Thực trạng và một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Tiền Phong, thành phố Cần Thơ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH





Đặng Phúc Tònh








Chuyên ngành : Quản lí giáo dục
Mã số : 60 14 05


LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC





NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. VÕ THỊ BÍCH HẠNH

Thành phố Hồ Chí Minh, 2010

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cám ơn Ban Giám hiệu, quý Thầy Cô trường Đại học Sư phạm
thành phố Hồ Chí Minh, Phòng Khoa học Công nghệ và Sau Đại học, Khoa Tâm lý Giáo dục
trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.
Tôi xin chân thành cám ơn phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phong Điền đã tạo điều
kiện, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Tôi xin chân thành cám ơn Ban Giám hiệu, quý thầy cô các trường Trung học cơ sở
huy
ện Phong Điền, thành phố Cần Thơ: trường THCS Giai Xuân, trường THCS Mỹ Khánh,
trường THCS Nhơn Nghĩa, trường THCS Tân Thới, trường THCS Thị trấn Phong Điền,
trường THCS Trường Long.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc đến Tiến sĩ Võ Thị Bích Hạnh
đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn.
Tôi xin cám ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên khích lệ để tôi hoàn thành
luậ
n văn này.
Do thời gian và năng lực có hạn, luận văn chắc chắn còn nhiều thiếu sót, tôi rất
mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp.
Trân trọng cám ơn!
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2010
Tác giả

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CBQL : cán bộ quản lí
CSVC : cơ sở vật chất
GD : giáo dục
GD&ĐT : giáo dục và đào tạo
GV : giáo viên
HS : học sinh
HT : Hiệu trưởng
PPDH : phương pháp dạy học
QLGD : quản lí giáo dục
TBDH : thiết bị dạy học
THCS : trung học cơ sở

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta đang chuyển sang thời kỳ thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập
quốc tế. Văn kiện Đại hội Đảng Cộng Sản Việt Nam lần thứ VIII đã nhấn mạnh: “Nâng cao dân trí,
bồi dưỡng và phát huy nguồn lực to lớn của con người Việt Nam là nhân tố quyết định thắng lợi của
công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước.”[15].
Thực hiện chủ trương trên, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã và đang triển khai đổi mới toàn diện
và đồng bộ giáo dục-đào tạo, trong đó có đổi mới phương pháp dạy học.
Đổi mới phương pháp dạy học có hiệu quả cao hay thấp một phần phụ thuộc vào cơ sở vật
chất và thiết bị dạy học. Cùng với chươ
ng trình kiên cố hóa trường lớp theo quyết định 159/QĐ-CP
của chính phủ, Ủy Ban nhân dân và Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Cần Thơ nói chung cùng với
Ủy Ban nhân dân và Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phong Điền nói riêng đã ưu tiên kinh phí

xây dựng trường, lớp học, trang bị cơ sở vật chất; mua sắm trang thiết bị dạy học, sách giáo khoa,
sách giáo viên, dành những điều kiện tốt nhất để các trường th
ực hiện nhiệm vụ đổi mới giáo dục
trong những năm học vừa qua. Phòng Giáo dục huyện đã huy động nhiều nguồn kinh phí từ các
chương trình, dự án, xã hội hóa giáo dục… để mua sắm phương tiện, thiết bị thực hành cho học sinh
và đồ dùng dạy học cho giáo viên.
Ở cấp học Trung Học Cơ Sở, học sinh được tiếp xúc nhiều môn học khác nhau, mỗi môn học
bao gồm hệ th
ống tri thức với những khái niệm trừu tượng, khái quát nên việc sử dụng thiết bị dạy
học có hiệu quả sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng học tập của học sinh nói
riêng và chất lượng dạy học nói chung ở nhà trường THCS. Trong đổi mới giáo dục và đào tạo, vấn
đề đổi mới phương pháp dạy học có vị trí đặc biệt quan trọng. Cuộc cách mạ
ng về phương pháp dạy
học sẽ đem lại bộ mặt mới, sức sống mới cho giáo dục trong xã hội hiện đại. Thiết bị dạy học là
thành tố cơ bản của quá trình dạy học, góp phần giúp giáo viên thực hiện quá trình dạy học đạt kết
quả cao. Thiết bị dạy học là điểm tựa cho học sinh hình thành tri thức lý thuyết và kỹ năng thực
hành
đạt hiệu quả cao trong hoạt động học tập. Chúng ta có thể khẳng định rằng, việc sử dụng có
hiệu quả thiết bị dạy học sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học và giáo
dục.
Các trường THCS sau những năm thay sách vừa qua, đã được cung ứng một lượng lớn thiết
bị dạy học của các môn học từ lớp 6 đến lớ
p 9. Nhiệm vụ của các trường là làm sao sử dụng và phát
huy hiệu quả thiết bị đã được cung cấp nhằm thực hiện tốt hơn việc đổi mới phương pháp dạy học
góp phần tích cực thực hiện mục tiêu là đào tạo con người Việt Nam năng động, sáng tạo, tự chủ.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhiều trường THCS ở huyện vẫn chưa làm tốt công tác bảo quản và sử
dụng hiệu quả thiết bị dạy học. Vì vậy, đối với người làm công tác quản lý trường học, việc hoạch
định các biện pháp quản lý hợp lý để phát huy hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học là rất cần thiết. Từ
thực tế đó, tôi ch

ọn đề tài “Thực trạng và một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các trường
THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ”, với mong muốn tìm một số biện pháp thích hợp cho
công tác quản lý thiết bị dạy học trong trường THCS.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý thiết bị dạy học và khảo sát thực trạ
ng quản lý thiết
bị dạy học ở các trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ, đề xuất một số biện pháp
quản lý thiết bị dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của các trường THCS tại
huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: công tác quản lý cơ sở vậ
t chất và các thiết bị trường học tại các
trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
- Đối tượng nghiên cứu: thực trạng công tác và các biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở các
trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.

4. Giả thuyết khoa học
Việc quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng các trường THCS huyện Phong Điề
n, thành
phố Cần Thơ chưa được chú ý đúng mức, hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng kịp thời các yêu cầu đổi
mới giáo dục phổ thông hiện nay. Cần đề xuất các biện pháp quản lý thiết bị dạy học phù hợp với
các trường THCS góp phần nâng cao hiệu quả dạy và học trong các trường THCS tại huyện Phong
Điền, thành phố Cần Thơ.
5. Nhiệm vụ nghiên c
ứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về thiết bị dạy học và công tác quản lý thiết bị dạy học trong
trường THCS.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng ở các
trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học cho trường THCS.

6. Phươ
ng pháp nghiên cứu
6.1 Phương pháp luận
6.1.1 Quan điểm tiếp cận hệ thống cấu trúc
Quan điểm tiếp cận hệ thống cấu trúc giúp người nghiên cứu tìm hiểu mối quan hệ chặt chẽ
giữa quản lý thiết bị dạy học với quản lý các hoạt động sư phạm khác ở trường THCS. Trong đó

quản lý thiết bị dạy học là một hệ thống con với các yếu tố hợp thành. Từ đó giúp chúng ta tìm hiểu
chính xác thực trạng công tác quản lý thiết bị dạy học.
6.1.2 Quan điểm tiếp cận lịch sử
Quan điểm tiếp cận lịch sử giúp người nghiên cứu xác định phạm vi không gian, thời gian và
điều kiện hoàn cảnh cụ thể để điều tra thu th
ập số liệu chính xác, đúng với mục đích nghiên cứu đề
tài, trình bày công trình nghiên cứu theo một trật tự lôgíc.
6.1.3 Quan điểm tiếp cận thực tiễn
Quan điểm tiếp cận thực tiễn giúp phát hiện những ưu điểm, mâu thuẫn, tồn tại trong công
tác quản lý thiết bị dạy học ở các trường THCS huyện Phong Điền, từ đó đề xuất được các bi
ện
pháp phù hợp với thực tiễn các trường THCS thành phố Cần Thơ.
6.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể
6.2.1 Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa những vấn đề lý luận từ sách, báo, tài liệu và
văn kiện, văn bản có liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu.
6.2.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.2.1 Phương pháp quan sát sư phạm: nhằ
m thu thập thông tin qua việc quan sát hoạt động quản
lý thiết bị dạy học ở các trường THCS.
6.2.2.2 Phương pháp điều tra giáo dục
a) Mục đích điều tra: thu thập thông tin, số liệu, tư liệu về thực trạng công tác quản lý
TBDH và biện pháp quản lý TBDH ở các trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ

nhằm minh chứng cho giả thuyết khoa học.
b) Nội dung điều tra:
- Thực trạng về TBDH và quản lý TBDH ở các trường THCS huyện Phong Điền, thành phố
Cần Thơ, những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân.
- Khảo sát tính cần thiết và khả thi của hệ thống các biện pháp đề xuất.
c) Mẫu nghiên cứu:
Điều tra CBQL và GV của 06 trường THCS trong huyện Phong Điền.
6.2.2.3 Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: lấy ý kiến một số nhà quản lý có kinh nghiệm, lãnh đạ
o
và chuyên viên trong việc đề xuất các biện pháp mang tính đột phá, cấp bách trong việc nâng cao
chất lượng quản lý TBDH ở các trường THCS.
6.2.3 Phương pháp thống kê toán học: sử dụng toán thống kê để việc xác định các thông số cần
thiết mang tính chính xác, khoa học.
7. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu thực trạng thiết bị dạy học và công tác quản lý thiết bị dạy học của Hiệu
trưởng trên tất cả 06 trường THCS (gồm: trường THCS Mỹ Khánh, trường THCS Giai Xuân,
trường THCS Nhơn Nghĩa, trường THCS Tân Thới, trường THCS Trường Long và trường THCS
Thị trấn Phong Điền) trực thuộc Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Phong Điền, thành phố Cần
Thơ. Quá trình nghiên cứu cũng nh
ư kết quả của đề tài chỉ tiến hành, áp dụng trong phạm vi huyện
Phong Điền, thành phố Cần Thơ.

Chương 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN

1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Đối với công tác dạy học, TBDH là công cụ lao động sư phạm của GV và HS, những yếu tố
không thể thiếu được trong quá trình dạy học. Với tư cách là công cụ lao động sư phạm của GV và
HS, trong những trường hợp sử dụng đúng qui trình, phù hợp với đặc trưng của từng bộ môn,
TBDH đóng vai trò cung c
ấp nguồn thông tin cho HS trong học tập, tạo ra nhiều khả năng để GV
trình bày nội dung bài học một cách sâu sắc, thuận lợi, hình thành được ở HS những phương pháp
học tập tích cực, chủ động.

Chính vì vậy, công tác quản lý cơ sở vật chất trường học nói chung và công tác quản lý
TBDH nói riêng đã được nhiều tổ chức và cá nhân nghiên cứu.
Trần Văn Long với đề tài: “Thực trạng và giải pháp quản lý cơ
sở vật chất các trường tiểu
học ở tỉnh Khánh Hòa”[37], tác giả đánh giá thực trạng quản lý CSVC các trường tiểu học để xác
định được các giải pháp có tính khoa học và khả thi trong quản lý CSVC các trường tiểu học, góp
phần phát triển dạy-học 2 buổi/ngày, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục tiểu học phù hợp với
tình hình phát triển kinh tế-xã hội tỉnh Khánh Hòa.
Trần Duy Hân với đề tài: “Bi
ện pháp quản lý phương tiện dạy học của Hiệu trưởng các
trường THCS trên địa bàn thành phố Huế đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ
thông hiện nay”[28], tác giả đã nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng việc quản lý phương tiện
dạy học của Hiệu trưởng, xác lập các biện pháp quản lý phương tiện dạy học có hiệu quả của Hiệ
u
trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Huế, đáp ứng
yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.
Lê Thanh Giang với đề tài: “Thực trạng và giải pháp quản lý việc sử dụng thiết bị dạy học
của giáo viên trường trung học phổ thông tỉnh Cà Mau” [24], qua đề tài tác giả đã khảo sát và phân
tích thực trạng quản lý và sử dụng TBDH ở
một số trường THPT tỉnh Cà Mau, từ đó đề xuất một số
giải pháp quản lý việc sử dụng TBDH của giáo viên nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH ở các
trường THPT tỉnh Cà Mau.
Tô Xuân Giáp với công trình: “Phương tiện dạy học-Hướng dẫn chế tạo và sử dụng”[25],
tác giả đã đưa ra cơ sở phân loại và phân loại phương tiện dạy học, cách thức l
ựa chọn, thiết kế, chế
tạo, sử dụng phương tiện dạy học và các điều kiện để đảm bảo sử dụng có hiệu quả phương tiện dạy
học. Theo tác giả: “Phương tiện dạy học được sử dụng đúng, có tác dụng làm tăng hiệu quả sư phạm
của nội dung và phương pháp dạy học lên rất nhiều”[25, tr.43]

Trong giáo trình: “Lý luận dạy học ở trường THCS”[3] do Nguyễn Ngọc Bảo và Trần Kiểm

viết đã dành một chương (chương 5) để viết về phương tiện dạy học. Theo tác giả, phương tiện dạy
học có ý nghĩa quan trọng trong việc vận dụng phương pháp dạy học. Bên cạnh việc đổi mới nội
dung, phương pháp dạy học, hiện nay các trường THCS đã được trang bị
nhiều phương tiện dạy
học. Vì vậy GV cần phải nắm được khái niệm phương tiện dạy học, các loại phương tiện dạy học,
cách sử dụng, bảo quản từng loại phương tiện dạy học, đặc biệt là phương tiện dạy học kỹ thuật.
Trong cuốn: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của việc xây d
ựng, sử dụng cơ sở vật chất
và thiết bị dạy-học ở trường phổ thông Việt Nam”[21], do Trần Quốc Đắc chủ biên, tác giả đã đưa
ra các quan điểm làm cơ sở cho việc sử dụng TBDH, xác định vị trí, vai trò của CSVC và TBDH ở
trường phổ thông. Các tác giả nhận định: “Thiết bị dạy học phải được sử dụng, hiệu quả sử
dụng là
mục tiêu cơ bản nhất và là mục tiêu duy nhất của toàn bộ công tác thiết bị trường học. Sử dụng có
hiệu quả TBDH là một nhiệm vụ nặng nề, khó khăn của người thầy giáo. Điều này đòi hỏi người
thầy giáo phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao với yêu cầu sử dụng TBDH. Người GV không
những cần hiểu biết về TBDH, về kỹ thu
ật sử dụng chúng mà còn hiểu sâu về phương pháp dạy học
với yêu cầu sử dụng TBDH: sử dụng TBDH với mục đích gì, lúc nào, liều lượng bao nhiêu, đặc
điểm tâm lý HS ra sao; HS cần tham gia hoạt động như thế nào khi dạy học có sử dụng TBDH, sử
dụng TBDH như thế nào để khơi dậy lòng say mê học tập, phát huy tính tích cực, năng lực sáng tạo
và bồi dưỡng nhân cách cho HS”[21, tr.29].
Trong cuốn: “Quả
n lý giáo dục”[30] do Bùi Minh Hiền chủ biên, ở chương 10 tác giả đã đề
cập đến vai trò của TBDH trong sự phát triển hệ thống giáo dục quốc dân, phân loại các nhóm
TBDH mà người quản lý cần bao quát và đưa ra một số nguyên tắc cùng giải pháp quản lý TBDH ở
trường học trong giai đoạn hiện nay.
Giáo trình: “Bồi dưỡng Hiệu trưởng trường trung học cơ sở”, tập 3 [45] do Chu Mạnh
Nguyên chủ biên, ở bài 22 tác giả
đã nêu những vấn đề chung về CSVC-TBDH và công tác quản lý
về CSVC-TBDH. Đây là những nội dung giúp người Hiệu trưởng có thể áp dụng trong công tác

quản lý CSVC và TBDH ở trường của mình.
Những công trình nghiên cứu của các tác giả nêu trên đã xây dựng được một hệ thống lý luận
về vai trò, tác dụng của TBDH cùng một số yêu cầu và nguyên tắc sử dụng nó trong quá trình dạy
học. TBDH được xác định là một thành tố quan trọng trong quá trình dạy học, nh
ất là ở cấp THCS,
nó đóng vai trò to lớn trong việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Lý luận về TBDH đã được
làm sáng tỏ trong nhiều công trình nghiên cứu và trong các giáo trình về lý luận dạy học. Tuy vậy,
trong các hướng nghiên cứu trên, lĩnh vực nghiên cứu quản lý TBDH trong quá trình dạy học nói
chung và trong các trường THCS huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ nói riêng chưa được
nghiên cứu đầy đủ. Do đó, chúng tôi đi sâu tìm hiểu vấn
đề này.

1.2 Một số khái niệm liên quan đến đề tài
1.2.1 Quản lý
Hoạt động quản lý hình thành từ sự phân công hợp tác lao động, từ sự xuất hiện của tổ chức,
cộng đồng. Với nhu cầu hướng đến hiệu quả tốt hơn, năng suất cao hơn trong sự hợp tác lao động
của cộng đồng đòi hỏi phải có sự chỉ huy, phối hợp, phân công, kiểm tra, đ
iều chỉnh… Do đó xuất
hiện vai trò người quản lý.
Các Mác viết: “ Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên
qui mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng đều cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá
nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ vận động của toàn bộ cơ thể khác với s
ự vận
động của những khí quan độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, còn một
dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”[30, tr.12].
Ngày nay thuật ngữ quản lý đã trở nên phổ biến, nhưng chưa có một định nghĩa thống nhất.
Một số tác giả cho quản lý là hoạt động nhằm đảm bảo sự hoàn thành công vi
ệc thông qua sự nỗ lực
của người khác. Một số tác giả khác cho quản lý là một hoạt động thiết yếu nhằm đảm bảo sự phối
hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Tuy nhiên, theo nghĩa rộng, quản lý

là hoạt động có mục đích của con người “Quản lý chính là các hoạt động do một hoặc nhiều người
điều phối hành
động của những người khác nhằm thu được kết quả mong muốn”.
Từ những ý chung của các định nghĩa và xét quản lý với tư cách là một hành động, chúng tôi
đồng ý với quan niệm: “Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý tới
đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra”[30, tr.12].
1.2.2 Quản lý giáo dục
1.2.2.1 Khái niệm
Cũng như quản lý xã hội nói chung, qu
ản lý giáo dục là hoạt động có ý thức của con người
nhằm theo đuổi những mục đích của mình. Chỉ có con người mới có khả năng khách thể hóa mục
đích, nghĩa là thể hiện cái nguyên mẫu lý tưởng của tương lai được biểu hiện trong mục đích đang ở
trạng thái khả năng sang trạng thái hiện thực. Chúng ta biết, mục đích giáo dục cũng chính là mục
đích củ
a quản lý (tuy nó không phải là mục đích duy nhất của mục đích quản lý giáo dục). Đây là
mục đích có tính khách quan. Nhà quản lý, cùng với đông đảo đội ngũ giáo viên, học sinh, các lực
lượng xã hội … bằng hành động của mình sẽ thực hiện mục đích đó trong hiện thực.
Thực tế, khái niệm “quản lý giáo dục” có nhiều cấp độ. Trong đó có hai cấp độ chủ yếu: cấp
v
ĩ mô và cấp vi mô. Cấp quản lý vĩ mô tương ứng với việc quản lý một đối tượng có quy mô lớn
nhất, bao quát toàn bộ hệ thống. Nhưng trong hệ thống này lại có nhiều hệ thống con, tương ứng với
hệ thống con có hoạt động quản lý vi mô.

Quan niệm về quản lý vĩ mô và quản lý vi mô trong giáo dục, sẽ gồm hai nhóm khái niệm
tương ứng: quản lý một hệ thống giáo dục (quản lý vĩ mô) và quản lý một nhà trường (quản lý vi
mô). Ở đây, ta chỉ xem xét trên khía cạnh cấp quản lý vi mô.
Theo tác giả Trần Kiểm, ở cấp độ quản lý vi mô, có thể định nghĩa khái niệm về QLGD như
sau: “ Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống những tác
động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế
hoạch, có hệ thống, hợp quy luật) của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, công nhân viên, tập thể

học sinh, cha mẹ học sinh và các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có chất
lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường.” [34, tr.37].
Hay cũng có thể định nghĩa “Quản lý giáo dục thực chất là những tác động củ
a chủ thể quản
lý vào quá trình giáo dục (được tiến hành bởi tập thể giáo viên và học sinh, với sự hỗ trợ đắc lực của
các lực lượng xã hội) nhằm hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh theo mục tiêu đào
tạo của nhà trường.” [34, tr.38].
Thuật ngữ “quản lý trường học” có thể xem là đồng nghĩa với QLGD thuộc tầm vi mô. Đây
là những tác động quản lý diễn ra trong phạm vi nhà trường.
T
ừ các khái niệm nêu trên, chúng ta có thể thấy rõ bốn yếu tố của QLGD, đó là: chủ thể quản
lý, đối tượng quản lý, khách thể quản lý và mục tiêu quản lý. Ta có thể biểu diễn bốn yếu tố này
bằng sơ đồ 1.1:




Sơ đồ 1.1. Sơ đồ khái niệm quản lý
Trong thực tiễn, các yếu tố nêu trên không tách rời nhau mà ngược lại, chúng có quan hệ
tương tác gắn bó với nhau. Chủ thể qu
ản lý tạo ra những tác nhân tác động lên đối tượng quản lý,
nơi tiếp nhận tác động của chủ thể quản lý và cùng với chủ thể quản lý hoạt động theo một quỹ đạo
nhằm cùng thực hiện mục tiêu của tổ chức. Khách thể quản lý nằm ngoài hệ thống hệ quản lý giáo
dục. Nó là hệ thống khác hoặc các ràng buộc của môi trường… Nó có thể chịu tác động hoặc tác
động trở lại đến hệ thống giáo dục và hệ thống quản lý giáo dục. Vấn đề đặt ra đối với chủ thể quản
lý là làm như thế nào để những tác động từ phía khách thể quản lý đến giáo dục là tích cực, cùng
thực hiện mục tiêu chung.
1.2.2.2 Các chức năng của quản lý giáo dục
a. Chức năng kế hoạch hóa trong quản lý giáo dục
Một tập thể lao động, trong

đó mọi người liên kết với nhau hoạt động thực hiện nhiệm vụ của
tập thể và của bản thân. Nhiệm vụ cốt yếu của người quản lý là làm thế nào để mọi người biết
Chủ
thể
quản
lý
Đối
tượng
quản
lý
Khách
thể
quản
lý
Mục tiêu
quản lý

nhiệm vụ của mình, biết phương pháp hoạt động nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu của tổ chức.
Đấy là chức năng kế hoạch hóa của nhà quản lý. Kế hoạch hóa bao gồm việc xây dựng mục tiêu,
chương trình hành động, xác định từng định hướng cụ thể, những điều kiện, phương tiện cần thiết
trong một thời gian nhất định c
ủa cả hệ thống quản lý và bị quản lý. Chức năng này bao gồm: các
loại kế hoạch và việc lập kế hoạch trong giáo dục.
b. Chức năng tổ chức trong quản lý giáo dục
Để giúp cho các cá nhân cùng làm việc với nhau nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu cần
phải xây dựng và duy trì một cơ cấu nhất định về vai trò, nhiệm vụ và vị trí công tác. Cho nên, có
thể nói việc xây dựng các vai trò, nhi
ệm vụ là chức năng tổ chức trong quản lý. Vai trò của một bộ
phận hay một cá nhân bao hàm bộ phận hay cá nhân đó hiểu rõ công việc mình làm nằm trong một
phạm vi nào, nhằm mục đích hoặc mục tiêu nào, công việc của họ ăn khớp như thế nào với các cá

nhân hoặc bộ phận khác và những thông tin cần thiết để hoàn thành công việc.
Vì vậy, ta có thể hiểu rằng, chức năng tổ chứ
c trong quản lý là việc thiết kế cơ cấu các bộ
phận cho phù hợp với mục tiêu của tổ chức. Song, không phải chỉ có vậy, mà việc thực hiện chức
năng tổ chức trong quản lý còn phải chú ý đến phương thức hoạt động, đến quyền hạn của từng bộ
phận, tạo điều kiện cho sự liên kết ngang, dọc và đặc biệt chú ý đến việ
c bố trí cán bộ là người vận
hành các bộ phận của tổ chức.
c. Chức năng điều khiển (chỉ đạo thực hiện) trong quản lý giáo dục
Đây là chức năng thể hiện năng lực của người quản lý. Sau khi hoạch định kế hoạch và sắp
xếp tổ chức, người cán bộ quản lý phải điều khiển cho hệ thống hoạt
động nhằm thực hiện mục tiêu
đã đề ra. Đây là quá trình sử dụng quyền lực của người quản lý để tác động đến các đối tượng bị
quản lý (con người, các bộ phận) một cách có chủ đích nhằm phát huy hết tiềm năng của họ hướng
vào việc đạt mục tiêu chung của hệ thống. Người điều khiển hệ thống phải là người có tri thứ
c và kỹ
năng ra quyết định và tổ chức thực hiện quyết định.
d. Chức năng kiểm tra trong quản lý giáo dục

Đây là chức năng quan trọng của nhà quản lý, có thể nói, chức năng này xuyên suốt quá trình
quản lý và là chức năng của mọi cấp quản lý. Kiểm tra là một hoạt động nhằm thẩm định, xác định
một hành vi của cá nhân hay một tổ chức trong quá trình thực hiện quyết định. Ngoài ra, còn có thể
hiểu là hoạt động quan sát và kiểm nghiệm mức độ phù hợp của quá trình hoạt động của đối tượng
bị quản lý với các quyết định quản lý đã lựa chọn.

Sơ đồ 1.2. Các chức năng cơ bản của quản lý
1.3 Lý luận về thiết bị dạy học
1.3.1 Khái niệm thiết bị dạy học
Hiện nay có nhiều tên gọi khác nhau về TBDH. Các tên gọi sau đây thường được sử dụng
trong ngôn ngữ nói và viết hiện nay:
- Thiết bị giáo dục - educational equipments
- Thiết bị trường học - school equipments
-
Đồ dùng dạy học - teaching equipments (aids/implements)
- Thiết bị dạy học – teaching equipments
- Phương tiện dạy học – means (facilities) of teaching
- Học cụ - learning equipments
- Học liệu – learning (school) materials
Về bản chất, các tên gọi trên đều phản ánh các dấu hiệu chung như sau:
- Đó là tất cả những phương tiện rất cần thiết cho GV và HS tổ chức và tiến hành hợp lí, có hiệu
quả quá trình giáo dục và dạy học ở các môn h
ọc, cấp học.
- Đó là một vật thể hoặc một tập hợp đối tượng vật chất mà người GV sử dụng với tư cách là
phương tiện điều khiển hoạt động nhận thức; là phương tiện giúp HS lĩnh hội khái niệm, định luật,
thuyết khoa học… nhằm hình thành ở họ các kĩ năng, kĩ xảo, đảm bảo việc giáo dục, ph
ục vụ mục
đích dạy học và giáo dục.

- TBDH là điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học, là thành tố chủ yếu và quan trọng nhất
trong cấu trúc hệ thống cơ sở vật chất trường học.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Bảo định nghĩa: “Phương tiện dạy học là tập hợp những đối tượng
vật chất được giáo viên sử
dụng với tư cách là những phương tiện tổ chức, điều khiển hoạt động
nhận thức của học sinh, và đối với học sinh, đó là phương tiện để tiến hành hoạt động nhận thức của
mình, thông qua đó mà thực hiện những nhiệm vụ dạy học.” [3, tr 115].
Kế hoạch
Thông tin
Chỉ đạo

Tổ chức

Kiểm tra


Trong cuốn “Quản lý giáo dục” do PGS.TS Bùi Minh Hiền chủ biên ở chương 10 “Quản lý
thiết bị dạy học trong nhà trường”, tác giả nêu khái niệm về TBDH như sau: “Trong công tác dạy
học, thầy và trò ngoài chương trình sách giáo khoa, trường lớp… thường phải sử dụng đến phương
tiện được gọi là học cụ, đồ dùng dạy học, thiết bị giáo dục, thiết bị dạy học. Thiết bị dạ
y học có thể
được coi thuật ngữ đại diện cho các cách gọi khác nhau nêu ra trên đây. Nó là một bộ phận cơ sở vật
chất trường học trực tiếp có mặt trong các giờ học được thầy và trò cùng sử dụng. Thuật ngữ này có
tên tiếng Anh tương ứng: Equypment for Teaching.” [30, tr 285].
Theo tác giả Vũ Trọng Rỹ đã viết: “TBDH là thuật ngữ chỉ một vật thể hoặc một tập hợp
đối
tượng vật chất mà người GV sử dụng với tư cách là phương tiện điều khiển hoạt động nhận thức của
HS. Còn đối với HS thì đó là nguồn tri thức, là phương tiện giúp HS lĩnh hội các khái niệm, định
luật… hình thành ở họ các kĩ năng, kĩ xảo, đảm bảo việc giáo dục, phục vụ mục đích dạy học và
giáo dục”[44].

Trong cu
ốn “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của việc xây dựng sử dụng CSVC và TBDH ở
trường phổ thông Việt Nam”, các tác giả đã phân tích: “TBDH là tất cả những phương tiện vật chất
cần thiết giúp cho GV và HS tổ chức và tiến hành hợp lý có hiệu quả quá trình giáo dưỡng và giáo
dục ở các môn học, cấp học”[21].
Từ những phân tích trên, chúng ta có thể thống nhất:
TBDH là một bộ ph
ận của cơ sở vật chất trường học, bao gồm những đối tượng vật chất được
thiết kế sư phạm mà GV sử dụng để điều khiển hoạt động nhận thức của HS; đồng thời là nguồn tri
thức, là phương tiện giúp HS lĩnh hội tri thức, hình thành kĩ năng đảm bảo cho việc thực hiện mục
tiêu dạy học.
1.3.2 Vị trí, vai trò và ý nghĩa của thiết bị dạy học
TBDH là một bộ phận cấu thành về phương diện tổ chức của giáo dục. Là thành tố cơ bản
không thể thiếu được của quá trình giáo dục, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng
GD&ĐT.
Nói đến vai trò của TBDH, V.P.Golov (nhà giáo dục người Nga) đã nêu rõ: “Phương tiện dạy
học là một trong những điều quan trọng nhất
để thực hiện nội dung giáo dưỡng, giáo dục và phát
triển học sinh trong quá trình dạy-học”.
Nghị quyết 40/2000/QH10 của Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam về đổi mới chương trình
giáo dục phổ thông đã nêu rõ: “Đổi mới nội dung chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy và
học phải được thực hiện đồng bộ với nâng cấp và đổi mới trang thiết bị dạy học”.
TBDH là phương tiện quan trọng góp ph
ần nâng cao khả năng sư phạm trong quá trình dạy
học.
- TBDH là đối tượng và là tiền đề của quá trình nhận thức của học sinh.

- TBDH là cầu nối giữa lý thuyết và thực hành.
- TBDH là cơ sở cho việc đổi mới phương pháp dạy học.
- Giúp học sinh thu nhận thông tin một cách sinh động, đầy đủ, chính xác, mở rộng và đào sâu

tri thức đã lĩnh hội được; rèn luyện những kĩ năng, kĩ xảo cần thiết; phát triển hứng thú nhận thức,
năng lực quan sát, phân tích tổng hợp các hiện tượng, rút ra những kết luận có
độ tin cậy.
- Giúp giáo viên có điều kiện trình bày bài giảng một cách khoa học, tinh giản, đầy đủ, sâu sắc,
sinh động, điều khiển hoạt động nhận thức cũng như kiểm tra đánh giá học sinh.
Tóm lại, nếu sử dụng đúng các TBDH sẽ góp phần tích cực nâng cao hiệu suất lao động của
thầy và trò.
Từ những vấn đề cơ bản của quá trình dạy học, chúng ta nhậ
n thấy rằng, hoạt động dạy là hoạt
động tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của HS, mà một trong những nhiệm vụ tổ chức, điều
khiển nhận thức đó là việc tổ chức, điều khiển quá trình tri giác những hiện tượng hoặc đối tượng
được nghiên cứu của HS. Tuy nhiên, những hiện tượng đối tượng đ
ó không phải bao giờ cũng được
hiện ra một cách trực tiếp ngay tại phòng học. Trong trường hợp đó, TBDH tạo khả năng tái hiện
chúng một cách gián tiếp thông qua hình vẽ, tranh ảnh, sơ đồ, mô hình… Nhờ chúng mà tạo nên
trong ý thức của người HS những hình ảnh trực quan cảm tính của những hiện tượng và sự vật.
1.3.3 Đặc trưng và yêu cầu của thiết bị dạy học
1.3.3.1 Đặc trư
ng của thiết bị dạy học
- TBDH ở trường phổ thông rất đa dạng phong phú.
- TBDH ở trường phổ thông là sự kết hợp các tính chất khoa học, sư phạm và kinh tế :
+ Tính khoa học: Là mức độ chuẩn xác trong việc phản ánh hiện thực.
+ Tính sư phạm: Là sự phù hợp với các yêu cầu về mặt sư phạm như độ rõ, kích thước, màu
sắc, dễ sử dụng phù hợ
p tâm sinh lý học sinh...
+ Tính kinh tế: Là giá thành tương xứng với hiệu quả giáo dục - đào tạo. CSVC và TBDH
cũng được đánh giá theo một số tiêu chuẩn trên. Công thức ước lệ sau đây thể hiện sự đánh giá
chung nhất đối với một TBDH.
Hiệu quả sư phạm
Hiệu quả đầu tư =

Giá thành TBDH
1.3.3.2 Yêu cầu đối với thiết bị dạy học
TBDH có thể đơ
n giản hay hiện đại nhưng qua sử dụng, nó phải cho kết quả khoa học, đảm bảo
yêu cầu về mặt mỹ quan, sư phạm, an toàn và giá cả hợp lý, tương xứng với hiệu quả mà nó mang
lại và không nhất thiết là những thiết bị đắt tiền.

- TBDH trường phổ thông luôn luôn vận động phụ thuộc vào mục tiêu, nội dung chương trình
và phương pháp dạy học.
- TBDH trường phổ thông có khả năng to lớn nhưng không thể thay thế được vị trí của người
giáo viên, hiệu quả của việc sử dụng TBDH phụ thuộc vào quá trình dạy học và khả năng nghề
nghiệp của giáo viên (sử dụng cái gì, sử dụng ở đâu, lúc nào, sử dụng như th
ế nào?).
- TBDH phải phù hợp với yêu cầu về nội dung và phương pháp của chương trình giáo dục.
- Phù hợp với sự phát triển tâm lý và sinh lý lứa tuổi học sinh.
1.3.4 Phân loại và sử dụng thiết bị dạy học ở trường Trung học cơ sở
1.3.4.1 Phân loại
a/ Thiết bị dạy học bao gồm: Thiết bị phục vụ giảng dạy học tập ở tại lớp, thiế
t bị phòng thí
nghiệm, thiết bị thể dục thể thao, thiết bị nhạc, họa và các thiết bị khác trong xưởng trường, vườn
trường, phòng truyền thống, nhằm đảm bảo cho việc nâng cao chất lượng dạy và học, góp phần thực
hiện mục tiêu giáo dục toàn diện (điều 1, Quy chế thiết bị giáo dục trong trường mầm non, trường
phổ thông).
b/ Danh mục thiết bị dạy họ
c: Là bảng tên gọi các TBDH được sử dụng trong quá trình giảng
dạy, học tập trong nhà trường; được quy định theo từng lớp học, môn học, từng hoạt động trong nhà
trường và được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định ban hành căn cứ vào chương trình
giáo dục của từng bậc học, cấp học và nhu cầu sử dụng trong nhà trường.
c/ Chất lượng thiết bị
dạy học: Được quy định bằng tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể đối với mỗi sản

phẩm: Tiêu chuẩn của cơ sở sản xuất; tiêu chuẩn của ngành; tiêu chuẩn quốc gia.
d/ Có thể phân loại các thiết bị dạy học thành 4 nhóm sau:
- Thiết bị kỹ thuật.
- Thiết bị trực quan (đồ dùng dạy học trực quan).
- Thiết bị thí nghiệm.
- Sách giáo khoa và tài liệu dạ
y học khác.
d.1. Thiết bị kỹ thuật:
Sự phát triển của khoa học - công nghệ, sự trưởng thành của giáo dục học đã ảnh hưởng đến sự
phát triển các phương tiện thiết bị dạy học. Từ những năm 1950 trở lại đây đã xuất hiện và phát
triển nhanh chóng nhiều phương tiện thiết bị kỹ thuật dạy học.
- Các thiết bị
kỹ thuật dạy học bao gồm các phương tiện nghe nhìn và các máy móc dạy học.
Trong đó các phương tiện nghe nhìn chiếm vị trí quan trọng nhất.
- Các phương tiện nghe nhìn gồm:
+ Các giá mang thông tin (bản trong, phim, băng từ âm và hình, đĩa ghi âm, ghi hình...).

+ Các máy móc chuyển tải thông tin ghi ở các giá mang thông tin như đèn chiếu, máy chiếu
phim, Radio, Cassette, Ti vi, Camera, máy vi tính...
d.2. Hệ thống đồ dùng trực quan:
- Mẫu vật: vật thật, tiêu bản, vật nhồi, các sản phẩm nhân tạo và các bộ sưu tập.
- Mô hình ma két.
- Hình vẽ, sơ đồ, bản đồ, tranh vẽ, ảnh.
d.3. Thiết bị và đồ dùng thí nghiệm nhà trường:
- Là hệ thống trang bị nhằm thể hiện những giờ lên lớp có thí nghiệm hoặc gi
ờ thực hành của
học sinh, giúp học sinh nắm kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo bằng con đường thực nghiệm. Gồm các loại
thí nghiệm:
+ Thí nghiệm chứng minh (thí nghiệm biểu diễn): Là thí nghiệm thầy giáo tiến hành trước
toàn lớp nhằm tìm ra những hiện tượng, những định luật mới v.v…

+ Thí nghiệm thực hành: Là học sinh tự tiến hành thí nghiệm theo từng cá nhân hay từng
nhóm nhằm kiểm tra hay khẳ
ng định một vấn đề đã học; đồng thời giúp học sinh rèn luyện các kĩ
năng thực nghiệm.
+ Thí nghiệm thực tập: Là những đề tài, những thí nghiệm tổng hợp nhằm củng cố, ôn tập
một chương hay một chương trình đã học.
Các loại thí nghiệm trên có thể được tiến hành trên lớp học, trong phòng học bộ môn, phòng
thí nghiệm, xưởng trường, vườn trường.
e/ M
ối quan hệ giữa thiết bị kỹ thuật, đồ dùng dạy học với thí nghiệm
Đối với nhiều môn như Vật lý, Hóa, Sinh, Kỹ thuật, Công nghệ thì thí nghiệm là phương pháp
dạy học quan trọng. Khi tiến hành thí nghiệm giáo viên và học sinh thường sử dụng phối hợp các
phương tiện kỹ thuật, đồ dùng dạy học với thiết bị thí nghiệm.
Khi điều kiện không cho phép tiến hành thí nghiệ
m ở trên lớp hay trong phòng thí nghiệm
hoặc ở xưởng trường, vườn trường thì các phương tiện kỹ thuật và đồ dùng dạy học có thể giúp làm
sáng tỏ một số công đoạn của tiến trình thí nghiệm, một sản phẩm trung gian hay một sản phẩm cuối
cùng của thí nghiệm.
1.3.4.2 Sử dụng TBDH trong trường học
TBDH có ý nghĩa nhất định trong toàn bộ quá trình dạy học, tuy nhiên không phải tự thân nó
có toàn bộ ý ngh
ĩa đó. Nói cách khác là không phải cứ sử dụng TBDH là có tác dụng dạy học-giáo
dục, mà còn phụ thuộc rất nhiều vào việc người GV sử dụng nó như thế nào vào cách nghiên cứu,
chế biến tài liệu dạy học mà họ sẽ tiến hành.
Tiết học với việc sử dụng những thiết bị kỹ thuật dạy học là một kiểu tiết học mới mà trong đó
bắ
t buộc người GV phải sử dụng phương pháp dạy học phù hợp với chúng. Những TBDH, đặc biệt

là những thiết bị kỹ thuật dạy học làm thay đổi cấu trúc và cả nhịp điệu tiết học, kết quả là làm thay
đổi vị trí người GV trong tiết học. Điều đó đòi hỏi trình độ lành nghề của người GV. Hiệu quả sử

dụng những TBDH càng lớn khi họ có trình độ nghiệp vụ càng cao.
Khi sử dụng những TBDH, đặc biệt là thiết bị kỹ thu
ật dạy học trong một tiết học, người GV
lành nghề bao giờ cũng:
- Nghiên cứu tài liệu để phân chia chúng và xác định chính xác những TBDH nào cần thiết
phải sử dụng, mục tiêu sư phạm sử dụng từng TBDH đó, kết quả cần đạt được.
- Biết tính năng của từng thiết bị và qua đó phối hợp các TBDH khác nhau để đạt hiệu quả sư
phạm cao.
- Xác đị
nh vị trí của những TBDH đó trong tiết học, nghĩa là lựa chọn thời điểm của tiết học
để sử dụng thiết bị đó đạt hiệu quả cao nhất.
- Xác định độ dài thời gian sử dụng thiết bị đó.
- Suy nghĩ kĩ về sự phù hợp giữa những TBDH đã lựa chọn với những TBDH khác.
- Suy nghĩ cẩn thận nhữ
ng biện pháp, cách thức chuẩn bị cho HS tri giác tài liệu học tập cũng
như việc nghiên cứu tài liệu sau khi đã quan sát hoặc nghe đầy đủ.
- Xây dựng kế hoạch và tiến hành tổ chức tiết học với việc sử dụng phối hợp những TBDH
một cách thích hợp, nhằm phát huy tính tích cực, tự lực nhận thức của HS trong việc lĩnh hội tài liệu
học tập.
1.3.5 Các nguyên tắc qu
ản lý TBDH
Lý luận và thực tiễn công tác quản lý nhà trường cho thấy, quản lý tốt các TBDH đòi hỏi
người cán bộ quản lý trường học cần nắm vững một số yêu cầu sau:
- Các yêu cầu về nội dung chương trình và phương pháp bộ môn, qui định các TBDH cho từng
môn học và cho các hoạt động giáo dục khác.
- Biết cách phân loại và nắm vững nội dung quản lý các TBDH.
- Phải có giải pháp xây dựng, trang bị và tổ chức sử dụ
ng các TBDH có hiệu quả cao. Giữ gìn
và bảo quản tốt các TBDH đã được trang bị.
- Phải có lộ trình đầu tư ngắn hạn và dài hạn để trang bị TBDH.

Để đáp ứng các yêu cầu nêu trên, người quản lý cần phải tuân thủ một số nguyên tắc quản lý
TBDH trong trường học.
* Nguyên tắc tính mục đích của quản lý TBDH
Quản lý TBDH là một trong những nội dung và nhiệm vụ quan trọng của công tác quản lý
tr
ường học. Quản lý TBDH để thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý của người Hiệu trưởng nhằm nâng
cao chất lượng dạy học trong nhà trường.
* Nguyên tắc tính hai mặt hành chính và chuyên môn trong quản lý TBDH

Quản lý TBDH phải đảm bảo có sự kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa công tác quản lý hành
chính và chuyên môn. Kế hoạch và nội dung quản lý chuyên môn phải đồng bộ và ăn khớp với kế
hoạch quản lý hành chính. Ngược lại, kế hoạch và nội dung quản lý hành chính phải nhằm phục vụ
tốt nhất cho hoạt động dạy và học. Việc trang bị, sử dụng và bảo quản các TBDH phải tuân thủ các
th
ủ tục quản lý hành chính Nhà nước.
* Nguyên tắc tính khoa học và thực tiễn trong quản lý TBDH
Việc trang bị, sử dụng, bảo quản TBDH phải xuất phát từ nhu cầu của việc thực hiện nội
dung chương trình và đổi mới phương pháp dạy học cùng các điều kiện thực tế của nhà trường và
địa phương. Đồng thời nó cũng là những căn cứ và cơ sở để kiểm tra và
đánh giá công tác quản lý
TBDH của nhà trường. Nhà trường cần sắp xếp và bố trí nhân lực, vật lực, tài lực phục vụ một cách
tốt nhất cho công tác này.
* Nguyên tắc về tính đầy đủ và đồng bộ trong quản lý TBDH
TBDH đầy đủ và đồng bộ không chỉ cho từng bộ môn mà còn cho tất cả các phân môn trong
cùng một môn, bao gồm các thiết bị chứng minh lý thuyết và thí nghiệm thực hành.
Đảm bảo sự đồng bộ, đầy
đủ giữa các TBDH được cấp phát với TBDH do GV và HS tự làm.
Đảm bảo sự đầy đủ và đồng bộ giữa các TBDH đơn giản, truyền thống với các TBDH hiện
đại.
Điều quan trọng hơn hết là phải đảm bảo đầy đủ và đồng bộ cơ cấu nhân sự quản lý TBDH.

* Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả trong quản lý TBDH
Quản lý TBDH nhằm bảo đảm thực hiện tố
t nội dung chương trình và đổi mới phương pháp
dạy học.
Các TBDH được trang bị phải có chất lượng tốt, việc sử dụng phải đơn giản, tiện lợi và có
hiệu quả cao.
Việc sử dụng TBDH phải hợp lý, đúng tính năng tác dụng và đúng mục đích.
Việc bảo quản TBDH phải chu đáo, đúng cách. Cần có phương án bảo vệ, sửa chữa tránh
hỏng hóc do th
ời tiết, độ ẩm, nhiệt độ quá cao làm ảnh hưởng đến tính chính xác của TBDH khi sử
dụng.
1.4 Trường Trung học cơ sở
1.4.1 Vị trí, mục tiêu của cấp THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân
Trước năm 1981, THCS là một cấp học độc lập, còn gọi là trường phổ thông cấp II. Sau năm
1981, cấp I và II được sát nhập thành cấp phổ thông cơ sở. Theo Nghị định 90/CP ngày 24/11/1993
quy định khung của h
ệ thống GD quốc dân, cấp I được tách ra khỏi cấp II thành bậc Tiểu học và cấp
II thuộc bậc trung học.

Tại điều 2 Điều lệ trường trung học ban hành ngày 04/07/2007 ghi: “Trường trung học là cơ sở
GD phổ thông của hệ thống GD quốc dân. Trường có tư cách pháp nhân và có con dấu riêng”.
Luật GD ban hành năm 2005 có nêu mục tiêu của GD THCS là: “nhằm giúp HS củng cố và
phát triển những kết quả của GD tiểu học, có trình độ học vấn phổ thông cơ sở và những hiểu biết
ban đầu về kỹ thuật và hướ
ng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung học chuyên nghiệp,
học nghề, hoặc đi vào cuộc sống lao động” [13].
Trong quyển “ Hỏi đáp về đổi mới THCS ” của Nxb Giáo dục 7/2001 có ghi: Học xong
THCS, học sinh THCS đạt được những yêu cầu chủ yếu dưới đây:
a) Có tư tưởng, đạo đức, lối sống phù hợp với mục tiêu GD chung, thích hợp với lứa tuổi học
sinh THCS. Cụ thể là có lòng yêu nước, có ý thức rõ ràng về lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH; có

lòng tự hào về nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, giàu truyền thống cách mạng; có niềm tin quyết
tâm thực hiện sự nghiệp “công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, “dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng
dân chủ văn minh”; có lối sống văn hóa lành mạnh, biết cư xử hợp lý trong quan hệ gia đình, bạn bè
và ngoài xã hội; lòng nhân ái.
b) Có học vấn phổ thông cơ sở, bao gồm các kiến thức cơ sở về tự nhiên, xã hội và con người,
gắn với cuộc sống cộng đồng và thực tiễn địa phương, có kiến thức cần thiết, tối thiểu về tiếng Việt,
Toán, các môn khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, về tin học, công nghệ, về những vấn đề thời sự
cuộc sống như
môi trường, dân số… bước đầu sử dụng được một ngoại ngữ, làm quen với máy tính,
có hiểu biết ban đầu về nghề nghiệp và lựa chọn đúng hướng nghề nghiệp.
c) Có kĩ năng vận dụng những kiến thức đã học để giải quyết những vấn đề thường gặp trong
cuộc sống bản thân và cộng đồng, bước đầu thể hiệ
n ở tính linh hoạt, độc lập, sáng tạo trong học tập
và lao động, có kĩ năng cơ bản về sử dụng những phương tiện đại chúng, thu thập xử lý thông tin để
nâng cao hiểu biết, phục vụ học tập; có kĩ năng giao tiếp, ứng xử với môi trường xung quanh tạo
nên quan hệ tốt đẹp; có kĩ năng lao động đơn giản; có thói quen tự học; biết cách làm việc khoa họ
c;
sử dụng thời gian hợp lý; biết thưởng thức cái đẹp trong cuộc sống và trong văn học, nghệ thuật; có
lòng ham muốn hiểu biết; có thói quen kĩ năng rèn luyện thân thể, vệ sinh cá nhân và môi trường.
Thông qua tất cả hoạt động GD mà hình thành và phát triển cho HS những năng lực then chốt
sau đây:
- Năng lực thích ứng với những thay đổi trong thực tiễn để tự chủ, tự lập, năng độ
ng trong
lao động, trong cuộc sống.
- Năng lực hành động: biết làm, biết giải quyết những tình huống thường gặp trong cuộc
sống.
- Năng lực cùng sống và làm việc với tập thể và cộng đồng.

- Năng lực tự học để rèn luyện, tự phát triển về mọi mặt, thực hiện được việc học thường
xuyên, suốt đời [31].

Nghị quyết hội nghị lần thứ hai BCHTW Đảng khóa VIII về “định hướng chiến lược phát
triển giáo dục - đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và nhiệm vụ đến năm 2000” đã
ghi: “Nhiệm vụ và mục tiêu c
ơ bản của GD là nhằm xây dựng những con người và thế hệ thiết tha
gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cường
xây dựng và bảo vệ tổ quốc; công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; giữ gìn và phát huy các giá trị
vǎn hóa của dân tộc, có nǎng lực tiếp thu tinh hoa vǎn hóa nhân loại; phát huy tiềm nǎng của dân tộc
và con người Việt Nam, có ý thứ
c cộng đồng và phát huy tính tích cực của cá nhân, làm chủ tri thức
khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kĩ nǎng thực hành giỏi, có tác phong công
nghiệp, có tính tổ chức kỷ luật; có sức khoẻ, là những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa
"hồng" vừa "chuyên" như lời dặn của Bác Hồ”.
1.4.2 Vai trò, nhiệm vụ của giáo dục THCS
THCS là một cấp học quan trọng nhằ
m hình thành cho người học những điều kiện cần thiết
ban đầu, mang tính nền tảng, để từ đó họ có thể tiếp tục học lên cao hơn hoặc đi vào cuộc sống và tự
rèn luyện, tu dưỡng nhằm làm tốt vai trò của mình trong xã hội. Trong giai đoạn hiện nay, khi chúng
ta đang thực hiện đổi mới nội dung chương trình, sách giáo khoa, thực hiện phổ cập THCS để phục
vụ t
ốt hơn nhu cầu phát triển nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thì vai
trò, nhiệm vụ cấp THCS càng trở nên quan trọng và nặng nề. Điều đó đòi hỏi phải đổi mới mạnh mẽ
phương pháp giảng dạy, đổi mới các hoạt động để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới trong giai đoạn
hiện nay.
Xét một cách hệ thố
ng, cấp học THCS là một khâu trung chuyển rất quan trọng trong vấn đề
đào tạo nguồn nhân lực. Tại đó, người hoàn thành cấp học phải có đủ điều kiện để học tiếp hoặc là
bước vào cuộc sống, phục vụ trực tiếp cho kinh tế-xã hội. Vì vậy, chất lượng đào tạo của cấp học có
ảnh hưởng rất lớn đến kinh tế-xã hộ
i.
Theo yêu cầu của sự phát triển kinh tế-xã hội, sự phân luồng giáo dục sau THCS đòi hỏi giáo

dục THCS cần hướng đến những sản phẩm mà thị trường lao động đang đặt ra trước mắt. Nhưng
mặt quan trọng hơn là cần tạo ra được tiềm năng để lao động tự phát triển và thích ứng đồng thời
cần phải đảm bảo sự phù hợp giữa giáo d
ục-kinh tế và giáo dục-xã hội.
1.4.3 Nhiệm vụ, quyền hạn của Hiệu trưởng trường THCS
Điều 19 Điều lệ trường trung học Ban hành kèm theo Quyết định số: 07/2007/QĐ-BGDĐT
ngày 02/4/2007 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT có ghi nhiệm vụ và quyền hạn của HT trường THCS
như sau:
a) Xây dựng, tổ chức bộ máy nhà trường.

b) Thực hiện các Nghị quyết, Quyết nghị của Hội đồng trường được quy định tại khoản 2
Điều 20 của Điều lệ này.
c) Xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện nhiệm vụ năm học.
d) Quản lý GV, nhân viên; quản lý chuyên môn; phân công công tác, kiểm tra, đánh giá xếp
loại GV, nhân viên; thực hiện công tác khen thưởng, kỷ luật đối với GV, nhân viên theo quy định
của Nhà nước; quả
n lý hồ sơ tuyển dụng GV, nhân viên.
đ) Quản lý HS và các hoạt động của HS do nhà trường tổ chức; xét duyệt kết quả đánh giá,
xếp loại HS, ký xác nhận học bạ, ký xác nhận hoàn thành chương trình tiểu học vào học bạ HS tiểu
học (nếu có) của trường phổ thông có nhiều cấp học và quyết định khen thưởng, kỷ luật HS theo
quy định của Bộ GD&ĐT.
e) Quản lý tài chính, tài sản của nhà tr
ường.
g) Thực hiện các chế độ chính sách của Nhà nước đối với GV, nhân viên, HS; tổ chức thực
hiện Quy chế dân chủ trong hoạt động của nhà trường; thực hiện công tác xã hội hoá GD của nhà
trường.
h) Được đào tạo nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và hưởng các chế độ,
chính sách theo quy định của pháp luật.
i) Chịu trách nhiệm trước cấp trên về toàn bộ các nhiệm vụ được quy đị
nh trong khoản 1

Điều này.
1.5 Nội dung công tác quản lý thiết bị dạy học ở trường THCS
Từ khái niệm và các chức năng quản lý giáo dục có thể hiểu quản lý TBDH là tác động có mục
đích của chủ thể quản lý để xây dựng, trang bị, bảo quản và tổ chức sử dụng có hiệu quả các TBDH
nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường.
Nội dung TBDH mở rộng đến
đâu thì tầm quản lý cũng phải rộng và sâu đến đấy. Kinh
nghiệm thực tiễn đã chỉ rõ: TBDH chỉ phát huy được tác dụng tốt trong công tác giảng dạy khi được
quản lý tốt. Chính vì vậy cho nên đi đôi với việc đầu tư trang bị, điều quan trọng hơn hết là phải chú
trọng đến việc quản lý TBDH trong nhà trường. Vì TBDH là một lĩnh vực vừa mang tính kinh tế -
giáo dục lại vừ
a mang tính khoa học - giáo dục, cho nên việc quản lý một mặt phải tuân thủ theo các
yêu cầu chung về quản lý kinh tế và quản lý khoa học. Mặt khác, cần phải tuân thủ theo các yêu cầu
quản lý chuyên ngành giáo dục.
Có thể nói, quản lý TBDH là một trong những công việc của người cán bộ quản lý, chính là
đối tượng quản lý trong nhà trường. Sự khẳng định vai trò quan trọng của công tác quản lý hiện nay,
trong việc chỉ đạo hoạt động giáo dục và đào t
ạo, Đảng, Nhà nước và Bộ GD&ĐT đã coi việc đổi

mới quản lý trường học là một trong những biện pháp cơ bản để nhằm nâng cao chất lượng giáo dục
và đào tạo.
Quản lý thiết bị dạy học là hoạt động có mục đích, có kế hoạch bao gồm trang bị, sử dụng và
bảo quản có hiệu quả hệ thống thiết bị dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện ở nhà tr
ường bằng cách thực hiện các chức năng quản lý (kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra).
Các nội dung này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Trong việc tổ chức sử dụng có hiệu quả các
TBDH để nâng cao chất lượng dạy học là nội dung cơ bản và cũng là mục đích cuối cùng của công
tác quản lý TBDH trong nhà trường.
1.5.1 Kế hoạch hóa công tác TBDH ở trường THCS
Đó là quá trình thiết l

ập các mục tiêu về TBDH, hệ thống các hoạt động và điều kiện đảm
bảo thực hiện các mục tiêu đó. Nội dung của việc lập kế hoạch bao gồm:
- Đầu tư theo nhu cầu, tức là xác định các nhu cầu đầu tư về TBDH cho mỗi môn học nhằm
đảm bảo thực hiện mục tiêu trong quá trình dạy học đã đặt ra.
- Khảo sát hiện trạng TBDH, những thông số c
ơ bản về số lượng, chất lượng, tình hình sử
dụng và bảo quản TBDH.
- Đánh giá mức độ trang bị TBDH so với yêu cầu dạy và học của nhà trường đồng thời xác
định hiệu quả khai thác các TBDH hiện có.
- Xây dựng các quy định, quy trình quản lý và sử dụng các TBDH nhằm đảm bảo thực hiện
các mục tiêu đã đặt ra là nâng cao chất lượng đào tạo và giảm chi phí sử dụng.
- Xây dựng k
ế hoạch tăng cường trang bị và nâng cao hiệu quả sử dụng, bảo quản, mua sắm,
sửa chữa, tự làm, sưu tầm TBDH.
Để lập kế hoạch tốt cần căn cứ vào những bước sau:
- Điều tra cơ bản: Xác định hiện trạng TBDH ( số, chất, chế độ bảo quản, phương thức, kết
quả sử dụng ), đánh giá mức độ
trang bị TBDH so với yêu cầu của nhà trường, xác định hiệu quả
khai thác các TBDH hiện có.
- Nghiên cứu danh mục thiết bị dạy học do Công ty thiết bị giáo dục của Bộ ban hành, từ đó
lựa chọn các thiết bị dạy học cần thiết và phù hợp với điều kiện của nhà trường.
- Xác định mức kinh phí cần trang bị theo từng năm học và cho từng chu kỳ 3 – 5 n
ăm từ
nhiều nguồn kinh phí khác nhau ( Nhà nước, vốn tự có, viện trợ, các tổ chức xã hội và nhân dân …)
- Xây dựng kế hoạch tăng cường trang bị và nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học :
mua sắm, sửa chữa, sưu tầm, tự làm, có chế độ động viên khen thưởng cán bộ giáo viên trong việc
bảo quản, sử dụng và tự làm TBDH. Trong kế hoạch cần định rõ mố
c thời gian cho những công việc
cần hoàn thành.
1.5.2 Tổ chức, chỉ đạo việc thực hiện chương trình kế hoạch công tác TBDH

Là quá trình sắp xếp, phân bổ công việc, trách nhiệm quyền hạn và các nguồn lực cho các
thành viên của tổ chức để họ có thể đạt được mục tiêu là quản lý sử dụng TBDH một cách có hiệu
quả nhất.
Là điều hành (điều khiển) giúp người quản lý thực hiện trách nhiệm quản lý TBDH một cách
thuận lợi nhất, đạt hiệu quả cao nhất.
- Trước ngày khai giảng năm họ
c cần tổ chức quán triệt cho toàn thể giáo viên nhận thức sâu
sắc tầm quan trọng của việc thực hiện kế hoạch tăng cường trang bị và nâng cao hiệu quả sử dụng
TBDH trong quá trình dạy học để mọi thành viên thấy rõ trách nhiệm của mình.
- Phân công, phân nhiệm thật cụ thể rõ ràng, bố trí người phụ trách công tác thiết bị phù hợp
với quy mô của nhà trường.
- Người phụ trách công tác thiết bị phả
i đạt các tiêu chuẩn, nhiệm vụ và hưởng các chế độ theo
quy định của Nhà nước, cụ thể là:
+ Có trình độ chuyên môn theo yêu cầu của bậc học.
+ Được đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ về công tác TBDH.
+ Có tinh thần trách nhiệm đối với công tác được giao.
+ Chịu trách nhiệm trước Hiệu trưởng trong việc quản lý TBDH của nhà trường.
+ Có nhiệm vụ thiết lập, bảo quản các loại hồ s
ơ sổ sách liên quan đến TBDH; theo dõi việc
xuất - nhập, ghi chép và kiểm kê TBDH theo đúng các quy định của Nhà nước.
+ Tham gia vào việc chuẩn bị cho GV và HS các giờ thực hành thí nghiệm.
+ Được trang bị phòng hộ lao động, được hưởng các chế độ phụ cấp độc hại và định mức lao
động theo quy định của Nhà nước.
- Tổ chức giới thiệu danh mục TBDH hiện có của nhà trường cho toàn thể giáo viên nắm,
thống kê thành hệ thống, thành nhóm, d
ựa vào đặc điểm, đặc trưng của từng môn học tạo điều kiện
thuận lợi để giáo viên tìm hiểu và sử dụng.
- Tổ chức việc sử dụng TBDH trở thành một nhu cầu, một nền nếp tự giác thường xuyên của

mọi giáo viên nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
- Tổ chức sửa chữa và phục hồi các TBDH xuống cấp.
- Tổ ch
ức phong trào tự làm TBDH, xét về nguyên tắc xem đây là công việc mang tính chất
nghiệp vụ của mỗi giáo viên, chú ý TBDH tự làm phải đảm bảo tính : khoa học, sư phạm, thẩm mỹ
và kinh tế.
Những công tác cụ thể:
* Trang bị mua sắm, tiếp nhận
- Trang bị phải đáp ứng được yêu cầu sử dụng TBDH của chương trình.
- Trang bị theo hướng chuẩn hóa, đồng bộ và hiện đại hóa.

- Kết hợp giữa thiết bị đơn giản giá thành rẻ và những thiết bị hiện đại.
- Căn cứ vào danh mục TBDH của Bộ quy định các trường có thể trang bị, mua sắm, tiếp nhận
TBDH từ nhiều nguồn khác nhau:
+ Nhà nước cung cấp.
+ Nhà trường tự mua sắm.
+ Do nhân dân, các tổ chức, cá nhân ủng hộ.
+ Thầy, trò tự làm đồ dùng dạy học.
* Tự làm đồ dùng dạy học
- T
ự làm đồ dùng dạy học có ý nghĩa to lớn. Ngay cả các nước phát triển cũng khuyến khích
GV và HS tự làm đồ dùng dạy học. Thực tế giáo dục nhiều năm qua ở Việt Nam cho thấy đồ dùng
dạy học tự làm của GV và HS đã góp phần không nhỏ vào quá trình nâng cao chất lượng dạy học.
- Nhà trường cần kết hợp tốt việc trang bị, mua sắm với tự làm đồ dùng dạy học, bằng các bi
ện
pháp:
+ Có kế hoạch làm đồ dùng dạy học hàng năm.
+ Tổ chức làm rộng rãi.
+ Động viên bằng tinh thần và vật chất, phổ biến nhân rộng những điển hình, những kết quả
tốt.

+ Đánh giá khách quan chính xác kết quả làm đồ dùng dạy học.
+ Phát động phong trào làm đồ dùng dạy học song song với đổi mới phương pháp dạy học.
+ Lấy tổ chuyên môn làm nòng cốt trong việc tổ chứ
c thực hiện.
+ Giáo dục ý thức tự nguyện, kích thích sự tìm tòi sáng tạo.
+ Tổ chức giới thiệu, triển lãm, rút kinh nghiệm.
+ Tạo điều kiện kinh phí.
+ Khen thưởng kịp thời.
* Quản lý sử dụng thiết bị dạy học
- Bố trí cán bộ chuyên trách hoặc kiêm nhiệm (căn cứ vào quy định số 243 CP ngày 28/6/79 về
tổ chức bộ máy, biên chế của các trường phổ thông).
- Tùy theo tính chất, quy mô của h
ệ thống thiết bị nhà trường mà bố trí diện tích, phòng và địa
điểm thích hợp bảo đảm cho giáo viên và học sinh thao tác, đi lại thuận tiện an toàn khi sử dụng.
- Thiết bị phải được sử dụng có hiệu quả cao nhất nhằm đáp ứng các yêu cầu về nội dung và
phương pháp. Vì vậy, quản lý việc sử dụng TBDH theo quy định trong chương trình và kế hoạch
dạy học là có tính pháp lý.