bài giảng môn tài chính quốc tế cán cân thương mại quốc tế

1
BÀI 2
BÀI 2
CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ
CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ
(Balance of Payment)
(Balance of Payment)
Giảng viên ph
Giảng viên ph
ụ trách
ụ trách
: PGS. TS Trương Quang Thông
: PGS. TS Trương Quang Thông
Khoa Ngân hàng
Khoa Ngân hàng
Đại học Kinh tế TP.HCM
Đại học Kinh tế TP.HCM
nvt
2012
2
CÁC NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CÁC NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
-
Nghiên cứu một trong những công cụ quan trọng
Nghiên cứu một trong những công cụ quan trọng
nhất trong hoạch đònh chính sách kinh tế.
nhất trong hoạch đònh chính sách kinh tế.
-
Các nội dung cơ bản của cán cân thanh toán quốc
Các nội dung cơ bản của cán cân thanh toán quốc
tế.

tế.
-
Các trạng thái của cán cân thanh toán quốc tế
Các trạng thái của cán cân thanh toán quốc tế
3
1.
1.
ĐỊNH NGHĨA
ĐỊNH NGHĨA
BoP là một bản báo cáo thống kê tổng hợp ghi chép lại
BoP là một bản báo cáo thống kê tổng hợp ghi chép lại
một cách có hệ thống tất cả các giao dòch kinh tế giữa
một cách có hệ thống tất cả các giao dòch kinh tế giữa
người cư trú (resident) và người không cư trú (non-
người cư trú (resident) và người không cư trú (non-
resident) trong một thời kỳ nhất đònh, thường là 1 năm.
resident) trong một thời kỳ nhất đònh, thường là 1 năm.
4
NGUỒN THU THẬP SỐ LIỆU VÀ BÁO CÁO
NGUỒN THU THẬP SỐ LIỆU VÀ BÁO CÁO
Hải quan
Hải quan
Ngân hàng
Ngân hàng
Các cơ quan chính phủ…
Các cơ quan chính phủ…
5
2. BOP LÀ BẢNG GHI CHÉP PHẢN ÁNH
2. BOP LÀ BẢNG GHI CHÉP PHẢN ÁNH
CUNG CẦU TIỀN TỆ

CUNG CẦU TIỀN TỆ
-
Trong chế độ tỷ giá thả nổi, giá cả của đồng tiền tự do chuyển đổi phụ
Trong chế độ tỷ giá thả nổi, giá cả của đồng tiền tự do chuyển đổi phụ
thuộc vào quan hệ cung cầu trên thò trường ngoại hối
thuộc vào quan hệ cung cầu trên thò trường ngoại hối




biết được những nhân tố hình thành cung cầu một đồng tiền, thì
biết được những nhân tố hình thành cung cầu một đồng tiền, thì
cũng đồng thời biết được những nhân tố ảnh hưởng lên tỷ giá
cũng đồng thời biết được những nhân tố ảnh hưởng lên tỷ giá
6
-
Với các nhân tố khác không đổi (other things being equal), thì mọi
Với các nhân tố khác không đổi (other things being equal), thì mọi
nhân tố làm tăng cầu một đồng tiền trên thò trường ngoại hối đều
nhân tố làm tăng cầu một đồng tiền trên thò trường ngoại hối đều
làm đồng tiền nầy tăng giá
làm đồng tiền nầy tăng giá
-
Tương tự, với các nhân tố khác không đổi, thì mọi nhân tố làm
Tương tự, với các nhân tố khác không đổi, thì mọi nhân tố làm
tăng cung một đồng tiền, đều làm đồng tiền nầy giảm giá
tăng cung một đồng tiền, đều làm đồng tiền nầy giảm giá
7
Các giao dòch làm phát
Các giao dòch làm phát

sinh cung ngoại hối (+)
sinh cung ngoại hối (+)
Các giao dòch làm phát
Các giao dòch làm phát
sinh cầu ngoại hối (-)
sinh cầu ngoại hối (-)
Xuất khẩu hàng hóa
Xuất khẩu hàng hóa
Nhập khẩu hàng hóa
Nhập khẩu hàng hóa
Xuất khẩu dòch vụ
Xuất khẩu dòch vụ
Nhập khẩu dòch vụ
Nhập khẩu dòch vụ
Nhập khẩu thu nhập
Nhập khẩu thu nhập
Xuất khẩu thu nhập
Xuất khẩu thu nhập
Nhập khẩu chuyển giao 1
Nhập khẩu chuyển giao 1
chiều
chiều
Xuất khẩu chuyển giao 1
Xuất khẩu chuyển giao 1
chiều
chiều
Nhập khẩu vốn
Nhập khẩu vốn
Xuất khẩu vốn
Xuất khẩu vốn

Giảm dự trữ ngoại hối
Giảm dự trữ ngoại hối
Tăng dự trữ ngoại hối
Tăng dự trữ ngoại hối
CÁC GIAO DỊCH LÀM PHÁT SINH CUNG-CẦU NGOẠI HỐI
8
3. KẾT CẤU CỦA BOP
3. KẾT CẤU CỦA BOP
BoP bao gồm hai cán cân bộ phận chính
BoP bao gồm hai cán cân bộ phận chính
-
Cán cân vãng lai (current account balance)
Cán cân vãng lai (current account balance)
-
Cán cân vốn (capital account balance)
Cán cân vốn (capital account balance)
9
KẾT CẤU CỦA BOP
KẾT CẤU CỦA BOP

Những hạng mục thuộc tài khoản vãng lai phản ánh
Những hạng mục thuộc tài khoản vãng lai phản ánh
các luồng thu nhập vào và ra (income/outcome
các luồng thu nhập vào và ra (income/outcome
flows) khỏi một quốc gia.
flows) khỏi một quốc gia.

Những hạng mục thuộc tài khoản vốn phản ánh sự
Những hạng mục thuộc tài khoản vốn phản ánh sự
thay đổi trong tài sản có và tài sản nợ (changes in

thay đổi trong tài sản có và tài sản nợ (changes in
assets and liabilities)
assets and liabilities)
10
KẾT CẤU CỦA BOP
KẾT CẤU CỦA BOP

Cán cân vãng lai:
Cán cân vãng lai:
phản ánh việc chuyển giao
phản ánh việc chuyển giao
quyền sở hữu về tài sản
quyền sở hữu về tài sản
giữa người cư trú và người
giữa người cư trú và người
không cư trú.
không cư trú.

Cán cân vốn:
Cán cân vốn:
phản ánh việc chuyển giao
phản ánh việc chuyển giao
quyền sử
quyền sử
dụng về tài sản
dụng về tài sản
giữa người cư trú và người không
giữa người cư trú và người không
cư trú.
cư trú.

11
KẾT CẤU CỦA BOP
KẾT CẤU CỦA BOP
Qui tắc chung để ghi có và ghi nợ
Qui tắc chung để ghi có và ghi nợ
Mọi giao dòch kinh tế giữa người cư trú và người
Mọi giao dòch kinh tế giữa người cư trú và người
không cư trú làm phát sinh cung ngoại tệ và cầu
không cư trú làm phát sinh cung ngoại tệ và cầu
nội tệ đều được ghi có (+) trong BoP. Mọi giao
nội tệ đều được ghi có (+) trong BoP. Mọi giao
dòch kinh tế làm phát sinh cầu ngoại tệ và cung
dòch kinh tế làm phát sinh cầu ngoại tệ và cung
nội tệ đều được ghi nợ (-) trong BoP.
nội tệ đều được ghi nợ (-) trong BoP.
12
4. CÁC CÁN CÂN BỘ PHẬN CỦA BOP
4. CÁC CÁN CÂN BỘ PHẬN CỦA BOP

Cán cân vãng lai
Cán cân vãng lai

Cán cân vốn
Cán cân vốn

Cán cân tổng thể
Cán cân tổng thể

Cán cân bù đắp chính thức
Cán cân bù đắp chính thức

13
STT
STT
Nội dung
Nội dung
Thu (+)
Thu (+)
(cung
(cung
ngoại
ngoại
tệ/cầu nội
tệ/cầu nội
tệ)
tệ)
Chi (-)
Chi (-)
(cầu ngoại
(cầu ngoại
tệ/cung nội
tệ/cung nội
tệ)
tệ)
I
I
CÁN CÂN VÃNG LAI
CÁN CÂN VÃNG LAI
-70
-70
1

1
Cán cân thương mại ròng
Cán cân thương mại ròng
-50
-50
- Xuất khẩu hàng hóa (FOB)
- Xuất khẩu hàng hóa (FOB)
+150
+150
- Nhập khẩu hàng hóa (FOB)
- Nhập khẩu hàng hóa (FOB)
-200
-200
2
2
Cán cân dòch vụ ròng
Cán cân dòch vụ ròng
-40
-40
- Thu từ xuất khẩu dòch vụ
- Thu từ xuất khẩu dòch vụ
+120
+120
- Chi cho nhập khẩu dòch vụ
- Chi cho nhập khẩu dòch vụ
-160
-160
CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ NƯỚC … (TRIỆU USD).
14
3

3
Thu nhập ròng
Thu nhập ròng
+10
+10
-
Thu
Thu
+20
+20
-
Chi
Chi
-10
-10
4
4
Chuyển giao vãng lai 1 chiều
Chuyển giao vãng lai 1 chiều
+10
+10
-
Thu
Thu
+30
+30
-
Chi
Chi
-20

-20
II
II
CÁN CÂN VỐN
CÁN CÂN VỐN
+55
+55
1
1
Vốn dài hạn
Vốn dài hạn
+90
+90
- Chảy vào
- Chảy vào
+140
+140
- Chảy ra
- Chảy ra
-50
-50
15
2
2
Vốn ngắn hạn
Vốn ngắn hạn
-35
-35
-
Chảy vào

Chảy vào
+20
+20
-


Chảy ra
Chảy ra
-55
-55
3
3
Chuyển giao vốn một chiều
Chuyển giao vốn một chiều
III
III
LỖI VÀ SAI SÓT
LỖI VÀ SAI SÓT
0
0
IV
IV
CÁN CÂN TỔNG THỂ
CÁN CÂN TỔNG THỂ
-15
-15
V
V
CÁN CÂN BÙ ĐẮP CHÍNH
CÁN CÂN BÙ ĐẮP CHÍNH

THỨC
THỨC
+15
+15
1
1
Thay đổi dự trữ
Thay đổi dự trữ
+10
+10
2
2
Vay IMF
Vay IMF
+5
+5
3
3
Các nguồn tài trợ khác
Các nguồn tài trợ khác
16
CÁC CÁN CÂN BỘ PHẬN CỦA BOP
CÁC CÁN CÂN BỘ PHẬN CỦA BOP
CÁN CÂN VÃNG LAI bao gồm các các cân bộ phận như
CÁN CÂN VÃNG LAI bao gồm các các cân bộ phận như
sau:
sau:
-
Cán cân thương mại
Cán cân thương mại

-
Cán cân dòch vụ
Cán cân dòch vụ
-
Cán cân thu nhập
Cán cân thu nhập
-
Cán cân chuyển giao vãng lai một chiều
Cán cân chuyển giao vãng lai một chiều
17
CÁN CÂN THƯƠNG MẠI
CÁN CÂN THƯƠNG MẠI

Còn được gọi là cán cân hiển thò (visible), phản ánh các
Còn được gọi là cán cân hiển thò (visible), phản ánh các
chênh lệch giữa khoản thu từ xuất khẩu và các khoản chi
chênh lệch giữa khoản thu từ xuất khẩu và các khoản chi
cho nhập khẩu.
cho nhập khẩu.



Xuất khẩu làm phát sinh cung ngoại tệ và cầu nội tệ
Xuất khẩu làm phát sinh cung ngoại tệ và cầu nội tệ


ghi
ghi
CÓ
CÓ




Nhập khẩu làm phát sinh cầu ngoại tệ và cung nội tệ
Nhập khẩu làm phát sinh cầu ngoại tệ và cung nội tệ




ghi N
ghi N



Có > Nợ: thặng dư ; Có < Nợ: thâm hụt
Có > Nợ: thặng dư ; Có < Nợ: thâm hụt
18
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
(i) Nhân tố tỷ giá
(i) Nhân tố tỷ giá
- Làm tăng giá trò xuất khẩu tính bằng nội tệ
- Làm tăng giá trò xuất khẩu tính bằng nội tệ
tệ nội bằng tính XK trò giá V
XK hóa hàng lượng khối X
tệ nội bằng tính XK hóa hàng giá mức :
x
v

:
:
P
X.PV
vx
=
Khi tỷ giá tăng

khối lượng xuất khẩu tăng

giá trò xuất khẩu tính bằng
nội tệ tăng. Nói cách khác, tỷ giá tăng (nội tệ giảm giá) làm tăng cầu nội
tệ trên thò trường ngoại hối.
19
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
- Làm cho giá trò xuất khẩu bằng ngoại tệ có thể tăng hoặc giảm
- Làm cho giá trò xuất khẩu bằng ngoại tệ có thể tăng hoặc giảm
tệ ngoại bằng tính khẩu xuất trò iáV
tệ ngoại vò đơn một
trên tệ nội vò đơn số là đoái, hối giá tỷ :S
XK hóa hàng lượng hốiX
tệ nội bằng tính XK hóa hàng giá mức :P
:đó
*
x
v
g:

k:
Trong
X
S
P
V
v
*
x
=
20
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU

Khi tỷ giá tăng (S tăng), làm cho khối lượng XK (X
Khi tỷ giá tăng (S tăng), làm cho khối lượng XK (X
v
v
) tăng và giá
) tăng và giá
trò XK tính bằng ngoại tệ (V
trò XK tính bằng ngoại tệ (V
x
x
) sẽ:
) sẽ:
+ Tăng, nếu tỷ lệ tăng khối lượng XK (X
+ Tăng, nếu tỷ lệ tăng khối lượng XK (X

v
v
) lớn hơn tỷ lệ tăng S.
) lớn hơn tỷ lệ tăng S.
Nghóa là khi:
Nghóa là khi:
*
đổi thay khi sau giá tỷ mứcS
đổi thay khi trước giá tỷ mức S
tăng giá tỷ khi sau XK lượng hốiX
tăng giá tỷ khi trước XK lượng hốiX
:đó
1
0
v1
v0
:
:
k:
k:
Trong
1
S/S
X/X
01
0V1v
>
Giá trò
xuất khẩu
bằng

ngoại tệ
co dãn
với tỷ giá
21
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
+
+
Giảm, nếu tỷ lệ tăng khối lượng XK (X
Giảm, nếu tỷ lệ tăng khối lượng XK (X
v
v
) thấp hơn tỷ lệ
) thấp hơn tỷ lệ
tăng tỷ giá S. Nghóa là khi:
tăng tỷ giá S. Nghóa là khi:
1
S/S
X/X
01
0V1v
<
Giá trò xuất khẩu bằng ngoại tệ
không co dãn với tỷ giá
+ Không thay đổi, nếu tỷ lệ tăng khối lượng xuất
khẩu Xv bằng tỷ lệ tăng tỷ giá S. Nghóa là khi:
1
S/S

X/X
01
0v1v
=
Xuất khẩu co dãn ngang với
tỷ giá
22
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
(ii) Nhân tố lạm phát
(ii) Nhân tố lạm phát
Với các nhân tố khác không đổi, nếu tỷ lệ lạm phát của một
Với các nhân tố khác không đổi, nếu tỷ lệ lạm phát của một
nước cao hơn ở nước ngoài, làm giảm sức cạnh tranh của
nước cao hơn ở nước ngoài, làm giảm sức cạnh tranh của
hàng hóa cùng loại của nước nầy trên thò trường quốc tế, do
hàng hóa cùng loại của nước nầy trên thò trường quốc tế, do
đó, sẽ làm khối lượng xuất khẩu giảm.
đó, sẽ làm khối lượng xuất khẩu giảm.
(iii) Giá thế giới của hàng hóa xuất khẩu tăng
(iii) Giá thế giới của hàng hóa xuất khẩu tăng
Với các nhân tố khác không đổi, nếu giá thế giới của hàng
Với các nhân tố khác không đổi, nếu giá thế giới của hàng
hóa xuất khẩu của một nước tăng sẽ làm tăng khối lượng xuất
hóa xuất khẩu của một nước tăng sẽ làm tăng khối lượng xuất
khẩu, do đó, làm tăng cầu nội tệ và tăng cung ngoại tệ trên
khẩu, do đó, làm tăng cầu nội tệ và tăng cung ngoại tệ trên
FOREX.

FOREX.
23
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU
(iv) Thu nhập của người không cư trú
(iv) Thu nhập của người không cư trú
Với các nhân tố khác không đổi, khi thu nhập thực tế của
Với các nhân tố khác không đổi, khi thu nhập thực tế của
người không cư trú tăng, làm tăng cầu xuất khẩu bởi người
người không cư trú tăng, làm tăng cầu xuất khẩu bởi người
không cư trú, do đó, làm tăng cầu nội tệ và tăng cung ngoại
không cư trú, do đó, làm tăng cầu nội tệ và tăng cung ngoại
tệ.
tệ.
(v) Thuế quan và hạn ngạch ở nước ngoài
(v) Thuế quan và hạn ngạch ở nước ngoài
Với các nhân tố khác không đổi, giá trò XK của một nước sẽ
Với các nhân tố khác không đổi, giá trò XK của một nước sẽ
giảm nếu bên nước ngoài áp dụng mức thuế quan cao, hạn
giảm nếu bên nước ngoài áp dụng mức thuế quan cao, hạn
ngạch nhập khẩu thấp cũng như áp dụng các hàng rào phi
ngạch nhập khẩu thấp cũng như áp dụng các hàng rào phi
thuế quan. Kết quả là giảm cầu nội tệ.
thuế quan. Kết quả là giảm cầu nội tệ.
24
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ
HÀNG HÓA XUẤT KHẨU

HÀNG HÓA XUẤT KHẨU


Tức ảnh hưởng lên cung nội tệ hay cầu ngoại tệ giống như
Tức ảnh hưởng lên cung nội tệ hay cầu ngoại tệ giống như
những nhân tố ảnh hưởng lên xuất khẩu, nhưng có tác
những nhân tố ảnh hưởng lên xuất khẩu, nhưng có tác
động ngược chiều.
động ngược chiều.
25
CÁN CÂN DỊCH VỤ
CÁN CÂN DỊCH VỤ

Các khoản thu, chi từ các hoạt động dòch vụ và vận tải, du lòch, bảo
Các khoản thu, chi từ các hoạt động dòch vụ và vận tải, du lòch, bảo
hiểm, ngân hàng, thông tin… giữa người cư trú và người không cư trú.
hiểm, ngân hàng, thông tin… giữa người cư trú và người không cư trú.

Các nhân tố ảnh hưởng lên XNK dòch vụ cũng giống như đối với XNK
Các nhân tố ảnh hưởng lên XNK dòch vụ cũng giống như đối với XNK
hàng hóa.
hàng hóa.