Bồi dưỡng học sinh giỏi địa lí 12 Phần kiến thức địa lí 10

[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ
PHẦN NỘI DUNG ĐỊA LÍ 10
Bài tập 1:
Tính giờ trên Trái Đất.
a. Một trận đấu bóng đá ở Anh được tổ chức vào lúc 15 giờ ngày 08/3/2009,
được truyền hình trực tiếp. Tính giờ truyền hình trực tiếp tại các kinh độ ở các quốc
gia trong bảng sau đây:
Vị trí Việt Nam Anh Nga Úc Hoa Kỳ
Kinh độ 105
0
Đ 0
0
Đ 105
0
Đ 105
0
Đ 105
0
Đ
Giờ 15
h
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
Ngày, tháng 08/03
b. Ở Việt Nam vào giờ nào trong ngày 08/3/2009 thì các địa điểm khác trên
Trái Đất có cùng ngày 08/3 nhưng giờ lại khác nhau? Giải thích tại sao?
* Hướng dẫn làm bài
-1 múi giờ = 15
0
kinh tuyến
-Giờ múi số 0 được lấy làm giờ quốc tế hay giờ GMT ( Greenwich Mean Time).

-Những địa điểm nằm ở kinh độ đông thì giờ sớm hơn GMT
-Những địa điểm nằm ở kinh độ Tây thì giờ muộn hơn GMT
* Giải
a, Tính giờ truyền hình trực tiếp tại các quốc gia.
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
- Từ kinh độ của các quốc gia ta suy ra giờ các nước so với giờ ở Anh như sau: Nga
sớm hơn ở Anh 3 giờ, Việt Nam sớm hơn 7 giờ, Ôxtrâylia sớm hơn 10 giờ. Còn Hoa
Kì muộn hơn 8 giờ => kết quả
Vị trí Việt Nam Anh Nga Úc Hoa Kỳ
Kinh độ 105
0
Đ 0
0
Đ 105
0
Đ 105
0
Đ 105
0
Đ
Giờ 22
h
15
h
18
h
1
h
7
h

Ngày, tháng 08/03 08/03 08/03 0/03 08/03
- Ở Việt Nam vào thời điểm 18 giờ ngày 8/3/2009 thì mọi nơi trên Trái Đất có cùng
ngày 08/3 nhưng có giờ khác nhau.
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
- Vì Việt Nam ở múi giờ số 7, mà múi giờ số 12 là nơi có ngày sớm nhất. Vậy lúc đó
múi giờ số 12 là 18 + 5 = 23 giờ ngày 8/3, còn múi giờ số 13 có ngày trễ nhất, lúc đó
là 0 giờ ngày 08/3.
Bài tập 2:
a. Hãy tính giờ, ngày ở Việt Nam, biết rằng lúc đó giờ GMT là 24 giờ ngày 31
tháng 12 năm 2007.
b. Địa điểm A (múi giờ số 3) : địa điểm B (múi giờ số 11).
Nếu tại Hà Nội (múi giờ số 7) là 22 giờ ngày 30- 4-2008 thì lúc đó ở điểm A, B là
mấy giờ? ngày nào?
* Hướng dẫn làm bài
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
- Xác định Hà Nội nằm ở múi giờ số 7(105
0
Đ)
- Xác định địa điểm A cách Hà Nội 4 múi giờ, có giờ muộn hơn Hà Nội. Địa điểm
B cách Hà Nội 4 múi giờ, có giờ sớm hơn Hà Nội.
* Giải:
a, Khi giờ GMT là 24 giờ ngày 31/12/2007 tức là 0 giờ ngày 01/01/2008…Theo
quy định Việt Nam ở múi giờ thứ 7, vậy lúc ở GMT là 24 giờ ngày 31/12/2007 thì ở
Việt Nam là 0 + 7; Tức là 7 giờ sáng ngày 01/01/2008
b, Xác định ngày, giờ ở địa điểm A và B. Kết quả:
- Địa điểm A: 22 – 4 = 18 giờ ngày 30- 4- 2008.
- Địa điểm B: 22 + 4 => 2 giờ ngày 1- 5- 2008.
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
Bài tập 3:
Xác định kinh độ địa lí của địa phương A, B có giờ lần lượt là 8h3

/
12
//
, 8h
10
/
44
/
. Biết rằng lúc đó kinh tuyến gốc là 1 h cùng ngày.
* Hướng dẫn giải:
Theo bài ra thì giờ của địa điểm A, B sớm hơn giờ ở kinh tuyến gốc =>
địa phương A, B nằm ở bán cầu đông. Trái đất quay một vòng 24 h => 15 kinh độ = 1
múi giờ. Địa phương A cách giờ kinh tuyến gốc là 7 h 3
/
12
//
, địa phương B cách giờ
kinh tuyến gốc 7 h 10
/
44
//
=> - Địa phương A ở kinh độ 105
0
48
/
kinh độ đông
- Địa phương B ở kinh độ 107
0
41
/

kinh độ đông
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
Bài tập 4 :
a.Viết công thức tổng quát để tính góc nhập xạ của tia sáng Mặt Trời lúc 12 giờ
trưa tại các địa điểm trên Trái Đất.
b.Vận dụng công thức để tính góc nhập xạ của tia sáng Mặt Trời lúc 12 giờ trưa
ngày 22.6, 22.12 và ngày 21.3 tại các địa điểm: Hà Nôi (21
0
01’B), Tô-ki-ô (35
0
00’
B), Sao-pao-lô ( 23
0
27’ N).
* Giải :
a, Viết công thức tổng quát:
- Khi φ ≤ α → h = 90
0
+ φ - α
- Khi φ > α → h = 90
0
- φ ± α
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
Trong đó: h là góc nhập xạ; φ là vĩ độ địa điểm cần tính; α là góc nghiêng của tia
sáng Mặt Trời so với mặt phẳng xích đạo.
b, Vận dụng công thức tính ra kết quả sau:
Ngày, tháng/địa điểm 21.3 22.6 22.12
Hà Nội
Tô-ki-ô
Sao-pao-lô (Brazil)

68
0
59’
55
0
00’
66
0
33’
87
0
34’
78
0
27’
43
0
06’
45
0
32’
31
0
33’
90
0
00’
Bài tập 5:
Cho 3 địa điểm sau đây:
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]

Địa điểm Vĩ độ
Hà Nội 21
0
02’
Huế 16
0
26’
Tp.HCM 10
0
47’
Tính góc nhập xạ của tia sáng Mặt Trời ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh
khi Mặt Trời lên thiên đỉnh ở Huế
* Giải.
- Hà Nội nằm ở phía Bắc của Huế góc nhập xạ được tính bằng công thức sau: Ha=
90
0
- φ + α. Trong đó: α: vĩ độ Mặt Trời lên thiên đỉnh, φ: vĩ độ cần tính.
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
- Thay số: Ha = 90
0
- 21
0
02’ + 16
0
26’ = 85
0
24’
- Thành phố Hồ Chí Minh nằm ở phía Nam của Huế góc nhập xạ được tính bằng công
thức sau: Ha= 90
0

+ φ – α
- Thay số: Ha = 90
0
+10
0
47’ - 16
0
26’ = 84
0
21’
Bài tập 6:
Cho 3 địa điểm sau đây:
Địa điểm Vĩ độ
Hà Nội 21
0
02’
Huế 16
0
26’
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
Tp.HCM 10
0
47’
Vào ngày tháng nào trong năm, Mặt Trời lên thiên đỉnh ở Hà Nội, Huế, thành phố Hồ
Chí Minh. (được phép sai số 1 ngày)
* Hướng dẫn làm bài:
- Mặt Trời lên thiên đỉnh ở chí tuyến 1 lần, giữa 2 đường chí tuyến (nội chí tuyến) 2
lần, khu vực ngoại chí tuyến không có lần nào. Theo bài ra thì ta thấy các địa điểm
trên của nước ta đều nằm trong khu vực nội chí tuyến nên trong năm có 2 lần Mặt
Trời lên thiên đỉnh.

-Trong năm, theo dương lịch các tháng 1,3,5,7,8,10,12 có 31 ngày. Các tháng 4, 6, 9,
11có 30 ngày. Tháng 2 có 28 ngày.
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
* Giải :
- Mặt Trời chuyển động biểu kiến từ xích đạo lên chí tuyến bắc hết 93 ngày ( từ 21/3
đến 22/6) với góc độ : 23
o
27’ = 1407’
- Vậy trong một ngày Mặt Trời di chuyển biểu kiến một góc là: 1407’: 93 ngày =
15’08’’ = 908’’
- Số ngày Mặt Trời cần di chuyển từ xích đạo đến Huế (vĩ độ 16
o
26’B = 59160’’B) là:
59160 : 908 = 65 ngày.
- Mặt Trời lên thiên đỉnh ở Huế lần thứ nhất là:
+ Từ ngày 21/3 + 65 ngày sẽ là ngày 25/5
+ Từ ngày 22/6 mặt trời di chuyển từ chí tuyến 23
0
27’về Huế mất thời gian là :
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
25260 : 908 = 28 ngày .
- Mặt Trời lên thiên đỉnh ở Huế lần thứ hai là: 22/6 + 28 ngày sẽ là ngày 20/7
- Tương tự như cách tính trên ta sẽ tính được ngày Mặt Trời lên thiên đỉnh ở Hà Nội
và thành phố Hồ Chí Minh:
+ Ở Hà Nội: Mặt Trời lên thiên đỉnh lần 1vào ngày 13/6, lần 2 vào ngày 2/7
+ Ở Tp.Hồ Chí Minh: Mặt trời lên thiên đỉnh lần 1vào ngày 3/5, lần 2 vào ngày
12/8.
Bài tập 7:
Dựa vào hình vẽ dưới đây:
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]

m
7
0
C
0
22
0
C
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
Tính độ cao của núi, nhiệt độ tại sườn núi khuất gió:
*Hướng dẫn giải:
- Tính độ cao của núi : Theo qui luật Gradien, thì cứ lên cao 100 m nhiệt độ
giảm 0,6
0
C. Chênh lệch nhiệt độ giữa chân núi và đỉnh núi là: 22-7=15
0
C
=> Độ cao núi là: ( 15.100): 0,6=2500m
- Nhiệt độ tại chân núi sườn khuất gió là: Theo qui luật Gradien không khí khô di
chuyển xuống sườn khuất gió 100 m nhiệt độ tăng 1,0
0
C .
=> Nhiệt độ tại chân núi sườn khuất gió là 7 + (2500/100) = 32
0
C
Bài tập 8:
Tổng giá trị xuất nhập khẩu và cán cân xuất nhập khẩu của nước ta giai đoạn
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
1990 – 2007 (đơn vị tính: tỉ usd)
Năm Tổng giá trị xuất nhập khẩu Cán cân xuất nhập khẩu

1990 5,2 -0,4
1996 18,4 -3,8
2000 30,1 -1,1
2005 69,2 -4,4
2007 101,4 -14,4
a.Thiết lập công thức tổng quát tính giá trị xuất, nhập khẩu.
b.Tính giá trị xuất nhập khẩu của nước ta qua các năm trên.
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
* Hướng dẫn giải:
a, Gọi X là giá xuất khẩu. Gọi Y là giá trị nhập khẩu. Ta biết:
X + Y = Tổng giá trị xuất, nhập khẩu
X –Y = Cán cân xuất nhập khẩu
=> 2 X = Tổng giá trị xuất, nhập khẩu + Cán cân xuất nhập khẩu
Tổng giá trị xuất nhập khẩu + Cán cân xuất nhập khẩu
X =
2
Y = Tổng giá trị xuất nhập khẩu - X
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
Thay số vào công thức ta có kết quả sau:
Bảng giá trị xuất khẩu, nhập khẩu của nước ta qua các năm (đơn vị tính: tỉ usd)
Năm Giá trị xuất khẩu Giá trị nhập khẩu
1990 2,4 2,8
1996 7,3 11,1
2000 14,5 15,6
2005 32,4 36,8
2007 48,6 62,8
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
PHẦN NỘI DUNG ĐỊA LÍ 12
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN VIỆT NAM
1. Địa hình, địa chất :

a. Các kiểu địa hình chủ yếu: gồm
* Nhóm địa hình đồi núi gồm: có 6 kiểu
- Kiểu núi cao: có độ cao trên 2500m, ở nước ta kiểu địa hình này chiếm tỷ lệ diện
tích nhỏ và tập trung ở Tây Bắc.
- Kiểu núi trung bình có đỉnh cao từ 1500-2500 m phân bố ở Việt Bắc, Tây Bắc,
Bắc Trung Bộ và Nam Trung Bộ.
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
- Kiểu núi thấp: có độ cao từ 500-1500 m hình thành tại các nơi có cường độ nâng
trung bình trong giai đoạn tân kiến tạo phân bố ở khắp mọi miền, nhưng tập trung
nhất là ở Tây Bắc và Nam Trung Bộ.Ở Việt Bắc và Đông Bắc chỉ là những khối
núi rời rạc
- Kiểu sơn nguyên: Có độ cao tuyệt đối của núi, đỉnh vẫn giữ ở dạng đồi thấp lượn
sóng với độ cao tương đối 25-100m, nổi bật có sơn nguyên Đà Lạt
- Kiểu cao nguyên: khác sơn nguyên ở chỗ độ cao tương đối trên bề mặt < 25m,
đạt tiêu chuẩn đồng bằng.
- Kiểu đồi có độ cao tuyệt đối < 500m và độ cao tương đối từ 25- 200 m
- Kiểu bán bình nguyên hình thành tại vùng Tân kiến tạo ổn định đó là một bề mặt
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
lượn sóng nói lên tính chuyển tiếp của nó giữa đồi và đồng bằng với độ cao tuyệt
đối 100-200m, độ cao tương đối < 25m.
* Nhóm địa hình cacxtơ.
* Nhóm địa hình thung lũng và lũng chảo miền núi.
* Nhóm địa hình đồng bằng (tích tụ ).
- Kiểu đồng bằng chân núi ven biển (đồng bằng duyên hải miền Trung)
- Kiểu đồng bằng thềm tích tụ xâm thực (đồng bằng thung lũng núi )
- Kiểu đồng bằng tích tụ do sông (đồng bằng sông Hồng, sông Cửu Long )
* Nhóm địa hình bờ biển: bãi biển, cồn cát, vách biển
b. Giải thích tại sao địa hình nước ta có sự phân bậc rõ rệt ?
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
Địa hình nước ta có sự phân bậc rõ rệt do tác động của ngoại lực và nội lực :

+ Do nội lực: cụ thể là do hoạt động tạo núi An-pơ-Hymalaya trong giai đoạn Tân
kiến tạo. Vận động Tân kiến tạo đã làm trẻ lại địa hình. Và trong quá trình vận động
nâng lên, diễn ra nhiều chu kỳ, nâng lên nhiều đợt ở từng vùng khác nhau với cường
độ nâng không đều, có tính kế thừa làm cho địa hình được phân bậc và tăng cường sự
tương phản giữa các dạng địa hình.
+ Do ngoại lực: nước ta nằm ở khu vực có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, nhiệt độ
cao, độ ẩm lớn, mưa nhiều và có sự phân hoá theo mùa…(đá gốc khác nhau) đã làm
cho quá trình phong hoá diễn ra mạnh mẽ, cụ thể ở các vùng đồi núi, đặc biệt ở những
nơi bị mất lớp phủ thực vật quá trình bóc mòn rửa trôi tăng cường, ở đồng bằng thì
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
diễn ra quá trình tích tụ Làm cho bề mặt địa hình bị cắt xẻ, chia cắt và phân tầng
thành nhiều bậc.
c. Vai trò (ảnh hưởng) của địa hình đối với các thành phần tự nhiên khác
như thế nào?
Địa hình nước ta quy định các đặc điểm tự nhiên :
- Độ cao địa hình : Địa hình nước ta ¾ là đồi núi,có khu vực nhiều núi cao điều đó
tạo nên sự phân hoá của khí hậu, sinh vật, đất đai theo độ cao của địa hình. Cụ thể
như khí hậu, càng lên cao, nhiệt độ càng giảm tạo cho khí hậu nước ta ngoài khí
hậu nhiệt đới còn có khí hậu cận nhiệt và ôn đới Tuy nhiên địa hình nước ta chủ
yếu là đồi núi thấp cho nên khí hậu và cảnh quan nước ta chủ yếu mang tính chất
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
nhiệt đới Sinh vật, đất đai (tương tự)
- Hướng của địa hình
+ Hướng TBĐN của địa hình tạo cho biển ảnh hưởng sâu sắc vào lãnh thổ nước ta
+ Hướng sườn của các dãy núi ảnh hưởng đến sự phân hoá của khí hậu, về lượng
mưa, mùa mưa (Đông và Tây Trường Sơn), về chế độ nhiệt (Đông Bắc và Tây Bắc;
Bắc và nam của dãy Bạch Mã )
+ Độ dốc và hướng của địa hình cũng quy định thuỷ chế và hướng chảy của sông ngòi
.(Ví dụ sông ngòi miền Trung có hướng đông-tây, độ dốc dòng chảy lớn )
d. Điạ hình có ảnh hưởng sâu sắc đến chế độ mưa, chế độ nhiệt của khí hậu

nước ta. Chứng minh?
[MỘT SỐ LƯU Ý VỀ KIẾN THỨC BÔI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI 12_MÔN ĐỊA LÍ] [2012-2013]
- Hướng nghiêng chung của địa hình và hướng núi có ảnh hưởng rất lớn đến đặc
điểm khí hậu:
+ Do địa hình nước ta thấp dần từ Tây sang Đông và hướng nghiêng chung của
các dãy núi là TB-ĐN nên ảnh hưởng của biển rất sâu sắc-vào sâu trong đất liền Nền
nhiệt nước ta điều hoà hơn các nước có cùng vĩ độ
+ Hướng núi có ảnh hưởng sâu sắc đến nhiệt độ và lượng mưa.Ví dụ như hướng
TB-ĐN của dãy Hoàng Liên Sơn ngăn gió muà đông bắc đã làm cho chế độ nhiệt của
khu vực Đông Bắc và Tây Bắc có sự khác nhau Hay hướng Tây-Đông của dãy
Hoành Sơn, Bạch Mã có tác dụng làm ngăn ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc xuống
phía Nam, góp phần làm cho nền nhiệt về mùa đông ở phía nam cao hơn phía bắc.