Kỹ thuật trồng chăm sóc thu hoạch cà phê vối bền vững ở Việt Nam

LI CM ƠN
Chân thành cảm ơn sự đóng góp quý báu của các cơ quan
trong việc xây dựng tài liệu này:
• HiệphộiCàphêvàCacaoViệtNam
• SởNôngnghiệp&PTNTtỉnhĐắkLắk,GiaLaivàLâmĐồng
• TrungtâmKhuyếnnôngcáctỉnhĐắkLắk,GiaLaivà
LâmĐồng
• ViệnKhoahọcKỹthuậtNôngLâmnghiệpTâyNguyên
vàchinhánhcủaViệntạiGiaLaivàLâmĐồng
• ỦybannhândâncáchuyệnKrôngPach,ChưSêvàDiLinh
• PhòngNôngnghiệp&PTNThuyệnChưSêvàDiLinh
• TrạmKhuyếnnônghuyệnKrôngPach,ChưSêvàDiLinh
• TrungtâmNghiêncứuĐất,PhânbónvàMôitrường
TâyNguyên
• CafeControlchi nhánhtại cáctỉnh ĐắkLắk,Gia Laivà
LâmĐồng
• DựánPháttriểnnôngthônĐắkLắkdogtztàitrợ
LI CM ƠN
Cà phê là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, đem
lại việc làm và thu nhập cho hàng triệu lao động, phần lớn là đồng bào dân
tộc thiểu số ở Tây Nguyên và một số vùng miền núi khác. Mặc dù đã đạt được
nhiều thành tựu quan trọng, sản xuất cà phê của Việt Nam vẫn còn tiềm ẩn
nhiều yếu tố thiếu bền vững, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng và hiệu
quả sản xuất; đồng thời làm giảm uy tín và vị thế của cà phê Việt Nam trên thị
trường quốc tế. Một trong những nguyên nhân chính của tình trạng trên là do
hiểu biết và thực hành kỹ thuật của người sản xuất cà phê còn nhiều hạn chế.
Bởi vậy, việc bồi dưỡng, nâng cao kiến thức kỹ thuật canh tác cà phê bền
vững theo hướng thực hành nông nghiệp tốt cho người sản xuất là yếu tố quyết định trong chuỗi giá trị của ngành hàng
cà phê. Trên cơ sở những kết quả nghiên cứu khoa học và kinh nghiệm thực tiễn sản xuất cà phê ở Việt Nam nhiều năm
qua; với sự cộng tác của các chuyên gia nghiên cứu, khuyến nông và các tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế; Trung

tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và PTNT) phối hợp với E.D.E. Consulting biên soạn và xuất bản cuốn:
Kỹ thuật trồng - chăm sóc - thu hoạch cà phê vối bền vững ở Việt Nam. Chúng tôi hy vọng tài liệu này sẽ hữu ích cho
cán bộ khuyến nông và nông dân sản xuất cà phê vối.
Dù đã rất cố gắng nhưng cuốn tài liệu này không tránh khỏi những thiếu sót, bất cập. Chúng tôi rất mong nhận được
sự quan tâm góp ý của các quý vị độc giả để chúng tôi tiếp tục hoàn chỉnh.
Phan Huy Thông
Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn
Dave D’Haeze
Trưởng Đại diện khu vực
E.D.E. Consulting Asia Pacic
LI NÓI ĐU
1. Hc phn 1. Nhân ging vô tính và qun lý vưn ươm 5
2. Hc phn 2. Qun lý đt 26
3. Hc phn 3. Qun lý phân bón 49
4. Hc phn 4. Các loi phân hu cơ 79
5. Hc phn 5. Tưi nưc 103
6. Hc phn 6. To hình và cưa đn ci to 120
7. Hc phn 7. Qun lý sâu bnh hi 135
8. Hc phn 8. Thu hoch, ch bin và bo qun cà phê 161
HC PHN 1. NHÂN GING VÔ TÍNH VÀ QUN LÝ VƯN ƯƠMMC LC
TENHC PHN 1. NHÂN GING VÔ TÍNH VÀ QUN LÝ VƯN ƯƠM
1.1. K thut nhân ging cà phê vi 6
1.2. Thit k vưn ươm 8
1.3. Nhân ging bng ht 10
1.4. K thut gieo ươm 12
1.5. Trng 13
1.6. Qun lý vưn ươm 14
1.7. Thit k vưn chi ghép 17
1.8. Qun lý vưn chi ghép 18

1.9. Tiêu chun ca gc ghép 19
1.10. Nhân ging vô tính bng phương pháp ghép ni ngn 20
1.11. Câu hi và bài tp ng dng 25
5
1.1. K THUT NHÂN GING CÀ PHÊ VI
• Nhân ging bng ht
> Ưu đim:
» Kỹthuậtđơngiảnvàrẻtiền
» Dễdàngchonôngdânlựachọnhạtgiốngđểsảnxuất
» Nhângiốngtrêndiệnrộng
» Chiphívậnchuyểnthấp
> Nhưc đim:
»  Chất lượng và sản lượng cà phê không đồng đều
(vídụnhưnhânnhỏ)
» Câycàphêdễbịnhiễmbệnhgỉsắt
» Câychosảnlượngthấp
*Ghi chú: Chỉ nên áp dụng phương pháp này trong phát
triển nguyên liệu gốc ghép.
6
1.1. K THUT NHÂN GING CÀ PHÊ VI1.1. K THUT NHÂN GING CÀ PHÊ VI
•Nhân ging bng thân cây (vô tính)
Phương pháp 1: Giâm cành
> Khôngkhuyêndùngvìkhảnăngchịuhạncủacâygiốngthấp
> Độđồngđềuthấpvìnhữngcànhgiâmđượclấytừcáccành
mọcthẳng
> Rễởcànhgiâmkhópháttriển
Phương pháp 2: Ghép ni ngn
> Ưu đim:
» Duytrìđượcnhữngđặctínhtốtcủacácchồighépđãđược
thửnghiệmvàchọnlọc

» Câysinhtrưởngkhỏe
» Độđồngđềucao
» Cókhảnăngchịuhạnvàkhángbệnh(nhưbệnhgỉsắt)do
chọngốcghépcótínhchốngchịucao
» Nhanhchothuhoạch
» Sảnlượngvàchấtlượngcao(nhâncàphêlớn)
> Nhưc đim:
Kỹthuậtphứctạp nênyêucầu ngườithựchiệnphảicó kỹ
năngthaotáctốt
Giâm cànhGiâm cành
GhépGhép
7
1.2. THIT K VƯN ƯƠM
• Nhng yêu cu v đa đim:
> Gầnnguồnnước
> Gầnvườntrồng
> Tiệnđườngvậnchuyển
> Đấtthoátnướctốtvớiđộdốc<3%
> Dọnsạchrễcònsótlạitrênđất,khôngcóbệnhtuyếntrùng
• Chun b v trí:
> Dọnsạchrễcủatấtcảcáccâytrênluống
> Càyxớiđấtởđộsâu10-15cm
> Xácđịnhvịtrícủacọcgiànvàluốngtrồng
> Kíchcỡcủaluốnglà:rộng1,1-1,2m,dài20-25m,
cao15cm
> Khôngbốtrícọcgiàntrênlốiđilại
> Lốiđigiữa2luốngrộng0,35-0,40m
> Lốiđigiữahaiđầuluốngrộng0,5-0,6m
> Dựngcọc(sắthoặcgỗ),gácgiànvàchelợp
> Sửdụngcácnguyênliệusẵncóởđịaphươngnhưtre,gỗ,

lámía,…
> Đảmbảochebóngđược70-80%
1.2. THIT K VƯN ƯƠM
1,1 - 1,2m
20 - 25m
0,6m
0,15m
0,4m
8
1.2. THIT K VƯN ƯƠM 1.2. THIT K VƯN ƯƠM
• Loi bu nuôi cây:
> SửdụngloạibầuPEvớikíchcỡ14x25cm
> Đục6lỗnhỏởphầndướicủabầu;lỗdướicùngcách
đáybầu2cm
• Thành phn hn hp đt làm bu
> Sửdụngđấttơixốpcóhàmlượngmùncao(>3%)
> Trộnđấtvớiphânhữucơhoai,tơinhỏ,khônglẫntạprễ,
đá,sỏi
> Tỷlệđất/phânhữucơ=4/1
> Trộnthêm5-6kgphânlânnungchảytrên1m
3

đấtđã
trộnnếuđấtaxít
• Đóng hn hp vào bu PE
> Đảmbảođấttrongbầuđượcchặt,khônggãykhúcrời
ratừngphần
> Lấp1/3-1/4phầncaocủabầuPEvàosâutrongđất
> Đặtbầuthẳngđứngkhítlạivớinhauvàthẳnghàng
25cm

14cm
9
1.3. NHÂN GING BNG HT 1.3. NHÂN GING BNG HT
• S ny mm ca ht ging
> Hạtgiốngươmtạogốcghépphảiđượccungcấptừcác
cơquancóthẩmquyền(vídụWASI)
> Nhiệtđộphùhợpnhấtchoviệcnảymầmlà40-42
o
Cdưới
điềukiệnthoángkhí(tứclàđủlượngôxy)
• Phương pháp 1: Bóc v thóc
> Phơi hạtcàphêthócgiốngdướinắngnhẹ(trước10giờ
sáng)đểvỏthóchơigiòn,cóthểdễdàngbócvỏbằngtay
> Ngâm hạt giống vào nước ấmsạch khoảng 45 -50
o
C,
trongvòng14-16giờ
> Sauđóđãisạchvỏlụa
> Đặthạtgiốngvàobaođaysạchchovàothúngđậykín
đểgiữnhiệt
> Kiểmtrahạtgiốnghàngngàyđểloạibỏvỏlụathốinhũn
hayhạtbịmốc
> Hạtgiốngsẽnảymầmsau5đến7ngày
> Saukhinảymầmnênđemhạtgiốnggieongay(không
đểmầmdàiquá1mm)
10
1.3. NHÂN GING BNG HT 1.3. NHÂN GING BNG HT
• Phương pháp 2: Không bóc v thóc
> Xátcàphêquảtươibằngmáyquaytay
> Hòavôivàonướcvớitỷlệ1/50nhằmtránhtínhaxítcủa

nướctronggiaiđoạnloạibỏnhớt
> Đểchovôilắngxuốngvàgạnbỏcặnvôi
> Đunnóngdungdịchlên55-60
o
C
> Sauđóngâmhạtgiốngvàodungdịchtrong18giờđểloạibỏ
phầnnhớtcònsótlại(vỏthịt);tứclàbướclênmen
> Nếunhiệtđộtrungbìnhbanngàytừ23-25
o
Cvànhiệtđộ
trungbìnhbanđêmkhôngthấphơn18
o
C,rảihạtgiống
(càphêthóc)dàykhoảng3-4cmtrênluốngtrồng
> Rảithêmmộtlớpcátdàykhoảng1-2cmlêntrênhạtgiống
> Sauđóphủmộtlớprơmrạhaybaođay
> Hạtgiốngsẽnảymầmsau10đến15ngày
> Saukhinảymầmcầnđemgieongay(khôngđểmầmdài
quá1mm)
> Khôngnêngieonhữnghạtnảymầmmuộnhơn3tuầnso
vớinhữnghạtđãnảymầmtrướcđó
11
1.4. K THUT GIEO ƯƠM 1.5. TRNG
• Phương pháp gieo 1: Trc tip vào bu PE
> TướinướcvàobầuPEtrước1-2ngàyđểđảmbảođượcđộ
ẩmphânbổhầuhếttrongbầuđất
> Chomộthạtgiốngvàochínhgiữacủamỗibầu,đểmầmrễ
câyđâmthẳngxuống
> Phủlớpđấtdàykhoảng3-4mmlênhạtgiống(khônggieo
quásâuvìsẽlàmchohạtgiốngchậmpháttriển)

• Phương pháp gieo 2: Trên lung
> Chuẩnbịluống(nhưthiếtkếvườnươm)
> Hỗnhợpđấttươngtựnhưhỗnhợpđấtvàobầu
> Rảiđềuhạtvừanhúmầmlêntrênmặtluống,khoảngcách
hạtđếnhạttronghàngtừ3-4cm,khoảngcáchhàngđến
hàng10cm,đầurễquayxuống(1kg/m
2
)
> Đảmbảokhôngđểhạtchồnglênnhau
> Phủlêntrênmộtlớpđấtdàykhoảng3-4mm
> Sauđóphủlêntrênmộtlớpmùncưahoặcvỏtrấuthóc
> Độẩmtrongđấtphùhợp
> Phươngphápnàytốncôngnhưnghạtmọcnhanhvàkiểm
trađượcrễcọcđâmthẳngtrướckhicấyvàobầuPE
12
1.4. K THUT GIEO ƯƠM 1.5. TRNG
• Trng cây con vào bu ging
> Khicâyconcao3-4cmhaykhicâyconpháttriểnđượccặpláthậtđầu
tiênthìtrồngvàobầugiống
> Dùngcọccóđườngkính1cmchọcmộtlỗsâu10-12cmvàogiữa
bầugiống
> Đặtcâyconthẳngvàolỗđóvànénlại,lưuýrễcọckhôngđượccong
lạitrongbầuđất
> Tướinướcđầyđủvàobầugiốngvàđặtởnhữngnơirâmmáttrong
nhữngngàyđầu
> Loạibỏnhữngcâyconcórễcọcbịcong,bịđứthoặccònngắnhơn4cm
> Nếurễcọcdàihơn10cmthìcắtngắnlại
> Nếucâycóhairễcọcthìbỏkhôngtrồngvàobầu
Rễ cọc thẳng Rễ cọc dị dạng Rễ cọc bị xoắn
13

1.6. QUN LÝ VƯN ƯƠM 1.6. QUN LÝ VƯN ƯƠM
• Tưi nưc
> Tướilượngnướcítvànhiềulầnđốivới
câygiốngkhicònnhỏ
> Giảmdầnlầntướikhicâygiốnglớnhơn
> Điều chỉnh lần tưới cũng như lượng
nướctùyvàođiềukiệnthờitiếtvàsinh
trưởngcủacâygiống
> Khôngtướiquá nhiềunước vàtránh
nướcđọnglạitrênlá
Tưới nước
14
1.6. QUN LÝ VƯN ƯƠM 1.6. QUN LÝ VƯN ƯƠM
• Bón phân
> Tướithêmphânkhicâyconcótừ1hay2cặp
lá;urêvàKCI(N,K)theotỷlệ2:1theonồngđộ
0,10-0,15%
> Tướivớinồngđộ0,2-0,3%khicâygiốngcó
hơn3cặplá
> Tùyvàosựsinhtrưởngcủacâygiốngtướithêm
hỗn hợp phân ngâm giữa phân chuồng hay
khôdầuvớiphânlânnungchảyngâmtrước1
tháng,hòatheotỷlệ1/5-1/3
> 1000m
2
 vườn ươm yêu cầu 2 - 3 tấn phân
chuồng hay 0,1 - 0,2 tấn khô dầu và 100kg
phânlânnungchảy
> Tướilạinướcsạchđểrửalásaukhitướiphân
Bón phân

15
1.6. QUN LÝ VƯN ƯƠM
• Điu chnh ánh sáng
> Câycódưới1cặpláyêucầu20-30%ánhsáng
> Khicâypháttriểnđược3đến4cặpláyêucầu40-60%ánhsáng
> Khicâypháttriểnđượctrên4cặpláyêucầu80-100%ánhsáng
• Qun lý đt và làm c
> Thườngxuyênlàmcỏởlốiđi
> Thườngxuyênlàmsạchcỏởtrongbầuđểhạnchếsâuvà
bệnhhạiđồngthờigiảmtranhchấpdinhdưỡng
> Nhẹnhàngxớivángtrênmiệngbầuđểtănghiệuquảôxy
• Qun lý sâu và bnh hi
> Phânhữucơphảithậthoaitrướckhibón
> Khôngsửdụngđấtcóchứanguồnbệnh,phơiảiđấttrước
khisửdụng
> Khôngtướiquánhiềunướcvàtránhđểnướcđọnglạitrênlá
> Ngưngtướinướckhibệnhhạixuấthiện
> Thườngxuyênkiểmtravườnvàloạibỏhaycáchlynhững
câynhiễmbệnh
> Phunthuốccógốcđồngtừ2đến3lần,mỗilầncáchnhau
10-15ngày
Điều chỉnh ánh sáng Điều chỉnh ánh sáng
Phòng trừ sâu bệnh hại
Làm cỏ Xới đất
Bệnh đốm mắt cua
TEN1.7. THIT K VƯN CHI GHÉP
16
1.6. QUN LÝ VƯN ƯƠM TEN1.7. THIT K VƯN CHI GHÉP
• Yêu cu v v trí ca vưn
> Gầnnguồnnước

> Gầnvườntrồng
> Gầnđườngvậnchuyển
> Vịtrítốtnhấtlàởđấtthoátnướctốtvớiđộdốc<3%
• Ngun ging phi đưc các t chc có thm
quyn công nhn và cung cp (ví d WASI)
• Thit k vưn
> Mậtđộtrồng:8-12cây/m
2
> Khoảngcáchgiữacáchàng:0,4-0,5m
> Lốiđirộng:0,8-1,0m
> Khoảngcáchgiữacáccâytronghàng:0,20-0,25m
> Rãnhtrồngrộng:0,20-0,25m
> Rãnhtrồngsâu:0,20-0,25m
> Trồngâmcáchmặtđấttừ0,05-0,10m
Vườn chồi ghép
0.5m
25cm
Vườn chồi ghép
17
TEN
• Tưi nưc
> Cứ7-10ngàytướinướcmộtlầnvàomùakhô,thấmsâu
trongđấtítnhấtlà20cm
• Bón phân
> Hàngtrồngdài100mcần1m
3
phânchuồngvà20kgphân
lânnungchảychoviệcbónlót(lúcbanđầu)
> Bón0,8-1,0tấnphânchuồng;5kgphânlânnungchảy;2kg
urê;1kgKCIchomộthàngdài100mchiara3lầnbón

> Kếthợpviệcbónphânvàtướinướctrongmùakhô
> Tháng3-tháng4:urê+KCI
> Tháng5-tháng6:urê+KCI
> Tháng 11 - tháng 12: sau khi tạo hình cơ bản đào một
đườngrãnh(sâu5-10cm)giữahaihàngđểbónphânvô
cơvàhữucơ
• Thưng xuyên ta b cành ngang trên vùng thân
• Bt đu to hình cơ bn vào tháng 11 - tháng 12
• Thưng xuyên loi b nhng cành yu và gi li 4 - 5 thân
khe trên cây
• Thưng xuyên làm c và kim soát sâu và bnh (rp, sâu
ăn lá, )
Vườn chồi ghép
1.8. QUN LÝ VƯN CHI GHÉP 1.9. TIÊU CHUN CA GC GHÉP
18
TEN1.8. QUN LÝ VƯN CHI GHÉP 1.9. TIÊU CHUN CA GC GHÉP
• Gc ghép
> Câygiốngcótừ5-6cặplá
> Câycaotừ20-25cm
> Chốngchịuđượcnắngtrựcxạtốithiểulà20ngày
> Thânmọcthẳng
> Lákhôngdịdạng
> Câykhôngsâubệnh
> Đườngkínhgốccây>4mm
Không bón thêm phân cho gốc ghép trước khi ghép
10 ngày
• Chi ghép
> Chồi ghép chỉ nên lấy từ vườn nhân chồi khi loại
giốngđãđượcxácđịnh
20 - 25cm

5 - 6 cặp lá
19
TEN1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN
• Thu hoch chi ghép
> Chồighépchỉnênlấytừvườnnhânchồi
khiloạigiốngđãđượcxácđịnh
> Thuhoạchchồighéptrước10giờsáng
> Lựathânghépnoncótừ4đốttrởlên(1)
> Dùng dao sắc hay kéo tạo hình để cắt
phầntrêncủathânghépgồm2-3đốt(2)
> Đểlạiítnhấtlàmộtđốttrêncâyđểtạo
chồimới(chồighép)
> Chỉ sử dụng phần trên của thân ghép
(chồighép),có2đốt,mộtcặpláđãphát
triểnvàmộtcặplánonởtrênngọn(2)
> Dùngkéocắtbỏ2/3diệntíchcủamỗilá
(3,4)
1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN
1
3 4
2
*Lưu ý: Chồi ghép chỉ nên thu hoạch sau
khi bón phân từ 7 - 10 ngày
20
TEN1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN 1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN
• Thi v ghép
> Ởvườnươmcóthểghépquanhnăm
> Thờivụghéptốtnhấtlàtừtháng3
đếntháng6
• Phương pháp ghép

> Ghépnêmnốingọn
> Dùngdaosắcđểcắtthângốcghép
3-4cmtrênnáchlá(1,2,3)
> Chẻdọcthângốcghéptừtrênxuống
theohìnhchữV(4)
1
3
2
4
3 - 4cm
21
TEN1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN
• Phương pháp ghép
> Sửdụngdaosắcđểcắtchồighéptheohình
vátnêm(V)(1,2)
> Đưachồighépvàovếtchẻcủagốcghép(3)
> Đảm bảođược chồi ghépvà gốcghép tiếp
hợpvừakhítvớinhau
> Dùngdâysợinhựaquấnchặtvàkínchồighép
lạivớigốcghép(4)
> Đảm bảo dây nhựa được quấn xung quanh
mắtghépvàvòngquấncuốicùngởbêntrên
1
3
2
4
1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN
* Lưu ý: Không sử dụng chồi ghép già
22
TEN1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN 1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN

• Chăm sóc cây ghép
> Dùng bầu PE (không đục lỗ)bao kínphần
chồighépcủacâyghép
> Phía dưới buộc kín miệng túi PE để tránh
việcthoáthơinước
> Sau10-15ngàytháobỏtúiPE
> Che vườn ươm cây giống bằng lưới nhựa
tổng hợp cao khoảng 60cm để tránh ánh
nắngtrựcxạ
> Sau20-25ngàycắtbỏdâybuộcvếtghép
> Thường xuyên loại bỏ những chồi mọc ở
dướimắtghép
> Chămsócvườnươmnhưđãgiảithíchởtrên
> Sau45-60ngày,câygiốngcóthểđemtrồng
23
TEN1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN
• Tiêu chun ca cây ghép
> Chồighéppháttriểnítnhấtthêmmột
cặplánữa
> Điểmtiếphợpgiữachồighépvàthân
gốcghéppháttriểntốtvàkhôngthấy
môsẹolớn
> Câyghép chống chịuđược ánh sáng
trực xạ bằngcách dỡgiàn che trước
khitrồngmộttuần
> Câyghépkhôngsâubệnhvàdịdạng
1.11. CÂU HI VÀ BÀI TP ÁP DNG
24
TEN1.10. NHÂN GING BNG PHƯƠNG PHÁP GHÉP NI NGN 1.11. CÂU HI VÀ BÀI TP ÁP DNG
1. Nêunhữngưuđiểmvànhượcđiểmcủaviệcnhângiống

bằnghạtvànhângiốngvôtính?
2. Giảithíchviệcthiếtkếvườnươmnhưthếnào?
3. Giảithích2phươngphápgieoươmkhácnhau.
4. Nhữngtiêuchuẩncủachồighépvàgốcghéplàgì?
5. Giảithíchtừngbướccủaviệcghépnốingọn.
6. Nhữngtiêuchuẩncủacâyghéplàgì?
7. Giải thíchquản lývườn ươm như thế nào (ánh sáng,
nước,dinhdưỡngvàsâubệnh)
8. Thămmộtvườnươmcủamộtthànhviêntrongnhómvà
Đánhgiáđiểmmạnh
Điểmyếu
Đưaragiảiphápcảithiệnvườnươm
9. Mỗithànhviêncủanhómghép3chồi
25