VĂN HÓA CỦA NGƯỜI TÀY Ở HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

1

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
---------------------------------



DƢƠNG QUỐC HUY




VĂN HÓA CỦA NGƢỜI TÀY
Ở HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam
Mã số: 60.22.54



LUẬN VĂN THẠC SỸ LỊCH SỬ



Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN DUY TIẾN

THÁI NGUYÊN - 2010


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

2


LỜI CAM ĐOAN
  

 


Tác giả

Dương Quốc Huy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

3
LỜI CẢM ƠN
               
 môn
- 
 

- 


i dã thu th tài li 






Tác giả

Dương Quốc Huy

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

4
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
 ........................................................................................ 1
 .......................................................................... 2
 .............................................. 4
 ................................... 5
 ............................................................................................. 5
 ............................................................................... 6
 .......................................................................................... 6
Chƣơng 1: VÀI NÉT VỀ HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN .......... 7
 ........................................................ 7
 ............................................................ 8
 ........................................................ 9
 ............................................... 13
 ........................................................................... 14
 ............................................................................. 14
 ................................................................. 17
Tiểu kết chƣơng 1 ....................................................................................... 26
Chƣơng 2: VĂN HÓA VẬT CHẤT CỦA NGƢỜI TÀY ĐỊNH HÓA............. 27
 ................................................................................................ 27
 ................................................................................................... 27
 ............................................................................................... 31
 ..................................................................... 32
 ................................................................................................. 34
 .............................................................................................. 34
 ........................................................................ 43

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

5
 ............................................................................................ 45
Tiểu kết chƣơng 2 ....................................................................................... 47
Chƣơng 3: VĂN HÓA TINH THẦN ............................................................. 48
 ..................................................... 48
 .......................................................................................... 48
 ............................................................................................ 56
  ............................................ 59
3.1.4. Ma chay .......................................................................................... 61
 ................................................................................... 73
3.2.1. Tr ........................................................................................ 73
 ................................................................... 80
 ............................................................................................. 84
3. ...................................................................................... 99
 ............................................................................. 99
 .............................................................................. 103
 ........................................................................................... 104
 ........................................................................ 104
 ....................................................................... 106

 ................... 111
Tiểu kết chƣơng 3 ..................................................................................... 113
KẾT LUẬN ................................................................................................ 115
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 119

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nam bao
        


 .

 

n  
 
 

 


 






dân m 9,08%. T           43367
 49,2  

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

2







“Di sản văn hóa
là tài sản vô giá, gắn kết cộng đồng dân tộc, là cốt lõi của bản sắc dân tộc, cơ
sở để tạo ra những giá trị văn hóa mới và giao lưu văn hóa. Hết sức coi trọng
bảo tồn, kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống (bác học và
dân gian), văn hóa cách mạng, bao gồm cả văn hóa vật thể và phi vật
thể”[56, tr.206].
            
              
“Văn hóa của người Tày ở huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên” 
  vào 

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
 
 


             
“Kiến văn tiểu lục” 




Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

3
“Văn hóa Tày Nùng” 

 

“Các dân tộc Tày - Nùng ở Việt Nam” 


 
chung.
 “Văn hóa truyền thống Tày - Nùng”     

 
Tày- 

 “Phong tục tập quán dân tộc Tày ở Việt Bắc”   




Tín ngưỡng dân gian Tày lịch
sử và hiện tại” 
khá chi 

“Văn hóa dân gian Tày” 



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

4


              


 
 

3. Đối tƣợng, phạm vi và mục đích nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu

 
3.2. Phạm vi nghiên cứu


  


-  

-  



3.3. Mục đích nghiên cứu
  


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

5
        
 
         Tày   Thái Nguyên nói
chung.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu và nhiệm vụ của luận văn
4.1. Phương pháp nghiên cứu
           
            
o sánh, m

4.2. Nhiệm vụ của luận văn
- .
- Tìm hi
- 
 và  dân gian.
-               

- Tày.
5. Nguồn tài liệu
5.1. Tài liệu thành văn
- 
      
 
            

- 
Kiến văn tiểu lục c 

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

6

 Văn hóa Tày
Nùng - Các dân tộc Tày - Nùng ở Việt Nam 

5.2. Tài liệu điền dã
Tày
 

6. Đóng góp của luận văn
-  
 
-               
 


7. Bố cục luận văn


Chƣơng 1: Vài nét về huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên
Chƣơng 2: Văn hóa vật chất của ngƣời Tày ở huyện Định Hóa tỉnh
Thái Nguyên
Chƣơng 3: Văn hóa tinh thần của ngƣời Tày ở huyện Định Hóa
tỉnh Thái Nguyên


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

1

Chƣơng 1
VÀI NÉT VỀ HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN
1.1. Lịch sử hành chính huyện Định Hóa
       

 

            
            


“đông tây cách nhau 172 dặm,
nam bắc cách nhau 98 dặm, phía đông đến địa giới huyện Phú Lương 46
dặm, phía tây đên địa giới châu Chiêm Hóa tỉnh Tuyên Quang 126 dặm, phía
nam đến địa giới huyện Văn Lãng 146 dặm, phía bắc đến địa giới châu Thông
Hóa 47 dặm. Xưa là đất bộ Vũ Định, thời thuộc Minh gọi là huyện Tuyên
Hóa, đời Lê gọi là châu Tuyên Hóa, sau đổi làm châu Định Hóa, thuộc phủ
Phú Bình do phiên thần họ Ma nối đời quản trị…” [40, tr.158-159].
Dư địa chí
            
0 xã, 12 trang.



“cách tỉnh 99 dặm về phía tây, đông tây cách nhau 153
dặm, nam bắc cách nhau 187 dặm” [40, 
              

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

8

Tòng 



S
          

               
           
            


1.2. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên
Tây 
 75 km
2
  


  
- 

 

o


- 
-  


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

9


          
              
               


 


n



 


1.3. Các thành phần dân tộc trong huyện

        

Kinh, Dao, Cao Lan -  
           






Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

10
 ng
 
2
.
Các dân tộc huyện Định Hóa
STT Dân tộc
Dân số
(ngƣời)
% Ghi chú
1 Tày 43367 49,2
2 Kinh 30698 34,8
3 Cao Lan - Sán Chí 8053 9,1
4 Nùng 2891 3,3
5 Dao 1799 2
6 Hoa 1280 1,4
7 Sán Dìu 98 0,09
8 Mông 101 0,06
9  97 0,05
Nguồn: UBND huyện Định Hoá (2009)
   

 

: 
Kinh              

 



   

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

11
 

 c Kinh: 
      
       
             
            
  



i Kinh ch y th trn Ch ng.
H sng tp trung thành các làng mt ti ci Vit. Bên
c phi Vit sng xen k vi Tày, Nùng và các
dân tng ln nhau gia
các dân tc vi dân tc Kinh. Biu hin ng ci Kinh vi các
dân tc khác th hin rõ nht  ngôn ng và trang phi
p thu và chu ng không ít cc khác.

Nhiu t trong ting Kinh mt cách t i
Kinh s dng ví d nh Hoá vn dùng t 
y li. V i Tày có câu thành ng Keo già
hoá Thổi Kinh  vi dân t
i dân tc h  gn.
 




Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

12
            
T
i Nùng có rt nhing v i Tày h
ng tp trung thành tng bn trên trin núi, trii sng vt
cht cnh Hoá rt gin dm bc. H  
t vi nhng thc phng, thú rng. Ngày
l tt h làm nhiu loo, bánh gio, bánh
dày và git l cúng t t i Nùng có tc l không cúng gi
i cht mà ch làm sinh nht khi còn sng. Trang phi Nùng gin
d
Dân tc Hoa: Chim 1,4% dân s toàn huyn. Dân tc Hoa tp trung
 t  huynh Hoá chim 48,89% s i Hoa trong tnh Thái
Nguyên. Mt s xã có i Hoa sinh sng, th trn
Ch Chu, B       i Hoa có mt 
Thái Nguyên khoH n gc t các
tnh Qung Tây (Trung Quc). T tiên ca mt b phn trong
s h vn là nhi phiêu bt b phn

khác là hu du ca nhng chin binh ca phong trào Thái Bình Thiên Quc
chng li nhà Thanh b n sang Vii Hoa  nh
 c nhin thng ca dân tc. Ti Ch
Chu h    th Dân cư, dân tộc
Tỉnh Thái NguyênTheo kí ức của nhân dân, đó là một ngôi đền 3
gian, tương đối lớn, trong chính điện có một bức tượng Quan Công ngồi trên
ngai, hai bên tả hữu có Quan Bình và Châu Sương mang gươm đứng hầu. Đó
cũng là mô típ chung trong cụm tượng thường thấy ở những ngôi đền thờ
Quan Vân Trường. Lễ hội đền Quan Đế được tổ chức vào ngày 13 tháng năm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

13
Âm lịch - tương truyền đó là ngày mất của đức Quan Vân Trường - và diễn ra
trong 3 ngày” [57, tr. 262].
- Sán Chí, Mông, Dao, Sán Dìu, 
              
- 
 


 
 






  






             

 
1.4. Vài nét về ngƣời Tày ở huyện Định Hóa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

14
1.4.1. Dân số, nguồn gốc

nh Hóa có 43.367  


“Đất nước Việt Nam qua
các đời” 
“đoán rằng người Nùng ở miền Nam Trung Quốc và người
Tày ở Bắc Việt Nam là hậu duệ của họ. Đặc biệt là người Lão ở Tây
Nguyên bấy giờ”. “Chúng ta có thể đoán rằng cư dân các châu ki mi thuộc
An Nam đô hộ phủ là tiền thân của đồng bào Tày, Nùng ở khu vực Việt Bắc
hiện nay” [1, tr.103]

“Tày hóa”
 
   
1.4.2. Tình hình kinh tế

Kinh tế nông nghiệp

               
              Ru 

Tên các cánh
       “nà”      
   dùng  
 
 bào Tày

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

15
  ng
.
Khi c 

 


     
- 3 
 
- 30 ngày.

  
  



  soi bãi và
 
 



 
 





Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

16





 
 
 
   
      
cá chép, cá trôi, cá mè, cá
 , cá rô,
 Riêng cá nuôi
 



 
  nhiên



Kinh tế thủ công nghiệp



 
 

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

17
 
               
n 
  





   

 , hoa



la               
    




 

1.4.3. Đời sống văn hóa, xã hội
1.4.3.1. Quan hệ xã hội
Quan hệ cộng đồng làng bản
 



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

18
  có 30 nóc nhà. 
 
    nà  pác  “khuổi   
Loòng, 












thì 


n, che


nhau



Quan hệ dòng họ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên

19
           



  


   c


Quan hệ gia đình

              

giáo

 
g h
 


  



xem 
