Các hệ hỗ trợ ra quyết định lâm sàng clinical decision support systems

CDSS-1
CSE
300
Các hệ hỗ trợ ra quyết định lâm sàng
Các hệ hỗ trợ ra quyết định lâm sàng
Clinical Decision Support Systems
Clinical Decision Support Systems
Mohammed Saleem
Mohammed Saleem
Hồ Bảo Quốc (biên dịch)
Hồ Bảo Quốc (biên dịch)
CDSS-2
CSE
300
Tổng quan
Tổng quan

Phạm vi của các hệ thống CDSS
Phạm vi của các hệ thống CDSS

Các vấn đề cho thành công hay thấ bại
Các vấn đề cho thành công hay thấ bại

Đánh giá các hệ thống CDSSE
Đánh giá các hệ thống CDSSE

Các kỹ thuật tính toán sử dụng trong CDSS
Các kỹ thuật tính toán sử dụng trong CDSS

Chu kỳ thiết kế và phát triển CDSS
Chu kỳ thiết kế và phát triển CDSS


Các hệ thống CDSS đầu tiên
Các hệ thống CDSS đầu tiên

Ví dụ về các hệ CDSS mã nguồn mở
Ví dụ về các hệ CDSS mã nguồn mở
CDSS-3
CSE
300
Phạm vi của CDSS
Phạm vi của CDSS

Định nghĩa
Định nghĩa

Phân loại CDSS
Phân loại CDSS

Kiến trúc hệ thống
Kiến trúc hệ thống

Ưu thế/ sự cần thiết của CDSS
Ưu thế/ sự cần thiết của CDSS

Các lĩnh vực ứng dụng
Các lĩnh vực ứng dụng

Các điểm yếu
Các điểm yếu
CDSS-4

CSE
300
Định nghĩa
Định nghĩa

Một hệ hỗ trợ ra quyết định lâm sàng là bất
Một hệ hỗ trợ ra quyết định lâm sàng là bất
kỳ chương trình máy tính nào được thiết kế
kỳ chương trình máy tính nào được thiết kế
để giúp đở các cán bộ y tế ra các quyết định
để giúp đở các cán bộ y tế ra các quyết định
lâm sàng.
lâm sàng.

Theo nghĩa, bất kỳ hệ thống máy tính nào
Theo nghĩa, bất kỳ hệ thống máy tính nào
làm việc với các dữ liệu lâm sàng hay tri
làm việc với các dữ liệu lâm sàng hay tri
thức y tế nhằm cung cấp sự hỗ trợ ra quyết
thức y tế nhằm cung cấp sự hỗ trợ ra quyết
định.
định.

Có ba loại chức năng hỗ trợ ra quyết định từ
Có ba loại chức năng hỗ trợ ra quyết định từ
tổng quát đến bệnh nhân cụ thể.
tổng quát đến bệnh nhân cụ thể.
CDSS-5
CSE
300

Phân loại
Phân loại

Tạo các cảnh báo và nhắc nhở
Tạo các cảnh báo và nhắc nhở

Hỗ trợ chẩn đoán
Hỗ trợ chẩn đoán

Lập phát đồ và tiêu chí điều trị
Lập phát đồ và tiêu chí điều trị

Nhận diện và phân giải hình ảnh
Nhận diện và phân giải hình ảnh
CDSS-6
CSE
300
Inference Engine
Clinical
Data
Reposit o ry
(CDR)
User
Knowledge Base
Event Monitor
Notifier
Recipient(s)
CDSS-7
CSE
300

Các công cụ hỗ trợ cho quản trị thông tin
Các công cụ hỗ trợ cho quản trị thông tin

Ví dụ:
Ví dụ:

Các hệ thống thông tin bệnh viện

Các hệ thống tìm kiếm thông tin Y khoa (PubMed)

Các máy trạm quản trị tri thức chuyên sâu (e.g.
electronic textbooks, …)

Các công cụ này cung cấp dữ liệu và tri thức
Các công cụ này cung cấp dữ liệu và tri thức
cần thiết, nhưng nó không giúp áp dụng tri thức
cần thiết, nhưng nó không giúp áp dụng tri thức
này để ra một quyết định trong một công việc
này để ra một quyết định trong một công việc
cụ thể (cho một bệnh nhân cụ thể)
cụ thể (cho một bệnh nhân cụ thể)
CDSS-8
CSE
300
Các công cụ cảnh báo
Các công cụ cảnh báo
Tools for Focusing Attention
Tools for Focusing Attention

Ví dụ:

Ví dụ:

Các hệ thống xét nghiệm với các cảnh báo các chỉ
số bất thường hoặc cung cấp danh sách diễn giải
cho các bất thường này.

Hệ thống quản lý dược có cảnh báo việc tương tác
thuốc và sai sót liều sử dụng

Được thiết kế để nhắc nhở các Bác sĩ về chẩn
Được thiết kế để nhắc nhở các Bác sĩ về chẩn
đoán hoặc các vấn đề có thể bị bỏ quên.
đoán hoặc các vấn đề có thể bị bỏ quên.
CDSS-9
CSE
300
Các công cụ tư vấn bệnh nhân
Các công cụ tư vấn bệnh nhân
Tools for Patient-Specific Consultation
Tools for Patient-Specific Consultation

Cung cấp các đánh giá hoặc lời khuyên dựa
Cung cấp các đánh giá hoặc lời khuyên dựa
trên các dữ kiện của bệnh nhân:
trên các dữ kiện của bệnh nhân:

Đề nghị các chẩn đoán khác nhau

Khuyên làm thêm các xét nghiệm, kiểm tra


Khuyên về giải pháp điều trị (therapy, surgery, …)
CDSS-10
CSE
300
Một định nghĩa khác
Một định nghĩa khác

Một CDSS và hệ thống tri thức tích cực sẽ
Một CDSS và hệ thống tri thức tích cực sẽ
dụng các dữ kiện của bệnh nhân để tạo ra các
dụng các dữ kiện của bệnh nhân để tạo ra các
lời khuyên cho từng trường hợp cụ thể.
lời khuyên cho từng trường hợp cụ thể.

Các thành phần chính:
Các thành phần chính:

Tri thức y khoa

Dư kiện bệnh nhân

Khuyến cáo (Case-specific advice)
CDSS-11
CSE
300
Các đặc trưng của CDSS
Các đặc trưng của CDSS

Chức năng hệ thông
Chức năng hệ thông


Xác định cái gì là đúng về bệnh nhân (ví dụ chẩn
đoán đúng)

Xác định cái gì phải làm (kiểm tra gì ?, điều trị
hay không ?, Phát đồ điều trị ra sao ? …)

Các cách đưa ra khuyến cáo
Các cách đưa ra khuyến cáo

Thụ động (bác sĩ sử dụng hệ thống khi cần
khuyến cáoPassive role)

Tích cực (Hệ thống sinh ra các cảnh báo tự động
trong một số điều kiện cụ thể)
CDSS-12
CSE
300
Các hệ thống thụ động
Các hệ thống thụ động

Người dùng điều khiển hệ thống:
Người dùng điều khiển hệ thống:

Yêu cầu lời khuyên

Phân tích lời khuyên

Chấp nhận/từ chối lời khuyên


Lĩnh vực ứng dụng:
Lĩnh vực ứng dụng:

Lĩnh vực rộng như điều trị nội khoa

Ví dụ: QMR, DXPLAIN

Lĩnh vực hẹp

Đau bụng cấp

Phân tích điện tâm đồ
CDSS-13
CSE
300
Các hệ thống thụ động (tt.)
Các hệ thống thụ động (tt.)

Đặc trưng:
Đặc trưng:

Hoạt động độc lập (Stand-alone)

Nhập liệu:

System initiative

User initiative

Kiểu tư vấn


Consulting model

Critiquing model
CDSS-14
CSE
300
Các hệ thống chủ động
Các hệ thống chủ động

Người dùng điều khiển một phần
Người dùng điều khiển một phần

Hệ thống đưa ra lời khuyên

Người dùng đánh giá lời khuyên

Người dùng chấp nhận/từ chối lời khuyên

Lĩnh vực sử dụng
Lĩnh vực sử dụng

Hạn chế

Tương tác thuốc

Kiểm soát sự tương thích giữa các ghi chép

Cảnh báo các kết quả xét nghiệm


Điều khiển các thiết bị y tế
CDSS-15
CSE
300
Các hệ thóng chủ động (tt.)
Các hệ thóng chủ động (tt.)

Đặc trưng
Đặc trưng

Tích hợp trong các hệ thống khác (ví dụ: hệ thống xét
nghiệm hay cấp phát thuốc)

Nhập dữ liệu
Nhập dữ liệu

Do người dùng

Phụ thuộc vào ứng dụng chính

Kiểu tư vấn
Kiểu tư vấn

Critiquing model

Ví dụ:
Ví dụ:

HELP (advices and reminders, therapy)


CARE (reminders)
CDSS-16
CSE
300
Sự cần thiết của CDSS
Sự cần thiết của CDSS

Tài nguyên hạn chế - yêu cầu tăng
Tài nguyên hạn chế - yêu cầu tăng
Các bác sĩ bị quá tải.

Không đủ thời gian cho các chẩn đoán và điều trị.

Cần các hệ thống có thể cải thiện qui trình
Cần các hệ thống có thể cải thiện qui trình
chăm sóc sức khoẻ như kich bản đã nêu
chăm sóc sức khoẻ như kich bản đã nêu

Giảm sai sót trong quá trình khám, chữa bệnh
Giảm sai sót trong quá trình khám, chữa bệnh
CDSS-17
CSE
300
Các lĩnh vực ứng dụng
Các lĩnh vực ứng dụng
CDSS-18
CSE
300
Các khuyết điểm có thể có của CDSS
Các khuyết điểm có thể có của CDSS


Thay đổi quan hệ giữ bác sĩ và bệnh nhân
Thay đổi quan hệ giữ bác sĩ và bệnh nhân

Làm giảm khả năng giải quyết vấn đề đọc lập
Làm giảm khả năng giải quyết vấn đề đọc lập
của cán bộ y tế
của cán bộ y tế

Các liên quan đến pháp luật – ai chịu trách
Các liên quan đến pháp luật – ai chịu trách
nhiệm ?
nhiệm ?
CDSS-19
CSE
300
Các vấn đề cho thành công hay thất bại
Các vấn đề cho thành công hay thất bại

Đánh giá sự cần thiết của người dùng
Đánh giá sự cần thiết của người dùng

Sự hỗ trợ của cán bộ cấp cao
Sự hỗ trợ của cán bộ cấp cao

Sự đóng góp cua chuyên gia (Commitment of
Sự đóng góp cua chuyên gia (Commitment of
expert)
expert)


Vấn đề tích hợp
Vấn đề tích hợp

Giao diện người dùng
Giao diện người dùng

Sự tích hợp của tri thức liên quan
Sự tích hợp của tri thức liên quan

Xem xét vấn đề xã hội và tổ chức trong ngữ
Xem xét vấn đề xã hội và tổ chức trong ngữ
cảnh của CDSS
cảnh của CDSS
CDSS-20
CSE
300
Đánh giá CDSS
Đánh giá CDSS

Tiêu chí thành công của
Tiêu chí thành công của

Các mặt phải xem xét khi đánh giá
Các mặt phải xem xét khi đánh giá
CDSS-21
CSE
300
Các tiêu chí cho một CDSS tốt
Các tiêu chí cho một CDSS tốt


Cơ sở tri thức dựa trên chứng cứ tốt
Cơ sở tri thức dựa trên chứng cứ tốt

Tính đầy đủ của tri thức
Tính đầy đủ của tri thức

Tri thức phải được cập nhật
Tri thức phải được cập nhật

Có đủ nguồn tài nguyên cung cấp dữ kiện
Có đủ nguồn tài nguyên cung cấp dữ kiện

Hiệu năng được đánh giá một cách nghiêm
Hiệu năng được đánh giá một cách nghiêm
ngặt
ngặt
CDSS-22
CSE
300
Criteria for a clinically useful DSS (cont.)
Criteria for a clinically useful DSS (cont.)

Hệ thống cải thiện việc thực hành khám
Hệ thống cải thiện việc thực hành khám
chữa bệnh
chữa bệnh

Cán bộ y tế có thể điều khiển đượ
Cán bộ y tế có thể điều khiển đượ


Hệ thống dễ sử dụng
Hệ thống dễ sử dụng

Các quyết định đưa ra phải được diễn giải rõ
Các quyết định đưa ra phải được diễn giải rõ
ràng
ràng
CDSS-23
CSE
300
Các khía cạnh dánh giá CDSS
Các khía cạnh dánh giá CDSS

Qui trình được sử dụng để phát triển hệ thống
Qui trình được sử dụng để phát triển hệ thống

Cấu trúc của hệ thống
Cấu trúc của hệ thống

Minh chứng cho tính chính xác, tổng quát và
Minh chứng cho tính chính xác, tổng quát và
hiệu quả
hiệu quả

Việc áp dụng các tài nguyên cho bệnh nhân và
Việc áp dụng các tài nguyên cho bệnh nhân và
các khía cạnh khac của môi trường chăm sóc
các khía cạnh khac của môi trường chăm sóc
sức khoẻ
sức khoẻ

CDSS-24
CSE
300
Các kỹ thuật tính toán sử dụng để tạo ra DSS
Các kỹ thuật tính toán sử dụng để tạo ra DSS

Học máy (Machine Learning) và tính toán thích
Học máy (Machine Learning) và tính toán thích
nghi (Adaptive Computing)
nghi (Adaptive Computing)

Inductive Tree Methods

Case Based Reasoning

Artificial Neural Networks

Các hệ thống chuyên gia (Expert Systems) –
Các hệ thống chuyên gia (Expert Systems) –
các phương pháp dựa trên tri thức
các phương pháp dựa trên tri thức

Rule based Systems
CDSS-25
CSE
300
Chu kỳ phát triển CDSS
Chu kỳ phát triển CDSS

Lập kế hoạch

Lập kế hoạch

Nghiên cứu
Nghiên cứu

Phân tích hệ thống
Phân tích hệ thống

Thiết kế
Thiết kế

Triển khai
Triển khai

Bảo trì, sưu liệu và thích ứng
Bảo trì, sưu liệu và thích ứng