hướng dẫn học sinh trung học phổ thông đọc hiểu bài thơ tràng giang (ngữ văn 11 tập ii) của huy cận theo hướng tiếp cận cấu trúc tác phẩm văn chương

Hướng dẫn học sinh Trung học Phổ thông đọc
hiểu bài thơ Tràng Giang (Ngữ văn 11 tập II)
của Huy Cận theo hướng tiếp cận cấu trúc
tác phẩm văn chương


Lê Thị Thủy


Trường Đại học Giáo dục. Đại học Quốc gia Hà Nội
Luận văn ThS. Giáo dục học : 60 14 10
Người hướng dẫn : TS. Nguyễn Ái Học
Năm bảo vệ: 2013
93 tr .

Abstract. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn liên quan đến thực trạng của việc dạy học
bài thơ "Tràng Giang" ở trường phổ thông. Nghiên cứu cấu trúc văn bản Tràng giang
và việc hướng dẫn học sinh đọc - hiểu văn bản Tràng giang. Thực nghiệm sư phạm để
đánh giá tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.
Keywords.Phương pháp dạy học; Ngữ văn; Giáo dục học
Content.
Ở nước ta, cùng với những biến đổi và biến động xã hội, tâm lý về nhiều mặt,
kể cả những tác động từ bên ngoài vào, vấn đề giảng dạy văn học trong nhà trường
càng trở thành mối quan tâm chung. Vì vậy không chỉ là công việc của bản thân nhà
trường, lại càng không phải là chuyện văn chương chữ nghĩa đơn thuần mà là vấn đề
có ý nghĩa xã hội chính trị,trước mắt cũng như về lâu dài. Không phải ngẫu nhiên mà
một viện sĩ nổi tiếng thế giới Mikhancôp – khi bàn về văn học đã nói rằng: “Giảm
nội dung văn học trong chương trình nhà trường là giảm nhẹ chất nhân văn, bộ mặt
tinh thần của thế hệ trẻ ngày nay và sau này ra sao không những tùy vào việc dạy cái
gì mà còn do dạy như thế nào?”. Vấn đề dạy học văn được Quốc hội khoa VI đã có
lần đặt vấn đề này vào chương trình nghị sự của tiểu ban Văn hóa giáo dục. Với cải

cách giáo dục môn văn trong nhà trường đã có được những bước tiến đáng kể. Chất
văn chương, chất nhân văn của chương trình văn học đã được nâng lên khá rõ. Thế
nhưng, còn một bài toán khó chưa được đặt ra để bàn bạc và từng bước tìm cách giải
quyết. Đó là vấn đề phương pháp dạy học văn trong nhà trường.
Như vậy là vấn đề đổi mới phương pháp dạy học nói chung và phương pháp
dạy học văn nói riêng đang là một vấn đề bức xúc của nhà trường chúng ta hiện nay.
Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong nghị quyết Trung
Ương 4 khóa VII(1-1993), nghị quyết Trung Ương 2 khóa VIII(12-1996): “ Đổi mới
mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn
luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp
tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian
tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, phát triển mạnh mẽ phong tào tự học tự đào tạo
thường xuyên rộng khắp trong toàn dân, nhất là thanh niên”, Định hướng đổi mới
phương pháp dạy và học được thể chế hóa trong luật giáo dục (2005): “Phương pháp
giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học,
bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng tự hành, niềm say mê học tập và ý
chí vươn lên”.
Cốt lõi của đổi mới dạy và học là hướng tới hoạt động dạy học chủ động, chống
lại thói quen học tập thụ động của học sinh. Từ những cơ sở pháp chế như trên đòi hỏi
mỗi người giáo viên cần xác định rõ nhiệm vụ hàng đầu là phải đổi mới phương pháp
dạy học để đáp ứng những yêu cầu của ngành giáo dục, cũng như góp phần quan trọng
vào sự phát triển mọi mặt của đất nước. Trong nhà trường phổ thông hiện nay, vấn đề
dạy học văn mà đặc biệt là dạy học tác phẩm trữ tình tồn tại nhiều vấn đề bất cập xa rời
bản chất đặc trưng của nó: Bệnh công thức như chủ đề, chia đoạn, phân tích ý1, ý2…
tổng kết. Khi phân tích quá thiên về nội dung,hoặc quá thiên về hình thức mà ít chú ý tới
khoái cảm nghệ thuật, giá trị thẩm mỹ của tác phẩm. Không chú ý tới tình huống cảm
thụ nghệ thuật, người dạy nói nhiều thậm chí không thuộc thơ, chưa biết đọc diễn cảm,
câu hỏi tháo gỡ phát hiện nhiều hơn câu hỏi cảm thụ. Bên cạnh đó, một bộ phận giáo
viên còn ỷ lại nhiều vào sách giáo viên và các sách hướng dẫn giảng dạy dẫn đến sự trơ
lì trong dạy học hiện đại. Đặc biệt việc tiếp cận tác phẩm văn chương đôi khi còn tùy

tiện, chưa đồng bộ, chưa phát huy được sức mạnh liên hoàn của các phương pháp, biện
pháp.
“Tràng giang” của Huy Cận là một trong những bài thơ nổi tiếng của phong trào
Thơ mới, bài thơ này đã được đưa vào giảng dạy trong chương trình phổ thông. Với
tác phẩm “Tràng giang” của Huy Cận – (chương trình Ngữ văn sách giáo khoa 11 tập
2) thì việc dạy và học tác phẩm này hiện nay còn thiên về diễn xuôi từng câu thơ, tìm
ý,làm cho mạch cảm xúc của bài thơ bị đứt đoạn,và chưa thấy được vẻ đẹp của cái tôi
trữ tình trong thơ, cũng như ý nghĩa triết lý của bài thơ. Việc giảng dạy này làm cho
một giờ học văn trở nên tẻ nhạt, trầm lắng, không phát huy được tính tích cực chủ
động sáng tạo của học sinh. Do vậy làm mất đi hứng thú học tập của các em và làm
cho việc dạy và học chưa đạt kết quả cao.
Từ những lý do trên đang đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với người dạy phải tìm ra
một phương pháp dạy học thích hợp. Để giúp cho việc dạy và học những tác phẩm thơ
nói chung cũng như bài thơ “Tràng giang” nói riêng đạt hiệu quả cao chúng tôi đã
chọn đề tài: “Hướng dẫn học sinh Trung học Phổ thông đọc hiểu bài thơ Tràng
giang(Ngữ văn 11 tập II) của Huy Cận theo hướng tiếp cận cấu trúc tác phẩm văn
chương”.
2. Lịch sử vấn đề
Huy cận đã đi qua một chặng đường thơ dài hơn sáu thập kỷ. Thời kỳ nào Huy
Cận cũng thu hút được sự chú ý của giới phê bình, nghiên cứu và đông đảo bạn đọc.
Trong sáu thập kỷ qua đã có hơn 80 bài tiểu luận viết về thơ Huy cận viết từ nhiều góc
độ khác nhau. Các nhà thơ, nhà phê bình, nghiên cứu văn học như Xuân Diệu, Vũ
Ngọc Phan, Hoài Thanh, Chế Lan Viên, Lê Đình kỵ, Hà Minh Đức, Nguyễn Đăng
Mạnh, Trần Đình Sử, Vũ Quần Phương, Đỗ lai Thúy.v.v… Đều có những bài tiểu luận
sâu sắc về Huy Cận. Các nhà thơ, nhà nghiên cứu đều trân trọng những đóng góp của
Huy Cận trên cả hai chặng đường thơ, trước và sau cách mạng. Tiêu biểu là những bài
tiểu luận như: “Thế giới thơ Huy Cận” của Xuân Diệu, tập sách được in năm 1987,
với bài tiểu luận này giúp người đọc đi vào thế giới thơ Huy Cận. “Huy Cận và cái gốc
của một hồn thơ” của Ngô Quân Miện, “những chặng đường thơ của Huy Cận” của
Nguyễn Xuân Nam, “thi pháp thơ Huy Cận” của Trần Khánh Thành, “Huy Cận quê ở

hành tinh” của Vũ Quần Phương.v.v…
Các bài nghiên cứu về tác phẩm “Tràng giang” của Huy Cận tiêu biểu như: “
Tràng giang, Sự hiện diện độc đáo của một tâm trạng” của Lê Dy, “Linh hồn tạo vật
trong bài thơ Tràng giang của Huy Cận” của Hà Bình Trị, “Tràng giang – bài thơ hiện
đại mang đậm màu sắc cổ điển” của Nguyễn Thúy Nga.v.v… Tất cả những bài nghiên
cứu này đều có giá trị lớn cho việc tham khảo, tìm hiểu, phân tích, giảng dạy bài thơ.
Tuy nhiên những bài nghiên cứu đó chưa đề ra được hướng tiếp cận cũng như những
phương pháp dạy học cụ thể cho quá trình dạy và học trong nhà trường phổ thông. Và
vẫn chưa phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong quá trình học.
Những công trình này sẽ là những tư liệu quý cho chúng tôi tiến hành nghiên
cứu đề tài của mình. Chúng tôi xin mạnh dạn đề xuất hướng dạy học mà chúng tôi cho
là phù hợp nhất với việc dạy học bài thơ Tràng giang của Huy Cận ở trường Phổ
thông. Đó là dạy học bài thơ Tràng giang của Huy Cận theo hướng tiếp cận cấu trúc
tác phẩm văn chương.
3. Mục đích nghiên cứu
Tìm cho được một cách dạy học thích hợp nhất đối với bài thơ “Tràng giang”
của Huy Cận qua tiếp cận cấu trúc tác phẩm văn chương.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận – Ngữ văn 11 tập 2
Phương pháp tiếp cận cấu trúc trong dạy học bài thơ “Tràng giang”
5. Phương pháp nghiên cứu
Để triển khai đề tài này chúng tôi sử dụng các nhóm phương pháp cơ bản
sau:
Nhóm phương pháp nghiên cứu về mặt lý thuyết: Phân tích, tổng hợp, so
sánh
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tế: Điều tra, khảo sát, thống kê, thực
nghiệm sư phạm…
6. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, tài liệu tham khảo,và phụ lục, luận văn dự
kiến được trình bày trong 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn
Chương 2: Cấu trúc văn bản Tràng giang và việc hướng dẫn học sinh đọc - hiểu
văn bản Tràng giang.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lại Nguyên Ân (2003), 150 thuật ngữ văn học, NXB ĐHQGHN.
2. Lê Bảo (1998), Giảng văn văn học Việt Nam, NXB Giáo dục
3. Huy Cận (1958), Lửa thiêng. NXB Đời nay,1940. Huy Cận - Trời mỗi ngày lại
sang. NXB Văn học
4. Huy Cận (1986), Tuyển tập Huy Cận. Tập I, NXB Văn học, H,
5. Huy Cận (1995), Tuyển tập Huy Cận. Tập II, NXB Văn học, H
6. Nguyễn Viết Chữ (2010), Phương pháp dạy hoc tác phẩm văn chương trong
nhà trường. NXB Giáo dục
7. Lê Tiến Dũng, “Loại hình câu thơ của Thơ mới”, Tạp chí văn học, số 1- 1994,
12- 16.
8. Phan Huy Dũng, “Thiên nhiên như một biểu hiện của cái tôi trữ tình trong Thơ
mới”, Tạp chí văn học, số 6 – 1994, 1- 5.
9. Lê Dy, “Tràng giang”, “sự hiện diện độc đáo của một tâm trạng”, Tạp chí văn
học số 3 – 1990.
10. Trịnh Bá Đĩnh (2004), Chủ nghĩa cấu trúc, NXB Đại học quốc gia Hà Nội.
11. Hà Minh Đức (1997), (chủ biên), Lí luận văn học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
12. Hà minh Đức (1997), Một thời đại trong thi ca, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
13. Hà Minh Đức (1971), Nhà văn và tác phẩm, Nxb Văn học, Hà Nội.
14. Trinh Đường (1993) – Huy Cận từ “Lửa thiêng”, Nxb Đà nẵng, Hà Nội.
15. Nguyễn Văn Đường (1997), (chủ biên), Thiết kế bài giảng Ngữ Văn 11, tập II,
Nxb Giáo dục, Hà Nội.
16. Lê Bá Hán – Trần Đình Sử - Nguyễn Khắc Phi (2007), (đồng chủ biên), Từ
điển thuật ngữ văn học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
17. Phạm Minh Hạc (1985), Giáo trình tâm lý học, NXB Giáo dục, Hà Nội.
18. Nguyễn Ái Học (2010), Phương pháp tư duy hệ thống trong dạy học văn, NXB

Giáo dục, Hà Nội.
19. Nguyễn Trọng Hoàn (2001), Rèn luyện tư duy sáng tạo trong dạy học các tác
phẩm văn chương, NXB Giáo dục, Hà Nội.
20. Nguyễn Thanh Hùng (2000), Hiểu văn dạy văn, NXB Giáo dục, Hà Nội.
21. Nguyễn Thanh Hùng (1994), Văn học và nhân học, NXB Văn học, Hà Nội.
22. Nguyễn Thanh Hùng (1996), Văn học tầm nhìn biến đổi, NXB Văn học, Hà
Nội.
23. Nguyễn Thị Thanh Hương (1999), Phương pháp tiếp cận tác phẩm văn học ở
trường phổ thông, NXB Giáo dục,Hà Nội.
24. Phan Trọng Luận, Trương Dĩnh (2007), Hà Nội– Phương pháp dạy học văn
tập I, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.
25. Phan Trọng Luận, Trương Dĩnh (2007), Phương pháp dạy học văn tập II, NXB
Đại học Sư phạm.Hà Nội.
26. Phương Lựu (1997), Tiếp nhận văn học, NXB Giáo dục, Hà Nội.
27. Nguyễn Đăng Mạnh (1996), Con đường đi vào thế giới nghệ thuật của nhà văn,
NXB Giáo dục, Hà Nội.
28. Vũ Quần Phương (1994), Thơ với lời bình, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
29. Trần Đình Sử (1995), Những thế giới nghệ thuật thơ, NXB Giáo dục, Hà Nội.
30. Trần Đình Sử (2001), Đọc văn học văn, Nxb Giáo dục, hà Nội.
31. Trần Đình Sử (1987), Lý luận và phê bình văn học, Nxb Hội nhà văn, Hà Nội.
32. Trần Khánh Thành (2001), Thi pháp thơ Huy Cận, NXB Văn học,Hà Nội.
33. Hoài Thanh, Hoài Chân (1997), Thi nhân Việt Nam, Nxb Văn học, Hà Nội.
34. Hoài Thanh (1960), Phê bình và tiểu luận, Tập 1, Nxb văn học, Hà Nội.
35. Hoài Thanh (1965), Phê bình và tiểu luận, Tập 2, Nxb Văn học, Hà Nội.
36. Đỗ Lai Thúy (1997), Con mắt thơ, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
37. Lưu Khánh Thơ (2006), Thơ mới - tác giả, tác phẩm, Nxb Đại học Sư phạm, Hà
Nội.