yến khi nghiên cứu tư tưởng của chủ tịch Hồ
Chí Minh về giáo dục đã cho thấy tự học là tư tưởng giáo dục lớn và thường xuyên
suốt cuộc đời của Người. Người đã chỉ ra muốn tự học có hiệu quả thì phải có mục
đích rõ ràng lao động nghiêm túc có các điều kiện cần thiết tích cực học tập và
thực hành.
Trên cơ sở nghiên cứu của lý luận và thực tiễn đào tạo, Nguyễn Cảnh Toàn
cho rằng " Hướng dẫn tự học chủ yếu là hướng dẫn tư duy trong việc chiếm lĩnh
kiến thức, hướng dẫn tự phê bình về tính cách trong quá trình chiếm lĩnh kiến thức
đó. Đó là "tự học có hướng dẫn".
Nhiều công trình nghiên cứu của Lê Khánh Bằng, Định Quang Báo, Trần Bá
Hoàng, Lê Quang Long về quá trình tự học và hướng dẫn tự học cũng đã chỉ ra
tính cấp thiết cơ sở khoa học và tính khả thi của hình thức đào tạo tự học có hướng
dẫn. Tuy nhiên tác giả chủ yếu đề cập đến đối tượng người học là sinh viên (chủ
yếu các trường ĐHSP).
Theo Lê Khánh Bằng, phương hướng cơ bản nâng cao chất lượng hiệu quả
tự học tự đào tạo là: học viên phải nắm được cách học với 5 bí quyết đó là: học
từng bước: trúng, nhanh; nhiều cách và kết hợp với ý thức ngẫu nhiên; học bền
vững; vừa học vừa làm. Đồng thời học viên cần rèn luyện 4 kỹ năng cơ
bản: Địnhhướng, vạch kế hoạch, thực hiện kế hoạch, tự kiểm tra.
Trong lĩnh vực dạy bộ môn Sinh học các công trình nghiên cứu của Trần Bá
Hoành đã phân tích cụ thể các cơ sở khoa học, cách thiết kế bài HS học theo phương
pháp tích cực và kỹ thuật thực hiện các phương pháp tích cực như kỹ thuật xác định
mục tiêu bài học, sử dụng câu hỏi phát phiếu học tập, kỹ
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
thuật đánh giá. Đinh Quang Báo, Nguyễn Đức Thành đã phân tích các
phương pháp hình thành các khái niệm, quá trình và quy luật sinh học theo phương
pháp tích cực đặc biệt là các hình thức học ở nhà.Đinh Quang Báo đã nêu lên các

phương pháp và tổng kết các kinh nghiệm sử dụng SGK trong quá trình học tập môn
Sinh học kể cả trong quá trình học tập trên lớp và tự học ở nhà.
Như vậy, tự học có vai trò và ý nghĩa rất lớn không chỉ trong giáo dục nhà
trường mà còn trong cuộc sống. Trong nhà trường bản thân của sự học là tự học.
Cũng vì vậy mà kết quả của người học tỉ lệ với năng lực tự học của họ. Ngoài ý
nghĩa nâng cáo kết quả học tập, tự học còn tạo điều kiện hình thành và rèn luyện
khả năng hoạt động độc lập, sáng tạo của mỗi người, trên cơ sở đó tạo tiền đề và cơ
hội học tập suốt đời.
Để góp phần vào hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức một
hình thức dạy học còn mới mẻ tại các trường THCS chúng tôi tiến hành nghiên cứu
đề tài" Biện pháp hướng dẫn HS tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 -
sinh học 9". Đề tài này sẽ làm rõ những yếu tố cần thiết cho quá trình hướng dẫn tự
học như: Nội dung, phương pháp, phương tiện tổ chức hoạt động. . . làm cơ sở
hoàn thiện mô hình hướng dẫn tự học bộ môn Sinh nói riêng và các bộ môn văn
hoá nói chung.
II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
2.1. Cơ sở lý luận của đề tài.
2.1.1. Khái niệm về tự học và hướng dẫn tự học.
2.1.1.1. Hoạt động tự học.
Học là hoạt động đặc trưng của con người trong đó con người đóng vai trò
chủ thể và tri thức là đối tượng để chiếm lĩnh. Bản chất của hoạt động tù học và sự
chiếm lĩnh kiến thức khoa học của người học, điều này xuất phát từ bản chất lao
động học tập, người học tự cải biến mình về kiến thức, kỹ năng thái độ. Tuy vậy
trong hoạt động học cũng có 2 trạng thái là học thụ động và học chủ động (học tích
cực).
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
Hoạt động tự học (self learning) là quá trình tự giác tích cùctù học chiếm

lĩnh tri thức khoa học bằng hành động của chính mình hướng tới những mục đích
nhất định. Do đó để hoạt động tự học có hiệu quả quá trình tổ chức dạy học
phảilàm cho hoạt động của học sinh chuyển từ trạng thái học thụ động sang học
chủ động.
Như vậy hoạt động dạy học dù được tổ chức dưới hình thức nào thì quá trình
học còng bao hàm tính tự học. Trong hình dạy học tập trung, giáo viên trựctiếp tổ
chức và hướng dẫn quá trình nhận thức của người học, còn người học phải đóng
vai trò chủ thể nhận thức, tích cực huy động mọi phẩm chất tâm lý cá nhân của
mình để tiến hành các hoạt động học tập cụ thể nhằm chiếm lĩnh tri thức, hình
thành kỹ năng thái độ. Nếu không có sự vận động tích cực các thao tác tư duy của
bản thân thì người học không thể chiếm lĩnh được khái niệm khoa học và dĩ nhiên
là không thể hoàn thiện nhân cách được. Tuy nhiên trong quá trình tự học ở hình
thức dạy học tập trung HS đã được GV làm hộ rất nhiều công việc như xác định
nhiệm vụ nhận thức, trình bày nội dung tri thức đến các bước đi và các yêu cầu kế
hoạch cụ thể. Đồng thời GV thường xuyên uốn nắn, giúp đỡ trong quá trình tự học
của HS thông qua các hình thức kiểm tra trong giờ lên lớp. Còng do tiếp xúc
thường xuyên giữa GV và HS theo kế hoạch dạy học chặt chẽ nên yếu tố " nội lực"
được sự hỗ trợ của yếu tố " ngoại lực" (tõ GV)
Ngoài những giờ lên lớp có GV trực tiếp giảng dạy quá trình học tập khi
không có GV, người học phải chủ động, tự sắp xếp kế hoạch phù hợp với các điều
kiện mình có, huy động trí tuệ, kỹ năng của bản thân, để học tập theo yêu cầu
hướng dẫn của GV: Ôn tập mở rộng, giải quyết các bài tập để hoàn thành tri thức
nhằm hoàn thiện nhiệm vụ học tập. Nói cách khác GV đã điều khiển gián tiếp quá
trình tự học của HS thông qua các nhiệm vụ học tập được giao về nhà sau những
bài giảng.
Trong dạy học, ngoài những chương trình học tập theo cấp lớp để học sinh
thi lấy văn bằng chứng chỉ của Nhà nước việc học tập thường xuyên qua
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh

học 9
Trên thế giới trong những năm gần đây nền kinh tế mới được hình thành
và phát triển với những tên gọi khác nhau như nền kinh tế học tập, nền kinh tế tri
thức Nền kinh tế học tập coi động lực chủ yếu của nền kinh tế là sự học tập suốt
đời của tất cả mọi người trong xã hội. Nền kinh tế tri thức coi tri thức là lực lượng
sản xuất, trực tiếp sản xuất ra các sản phẩm mang hàm lượng trí tuệ cao.
Cùng với sự hình thành nền kinh tế mới là sự hình thành quan điểm mới
về giáo dục và đào tạo. Tiêu biểu là triết lí giáo dục thế kỉ XXI, đó là " học suốt
đời", " xây dựng xã hội học tập"
Ở nước ta sù phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế đòi hỏi ngành giáo dục phải
tạo ra mét lớp người năng động, sáng tạo đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực
phục vụ đắc lực cho các mục tiêu kinh tế xã hội của đất nước.
Để học thường xuyên, học suốt đời thì phải biết dạy cách tự học cho HS
có vai trò và ý nghĩa rất lớn vì khi rèn luyện được năng lực tự học cho HS bên cạnh
HS nắm được tri thức trên lớp. HS còn học được lĩnh hội được kiến thức ngoài xã
hội, tõ đó nâng cao chất lượng học tập, tạo tiền đÒ cho sù phát triển năng lực, nhận
thức, sáng tạo của HS, gây được sự hứng thú học tập kích thích tư duy tích cực,
giúp HS không ngừng lĩnh hội tri thức một cách chủ động vững chắc mà còn phát
triển kĩ năng tư duy, tổng hợp, khái quát nội dung kiến thức mét cách tốt nhất.
2. 1. 4 Cách rèn luyện kĩ năng tự học:
Có nhiều cách tù học qua nhiều phương tiện nhưng việc học tập qua SGK
là cơ bản nhất. Do vậy đối với HS trong trường THCS cần hướng dẫn học sinh tự
học qua SGK là điều cần thiết.
Trước hết ta cần xác định rõ vai trò của SGK trong dạy học. SGK lànguồn
tri thức quan trọng cho HS, nã quy định liều lượng kiến thức cần thiết của môn
học, là phương tiện hỗ trợ đắc lực cho GV và HS.
SGK sử dụng để: ôn tập và củng cố kiến thức đã học trên lớp; đọc và tra
cứu số lượng; tra cứu các định nghĩa; định lí; công thức để làm tư liệu;
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương

Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
Còng qua điều tra cho thấy trong giờ lên lớp các hoạt động tập trung chủ yếu
vào GV, GV không hướng dẫn HS nghiên cứu để tù lĩnh hội, tù tìm lấy tri thức mà
đóng vai trò là người lĩnh hội tri thức một cách thụ động. Còng tõ đây ta thấy việc
tự học của HS không theo mét phương pháp nào cả nên hiệu quả không cao, HS
chưa được rèn những kỹ năng cần thiết để xử lý những thông tin thu thập được từ
các nguồn khác nhau trong cuộc sống. Do vậy từ quá trình dạy HS tự học ở trên, ta
thấy cần thiết phải thay đổi phương pháp dạy học theo hướng phát huy tích cực chủ
động học tập của HS. Đòi hỏi việc tổ chức các phương pháp hướng dẫn HS tự học
ở trường THCS là cần thiết và phải có phương tiện dạy học áp dụng hệ thống các
phương tiện trong dạy học để tích cực hoá hoạt động của HS là thực sự cấn thiết
đối với quá trình dạy học, góp phần cải tiến nâng cao chất lượng dạy và học.
* Tình hình cơ sở vật chất:
Điều kiện cơ sở vật chất của bộ môn Sinh học ở hầu hết các trường THCS
nói chung còn chưa đẩy đủ có phần rất nghèo nàn, cụ thể:
- Các phương tiện dạy học: tranh ảnh,băng hình mẫu vật, sơ đồ, phiếu học
tập còn thiếu nhiều hoặc mét sè bài không có.
- Nhiều trường chưa có phòng thí nghiệm nếu có còn rất thô sơ, dông cụ hoá
chất còn thiếu nhiều.
2. 2. 3 Nguyên nhân của thực trạng.
- Do điều kiện cơ sở vật chất của mét sè trường chưa đầy đủ nên việc áp
dụng theo phương pháp tích cực chưa cao.
- Do GV giao bài tập yêu cầu về nhà nhưng chưa có sự kiểm tra một cách sát
sao nên ý thức tự học của mét sè HS không cao.
III. BIỆN PHÁP HƯỚNG DẪN HS TỰ HỌC SGK QUA KÊNH
CHỮCÁC BÀI 41; 42; 43; 44 - SINH HỌC 9 - THCS
Với đặc điểm của SGK mới là bên cạnh nội dung kiến thức không chỉ được
nêu ra dưới dạng kênh chữ mà còn ở dạng kênh hình, bảng biểu Vì thế khi nghiên
cứu SGK nếu không có biện pháp cụ thể, khoa học thì người

Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
Yêu cầu học sinh đọc thông tin mục III
SGK trang 120. Quan sát hình 41. 2 và trả
lời các câu hỏi sau:
1- Hãy nhận xét sự phát triển của cá rô phi
Việt Nam ở nhiệt độ cực thuận và nhiệt độ
giới hạn
- Đọc thông tin, nghiên cứu hình vẽ.
Trả lời độc lập

dự kiến:
* Ở 30
0
: Cá sinh trưởng và phát triển tốt
* Dưới 5
0
c -> trên 42
0
c: Cá chết


2- Giới hạn sinh thái là gì?

3- Khi vẽ một sơ đồ giới hạn sinh tháita
dựa vào những yếu tố nào ?
* Dưới 6
0

c -> 42
0
c: Cá hoạt động được
Gọi là giới hạn sinh thái
- Là giới hạn cơ thể sinh vật đối với mét
số nhân tố sinh thái nhất định
- Dựa vào: Điểm gây chết, điểm cực thuận
và giới hạn chịu đựng

Kết luận 3:
- Giới hạn sinh thái gọi là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với
một nhân tố sinh thái nhất định.
IV. KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ:
Hãy chọn ý trả lời đúng nhất trong những câu sau đây:
Môi trường sống của sinh vật là:
Tất cả những gì có trong tự nhiên
Tất cả yếu tố ảnh hưởng trực tiếp lên sinh vật
Tất cả yếu tố ảnh hưởng gián tiếp lên sinh vật
Tât cả yếu tố bao quanh sinh vật, có ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp
lên sinh vật
V. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:
- Học bài và làm bài tập 1, 2, 3 SGK
- Nghiên cứu trước bài " Ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống sinh vật"
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
? Đối với những loài bò sátda hoá sừng có
ý nghĩa gì?
- GV treo bảng phô ghi nội dung bảng 43.

2 SGK yêu cầu học sinh hoàn thành. Gọi
mét HS lên bảng điền vào bảng phô.
- GV nhận xét và rút ra kết luận
- Nơi khô hạn: thân mọng nước, lá biến
thành gai.
+ Chống mất nước
- HS hoàn thành bảng vào vở bài tập HS
nhận xét và tự đánh giá lẫn nhau.


Kết luận 2:
- Độ Èm không khí ảnh hưởng đến sù sinh trưởng và phát triển của sinh vật.
- Mỗi loài thích nghi với môi trường có độ Èm khác nhau.
IV. KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ:
Trong hai nhóm sinh vật hằng nhiệt và biến nhiệt nhóm nào có khả năng
chịu đựng cao hơn với sù thay đổi nhiệt độ môi trường ? Tại sao?
V. DẶN DÒ:
Học bài, làm bài tập và trả lời câu hỏi SGK.
- Đọc mục " Em có biết "
- Nghiên cứu trước bài:" Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật".


Đ 43. ẢNH HƯỞNG CỦA NHIỆT ĐỘ VÀ ĐỘ ÈM LÊN ĐỜI SỐNG
CỦA SINH VẬT

I. Mục tiêu:
1. Kiến thức:
Học sinh mô tả được ảnh hưởng của nhân tố sinh thái: nhiệt độ và độ Èm
môi trường đến các đặc điểm về hình thái, sinh lí và tập tính của sinh vật một cách
sơ lược.

2. Kỹ năng:
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
+ Giảm bớt sức thổi của gió, làm cây
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
- GV tiếp tục hướng dẫn HS quan sát hình 44. 3 và
thực hiện lệnh mục II trang 132, 133
+ Quan hệ hỗ trợ: tảo và nấm trong địa y, vi khuẩn
trong nốt sần cây họ đậu, cá Ðp và rùa,
hại cho tất cả các sinh vật
+ Quan hệ đối địch là một bên có
lợi một bên có hại hoặc hai bên
cùng bị hại

Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
Hiện nay tuy chúng ta có một đội ngũ GV dồi dào, nhưng thực tế chất lượng
của đội ngũ đó và còn là một vấn đề. Vì thế, cần phải tăng cường công tác công tác
bồi dưỡng thường xuyên để nâng cao trình độ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của
xã hội.
Trong thời kỳ hiện nay HS không chỉ nắm bắt thông tin mét phía nhà trường
mà còn từ nhiều nguồn khác. Vai trò của người GV nói riêng và của nhà quản lý
giáo dục nói chung là làm sao để phát huy hết tiềm năng đó, không để nó phát huy
tác dụng ngược lại từ nguồn thông tin sai lệch, phản khoa học.
Việc áp dụng các biện pháp hướng dẫn HS tự học SGK là mét trong những
bước mở đầu quan trọng giúp định hướng cho các em có mét phương pháp học tập
đúng khoa học, mở đường cho các em tìm hiểu nghiên cứu những tài liệu phức tạp

hơn. Vì thế cần mở rộng việc áp dụng phương pháp tự học SGK trong môn sinh
học nói riêng và các bộ môn khoa học khác.
Xin chân thành cảm ơn!
Ngày 15 tháng 4 năm 2008















PHỤ LỤC
Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
Câu 3: Để dạy và học tích cực cần có thay đổi trong cách viết mục tiêu
như thế nào?

Đồng ý
Không
a. Mục tiêu được viết cho người dạy, đảm bảo người dạy

hoàn thành bài học.

b.Mục tiêu được viết cho người học, do người học thực
hiện.

c. Mục tiêu được viết cụ thể đủ làm căn cứ đánh giá kết
quả bài học.

d. Bên cạnh những mục tiêu cho cả lớp, có mục tiêu
riêng dành cho HS đặc biệt.


Câu 4: Những chức năng của các thiết bị và đồ dùng dạy học cần
được chú trọng trong dạy và học tích cực:

Đồng ý
Không
a. thúc đẩy, khuyến khích, gây hứng thú.

b. Minh hoạ sinh động cho lời dạy của GV.

c. Là nguồn kiến thức làm phong phó quá trình học tập
của HS (quan sát, nhận xét, phân tích, phát hiện ra kiến
thức mới )

d. Tạo điều kiện cho HS thực hành, thao tác kỹ thuật.


Câu 5: Dạy và học tích cực đòi hỏi những thay đổi trong khâu đánh
giá kết quả học tập.

Đồng ý
Không
a. Hướng dẫn HS thói quen và kỹ năng tự đánh giá.

b. Khuyến khích tư duy độc lập, sáng tạo.

c. Kiểm tra bài cũ đầu tiết học.


Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
d. Đánh giá nhiều lần trong giờ học.
e. Coi trọng nhận xét và đánh giá bài làm của HS và
hướng dẫn sửa chữa thiếu sót.


Câu 6: Hoạt động của GV trên lớp có phát huy tính tích cực chủ động
học tập của HS ?

Đồng ý
Không
a. Đưa ra những câu hỏi, những bài tập tạo cơ hội cho
HS tìm tòi, phát hiện kiến thức mới và giải quyếtvấn đề
gắn với thực tiễn cuộc sống.

b. Khuyến khích sù tham gia của tất cả HS, (đặc biệt là
những HS nhút nhát) bằng lời nói và bằng ngôn ngữ, cử

chỉ.

c. Lời giải của GV hấp dẫn.
d. Dành nhiều thời gian cho HS được thực hành vận
dụng

Câu 7: Định nghĩa đúng nhất về phương pháp dạy (PPDH) là:

Đồng ý
Không
a. PPDH là cách thức tác động qua lại giữa thầy và trò.
b. PPDH là tổ hợp cách thức hoạt động tương tác của
thầy và trò nhằm đạt mục đích của dạy học.

c. PPDH là hoạt động của GV và HS trong quá trình dạy
học.

Câu 8: Theo thầy (cô) để lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp nên
dựa trên cơ sở nào?

Đồng ý
Không
a. Ưu điểm của PPDH.


Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
b. Năng lực của GV.

c. Trình độ của HS.
d. Mục đích và nội dung của bài dạy.
e. Điều kiện cơ sở vật chất (thiết bị dạy học).
f. Tất cả các yếu tố trên.

Câu 9: Theo thầy (cô) khi sử dụng " Các biện pháp hướng dẫn HS tự
học SGK" để dạy các bài 41; 42; 43; 44 của chương I Sinh học 9:

Đồng ý
Không
a. Sẽ đem lại hiệu quả tích cực cho hoạt động dạy và
học.

b. Sẽ khiến HS khó hiểu bài, chán học.

Câu 10: PPDH nào sau đây thường được sử dụng cho các bài 41; 42; 43;
44 của chương I Sinh học 9:

Đồng ý
Không
a. Thông báo, biểu diễn mẫu vật thật - Tái hiện thông
báo; vấn đáp - tìm tòi bộ phận.

b. Làm việc với SGK - Tái hiện thông báo; quan sát
tranh vẽ - Tái hiện thông báo; vấn đáp tìm tòi bộ phận.

c. Làm việc với SGK - Tìm tòi bộ phận; quan sát tranh
vẽ - tìm tòi bộ phận; vấn đáp - tìm tòi bộ phận.

d. Ý kiến khác.

Câu 11: Khi sử dụng " Các biện pháp hướng dẫn HS tự học SGK" để
dạy các bài 41; 42; 43; 44 hiệu quả như thế nào?

Đồng ý
Không
a. Rất tốt.

b. Tốt.


Nguyễn Thị Hòa Lớp ĐHTC - K1 Hải
Dương
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
c. Khá.
d. Trung bình.
e. Chưa đạt.

Câu 12: Theo thầy (cô) nên sử dụng " Các biện pháp hướng dẫn HS
tự học SGK" vào chương trình học ở mức độ nào?

Đồng ý
Không
a. Thường xuyên.
b. Đôi khi.
c. Không sử dụng.

Câu 13:Ưu điểm cua việc hướng dẫn HS tự học SGK là:

Đồng ý
Không
a.Cung cấp kiến thức cho HS một cách vững chắc

b. HS tích cực chủ động trong việc tiếp thu kiến thức

c. Phát huy tinh độc lập của học sinh.

d. Tất cả các ưu điểm trên.

e. Ưu điểm khác.


Câu 14: Hình thức áp dung PPDH hướng dẫn HS tự học?


Đồng ý
Không
a. Chỉ ra phần HS tự học và đề nghị HS giải quyết.

b. Chỉ ra phần tự học sau đó cùng HS giải quyết.

c. Chỉ ra phần HS học và đề ra yêu cầu cần đạt được khi
học phần đó.

d. Hình thức khác.

Câu 15: Khó khăn khi áp dụng biện pháp hướng dẫn HS:
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
a. Chưa nắm rõ cơ sở lí luận của phương pháp

b. Năng lực trình độ của GV.

c. Trình độ và ý thức của HS.

d. Thiếu thốn về phương tiện dạy học.


1. HS:Học sinh
2.GV: giáo viên
3.SGK: sách giáo khoa
4. DT: Di truyền
5. DTH:Di truyền học
6. BD: Biến dị






TÀI LIỆU THAM KHẢO

1/ Lý luận dạy học- NXB Giáo dục của Đinh Quang Báo (Chủ biên),
Nguyễn Đức Thành (2000).
2/Hoạt động dạy học ở trường THCS - NXB Giáo dục của Nguyễn Ngọc

Bảo- Hà Thị Đức(1998).
3/ Phương pháp dạy học tích cực-NXBGiáo duc - Trần Bá Hoành.
4/ Sinh học 9 SGK -NXB Giáo dục- Nguyễn Quang Vinh.
5/ Sinh học 9 SGV-NXB Giáo dục- Nguyễn Quang Vinh.
6/Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THCS chu kì 3 quyển 2 -
NXB Giáo dục.
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9

















LỜI CẢM ƠN
Rèn luyện năng lực tự học cho học sinh ở trường THCS nói
chung và năng lực tự học môn Sinh học lớp 9 nói riêng là mét trong
những phương pháp dạy học tích cực. Qua đó tạo lập cho các em thói
quen chiếm lĩnh tri thức một cách độc lập và phát huy tính chủ động

sáng tạo của học sinh.
Khi nghiên cứu đề tài này, tôi muốn nói lên được thực trạng
của phương pháp hướng dẫn học sinh tự học môn Sinh học lớp 9 ở
trường THCS hiện nay. Tìm ra được nguyên nhân và đề ra
Biện pháp hướng dẫn học sinh tự học SGK qua kênh chữ các bài 41, 42, 43, 44 - Sinh
học 9
Để hoàn thành đề tài nghiên cứu này, tôi chân thành cảm ơn
thầy giáo trực tiếp hướng dẫn tôi là PGS - TS Nguyễn Đức Thành.
Trưởng Bộ môn phương pháp dạy học Sinh học khoa Sinh trường
Đại học sư phạm Hà Nội và các giáo viên bộ môn Sinh học của
trường THCS Đồng Lạc Nam Sách Hải Dương đã tạo điều kiện thuận
lợi giúp đỡ tôi hoàn thành đề tài này.
Đồng thời tôi còng xin chân thành cảm ơn sự ủng hộ động
viên của gia đình bạn bè, đồng nghiệp trong quá trình tiến hành
nghiên cứu và hoàn thành đề tài. Quá trình nghiên cứu và thực hiện
đề tài sẽ không tránh khỏi những thiếu sót rất mong được các bạn đọc
góp ý để đề tài được trọn vẹn và áp dụng trong công tác giảng dạy của
bản thân tôi.
Xin chân thành cảm ơn. !
Hải Dương, ngày 15
tháng 5 năm 2008
Người thực hiện


Nguyễn Thị Hoà
MỤC LỤC
Trang
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1

II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 2

III. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 2

IV. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 2

V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3

V. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 5

PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 6
I. ĐÁNH GIÁ VỀ TÌNH HÌNH TỰ HỌC VÀ NGHIÊN CỨU TỰ
HỌC Ở VIỆT NAM 6

1.1. tự học trong xã hội trước cách mạng 6
1. 2 tự học trong thời kỳ có nền giáo dục Cách mạng 6
II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 8