Chuyên đề Bố cục trong văn bản Ngữ văn 7

Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ Minh Loan


Liên kết trong văn bản là gì?
-
Liên kết là một trong những tính chất quan trọng nhất của văn
bản, làm cho văn bản trở nên có nghĩa, dễ hiểu . Đó là việc tạo ra
mối quan hệ giữa câu với câu, đoạn với đoạn trong văn bản.
a. Liên kết về hình thức: Dùng các từ các cụm từ làm phương tiện
liên kết
b. Liên kết về nội dung: các câu trong văn bản phải hướng tới một
nội dung chung nhất hay còn gọi là chủ đề chung.
Các phép liên kết thường sử dụng?
-
Phép nối
-
Phép lặp
-
Phép thế
-
Phép nghịch đối
-
Phép liên tưởng
-
Phép trật tự tuyến tính

TIẾT 7 BỐ CỤC TRONG VĂN BẢN
I. BỐ CỤC VÀ NHỮNG YÊU CẦU VỀ BỐ CỤC
TRONG VĂN BẢN
* Đọc ví dụ sau và nhận xét về bố cục của nó?
1. Bố cục của văn bản:
a. Ví dụ- sgk t28


Có 1 học sinh viết 1 lá đơn xin gia nhập Đội TNTPHCM như sau:
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
ĐƠN XIN GIA NHẬP ĐỘI TNTPHCM
Kính gửi:
Tên em là HS lớp trường
Em xin hứa là sẽ học tập thật tốt, phấn đấu trở thành
người đội viên gương mẫu.
Thời gian qua em đã hiểu được Đội TNTPHCM là tổ
chức hoạt động của thiếu niên rất bổ ích và lí thú. Vì vậy, em có
nguyện vọng được đứng trong đội ngũ của Đội, được góp phần
nhỏ bé xây dựng đội vững mạnh
Em xin chân thành cảm ơn.
Tân Dân ngày tháng… năm….
Người viết đơn
Kí tên.


* Muốn viết một lá đơn xin gia nhập Đội thì
nội dung của nó phải được sắp xếp thành
một trật tự nhất định.
-

Trước hết phải khai họ tên, tuổi, địa chỉ,
học ở đâu?
- Tiếp theo là lí do xin vào Đội.
- Sau đó là lời hứa, kí tên.
Không thể đảo lộn thứ tự, các điều kiện trên.
Bởi như vậy sẽ là việc làm tuỳ tiện, lộn xộn,
ý tứ không trật tự, không thành hệ thống.


Bố cục như sau:
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
ĐƠN XIN GIA NHẬP ĐỘI TNTPHCM
Kính gửi:
Tên em là HS lớp trường
Thời gian qua em đã hiểu được Đội TNTPHCM là tổ chức hoạt
động của thiếu niên rất bổ ích và lí thú. Vì vậy, em có nguyện
vọng được đứng trong đội ngũ của Đội, được góp phần nhỏ bé
xây dựng đội vững mạnh
Em xin hứa là sẽ học tập thật tốt, phấn đấu trở thành người
đội viên gương mẫu.
Em xin chân thành cảm ơn.
Tân Dân ngày tháng… năm….
Người viết đơn
Kí tên.


* Văn bản không thể được viết một cách tuỳ
tiện mà phải có bố cục rõ ràng.
* Bố cục là sự bố trí, sắp xếp các phần, các

đoạn theo một trình tự, một hệ thống rành
mạch và hợp lí.
1. Bố cục của văn bản:
a. Ví dụ
b. Ghi nhớ (SGK trang 30)


2. Những yêu cầu về bố cục
Hai câu chuyện trên đã có bố cục chưa? Vì sao?


VD: SGK 29
- Bố cục: 2 phần
- Các ý lộn xộn. Câu "Từ đấy trâu " -> không ăn
nhập với ý nghĩa của truyện.
Nguyên bản:
- Bố cục: 3Ph
- MB: 1 đoạn
- TB: 1đoạn
- KB: 1 đoạn


ẾCH NGỒI ĐÁY GIẾNG
(Truyện Ngụ Ngôn)
Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ. Xung quanh nó
chỉ có vài con nhái, cua, ốc bé nhỏ. Hằng ngày nó cất tiếng kêu ồm ộp làm
vang động cả giếng, khiến các con vật kia rất hoảng sợ. Ếch cứ tưởng bầu
trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung và nó thì oai như một vị chúa tể.
Một năm nọ, trời mưa to làm nước trong giếng dềnh lên, tràn bờ,
đưa ếch ta ra ngoài.

Quen thói cũ, ếch nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu
ồm ộp. Nó nhâng nháo đưa cặp mắt nhìn lên bầu trời, chả thèm để ý đến
xung quanh nên đã bị một con trâu đi qua giẫm bẹo.


VD: SGK 29
- Bố cục: 2 phần
- Các ý lộn xộn.
Câu "Từ đấy
trâu " -> không
ăn nhập với ý
nghĩa của truyện.
Nguyên bản:
- Bố cục: 3Ph
- MB: 1 đoạn
- TB: 1đoạn
- KB: 1 đoạn
- Có 1 con ếch sống
lâu ở 1 giếng.
- Thấy: Trời = 1
chiếc vung.
- Nghĩ: Mình là
chúa tể.
Khi tình cờ ra khỏi
giếng bị trâu giẫm
bẹp > Hoạt động
theo 1 thói quen, bị
trả giá
Cách kể chuyện như trên bất hợp lí ở chỗ nào?

Vậy ta có thể kết luận như thế nào về bố cục
của văn bản?
* Bố cục có hợp lí thì văn bản mới đạt được
mục đích giao tiếp cao nhất.
2. Những yêu cầu về bố cục của văn bản:
a. Bài tập
b. Ghi nhớ (SGK trang 30)


3. Các phần của bố cục:

Một văn bản mà em thường gặp gồm có mấy phần?
•
Bố cục thường gặp của văn bản gồm có ba phần
Hãy nêu nhiệm vụ từng phần trong văn bản
tự sự, miêu tả?


Văn bản tự sự:
- Mở bài: Giới thiệu chung về người, vật,
sự việc.
- Thân bài: Kể lại diễn biến của sự việc.
- Kết bài: Kể kết cục của sự việc.


Văn bản miêu tả
- Mở bài: Giới thiệu cảnh được miêu tả.
- Thân bài: Tập trung tả cảnh vật chi tiết
theo một trật tự nhất định.

- Kết bài: Thường nêu cảm nghĩ của người
viết về cảnh vật đó.
Có cần phân biệt nhiệm vụ của mỗi phần không?
Vì sao?


II. LUYỆN TẬP:
(1) Hai câu chuyện trong phần tìm hiểu bài:
So với văn bản gốc ta thấy cách sắp đặt các
ý đã thay đổi. Vì vậy truyện không có
những yếu tố bất ngờ khiến tiếng cười
không bật lên mạnh mẽ. Vì thế ý nghĩa phê
phán bị giảm theo.
BÀI 1:


Văn bản miêu tả
- Mở bài: Giới thiệu cảnh được miêu tả.
- Thân bài: Tập trung tả cảnh vật chi tiết
theo một trật tự nhất định.
- Kết bài: Thường nêu cảm nghĩ của người
viết về cảnh vật đó.
Có cần phân biệt nhiệm vụ của mỗi phần không?
Vì sao?


(2) Có thể chọn bố cục như sau:
- Mẹ bắt hai con phải chia đồ chơi.
-
Hai anh em Thành và Thuỷ rất yêu

thương nhau.
- Chuyện về hai con búp bê.
-
Thành đưa em đến lớp chào cô giáo và
các bạn.
- Hai anh em phải chia tay.
- Thuỷ để cả hai con búp bê lại cho anh.
BÀI 2:


* Bố cục ấy hợp lí vì:
a.Ngay từ đầu chúng ta không biết hai anh
em Thành và Thuỷ có chia tay không?
b. Sau đó là cuộc chia tay của hai anh em
và không chia tay của hai con búp bê.
* Luôn luôn có sự diễn biến mới mẻ qua
mỗi phần, mỗi đoạn.


3) Bố cục này có chỗ chưa rành mạch và hợp lí
-
Mở bài: Sau lời chào mừng thì giới thiệu họ tên;
cần giới hạn đề tài báo cáo.
- Thân bài: Bỏ đi phần 4
- Kết bài: Trước lúc hội nghị thành công
cần tóm tắt những điều trình bày; gơi mở
hướng mới đang có ý định.
BÀI 3:

- Mở bài: Chào mừng các đại biểu, các thầy
cô và các bạn tham dự nhội nghị; giới
thiệu họ tên của người báo cáo.
- Thân bài:
+ Nêu rõ bản thân đã học như thế nào ở trên
lớp.
+ Nêu rõ bản thân đã học như thế nào ở nhà.
+ Nêu rõ bản thân đã học như thế nào trong
cuộc sống.
- Kết bài:
+ Tóm tắt những điều đã trình bày.
+ Gợi mở ra hướng học mới.
+ Chúc hội nghị thành công.

CỦNG CỐ VÀ DẶN
DÒ:
* Học thuộc các ghi nhớ trong SGK.
* Xem lại các bài tập đã hướng dẫn.
* Soạn bài “Mạch lạc trong văn bản”.