tài liệu kinh tế chính trị- triết học ô nhiễm môi trường

Tiểu luận Triết Nguy cơ sói lở và nạn ô nhiễm
Phần mở đầu
Môi trờng đã và đang là vấn đề đợc nhiều ngời quan tâm, bảo vệ môi tr-
ờng không chr là ý thức và trách nhiệm của riêng ai mà nó là của toàn xã hội.
Xong bên cạnh đó đã có không ít những thờ ơ trớc vấn đề bảo vệ môi trờng bất
chấp tất cả để làm những việc có lợi cho mình kể cả việc huỷ hoạ đến môi trờng
- điều đó đã gây ra những hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Nói đến môi trờng thì
thực sự là một vấn đề lớn cần quan tâm, vì vậy với tầm hiểu biết còn rất hạn chế
của một sinh viên còn đang học tập và nghiên cứu trong trờng em chỉ xin đợc đề
cập tới một phần nhỏ của vấn đề môi trờng, nói về hiện trạng nguy cơ xói lở
mạnh và nạn ô nhiễm ở hai con sông: sông Sài Gòn và sông Đông Nai.
Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng xong vì mới làm quen với hình thức viết
tiểu luận cũng nh sự hiểu biết còn rất hạn chế của một sinh viên còn đang học
tập và nghiên cứu trong nhà trờng nên bài viết của em không thể tánh đợc nhiều
thiếu xót. Em rất mong sự giúp đỡ, góp ý và dạy bảo của các thầy cô cũng nh
những ngời quan tâm tới vấn đề này. Qua đây em cũng xin chân thành cảm ơn
thầy Võ Minh Tuấn giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ môn Triết học đã hớng dẫn
và giúp đỡ em hoàn thành bài tiểu luận này.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên
Vũ Thị Hơng Thanh
Lớp: K808
1
Tiểu luận Triết Nguy cơ sói lở và nạn ô nhiễm
Nội dung chính
I. Lý luận chung về cặp phạm trù khả năng - hiện thực
1. Khái niệm
Khả năng là những cái cha xuất hiện, còn đang tồn tại tiềm ẩn trong sự
vật, hiện tợng nhng khi có điều kiện thích hợp thì sẽ xuất hiện, sẽ trở thành hiện
thực.
Hiện thực là những cải đã xuất hiện, đang tồn tại thực sự trong thực tế

2. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực
Khả năng và hiện thực luôn tồn tại trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau,
không tách rời, luôn luôn chuyển hoá và thúc đẩy lẫn nhau. Hiện thứch chuẩn bị
cho một khả năng mới sẽ xảy ra, còn khả năng thì có xu hớng trở thành hiện
thực. Trong thực tế cuộc sống của chúng ta, quá trình phát triển chính là quá
trình mà trong đó khả năng biến thành hiện thực, còn hiện thực thì vì quá trình
phát triển mà nảy sinh những khả năng mới. Khả năng và hiện thực luôn song
song và phát triển cùng nhau theo một quy luật nhất định.
VD: Một công ty có sản phẩm với chất lợng tốt mẫu mã đẹp - đáp ứng
nhu cầu của ngời tiêu dùng thì sản phẩm sẽ đợc tiêu thụ rất nhanh chóng trên
thị trờng.
Bên cạnh đó, cùng trong những điều kiện nhất định ở cùng một sự vật sẽ
có thể tồn tại một số khả năng khác nhau chứ không phải chỉ có một khả năng.
VD: Một sinh viên chăm chỉ học tập thì đi thi sẽ đạt kết quả cao nhng có
thể vì một lí do nào đó mà lại bị kết quả thấp - điều đó có thể xảy ra.
Ngoài một số khả năng vốn sẵn có sự vật trong những điều kiện đã có nào
đó, khi có thêm những điều kiện mới bổ sung thì sự vật sẽ xuất hiện thêm
những khả năng mới. Với những sự bổ sung điều kiện mới về thực chất, một
hiện thực mới phức tạp hơn xuất hiện đợc sự tác động qua lại của hiện thực cũ
với điều kiện vừa mới đợc bổ sung. Bên cạnh đó thực chất ngay bản thân mỗi
khả năng cũng không phải là không thay đổi nhng tăng hoặc giảm đi là tuỳ
thuộc vào sự biến đổi của sự vật trong những điều kiện cu thể. Để một khả năng
nào đó biến thành hiện thực thì không chỉ cần một điều kiện mà cũng cần có tập
hợp những điều kiện nhất định và cần thiết.
3. Vai trò của các điều kiện khách quan, chủ quan của sự chuyển biến
khả năng - hiện thực.
Trong giới tự nhiên, quan hệ khả năng - hiện thực chủ yếu là quá trình
khách quan. Ta có thể phân ra thành 3 trờng hợp cụ thể.
2
Tiểu luận Triết Nguy cơ sói lở và nạn ô nhiễm

Thứ nhất: Loại khả năng mà điều kiện để biến chúng thành hiện thực chỉ
có thể là bằng con đờng tự nhiên.
Thứ hai: Loại khả năng có thể biến thành hiện thực bằng con đờng tự
nhiên nhng nhờ sự tác động của con ngời.
Thứ ba: Loại khả năng mà trong điều kiện này nếu không có sự tham gia
tác động của con ngời thì không thể trở thành hiện thực.
Trong các lĩnh vực xã hội, bên cạnh các điều kiện khách quan, khả năng -
hiện thực cũng cần có những điều kiện chủ quan đó là hoạt động thực tiễn của
con ngời. Khả năng không thể tự nó trở thành hiện thực nếu không có sự tác
động của ngoại cảnh - con ngời. Trong đời sống xã hội, hoạt động có ý thức của
con ngời đóng vai trò vô cùng to lớn và quan trọng trong việc biến khả năng
thành hiện thực. Nó có thể đẩy nhanh, không làm hãm quá trình biến khả năng
thành hiện thực, có thể điều khiển khả năng phát triển theo chiều hớng nhất
định bằng cách tạo ra những điều kiện tơng ứng.
Trong cuộc sống của chúng ta, hiện thực và khả năng luôn luôn đi đôi,
song hành và tồn tại cùng nhau. Mặc dù thế các điều kiện khách quan, chủ quan
cũng đóng vai trò quan trọng và tác động trực tiếp tới sự biến đổi của khả năng
và hiện thực. Vai trò của điều kiện khách quan, chủ quan là không thể thiếu nếu
nh muốn thúc đẩy và tồn tại của khả năng và hiện thực.
II. Vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để phân tích về nguy cơ xói
lở và nạn ô nhiễm ở sông Sài Gòn và sông Đồng Nai.
1. Hiện trạng của 2 con sông
Sông Sài Gòn và sông Đồng Nai đang đứng trớc nguy cơ xói lở mạnh.
Nh chúng ta đã biết, trên tất cả các con sông từ Bắc vào Nam ở nớc ta
hiện nay đang có nguy cơ bị khai thác bừa bãi gây ra hiện trạng của 2 con sông
Sài Gòn và sông Đồng Nai ở ngoại thành thành phố Hồ Chí Minh . Chính vì bị
khai thác mạnh mẽ về nguồn nớc, nguồn cát nên hai con sông đã bị sụt lở và ô
nhiễm nghiêm trọng. Nh chúng ta đã biết nguồn nớc đã bị ô nhiễm thì khó lòng
cứu chữa đợc vì nớc là tài sản vô giá.
Trên hạ lu của sông Sài Gòn hiện đã có khaỏng 33km bị xói lở mạnh kéo

dài xã Vĩnh Phú (huyện Thuận An tỉnh Bình Dơng) đến mũi Đèn Đỏ thuộc
huyện Nhà Bè thành phố Hồ Chí Minh. Trong đó đoạn từ tỉnh Vĩnh Phú đến
chân cầu Sài Gòn dài khoảng 20km đang bị xói lở rất nghiêm trọng kéo dài liên
tục trong 3 năm từ 2000 - 2002. Những điểm nóng về xói lở trên đoạn này là địa
phận huyện Thuận An (Bình Dơng), khu bán đảo Bình Quới - Thanh Đa quận
Thủ Đức, quận 2 và quận 12. Theo khảo sát của tiến sĩ Nguyễn Bá Hoằng thuộc
3
Tiểu luận Triết Nguy cơ sói lở và nạn ô nhiễm
Liên đoàn địa chất thuỷ văn - địa chất công trình Việt Nam thì cách cầu Bình
Phớc 1,5km về phía thợng lu bờ trái, từ năm 2000 đến nay đã xói lở dài khoảng
300m, sâu vào bờ 15m. Ngời dân ở đây hết sức bàng hoảng khi một đoạn bờ dài
100m, sâu vào bờ 15m tại Hiệp Phớc (quận 12) bỗng nhiên sụp xuống sông
mang theo một dãy nhà kho chứa vôi Tấn Phát hồi tháng 5-2001. Hay vụ xói lở
làm mất khu đất rộng gần 200m
2
cùng dãy nhà của nhà hàng Hoàng Ty ở Thanh
Đa quận Bình Thạnh hồi tháng 7-2001. Và gần hơn nữa là 7-2002, vụ sụt lở một
đoạn bờ sông dài trên 200m tại phờng 25, quận Bình Thạnhkhiến công ty than
Miền Nam thiệt hại mất trên 4000 tấn than Chỉ trong vòng có hơn 1 năm mà
đã có 3 vụ sụt lở nghiêm trọng, làm thiệt hại rất nhiều về của cải vật chất. Đó là
cha kể tới những đoạn sụt lở nhỏ.
Trong khi đó, hiện trạng sụt lở ở sông Đồng Nai cũng đang trong tình
trạng báo động. Đoạn từ cầu Đồng Nai tới mũi Nhà Bè những năm gần đây theo
báo cáo của Tiến sĩ Hoằng - bờ bị lở mỗi năm trên 2m. Đoạn từ đập Trị An đến
cầu Đồng Nai có nhiều công trình xây dựng và hoạt động kinh tế diễn ra khá
mạnh, đặc biệt là nạn khai thác cát bừa bãi khiến quá trình xói lở trong thời
gian qua ngày càng trở nên phức tạp và nghiêm trọng. Khu vực cù Lao Rùa
Hiệp Hoà, Bà Xê, Bà Xang, Thiện Tân, Hoà An, Biên Hoà, Tây Uyên cũng đang
bị xói lở với tốc độ rất lớn - trên 10m/năm.
Ngoài vấn đề sụt lở mạnh ở 2 con sông trên thì vấn đề ô nhiễm nguồn nớc

hiện cũng đang là mối đe doạ lớn đối với 2 con sông. Trong một số năm trở lại
đây, nguồn nớc của con sông đã không còn sạch nh xa mà nó đang ngày một ô
nhiễm nặng. Việc sụt lở bờ đã ảnh hởng khá mạnh tới vấn đề ô nhiễm của
nguồn nớc nh thêm vào đó con ngời đã không có ý thức bảo vệ mà còn làm cho
vấn đề ô nhiễm ngày càng trầm trọng. Lợng nớc thải và phế thải của những nhà
dân đã lấy của 2 con sông này làm nơi chứa, cộng thêm nguồn nớc thải của một
số nhà máy, một số công trình lớn đã dẫn tới việc làm ô nhiễm nguồn nớc. Vấn
đề này cần đợc các cấp các ngành quan tâm nhiều hơn nữa bởi vấn đề ô nhiễm
nguồn nớc sẽ ảnh hởng trực tiếp tới đời sống của ngời dan vùng này.
2. Những thách thức mà 2 con sông đang phải đối mặt
Nguyên lý cân bằng của dòng sông là lợng bổ cập bùn cát phải cân bằng
với lợng lấy ra. Sông Sài Gòn - Đồng Nai có lợng phù sa lớn nhng lợng phù sa
này đã bị giữ lại một phần lớn trong các lòng hồ nh Dầu Tiếng, Trị An, Thác
Mơ, Hàm Thuận, Đa Mi thế nên lợng phù sa đợc bồi đắp cho 2 con sông này
là không đáng kể. Trong khi đó việc khai thác cát bừa bãi thì ngày càng tăng
dẫn đến việc xói lở bờ càng tăng là không thể tránh khỏi. Vì nguyên lý cân
4
Tiểu luận Triết Nguy cơ sói lở và nạn ô nhiễm
bằng lợng bùn cát sông - mà lại không đợc bồi đắp nên sông đã phải "chiếm
đoạt" đất cát của bờ dẫn đến tình trạng xói lở ngày một tăng. Theo kết quả của
nhiều nhà nghiên cứu cho thấy những khu vực bị xói lở ở sông Sài Gòn - Đồng
có cấu trúc môi trờng địa chất bất lợi: trên cùng là lớp đất sét dẻo, dày cha tới
2m, đoạn bờ trái là bùn sét có độ bền rất thấp. Thêm vào nữa là vấn đề ô nhiễm
nguồn nớc tại những nơi bị xói lở mạnh cũng nghiêm trọng hơn.
Trên sông Sài Gòn, đoạn bờ trải dài khoảng 250m, cách cầu Bình Phớc
khoảng 100m về phía thợng lu và đoạn bờ trái dài khoảng 300m cách cầu Bình
Phớc về phía thợng lu có nguy cơ sụt lở mạnh. Cùng đó là đoạn bờ dài trên 1km
trên bán đảo Bình Quới Thanh Đa thuộc phờng 27, 28 quận Bình Thạnh là nơi
tiềm ẩn nguy cơ xói lở nghiêm trọng. Thêm nữa là những nguy cơ xói lở trong
thời gian tới ở khu vực đối diện nhà máy xi măng Hà Tiên, nhà máy Fatumi,

bán đảo Bình Quới - Thanh Đa thuộc phờng 25 - 26 quận Bình Thạnh, kênh
Vân Thuật, ngã ba sông Nhà Bè, Phú Xuân.
Hai con sông Sài Gòn - Đồng Nai đang đứng trớc những nguy cơ thử
thách vô cùng to lớn nhng việc khai thác cát bừa bãi, việc làm ô nhiễm nguồn n-
ớc lại cha đợc ngăn chặn triệt để. Với những thách thức nh hiện nay thì nhà nớc
cũng nh các cấp, ngành cần quan trâm và có những giải pháp cụ thể nhằm cứu
vãn tình trạng hiện thời của 2 con sông Sài Gòn - Đồng Nai.
3. Các giải pháp để tránh nguy cơ xói lở và ô nhiễm cho 2 con sông Sài
Gòn - Đồng Nai
Trớc tình hình hiện nay của 2 con sông thì cần có những giải pháp cụ thể
nh sau:
Một là (chủ động) tác động trực tiếp vào dòng chảy, làm thay đổi hớng
dòng chảy, giảm cờng độ dòng chảy tác động vào lòng dẫn nh kè bờ
Hai là (bị động), tác động vào lòng dẫn làm tăng khả năng bảo vệ của
lòng dẫn, trong đó gia cố lòng dẫn nh kè áp mái hộ bờ bằng đá xây, lồng đá, rọ
đá, bê tông. Trồng cây để giữ bờ, giảm tác động lên bờ bằng cách di dời các
công trình, các cơ sở kinh doanh, cơ sowr sản xuất ra xa bờ sông.
Ba là, làm thay đổi dòng chảy của sông để đa lợng phù sa về sông nhiều
hơn nhằm bồi đắp cho sông.
Mặc dù thế, điều cần làm trớc tiên và cấp thiết nhất hiện nay là hạn chế
tới mức tối đa việc khai thác cát và lợng nớc thải ra sông. Có làm tốt hai việc
này thì những biện pháp trên mới có thể thực hiện đợc nhằm cứu vãn một phần
nào đó cho 2 con sông, để tránh những thiệt hại đáng tiếc xảy ra về ngời và của.
5
Tiểu luận Triết Nguy cơ sói lở và nạn ô nhiễm
Kết luận
Trên đây là một số khái quát về sự sụt lở và ô nhiễm nguồn nớc ở 2 con
sông Sài Gòn - Đồng Nai ở nớc ta hiện nay. Tuy nhiên đây mới chỉ là 2 trong số
rất nhiều con sông cũng đã và đang bị sụt lở và ô nhiễm nghiêm trọng. Nhà nớc
ta cũng đã và đang đối mặt với nhiều hậu quả do hiện tợng sụt lở và ô nhiễm

dòng nớc của những con sông để lại mà không có cách nào cứu chữa. Chính vì
thế nhà nớc ta cần có những biện pháp cụ thể và kiên quyết với những vấn đề
đang xảy ra nhằm khắc phục kịp thời khi còn cha quá muộn tránh những hậu
quả đáng tiếc không nên có. Thêm vào đó, mỗi ngời nói chung và những ngời
dân ở gần khu vực những con sông đang có nguy cơ sụt lở và ô nhiễm nói riêng
cần phải có ý thức và trách nhiệm nhằm tránh tình trạng đáng tiếc xảy ra cho
mình và cho toàn xã hội.
6
Tiểu luận Triết Nguy cơ sói lở và nạn ô nhiễm
Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia năm 1999.
2. Giáo trình Triết học Mác - Lênin - NXB Chính trị quốc gia năm 2001.
3. Giáo trình Triết học Mác - Lênin - Trờng Đại học Quản lý và kinh doanh
Hà Nội.
4. Thời báo kinh tế Sài Gòn - số 3 ra ngày 9/1/2003.
7
Tiểu luận Triết Nguy cơ sói lở và nạn ô nhiễm
mục lục
Phần mở đầu 1
Nội dung chính 2
I. Lý luận chung về cặp phạm trù khả năng - hiện thực 2
1. Khái niệm 2
2. Mối quan hệ biện chứng giữa khả năng và hiện thực 2
3. Vai trò của các điều kiện khách quan, chủ quan của sự chuyển biến khả
năng - hiện thực 2
II. Vận dụng cặp phạm trù khả năng hiện thực để phân tích về nguy cơ xói lở
và nạn ô nhiễm ở sông Sài Gòn và sông Đồng Nai 3
1. Hiện trạng của 2 con sông 3
2. Những thách thức mà 2 con sông đang phải đối mặt 4
3. Các giải pháp để tránh nguy cơ xói lở và ô nhiễm cho 2 con sông Sài

Gòn - Đồng Nai 5
Kết luận 6
Tài liệu tham khảo 7
Lời cam đoan của sinh viên 9
8
Tiểu luận Triết Nguy cơ sói lở và nạn ô nhiễm
Lời cam đoan của sinh viên
- Bài tiểu luận này là do chính bản thân em tự tìm tài liệu, suy nghĩ và viết
ra, không sao chép và không nhờ viết hộ.
- ở bài này chỉ có một phần nhỏ là phần sáng tạo và ý kiến riêng của cá
nhân em là ở các giải pháp để tránh nguy cơ thiệt hại cho 2 con sông. Em hy
vọng rằng đó cũng chính là ý kiến chung của tất cả mọi ngời và cũng là
mong ớc và quyết tâm của toàn xã hội.
9