chủ trương của đảng về xây dựng một nền văn hoá việt nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong những năm qua. thực trạng và giải pháp

LỜI MỞ ĐẦU
Văn hoá Việt Nam là thành quả của nghìn năm lao động sáng tạo. Nền văn
hố tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc là các giá trị tốt đẹp của xã hội và con
người Việt Nam, là sản phẩm của lịch sử dựng nước và giữ nước mấy nghìn
năm của dân tộc và là bản chất của q trình lịch sử ấy.
Q trình đổi mới tồn diện đất nước, Đảng dần đi tới những nhận thức
mới, quan điểm mới về phát triển văn hoá, xã hội. Hội nghị Trung ương 5 khoá
VIII nhận thức rõ yêu cầu xây dựng chiến lược văn hoá trong thời kỳ mới, từ
đó đã ra Nghị quyết “về xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến
đậm đà bản sắc dân tộc”. Nghị quyết nêu phương hướng chiến lược: xây dựng
và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp thu
tinh hoa văn hoá nhân loại, làm cho văn hoá thấm sâu vào toàn bộ đời sống và
hoạt động xã hội, vào từng người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần cao
đẹp, trình độ dân trí cao, khoa học phát triển, phục vụ đắc lực sự nghiệp cơng
nghiệp hố, hiện đại hố vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng,
văn minh, tiên tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội.
Văn hóa vốn bao giờ cũng là nền tảng quyết định của xã hội, một văn hóa
cho sự phát triển mạnh mẽ, sâu sắc toàn diện nhất tồn cầu hóa và hơi nhập,
tồn cầu hóa như một tất yếu. Có thể khẳng định: Văn hóa là cốt hồn của dân
tộc, một dân tộc, nếu không giữ được bản sắc văn hóa riêng thì dân tộc đó sẽ bị
lu mờ thậm chí khơng cịn dân tộc đó nữa. Vì thế, xây dựng và phát triển nền
văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc không chỉ là trách nhiệm
của ngành văn hố mà cịn là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và toàn xã
hội. Em quan tâm và chọn đề tài: “Chủ trương của Đảng về xây dựng một nền
văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong những năm qua.
Thực trạng và giải pháp”.

1


I. CHỦ TRƯƠNG CỦA ĐẢNG VỀ XÂY DỰNG MỘT NỀN VĂN HOÁ

VIỆT NAM TIÊN TIẾN, ĐẬM ĐÀ BẢN SẮC DÂN TỘC
1. Khái niệm
Văn hoá theo nghĩa rộng là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần do
cộng đồng các dân tộc Việt Nam sáng tạo ra trong quá trình dựng nước và giữ
nước.
Văn hố theo nghĩa hẹp là “đời xống tinh thần của toàn xã hội” hoặc “hệ
các giá trị truyền thống, lối sống”
2. Quá trình đổi mới về tư duy nhận thức xây dựng và phát tiển nền
văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
Ngày này, khơng ai cịn có thể phủ nhận được vai trị của văn hố đối
với sự phát triển mỗi dân tộc cũng như đối với sự phát triển nhân loại. Ở Việt
Nam, chúng ta xây dựng CNXH trong điều kiện mở rộng giao lưu kinh tế, giao
lưu văn hoá với nước ngồi và trong hồn cảnh thế giới đã có những biến đổi
to lớn về mọi mặt. Những điều kiện trên đưa tới nhiều yếu tố tích cực, đồng
thời cũng đưa tới nhiều ảnh hưởng tiêu cực, đặc biệt là trong văn hoá. Khẳng
định độc lập dân tộc và CNXH là mục tiêu xuyên suốt của tiến trình cách
mạng Việt Nam, Đảng ta cũng trực tiếp khẳng định các đặc trưng cơ bản của
CNXH mà “Nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” là một bộ phận cấu
thành. Bởi vậy, xây dựng và phát triển “nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc” đã và đang là một nhiệm vụ chiến lược đòi hỏi Đảng, toàn dân và toàn
quân vưa phải tiến hành các hoạt động thực tiễn để văn hố có thể góp phần tốt
nhất bảo đảm cho dân tộc vững bước trên con đường của sự lựa chọn XHCN.
Văn hố có vai trị: “là một bộ phận trọng yếu của cách mạng văn hoá - tư
tưởng, là một động lực mạnh mẽ, đồng thời là một mục tiêu lớn trong sự
nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội”. Nhận thức này là cơ sở, điểm xuất phát
2


cho các chủ trương, chính sách về văn hố của Đảng trong những năm tiếp
theo; đồng thời khắc phục được những biểu hiện coi văn hoá chỉ đơn thuần là

hoạt động phi sản xuất, khơng sinh lợi, thậm chí cịn là “gánh nặng” của nền
kinh tế
Tính chất của nền văn hoá mới là nền văn hoá xã hội chủ nghĩa đậm đà bản
sắc dân tộc. Quan điểm này thể hiện sự kiên định con đường xã hội chủ nghĩa,
đồng thời bảo tồn và phát triển những giá trị văn hoá của dân tộc và thời đại đã
được kiểm chứng và phát huy trong q trình phát triển nền văn hố cách
mạng Việt Nam.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng (1991), kế thừa và phát
triển những quan điểm mới cùng những thành tựu bước đầu đạt được về xây
dựng và phát triển văn hoá xã hội một cách mạnh mẽ hơn quá trình đổi mới
đường lối phát triển văn hoá - xã hội trên những nội dung trọng yếu. Vế văn
hoá Đại hội nêu mục tiêu: “tiếp tục xây dựng và phát triển sự nghiệp văn hoá
Việt Nam, bảo tồn và phát huy truyền thống văn hoá tốt đẹp của các dân tộc,
tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại”, xác định rõ hai đặc trưng của nền văn hoá
mới tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tộc. Đặc trưng tiên tiến vừa bao hàm được
nội dung xã hội chủ nghĩa, vừa chứa đựng những giá trị mới, tiến bộ và hiện
đại của văn hoá nhân loại. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ
đi lên chủ nghĩa xã hội được thông qua tại Đại hội VII đã xác định một trong
sáu đặc trưng căn bản của chế độ xã hội chủ nghĩa mà Đảng và nhân dân ta
phấn đấu xây dựng là “có nền văn hố tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”. Một
trong bảy phương hướng mà Cương lĩnh xác định nhằm xây dựng đất nước ta
trong thời kỳ quá độ là: tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực tư
tưởng và văn hoá. Đặc biệt, khẳng định những giá trị của tư tưởng Hồ Chí
Minh với tư cách là một nền tảng tư tưởng của Đảng, Đại hội VII đã khái quát,
nâng cao và đưa văn hố - tư tưởng Hồ Chí Minh trở thành một trong những
3


yếu tố cốt lõi của nền văn hoá đất nước trong thời kỳ đổi mới theo định hướng
xã hội chủ nghĩa. Văn hố Hồ Chí Minh trở thành động lực cho công cuộc đổi

mới đất nước và là một cơ sở lý luận cho việc hoạch định đường lối văn hoá
trong thời kỳ đổi mới. Đại hội VII nhấn mạnh một số vấn đề cấp bách trong
công tác lãnh đạo, quản lý văn hố, đó là: xây dựng gia đình văn hoá mới; sắp
xếp lại tổ chức và cải tiến công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động văn
hoá; đổi mới phương thức hoạt động của các đơn vị văn hố, nghệ thuật…đồng
bộ với q trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế.
Các Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương khoá VII đã cụ thể hoá và tiếp
tục đổi mới một bước hoạt động văn hoá, giáo dục và các chính sách xã hội.
Hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung ương khoá VII đưa ra tư tưởng chỉ
đạo, đồng thời là những chủ trương lớn nhằm định hướng và thúc đấy các hoạt
động văn hoá - văn nghệ: sự nghiệp văn hoá - văn nghệ là một bộ phận khăng
khít của sự nghiệp đổi mới; bảo đảm dân chủ, tự do cho mọi hoạt động sáng
tạo văn hoá, phát triển văn hoá dân tộc đi liền với việc mở rộng giao lưu, tiếp
thu tinh hoa của nhân loại; nâng cao tính chiến đấu của các hoạt động văn hoá,
xã hội hoá các hoạt động văn hố; khắc phục tình trạng “hành chính hố” các
tổ chức văn hoá và xu hướng thương mại hoá trong lĩnh vực này. Hội nghị
Trung ương 4 khoá VII đã làm rõ hơn đặc trưng tiên tiến đậm đà bản sắc văn
hoá dân tộc của nền văn hoá Việt Nam thời kỳ đổi mới; tiếp tục tăng cường với
những phương thức thích hợp sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước
trong các lĩnh vực văn hoá; bước đầu đổi mới cơ chế hoạt động, nâng cao tính
chủ động, sáng tạo của các đơn vị hoạt động văn hoá theo hướng dân chủ hoá,
xã hội hoá; nhận diện rõ nét hơn trong một số nội dung, giá trị văn hố mới
trong q trình chuyển đổi cơ chế
Hội nghị Trung ương 5 khoá VIII nhận thức rõ yêu cầu xây dựng chiến
lược văn hoá trong thời kỳ mới, từ đó đã ra Nghị quyết “về xây dựng và phát
4


triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”. Nghị quyết nêu
phương hướng chiến lược: xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên

tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại, làm cho văn
hoá thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào từng người, tạo ra
trên đất nước ta đời sống tinh thần cao đẹp, trình độ dân trí cao, khoa học phát
triển, phục vụ đắc lực sự nghiệp công nghiệp hố, hiện đại hố vì mục tiêu dân
giàu nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh, tiên tiến vững chắc lên chủ
nghĩa xã hội. Năm quan điểm chỉ đạo:
1. Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động
lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Xây dựng và phát triển kinh tế phải
nhằm mục tiêu văn hố, vì xã hội cơng bằng, văn minh, con người phát triển
tồn diện.
2. Nền văn hoá Việt Nam là nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
3. Nền văn hoá Việt Nam là nền văn hoá thống nhất mà đa dạng trong cộng
đồng các dân tộc Việt Nam
4. Xây dựng và phát triển nền văn hố là sự nghiệp của tồn dân, do Đảng
lãnh đạo, trong đội ngũ trí thức giữ vai trị quan trọng
5. Văn hố là một mặt trận, xây dựng và phát triển văn hoá là sự nghiệp
cách mạng lâu dài, địi hỏi phải có ý chí cách mạng và sự kiên trì, thận trọng
Nghị quyết Trung ương 5 nhanh chóng đi vào cuộc sống, khơi dậy phong
trào xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội, qua đó góp phần tạo nên những
thành tựu rất quan trọng về kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại và
sự ổn định chính trị của đất nước. Sự nghiệp văn hoá - xã hội tiến bộ rõ rệt.
Trình độ dân trí và chất lượng nguồn nhân lực được nâng lên. Khoa học xã hội
và nhân văn, khoa học tự nhiên và khoa học công nghệ chuyển biến tích cực,
gắn bó với các lĩnh vực kinh tế - xã hội. Các hoạt động văn hố, văn nghệ, báo
chí, xuất bản góp phần tích cực, động viên tồn dân tham gia xây dựng và bảo
5


vệ Tổ quốc, âng cao kiến thức và chất lượng cuộc sống. Các hoạt động đền ơn
đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn, nhân đạo, từ thiện được mở rộng. Những

thành tựu đó đã góp phần tăng cường sức mạnh tổng hợp, làm thay đổi bộ mặt
của đất nước và cuộc sống của nhân dân, củng cố vững chắc độc lập dân tộc và
chế độ xã hội chủ nghĩa, nâng cso vị thế và uy tín của nước ta trên trường quốc
tế
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng (4/2001) tiếp tục thực hiện
đường lối xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, chủ trương
hướng hoạt động văn hoá vào việc xây dựng con người Việt Nam phát triển
toàn diện, động viên và phát huy sức mạnh của toàn dân tộc. Nếu ở Nghị quyết
Trung ương 5 khoá VIII, tiêu chuẩn xây dựng con người mới cịn được trình
bày ở dạng khái qt thì đến Đại hội IX, Đảng ta đã cụ thể hố với những tiêu
chí rõ ràng hơn: mọi hoạt động văn hoá đều phải nhằm vào xây dựng con
người Việt Nam phát triển tồn diện về chính trị, tư tưởng trí tuệ, đạo đức, thể
chất, năng lực sáng tạo, có ý thức cộng đồng, lịng nhân ái, khoan dung, tơn
trọng tình nghĩa, có lối sống văn hố, quan hệ hài hồ trong gia đình, cộng
đồng và xã hội. Phương hướng của phát triển văn hoá là phải trở thành nhân tố
thúc đẩy con người tự hoàn thiện nhân cách, thừ kế truyền thống cách mạng,
phát huy tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc. Văn hố phải tham gia tích cực vào việc điều tiết nền kinh tế thị trường,
hướng nền kinh tế nước ta trở thành nền kinh tế tị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa.
3. Quan điểm chỉ đạo và chủ trương xây dựng nền văn hoá tiên tiến
đậm đà bản sắc dân tộc trong những năm qua
Một là, văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là
động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội

6


- Văn hố là nền tảng của xã hội: nó được ví như một sợi chỉ đỏ xun suốt
tồn bộ tiến trình lịch sử dân tộc, làm nên sức sống mãnh liệt giúp cho dân tộc

ta vượt qua những khó khăn thử thách. Vì vậy chủ trương của Đảng cần phải
làm cho văn hoá thấm sâu vào mọi lĩnh vực đời sống xã hội, xây dựng mơi
trường văn hố lành mạnh đủ sức đề kháng và đẩy lùi các tiêu cực xã hội
- Văn hoá là động lực phát triển: Nguồn lực nội sinh của sự phát triển của
một dân tộc thấm sâu trong văn hoá. Sự phát triển của một dân tộc phải vươn
tới cái mới, tiếp cận cái mới, tạo ra cái mới, nhưng lại không thể tách khỏi cội
nguồn. Phát triển dựa trên cội nguồn, bằng cách phát huy cội nguồn. Phát triển
dựa trên cội nguồn, bằng cách phát huy cội nguồn. Cội nguồn của mỗi quốc
gia, dân tộc là văn hoá. Văn hoá thể hiện qua tư duy vì vậy ví như trước đây
nền văn hố Việt Nam trì trệ khủng hoảng khơng phải do yếu tố tiến triển nội
tại của nền kinh tế mà là do tư duy, cách quản lý và khi đổi mới cũng đồng
nghĩa với việc đổi mới về tư duy trước tiên. Hàm lượng văn hoá trong các lĩnh
vực đời sống con người càng cao bao nhiêu thì khả năng phát triển kinh tế
càng hiện thực và bền vững bấy nhiêu. Văn hoá sử dụng sức mạnh của những
giá trị truyền thống đạo lý dân tộc… để hạn chế những xu hướng mang tính
thương mại hố.
Trong vấn đề bảo vệ mơi trường vì sự phát triển bền vững, văn hố giúp
bảo vệ tối đa lối sống ham muốn quá mức dẫn đến làm cạn kiệt tài nguyên, ô
nhiễm môi trường sinh thái, phát triển khơng phải bằng mọi giá.
- Văn hố là một mục tiêu phát triển: mục tiêu xây dựng một xã hội Việt
Nam “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, văn minh” đó cũng là mục tiêu phát kinh
tế - xã hội (văn hố) vì con người, do con người. Phát triển đồng thời gắn liền
với tiến bộ, công bằng xã hội, phát triển văn hố và bảo vệ mơi trường
- Văn hố có vai trị đặc biệt quan trọng trong việc bồi dưỡng, phát huy
nhân tố con người và xây dựng xã hội mới: Trong các nguồn lực phát triển
7


kinh tế xã hội như vốn, tài nguyên… có thể cạn kiệt, chỉ có nguồn lực con
người và tri thức với khả năng tái sinh và tự sinh không bao giờ cạn. Văn hố

và trình độ học vấn là một trong những tiêu chí để đánh giá chỉ số phát triển,
nó trực tiếp tạo dựng, nâng cao vốn của nguồn nhân lực. Ngày nay với xu
hướng phát triển của thời đại thì nguy cơ mù chữ khơng cịn nhưng nguy cơ
mù tin học, ,mù ngoại ngữ là một thức tế thách thức.
Hai là, nền văn hoá chúng ta xây dựng là nền văn hoá tiên tiến, đậm đà,
bản sắc dân tộc
Tiên tiến là yêu nước và tiến bộ mà nội dung cốt lõi là lý tưởng độc lập dân
tộc và chủ nghĩa xã hội theo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
nhằm mục tiêu tất cả vì con người. Tiên tiến không chỉ về nội tư tưởng mà cả
trong hình thức biểu hiện, trong các phương tiện truyền tải nội dung.
Bản sắc dân tộc là tổng hoà các giá trị bền vững những tinh hoa văn hoá
vật chất và tinh thần, làm nên những sắc thái văn hoá riêng của một dân tộc
trong lịch sử và trong q trình phát triển. Đó chính là tính đặc thù dân tộc của
văn hoá được lưu giữ, định hướng cho sự phát triển của nền văn hoá.
Bản sắc dân tộc của văn hoá Việt Nam bao gồm những giá trị bền vững,
những tinh hoa của cộng đồng dân tộc được vun đắp qua quá trình dựng nước
và giữ nước. Đối với văn hóa Việt nam, đó là lịng u nước nồng nàn, ý chí tự
cường dân tộc, tinh thần đồn kết, ý thức cộng đồng gắn kết trong chỉnh thể
Nhà - làng, xã - tổ quốc; lòng nhân ái khoan dung, độ lượng, trọng tình nghĩa,
đức tính cần cù, sáng tạo trong lao động...Giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc
phải đi đôi với chống lạc hậu, lỗi thời trong phong tục tập quán, lề thói lạc hậu,
bảo thủ.
Như vậy, quá trình xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt nam “ tiên
tiến” gắn với giữ gìn “ bản sắc dân tộc” là một thể thống nhất không thể tách
rời nhau. Đó là tư tưởng nhất quán của Đảng ta trong xây dựng nền văn hoá
8


Việt Nam, nhất là trong thời kỳ cơng nghiệp hố, hiện đại hoá đất nước và hội
nhập quốc tế.

Ba là, nền văn hoá Việt Nam là nền văn hoá thống nhất mà đa dạng
trong cuộc sống cộng đồng các dân tộc Việt Nam
- Nét đặc trưng nổi bật của nền văn hoá Việt Nam là sự thống nhất mà
đa dạng, là sự hồ quyện bình đẳng sự phát triển độc lập của văn hoá các dân
tộc anh em cùng sống trên lãnh thổ Việt Nam. Mỗi thành phần dân tộc có
truyền thống và bản sắc của mình, cả cộng đồng dân tộc Việt Nam có nền văn
hố chung nhất. Sự thống nhất bao hàm cả tính đa dạng, đa dạng trong sự
thống nhất. Khơng có sự đồng hố hoặc thơn tính, kỳ thị bản sắc văn hố của
các dân tộc.
Hơn 50 dân tộc trên đất nước ta đều có những giá trị và bản sắc văn hoá
riêng. Các giá trị và sắc thái đó bổ sung cho nhau, làm phong phú nền văn hoá
Việt Nam và củng cố sự thống nhất dân tộc.
Bốn là, xây dựng và phát triển văn hố là sự nghiệp chung của tồn dân
do Đảng lãnh đạo, trong đó đội ngũ trí thức giữ vai trị quan trọng: giáo dục
và đào tạo, cùng với khoa học cơng nghệ được coi là quốc sách hàng đầu.
Văn hố theo nghĩa rộng thì bao hàm cả giáo dục và đào tạo, khoa học
và công nghệ
Đại hội VI (1986), Hội nghị Trung ương 2, Khoá VIII (12/1996) khẳng
định:
Cùng với giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ là quốc sách hàng
đầu, là động lực phát triển kinh tế xã hội, là điều kiện cần thiết để giữ vững
độc lập dân tộc và xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội
Khoa học và công nghệ là nội dung then chốt trong mọi hoạt động của
tất cả các ngành, các cấp, là nhân tố chủ yếu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và
củng cố quốc phòng - an ninh.
9


Thực hiện quốc sách này chúng ta chủ trương:
- Nâng cao chất lượng giáo dục tồn diện

- Chuyển dần mơ hình giáo dục hiện nay mang tính chất hồn tồn bắt
buộc trong tất cả các môn học sang hướng giáo dục mở, mơ hình xã hội học
tập theo tín chỉ, đảm bảo việc học suốt đời như liên thông, liên kết…
- Đổi mới mạnh mẽ giáo dục mầm non và giáo dục phổ thơng đảm bảo tính
khoa học và vừa sức với tâm, sinh lý lứa tuổi
- Phát triển đào tạo nghề
- Đổi mới hệ thống giáo dục đại học và sau đại học
- Đảm bảo chất lượng và số lượng đội ngũ giáo viên
- Thực hiện xã hội hoá giáo dục
- Tăng cường hợp tác quốc tế giáo dục
- Phát triển khoa học xã hội, tự nhiên và công nghệ, ứng dụng
- Đổi mới cơ chế quản lý khoa học và cơng nghệ
Năm là, văn hố là một mặt trận; xây dựng và phát triển văn hoá là một sự
nghiệp cách mạng lâu dài, đỏi hỏi phát có ý chí cách mạng và sự kiên trì, thận
trọng.
Bảo tồn và phát huy những di sản văn hoá tốt đẹp của dân tộc, sáng tạo nên
những giá trị văn hoá mới, làm cho những giá trị ấy thấm sâu vào cuộc sống xã
hội và mỗi con người, trở thành tâm lý và tập quán tiến bộ, văn minh là một
quá trình cách mạng đầy khó khăn, phức tạp, địi hỏi nhiều thời gian. Trong
cơng cuộc đó, “xây” đi đơi với “chống”, lấy “xây” làm chính. Cùng với việc
giữ gìn và phát triển những di sản văn hoá quý báu của dân tộc, tiếp thu tinh
hoa văn hoá thế giới, sáng tạo, vun đắp nên những giá trị mới, phải tiến hành
kiên trì cuộc đấu tranh bài trừ các hủ tục, các thói hư tật xấu, nâng cao tính
chiến đấu, chống mọi mưu toan lợi dụng văn hoá để thực hiện “diễn biến hồ
bình”
10


II. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
1. Thực trạng

a. Những kết quả đạt được
- Trong những năm qua, cơ sở vật chất, kỹ thuật của nền văn hoá mới đã
bước đầu được tạo dựng; quá trình đổi mới tư duy về văn hoá, về xây dựng con
người và nguồn nhân lực có bước phát triển rõ rệt; mơi trường văn hố có
những chuyển biến theo hướng tích cực; hợp tác quốc tế về văn hoá được mở
rộng
- Giáo dục và đào tạo có bước phát triển mới. Quy mơ giáo dục và đào tạo
tăng ở tất cả các tầng lớp, các bậc học. Chất lượng đội ngũ giáo viên phổ thơng
có chuyển biến, cơ sở vật chất kỹ thuật cho trường học trên cả nước được tăng
cường. Dân trí tiếp tục được nâng cao.
- Khoa học và cơng nghệ có bước phát triển, phục vụ thiết thực hơn nhiệm
vụ phát triển kinh tế - xã hội
- Văn hoá phát triển, việc xây dựng đời sống văn hoá và nếp sống văn
minh có tiến bộ ở tất cả các tỉnh, thành trong cả nước
- Những thành tựu trong sự nghiệp xây dựng văn hố chứng tỏ đường lối
và các chính sách văn hoá của Đảng và Nhà nước ta đã và đang phát huy tác
dụng tích cực, định hướng đúng đắn cho sự phát triển đời sống văn hoá. Những
thành tựu này cũng là kết quả của sự tham gia tích cực của nhân dân và những
nỗ lực rất lớn của các lực lượng hoạt động trên lĩnh vực văn hoá
b. Những mặt hạn chế
- Một là, so với yêu cầu của thời kỳ đổi mới, trước những biến đổi ngày
càng phong phú trong đời sống xã hội những năm gần đây, những thành tựu và
tiến bộ đạt được trong lĩnh vực văn hố cịn chưa tương xứng và chưa vững
chắc, chưa đủ tác động có hiệu quả đối với các lĩnh vực của đời sống xã hội,
đặc biệt là lĩnh vực tư tưởng. Đạo đức, lối sống tiếp tục diễn biến phức tạp, có
11


một số mặt nghiêm trọng hơn, tồn tại không nhỏ đến uy tín của Đảng và Nhà
nước, niềm tin của nhân dân

- Hai là, sự phát triển của văn hoá chưa đồng bộ và tương xứng với tăng
trưởng kinh tế, thiếu gắn bó với nhiệm vụ xây dựng và chỉnh đốn Đảng là một
trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến quá trình phát triển kinh tế và nhiệm
vụ xây dựng Đảng. Nhiệm vụ xây dựng con người Việt Nam trong thời kỳ
cơng nghiệp hố, hiện đại hố chưa tạo được chuyển biến rõ rệt. Mơi trường
văn hố cịn bị ơ nhiễm bởi các tệ nạn xã hội, sự tràn lan của các sản phẩm và
dịch vụ văn hố mê tín, dị đoan, độc hại, thấp kém… Sản phẩm văn hoá và các
dịch vụ văn hoá ngày càng phong phú nhưng cịn rất thiếu những tác phẩm văn
học, nghệ thuật có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, có ảnh hưởng tích cực
và sâu sắc trong đời sống.
- Ba là, việc xây dựng thể chế văn hố cịn chậm, chưa đổi mới, thiếu đồng
bộ, làm hạn chế tác dụng của văn hoá đối với các lĩnh vực quan trọng của đời
sống đất nước.
Bốn là, tình trạng nghèo nàn, thiếu thốn, lạc hậu về đời sống văn hoá - tinh
thần ở nhiều vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào các
dân tộc thiểu số và vùng căn cứ cách mạng trước đây văn chưa được khắc phục
có hiệu quả. Khoảng cách chênh lệch về hưởng thụ văn hoá giữa các vùng
miền, khu vực, tầng lớp xã hội tiếp tục mở rộng
c. Nguyên nhân
Những khuyết điểm, yếu kém nói trên do nhiều nguyên nhân khác quan và
chủ quan
- Nguyên nhân chủ quan: các quan điểm chỉ đạo về phát triển văn hoá chưa
được quán triệt đầy đủ cũng chưa được thực hiện nghiêm túc. Bệnh chủ quan,
duy ý chí trong quản lý kinh tế - xã hội cùng với cuộc khủng hoảng kinh tế - xã
hội kéo dài 20 năm đã tác động tiêu cực đến việc triển khai đường lối phát
12


triển văn hố. Chưa xây dựng được cơ chế, chính sách và giải pháp phù hợp để
phát triển văn hoá trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội

nhập quốc tế. Một bộ phận những người hoạt động trên lĩnh vực văn hố có
biểu hiện xa rời đời sống, chạy theo chủ nghĩa thực dụng, thị hiếu thấp kém.
- Nguyên nhân khách quan: tốc độ tăng trưởng kinh tế chẳng những không
làm giảm áp lực các vấn đề văn hố, xã hội mà cịn nảy sinh nhiều vấn đề phức
tạp. Nêu khơng có quan điểm phát triển văn hoá, xã hội đúng đắn trong điều
kiện nền kinh tế thị trường sẽ có nguy cơ đẩy xã hội đến phân biệt khoảng cách
giàu nghèo lớn, giữa nông thôn và thành thị, … cùng nhiều tệ nạn xã hội, giá
trị truyền thống văn hoá bị mai một, đặc biệt những cá nhân có lối sống đồi
truỵ, tha hố về đạo đức và lứa tuổi thanh niên là những chủ nhân tương lai của
đất nước và sự xâm nhập của các luồng văn hoá phương Tây tác động đến đời
sống tinh thần, xã hội.
2. Giải pháp
Khắc phục những hạn chế để tiếp tục giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc,
đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội và con người trong điều kiện đất
nước trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố và hội nhập quốc
tế, chúng ta cần làm một số nhiệm vụ cơ bản sau:
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, phát huy sức
mạnh tổng hợp của toàn dân, tạo sự chuyển biến cơ bản và bước phát triển
mạnh mẽ trong xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân
tộc đồng bộ với sự phát triển kinh tế - xã hội
- Toàn dân đẩy mạnh phong trào “toàn dân đồn kết, xây dựng đời sống
văn hóa” gắn chặt với cuộc vận động chính trị sâu rộng trong tồn Đảng, toàn
dân, toàn quân học tập và thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức, lối
sống, chuyển biến mạnh mẽ công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống

13


trong cán bộ, đảng viên và nhân dân nhất là đối với cán bộ chủ chốt các cấp và
thanh niên ngày nay

- Phải gắn chặt nhiệm vụ xây dựng văn hoá với nhiệm vụ trung tâm xây
dựng kinh tế và nhiệm vụ then chốt xây dựng Đảng, đảm bảo hoạt động văn
hố tiến hành đồng bộ với hoạt đơng kinh tế, hình thành nền tảng vững chắc xã
hội
Để thực hiện tốt các nhiệm vụ cụ thể về xây dựng và phát triển văn hố,t
trong đó đặt lên hàng đầu nhiệm vụ xây dựng con người với những đức tính cơ
bản, tốt đẹp, chúng ta phải xây dựng và phát triển hài hồ các nhiệm vụ khác
từ xây dựng mơi trường văn hố, phát triển văn hố, nghệ thuật, thơng tin đại
chúng, bảo tồn phát huy các di sản văn hoá đến việc bảo tồn và phát triển văn
hoá các dân tộc thiểu số, chính sách văn hố đối với tơn giáo và hợp tác quốc
tế về văn hoá
- Tiếp tục tăng cường các nguồn lực và phương tiện cho hoạt động văn hoá
trước hết là tăng mức đầu tư từ ngân sách cho sự phát triển sự nghiệp văn hoá
đi đơi với việc huy động sự đóng góp của các tầng lớp nhân dân và sử dụng
một cách hiệu quả các nguồn lực đó; xây dựng và thực hiện chiến lược tuyển
chọn, đào tạo, phát triển các tài năng văn hoá, nghệ thuật, tăng cường và đổi
mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối
với văn hoá
Con người là vốn quý nhất, phát triển con người vừa là động lực vừa là
mục tiêu của cách mạng, của sự nghiệp đổi mới đất nước, gắn vấn đề nhân tố
con người với tinh thần nhân văn nhằm tạo điều kiện cho con người phát triển
toàn diện, sống trong một xã hội công bằng và nhân ái, với những quan hệ xã
hội lành mạnh. Con người và sự phát triển con người được đặt vào vị trí trung
tâm của chiến lược kinh tế - xã hội, mở rộng cơ hội, nâng cao điều kiện cho
con người phát triển.
14


Kết luận:
Đảng ta ngay từ đầu đã coi trọng xây dựng nền văn hố mới, nó được

khẳng định trong suốt lịch sử hơn 70 năm của Đảng. Văn hoá Việt Nam trong
q trình phát triển yếu tố tích cực, đó là truyền thống văn hoá lâu đời với bản
sắc riêng mang đậm truyền thống tốt đẹp được hun đúc một chiều dài lịch sử
người Việt Nam, nó ln đấu tranh với các mặt tiêu cực, đó chính là những hủ
tục lạc hậu, cái sau phần văn hoá đồ truỵ cổ đại cho lối sống buông thả… cuộc
đấu tranh này là tất yếu, tuy nhiên quy luật sự phát triển cũng nêu rõ chính sự
đấu tranh này là nguồn gốc động lực cho sự phát triển. Quá trình đấu tranh này
làm xoá bỏ dần các mặt tiêu cực, làm chuyển biến nó. Quan điểm của Đảng là
xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đận đà bản sắc dân tộc
là một quan điểm hết sức đúng đắn.
Sự nghiệp xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân
tộc, phát huy chủ nghĩa yêu nước, truyền thống đại đoàn kết dân tộc, ý thức tự
lực tự cường xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc, tiếp thu tinh hoa văn hoa văn hoá
nhân loại, làm cho văn hố thấm sâu vào tồn bộ đời sống xã hội, vào từng con
người, từng địa phương, tập thể và cộng đồng, tạo nên trên đất nước ta đời
sống tinh thần cao đẹp. Trình độ dân trí ngày càng cao, khoa học công nghệ
ngày càng phát triển, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại
hố vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội cơng bằng, dân chủ, văn minh.

15


MỤC LỤC
Lời mở đầu…………………………………………………………………... 1
I. CHỦ TRƯƠNG CỦA ĐẢNG VỀ XÂY DỰNG MỘT NỀN VĂN HOÁ
VIỆT NAM TIÊN TIẾN, ĐẬM ĐÀ BẢN SẮC DÂN TỘC……………….. 2
1. Khái niệm…………………………………………………………………. 2
2. Quá trình đổi mới tư duy nhận thức xây dựng và phát triển nền văn hoá tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc………………………………………………… 2
3. Quan điểm chỉ đạo và chủ trương xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà

bản sắc dân tộc trong những năm qua………………………………………. 6
II. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP……………………………………….. 11
1. Thực trạng……………………………………………………………….. 11
a. Những kết quả đạt được…………………………………………………. 11
b. Những mặt hạn chế……………………………………………………… 11
c. Nguyên nhân……………………………………………………………... 12
2. Giải pháp…………………………………………………………………..13
Kết luận………………………………………………………………………15

16


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam
Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia năm 2009
2. Đảng cộng sản Việt Nam
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia năm 2005
3. Một số chuyên đề: Đường lối cách mạng của Đảng cộng sản Việt Nam
Nhà xuất bản lý luận chính trị năm 2008
http:/// www.taptricongsan. Org.vn./
http:///cpv. Org.vn./
http:cinet.gov.vn./

17